egkomio astynomikou kentriki

Για το βιβλίο του Κώστα Θ. Καλφόπουλου «Μικρό εγκώμιο του αστυνομικού» (εκδ. Νεφέλη). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «Έγκλημα στα παρασκήνια» (1960), βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Γιάννη Μαρή, σε σκηνοθεσία Ντίνου Κατσουρίδη, η Ζωρζ Σαρρή, η οποία πήρε το βραβείο του Β' γυναικείου ρόλου στο 1ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.

Της Νίκης Κώτσιου

Ευσύνοπτη αλλά αποκαλυπτική ανατομία της αστυνομικής λογοτεχνίας προσφέρει το Μικρό εγκώμιο του αστυνομικού (εκδ. Νεφέλη) του Κώστα Καλφόπουλου (Πειραιάς, 1956) αναλύοντας εμπεριστατωμένα και σε βάθος όλα εκείνα τα στοιχεία που συγκροτούν την ιδιαιτερότητα του αστυνομικού είδους. Ωστόσο, δεν πρόκειται για μια συμβατική πραγματεία με ακαδημαϊκό ύφος, αν και διαθέτει όλα τα εχέγγυα της σοβαρής και διεισδυτικής μελέτης. Το Μικρό εγκώμιο, ακολουθώντας την «απαράμιλλη γαλλική παράδοση των εγκωμίων», είναι μια κομψή, λεπταίσθητη σπουδή πάνω στο αστυνομικό, που συνδυάζει γοητευτικά την αμεσότητα των προσωπικών αναμνήσεων και του αυτοβιογραφικού λόγου με την κοινωνιολογική παρατήρηση και τη στοχαστική διάθεση της υπαρξιακής ενατένισης.

Το βιβλίο είναι δομημένο σαν οιονεί λεξικό με σύντομα λήμματα των τριών ή τεσσάρων σελίδων, που καταπιάνονται κάθε φορά μ’ ένα θέμα πυκνής ουσίας και σημασίας. Α: όπως αίμα, Β: όπως βία, Γ: όπως γραφή, όπως γλώσσα...

«O αναγνώστης, όπως και σ’ ένα λεξικό τσέπης, μπορεί να ξεκινήσει απ’ οποιοδήποτε λήμμα, να ανατρέξει αλλού σε βιβλία και πρωταγωνιστές –συγγραφείς και ήρωες– και αλλού σε ταινίες και σχετικά θέματα ή απλώς να το ξεφυλλίσει με τη δέουσα περιέργεια ενός ερευνητή. Κι ύστερα, να το βάλει ξανά στην τσέπη του ή να το τοποθετήσει πίσω στα ράφια της βιβλιοθήκης, εκεί που έχει τα αστυνομικά».

Μέσ’ από προσωπικές αφετηρίες του συγγραφέα, που εκκινούν από αναμνήσεις και βιώματα, ξεδιπλώνεται ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και προβλημάτων, συνδεδεμένων με την ιδιοτυπία του αστυνομικού. Παιδικές κι εφηβικές μνήμες, αναγνώσματα και αξέχαστες εικόνες από ταινίες ή σειρές γίνονται η πρώτη ύλη για τη σύνθεση μιας ιδιωτικής μυθολογίας με τα ολοδικά της αξεπέραστα σημεία αναφοράς. Η αστυνομική αυτή μυθολογία της τρυφερής ηλικίας [που τη συναντάμε πρώτον στη Μυστηριώδη φλόγα της βασίλισσας Λοάνα (μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, εκδ. Ψυχογιός), του Ουμπέρτο Έκο], γίνεται στη συνέχεια πεδίο μιας αδιάκοπης κι εξαντλητικής θεωρητικής αναζήτησης και έρευνας. Το αστυνομικό ανατέμνεται, εξετάζεται, αναλύεται διεξοδικά και σφαιρικά σε όλες του τις διαστάσεις αλλά παραμένει αδιάκοπα γοητευτικό, ακόμα και όταν ο συγγραφέας επιχειρεί να ξεκλειδώσει όλα του τα μυστήρια και σε θεωρητικό επίπεδο.

Το Μικρό εγκώμιο, ακολουθώντας την «απαράμιλλη γαλλική παράδοση των εγκωμίων», είναι μια κομψή, λεπταίσθητη σπουδή πάνω στο αστυνομικό, που συνδυάζει γοητευτικά την αμεσότητα των προσωπικών αναμνήσεων και του αυτοβιογραφικού λόγου με την κοινωνιολογική παρατήρηση και τη στοχαστική διάθεση...

