anthoula daniel

Για τη συλλογή κειμένων της Ανθούλας Δανιήλ «Ψηφιδωτό, προ πάντων» (εκδ. Νίκας). Φωτογραφία, στιγμιότυπο από την ομιλία της στον Πολιτιστικό Σύλλογο Παλαίχθων με θέμα «Ο πόλεμος του Μπάϊρον».

Του Γιώργου Βέη

«Ηθική και αισθητική είναι ένα».
Ludwig Wittgenstein

«Ουρανός με τα ευφωνικά του άστρα»
Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Ψηφιδωτό της νύχτας

Εξ όνυχος κατά κανόνα: «Στη γωνία δύο κάδοι συνήθως ξέχειλοι –ένας μπλε και ένας πράσινος–, αλλά αυτό το “αλλά” αλλάζει όλη την ατυχία της γωνίας. Μια τεράστια μουριά έχει κατεβάσει τα κλωνιά της τόσο ώστε σχεδόν σκεπάζει τους κάδους. Μας χαρίζει την ομορφιά της και τον ίσκιο της. Ο Θεός να βάλει το χέρι του να μην ξυπνήσει κανείς και αποφασίσει ότι τον εμποδίζει να παρκάρει. Πέρασα και για τα λίγα δευτερόλεπτα ένιωσα ότι ήμουν στον παράδεισο» (βλ. σ. 197). Παρούσες, εκτός των άλλων, οι καθ’ όλα αποτελεσματικές διδακτικές αλληλουχίες. Το κείμενο παραπέμπει εμμέσως πλην σαφώς στις ρητές δομές του ορατού ή διαισθητικά ορμώμενου, πάντως λειτουργικού Ωραίου. Η μουσική και οι εικαστικές δοκιμές προσεγγίζονται ως να ήταν μάρτυρες της συνοχής του σύμπαντος κόσμου. Μεθοδικά, νηφάλια, πειστικά, η λέξη σπεύδει να προσθέτει ήθος θέασης. Μια περιήγηση στο τσιμεντένιο τοπίο της χωροταξικής αυθάδειας της Αθήνας μπορεί να οδηγήσει παραδόξως στην ανεύρεση του Δισκοπότηρου του κάλλους, όπως έχει υποχωρήσει κάτω από το βάρος της καθ’ υπερβολήν άσκησης μιας ανενδοίαστης, προκλητικά αντι-οικολογικής πολιτικής: η κειμενική τακτική της συγγραφέως.

Αν η «κάθε λέξη ένας άχρηστος λεκές στη σιωπή και στο τίποτα», όπως διακήρυξε εκκωφαντικά ο Σάμιουελ Μπέκετ, τότε διαβήματα σαν το προκείμενο αποβλέπουν στην επανεξέταση της χρησιμότητας του φύσει και θέσει επίλεκτου, του λυσιτελούς λεκτικού συντάγματος της ηδονής. Έχω υποστηρίξει και άλλοτε ότι η άρτια φιλολογική κατάρτιση της συγγραφέως, σε συνδυασμό με τη μακροχρόνια διδακτική της πείρα και την άσκηση κριτικής σε ποικίλα έργα, υποστηρίζει αποτελεσματικά τις αναλύσεις των επιμέρους δειγμάτων της Τέχνης. Πρόκειται για εκείνα ακριβώς τα οποία συστηματικά επιλέγει προκειμένου να υποστηρίξει ενδελεχώς τόσο την εννοιολογική εμβέλειά τους όσο και τη σκοπιμότητα της διασποράς στον κοινωνικό χωρόχρονο (βλ. αναλυτικότερα: Bookpress.gr, 24/6/2020).

Η άρτια φιλολογική κατάρτιση της συγγραφέως, σε συνδυασμό με τη μακροχρόνια διδακτική της πείρα και την άσκηση κριτικής σε ποικίλα έργα, υποστηρίζει αποτελεσματικά τις αναλύσεις των επιμέρους δειγμάτων της Τέχνης.

Συγκρατώ ότι η κριτική έχει ήδη διαπιστώσει ότι «η σκέψη της Ανθούλας Δανιήλ είναι διαρκώς συνδεδεμένη με τους μύθους της λογοτεχνίας και της τέχνης. Όλα τα γεγονότα της καθημερινής της ζωής έχουν την αντίστοιχη πλατωνική ιδέα στην ποίηση και στην τέχνη. Αυτές τις ιδέες ανακαλεί κάθε φορά που η πραγματικότητα της δίνει αυτές τις μικρές αφορμές και είναι η πνευματική της σκευή που της επιτρέπει αυτή τη συνειρμική αναγωγή στην όμορφη πλευρά της ζωής (βλ. Χρήστος Δ. Αντωνίου, Περί ου, 6/3/2021). Ανάλογα έχουν τονιστεί κι εδώ: «όμως, παρά το δέος που αισθάνεται για τις εμβληματικές μορφές της Λογοτεχνίας μας, η Δανιήλ δεν κάνει διακρίσεις. Στα κείμενά της βασιλεύει μια ποιητική δημοκρατία χωρίς ίχνος αριστοκρατικής θεώρησης της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Παραπέμπει συγχρόνως σε μείζονες αλλά και σε ελάσσονες. Μπορεί δηλαδή στην ίδια παράγραφο να συναντήσει κανείς έναν στίχο του Ελύτη, αλλά και μια στροφή από γνωστό λαϊκό τραγούδι. Το ασφαλές κριτήριο είναι πάντα η Ομορφιά» (βλ. Τασούλα Καραγεωργίου, Διάστιχο, 26/2/2021).

