anthoula daniel

Για τη συλλογή κειμένων της Ανθούλας Δανιήλ «Ψηφιδωτό, προ πάντων» (εκδ. Νίκας). Φωτογραφία, στιγμιότυπο από την ομιλία της στον Πολιτιστικό Σύλλογο Παλαίχθων με θέμα «Ο πόλεμος του Μπάϊρον».

Του Γιώργου Βέη

«Ηθική και αισθητική είναι ένα».
Ludwig Wittgenstein

«Ουρανός με τα ευφωνικά του άστρα»
Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Ψηφιδωτό της νύχτας

Εξ όνυχος κατά κανόνα: «Στη γωνία δύο κάδοι συνήθως ξέχειλοι –ένας μπλε και ένας πράσινος–, αλλά αυτό το “αλλά” αλλάζει όλη την ατυχία της γωνίας. Μια τεράστια μουριά έχει κατεβάσει τα κλωνιά της τόσο ώστε σχεδόν σκεπάζει τους κάδους. Μας χαρίζει την ομορφιά της και τον ίσκιο της. Ο Θεός να βάλει το χέρι του να μην ξυπνήσει κανείς και αποφασίσει ότι τον εμποδίζει να παρκάρει. Πέρασα και για τα λίγα δευτερόλεπτα ένιωσα ότι ήμουν στον παράδεισο» (βλ. σ. 197). Παρούσες, εκτός των άλλων, οι καθ’ όλα αποτελεσματικές διδακτικές αλληλουχίες. Το κείμενο παραπέμπει εμμέσως πλην σαφώς στις ρητές δομές του ορατού ή διαισθητικά ορμώμενου, πάντως λειτουργικού Ωραίου. Η μουσική και οι εικαστικές δοκιμές προσεγγίζονται ως να ήταν μάρτυρες της συνοχής του σύμπαντος κόσμου. Μεθοδικά, νηφάλια, πειστικά, η λέξη σπεύδει να προσθέτει ήθος θέασης. Μια περιήγηση στο τσιμεντένιο τοπίο της χωροταξικής αυθάδειας της Αθήνας μπορεί να οδηγήσει παραδόξως στην ανεύρεση του Δισκοπότηρου του κάλλους, όπως έχει υποχωρήσει κάτω από το βάρος της καθ’ υπερβολήν άσκησης μιας ανενδοίαστης, προκλητικά αντι-οικολογικής πολιτικής: η κειμενική τακτική της συγγραφέως.

Αν η «κάθε λέξη ένας άχρηστος λεκές στη σιωπή και στο τίποτα», όπως διακήρυξε εκκωφαντικά ο Σάμιουελ Μπέκετ, τότε διαβήματα σαν το προκείμενο αποβλέπουν στην επανεξέταση της χρησιμότητας του φύσει και θέσει επίλεκτου, του λυσιτελούς λεκτικού συντάγματος της ηδονής. Έχω υποστηρίξει και άλλοτε ότι η άρτια φιλολογική κατάρτιση της συγγραφέως, σε συνδυασμό με τη μακροχρόνια διδακτική της πείρα και την άσκηση κριτικής σε ποικίλα έργα, υποστηρίζει αποτελεσματικά τις αναλύσεις των επιμέρους δειγμάτων της Τέχνης. Πρόκειται για εκείνα ακριβώς τα οποία συστηματικά επιλέγει προκειμένου να υποστηρίξει ενδελεχώς τόσο την εννοιολογική εμβέλειά τους όσο και τη σκοπιμότητα της διασποράς στον κοινωνικό χωρόχρονο (βλ. αναλυτικότερα: Bookpress.gr, 24/6/2020).

Η άρτια φιλολογική κατάρτιση της συγγραφέως, σε συνδυασμό με τη μακροχρόνια διδακτική της πείρα και την άσκηση κριτικής σε ποικίλα έργα, υποστηρίζει αποτελεσματικά τις αναλύσεις των επιμέρους δειγμάτων της Τέχνης.