Στα μικρά κεφάλαια-λήμματα, που διαδέχονται με γρήγορο ρυθμό το ένα το άλλο, σαν αυτοτελή επεισόδια ενός σπονδυλωτού έργου, παρακολουθούμε εναγωνίως τις περιπέτειες του αστυνομικού είδους και τα ποικίλα φανερώματά του μέσα στον χρόνο μέχρι και τη σημερινή εκδοτική κατίσχυσή του, που έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Αναλύεται ολόκληρη η πανσπερμία των υπο-ειδών και χαρτογραφείται το αρχιπέλαγος του αστυνομικού με έμφαση στις πιο αντιπροσωπευτικές περιπτώσεις (pulp fiction, Nordic Noir, Σιμενόν κ.ά).

Η οπτική του συγγραφέα δεν μένει στο προφανές αλλά επιχειρεί να συγκροτήσει μια γενεαλογία και να εντοπίσει τις απαρχές. Η τεκμηρίωση γίνεται μέσ’ από θεωρητικά έργα αναφοράς από τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και τη σχετική ξενόγλωσση βιβλιογραφία, μ’ ένα ύφος εξόχως λογοτεχνικό και ονειρικό, που πυροδοτεί συνειρμούς και μας μεταφέρει τη ζέση και το ασίγαστο ενδιαφέρον του ερευνητή.

Γοητευτική περιπλάνηση στη χώρα του αστυνομικού

Η προνομιακή σχέση της νουάρ λογοτεχνίας με τον κινηματογράφο γίνεται αφορμή για μια σειρά από εμπνευσμένα κείμενα που ξεδιπλώνουν ολόκληρες σεκάνς από αγαπημένες ταινίες (πρωτίστως, τον εμβληματικό Τρίτο άνθρωπο), ενώ παράλληλα ανιχνεύουν στη σχέση έρωτα/θανάτου, το αρχετυπικό στοιχείο που διέπει κάθε αστυνομική ιστορία.

Η ελληνική περίπτωση του Γιάννη Μαρή και του Πέτρου Μάρκαρη αποτελεί ένα από τα πάγια ερευνητικά ενδιαφέροντα του Καλφόπουλου και η κοινωνιολογική προσέγγιση του αστυνόμου Μπέκα και του αστυνόμου Χαρίτου, με την ευφυή τοποθέτησή τους στα πολιτικοκοινωνικά συμφραζόμενα της εποχής τους, πραγματικά εντυπωσιάζει. Με την εξαιρετική εποπτεία που διαθέτει, ο Καλφόπουλος συγκρίνει επίσης τον Μπέκα με αλλοεθνείς και ομοεθνείς ομολόγους του και διαπιστώνει σημαίνουσες ομοιότητες και διαφορές (Μαιγκρέ, Στούντερ, Κολόμπο).

Ο συγγραφέας επιστρατεύει και συνδυάζει ευφυώς αφηγηματολογία, ιστορία, αισθητική, σπουδές φύλου, θεωρία του κινηματογράφου και πολλά ακόμη παρέχοντας μιαν εντυπωσιακά πολυπρισματική θεώρηση, που αναδεικνύει την πολυπλοκότητα και τη συνθετότητα της παρεξηγημένης και παραγκωνισμένης μέχρι πρότινος αστυνομικής λογοτεχνίας.

Εξετάζεται επίσης η αδιάφορη ή απαξιωτική θέση της εγχώριας αριστερής διανόησης έναντι της αστυνομικής λογοτεχνίας (με τις εξαιρέσεις του Γκράμσι, του Μαντέλ και του Έκο) μαζί με τη γενικότερη τάση συλλήβδην απόρριψης της ποπ κουλτούρας, που σηματοδοτεί μιαν αδιανόητη δυσανεξία απέναντι σε ζωντανές, δυναμικές κουλτούρες.

Το Μικρό εγκώμιο του αστυνομικού χρησιμοποιεί με ευχέρεια μια πλειάδα θεωρητικών εργαλείων αντλημένων κυρίως από το οπλοστάσιο της μετανεωτερικότητας και των πολιτισμικών σπουδών, προκειμένου να αιχμαλωτίσει και να αποκρυσταλλώσει τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά ενός είδους, που διαρκώς μεταλλάσσεται μέσα στον χρόνο χωρίς όμως να χάνει τον πυρήνα του. Ο συγγραφέας επιστρατεύει και συνδυάζει ευφυώς αφηγηματολογία, ιστορία, αισθητική, σπουδές φύλου (εξαιρετικό το δοκίμιο για τις μοιραίες γυναίκες), θεωρία του κινηματογράφου και πολλά ακόμη παρέχοντας μιαν εντυπωσιακά πολυπρισματική θεώρηση, που αναδεικνύει την πολυπλοκότητα και τη συνθετότητα της παρεξηγημένης και παραγκωνισμένης μέχρι πρότινος αστυνομικής λογοτεχνίας. Το εύρος αλλά και το βάθος της έρευνας είναι θαυμαστό, η επεξεργασία γίνεται με τους όρους και τις προϋποθέσεις που ορίζει η επιστημονική μέθοδος, το ύφος είναι συναρπαστικά φιλικό και δημιουργεί ατμόσφαιρα οικειότητας, παρά τη σοβαρότητα και την αυστηρότητα του εγχειρήματος.