Η εγνωσμένη κειμενική ετοιμότητά της Ανθούλας Δανιήλ αποδεικνύεται έμπρακτα και με τη σύνθεση του παρόντος έργου. Αφορμή του τίτλου η εξής ελυτική ρήση από Τα Ετεροθαλή: «Ψαλμός και ψηφιδωτό για μιαν άνοιξη στην Αθήνα». Σημειώνω ότι απαρτίζεται από δύο μέρη. Το πρώτο περιέχει πέντε ενότητες (τίτλοι: «των Κήπων», «της Αθήνας», «της Μουσικής», «της Καραντίνας», «της Εικονικής Πραγματικότητας»). Το δεύτερο, δύο («Ανταποκρίσεις-Συνομιλίες» και «της Μυτιλήνης»). Ο υποκειμενισμός της, το υπογραμμίζω αυτό, παραμένει επίσης συστηματικά αυτοελεγχόμενος. Αφήνεται δηλαδή συνειδητά να ακουσθεί και πάλι το όποιο σημαίνον έτερον. Άλλωστε, όπως προκύπτει από την εγελιανή διδασκαλία που απαντά ιδίως στη Φαινομενολογία του Πνεύματος, το αντικείμενο της ανθρώπινης επιθυμίας είναι και δεν μπορεί παρά να είναι η επιθυμία του άλλου. Εξού και η αόρατη, αλλά ισχυρή παρουσία του Εσύ σε όλη την έκταση του Ψηφιδωτού, προ πάντων.

Ειδικότερα, η παράθεση χωρίων από την παρακαταθήκη της λογοτεχνίας δρα, μεταξύ άλλων, ως να ήταν η προοπτική της συνάθροισης των κοινών δεικτών πρόσληψης του εκάστοτε αισθητικού προϊόντος. Αλλά, αντιστοίχως, δρα και ως μια άλλη προοπτική. Ήτοι εκείνη μιας ενδεχόμενης διαλεκτικής συναντίληψης των όποιων αντιθέτων. Η γραφή, βιωματική, πηγαία, ευκίνητη, αντι-δογματική, αντι-αγκυλωμένη, αντι-ποζάτη, φαίνεται ότι δεν διστάζει να παραδεχτεί ότι λαμβάνει σταθερά υπόψιν της κι εκείνη όσα ο Φρίντριχ Νίτσε έχει προ πολλού διδάξει στη Χαρούμενη επιστήμη του. Ότι δηλαδή «ο κόσμος είναι “άπειρος” καθότι μπορεί να περικλείει άπειρες ερμηνείες». Έτσι αντιλαμβάνεται κανείς φέρ’ ειπείν πού ακριβώς αποβλέπουν οι αλυσίδες των αλλεπάλληλων αυθόρμητων συνειρμών, όπως στην προκειμένη περίπτωση: «Με ανταμείβουν, όμως, η αρμπαρόριζα, ο βασιλικός και ο δυόσμος που με το άρωμά τους γεμίζουν την απόσταση του ουρανού από τη γη, ενώ με γραπώνουν βίαια οι τριανταφυλλιές και η μπουκαμβίλια με τα αγκάθια τους. Κάρφωσε, αγκάθι, κάρφωσε βαθιά, είπε στο αγκάθι το αηδόνι και κείνο καρφώνει και ματώνει και βάφεται κόκκινο, από το αίμα του, το άσπρο, αναιμικό τριαντάφυλλο» (βλ. σ. 44).

Ο εμφανέστερος άξονας αναφορών και αυτοαναφορών παραμένει κι εδώ το ελυτικό καταπίστευμα. Άλλωστε η διδακτορική διατριβή της Ανθούλας αφορά, ως γνωστόν, τα αίτια και τα αιτιατά της δημιουργικής γραφής του νομπελίστα μας ποιητή.

Ο εμφανέστερος άξονας αναφορών και αυτοαναφορών παραμένει κι εδώ το ελυτικό καταπίστευμα. Άλλωστε η διδακτορική διατριβή της Ανθούλας αφορά, ως γνωστόν, τα αίτια και τα αιτιατά της δημιουργικής γραφής του νομπελίστα μας ποιητή. Επισημαίνω ότι η όλη παραγωγική αυτή συναντίληψη βρίσκεται στους αντίποδες της έξης, την οποία ανιχνεύει ο Εμίλ Σιοράν «σε αυτό αναγνωρίζω έναν αληθινό ποιητή: συγχρωτιζόμενος μαζί του, ζώντας καιρό σε μύχια σχέση με το έργο του, κάτι αλλάζει μέσα μου: όχι τόσο οι κλίσεις ή τα γούστα μου όσο το ίδιο το αίμα μου, λες και κάποιο λεπτό κακό παρείσφρησε για να αλλάξει την πορεία του, την πυκνότητα και την ποιότητά του… ένας Σέλλευ, ένας Μπωντλαίρ, ένας Ρίλκε βυθίζονται στον οργανισμό μας που τους ενσωματώνει όπως μια κακή έξη» (βλ. «Το παράσιτο των ποιητών», στο Εγκόλπιο ανασκολοπισμού, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Εξάντας).

Είναι προφανής η κάθαρση που επιδιώκεται από κεφάλαιο σε κεφάλαιο μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία της εμφανώς ομοιοπαθητικής ίασης. Γράφοντας τον κόσμο τον αναδημιουργούμε φρονεί εν ολίγοις η δημιουργός του παρόντος χρηστικού, ιδιαίτερα φροντισμένου τόμου, με την υποδειγματική γλωσσική αποτύπωση. Ο κόσμος παύει δηλαδή να είναι δεσμώτης του Κακού. Απελεύθερος αφηγείται το χρονικό της εξόδου του από έναν στείρο νατουραλισμό των άκρων. Κι αυτό είναι το διαρκές ποίημα της Ανθούλας Δανιήλ. Αναφέρομαι βεβαίως σε ένα καθ’ όλα απτό έργο εν προόδω (work in progress): η συναφής κειμενική παραγωγή επιβεβαιώνει την ανάγκη μιας καθ’ όλου εποπτείας ώστε να εξασφαλισθεί σε διαχρονικό μάλιστα πλαίσιο η απόλαυση. Εξού και το σαφές εικαστικό μήνυμα του εξωφύλλου. Το χρώμα υπόσχεται την αθανασία. Τόσο του Παρθενώνα όσο και της Άνοιξης. Της εισόδου μας δηλαδή στη διαύγεια του θεράποντος Λόγου. Κοντολογίς, παρά τις δυσκολίες του βίου, τις ενίοτε ασύμμετρες σε σχέση με την ύπαρξή μας, το άρτια συγκερασμένο τέχνημα, δηλαδή ο καρπός του δόκιμου ποιητικώς οράν και πράττειν, επιδιώκει να εκπληρώσει τον απώτερο σκοπό του. Να μας διευρύνει δηλαδή τη συνείδηση. Να δούμε την αρμονία να κατισχύει, ακυρώνοντας τον δαίμονα της εγγενούς ή μη αβελτηρίας του εγώ.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Βράχια» (εκδ. Ύψιλον).


psifidoto pro pantonlΨηφιδωτό, προ πάντων
ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ
Πρόλ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ
ΝΙΚΑΣ 2021
Σελ. 304, τιμή εκδότη €17,00

politeia link more

 

 

 

 

 




Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαβάζοντας τον Κλάουζεβιτς σήμερα: Γιατί γίνονται πόλεμοι; Είναι ο συμβατικός πόλεμος σε αποδρομή;

Διαβάζοντας τον Κλάουζεβιτς σήμερα: Γιατί γίνονται πόλεμοι; Είναι ο συμβατικός πόλεμος σε αποδρομή;

Τρία άκρως κατατοπιστικά βιβλία για τη σημερινή έννοια του πολέμου και η σύνδεσή τους με τις βασικές θεωρίες του Καρλ Φίλιππ Γκότλιμπ φον Κλάουζεβιτς [Carl Philipp Gottlieb von Clausewitz] που υπήρξε ο βασικός διαμορφωτής της νεωτερικής επιστήμης του πολέμου. Κεντρική εικόνα: Προσωπογραφία του Κλάουζεβιτς από τ...

«Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» του Γιώργου Ανδρέου (κριτική)

«Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» του Γιώργου Ανδρέου (κριτική)

Για το βιβλίο του Γιώργου Ανδρέου «Η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση στην εποχή των πολλαπλών κρίσεων: Η πρόκληση της ανθεκτικότητας» (εκδόσεις Κριτική), Kεντρική εικόνα: ©Unsplash. 

Γράφει ο Αλέκος Κρητικός 

Στο βιβλίο του ...

«Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (κριτική) – Αναζητώντας τη ρίζα των θρησκειών

«Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (κριτική) – Αναζητώντας τη ρίζα των θρησκειών

Για το βιβλίο «Συγκριτική θρησκειολογία» του Έρικ Τζ. Σαρπ (μτφρ. Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος, εκδ. Άρτος Ζωής). Κεντρική εικόνα: Οι «Τέσσερις Ευαγγελιστές», πίνακας του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Αν αναλογισθεί κανείς πόσο μεγ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Τρίτη παρουσίαση για τις «Παραβάσεις / Αναγνώσεις» –το θεατρικό αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ στον Φάρο– την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου με τη Μαρία Σκουλά να διαβάζει το διήγημα «Ο Ντέτεκτιβ» του Δημήτρη Χατζή, σε επιμέλεια του συνθέτη Κορνήλιου Σελαμσή.

Επιμέλεια: ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τσαρλς Μπουκόβσκι [Charles Bukowski] «Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» (νέα μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς), που κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