kalfopoulos ex Στο Μικρό εγκώμιο του αστυνομικού, το δοκίμιο συνδυάζεται με τη λογοτεχνία αξιώσεων και σε κάθε σελίδα, η απόφανση συνοδεύεται πάντα από λελογισμένη συγκίνηση μπροστά στα φανερώματα μιας τέχνης, που δεν παύει ποτέ να εκπλήσσει με το μυστήριο και την αδιάλειπτη γοητεία της. Βαθύς γνώστης του αστυνομικού, έμπειρος συγγραφέας και δοκιμιογράφος ο ίδιος, ο Κώστας Καλφόπουλος συνδυάζει αρμονικά την επιστήμη με τη λεπτότητα του λογοτεχνικά επεξεργασμένου και καλλιτεχνημένου ύφους προχωρώντας σε μια σημαντική, πρωτότυπη για τα ελληνικά δεδομένα, και συγχρόνως απολαυστική κατάθεση με πολύ ιδιαίτερη αύρα.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.


 Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο Μπέκας ενσαρκώνει με απόλυτη συνέπεια τον νεοελληνικό μικροαστισμό, με τη γαλλική σημασία του όρου (Petite bourgeoisie): διεισδύει αμήχανα, ενίοτε άτσαλα, στα ακριβά διαμερίσματα της καλής κοινωνίας στο Κολωνάκι ή στις επαύλεις του Ψυχικού και της Εκάλης, δεν σκαμπάζει γρι από σύγχρονη τέχνη –ο δημιουργός του όμως κατείχε αρκετούς πίνακες γνωστών Ελλήνων ζωγράφων–, αντιπαθεί τους σνομπ της εποχής και, συνήθως, αντιπαρατίθεται, ως διώκτης του Κακού, με τον κοσμοπολιτισμό και τον αμοραλισμό μιας “ανώτερης” κοινωνικής τάξης, μέλη της οποίας κρύβουν ένοχα μυστικά από την περίοδο της Κατοχής και φανερώνουν αδηφάγα απληστία μπροστά στον εύκολο πλουτισμό είτε μέσω κληρονομιάς είτε αναζητώντα κάποιο χαμένο θησαυρό».

 politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαβάζοντας τον Κλάουζεβιτς σήμερα: Γιατί γίνονται πόλεμοι; Είναι ο συμβατικός πόλεμος σε αποδρομή;

Διαβάζοντας τον Κλάουζεβιτς σήμερα: Γιατί γίνονται πόλεμοι; Είναι ο συμβατικός πόλεμος σε αποδρομή;

Τρία άκρως κατατοπιστικά βιβλία για τη σημερινή έννοια του πολέμου και η σύνδεσή τους με τις βασικές θεωρίες του Καρλ Φίλιππ Γκότλιμπ φον Κλάουζεβιτς [Carl Philipp Gottlieb von Clausewitz] που υπήρξε ο βασικός διαμορφωτής της νεωτερικής επιστήμης του πολέμου. Κεντρική εικόνα: Προσωπογραφία του Κλάουζεβιτς από τ...

«Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» του Γιώργου Ανδρέου (κριτική)

«Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» του Γιώργου Ανδρέου (κριτική)

Για το βιβλίο του Γιώργου Ανδρέου «Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» (εκδόσεις Κριτική), Kεντρική εικόνα: ©Unsplash. 

Γράφει ο Αλέκος Κρητικός 

Στο βιβλίο του ...

«Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (κριτική) – Αναζητώντας τη ρίζα των θρησκειών

«Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (κριτική) – Αναζητώντας τη ρίζα των θρησκειών

Για το βιβλίο «Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (μτφρ. Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος, εκδ. Άρτος Ζωής). Κεντρική εικόνα: Οι «Τέσσερις Ευαγγελιστές», πίνακας του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Αν αναλογισθεί κανείς πόσο μεγ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