Συγκρατώ ότι η κριτική έχει ήδη διαπιστώσει ότι «η σκέψη της Ανθούλας Δανιήλ είναι διαρκώς συνδεδεμένη με τους μύθους της λογοτεχνίας και της τέχνης. Όλα τα γεγονότα της καθημερινής της ζωής έχουν την αντίστοιχη πλατωνική ιδέα στην ποίηση και στην τέχνη. Αυτές τις ιδέες ανακαλεί κάθε φορά που η πραγματικότητα της δίνει αυτές τις μικρές αφορμές και είναι η πνευματική της σκευή που της επιτρέπει αυτή τη συνειρμική αναγωγή στην όμορφη πλευρά της ζωής (βλ. Χρήστος Δ. Αντωνίου, Περί ου, 6/3/2021). Ανάλογα έχουν τονιστεί κι εδώ: «όμως, παρά το δέος που αισθάνεται για τις εμβληματικές μορφές της Λογοτεχνίας μας, η Δανιήλ δεν κάνει διακρίσεις. Στα κείμενά της βασιλεύει μια ποιητική δημοκρατία χωρίς ίχνος αριστοκρατικής θεώρησης της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Παραπέμπει συγχρόνως σε μείζονες αλλά και σε ελάσσονες. Μπορεί δηλαδή στην ίδια παράγραφο να συναντήσει κανείς έναν στίχο του Ελύτη, αλλά και μια στροφή από γνωστό λαϊκό τραγούδι. Το ασφαλές κριτήριο είναι πάντα η Ομορφιά» (βλ. Τασούλα Καραγεωργίου, Διάστιχο, 26/2/2021).

Η εγνωσμένη κειμενική ετοιμότητά της Ανθούλας Δανιήλ αποδεικνύεται έμπρακτα και με τη σύνθεση του παρόντος έργου. Αφορμή του τίτλου η εξής ελυτική ρήση από Τα Ετεροθαλή: «Ψαλμός και ψηφιδωτό για μιαν άνοιξη στην Αθήνα». Σημειώνω ότι απαρτίζεται από δύο μέρη. Το πρώτο περιέχει πέντε ενότητες (τίτλοι: «των Κήπων», «της Αθήνας», «της Μουσικής», «της Καραντίνας», «της Εικονικής Πραγματικότητας»). Το δεύτερο, δύο («Ανταποκρίσεις-Συνομιλίες» και «της Μυτιλήνης»). Ο υποκειμενισμός της, το υπογραμμίζω αυτό, παραμένει επίσης συστηματικά αυτοελεγχόμενος. Αφήνεται δηλαδή συνειδητά να ακουσθεί και πάλι το όποιο σημαίνον έτερον. Άλλωστε, όπως προκύπτει από την εγελιανή διδασκαλία που απαντά ιδίως στη Φαινομενολογία του Πνεύματος, το αντικείμενο της ανθρώπινης επιθυμίας είναι και δεν μπορεί παρά να είναι η επιθυμία του άλλου. Εξού και η αόρατη, αλλά ισχυρή παρουσία του Εσύ σε όλη την έκταση του Ψηφιδωτού, προ πάντων.

Ειδικότερα, η παράθεση χωρίων από την παρακαταθήκη της λογοτεχνίας δρα, μεταξύ άλλων, ως να ήταν η προοπτική της συνάθροισης των κοινών δεικτών πρόσληψης του εκάστοτε αισθητικού προϊόντος. Αλλά, αντιστοίχως, δρα και ως μια άλλη προοπτική. Ήτοι εκείνη μιας ενδεχόμενης διαλεκτικής συναντίληψης των όποιων αντιθέτων. Η γραφή, βιωματική, πηγαία, ευκίνητη, αντι-δογματική, αντι-αγκυλωμένη, αντι-ποζάτη, φαίνεται ότι δεν διστάζει να παραδεχτεί ότι λαμβάνει σταθερά υπόψιν της κι εκείνη όσα ο Φρίντριχ Νίτσε έχει προ πολλού διδάξει στη Χαρούμενη επιστήμη του. Ότι δηλαδή «ο κόσμος είναι “άπειρος” καθότι μπορεί να περικλείει άπειρες ερμηνείες». Έτσι αντιλαμβάνεται κανείς φέρ’ ειπείν πού ακριβώς αποβλέπουν οι αλυσίδες των αλλεπάλληλων αυθόρμητων συνειρμών, όπως στην προκειμένη περίπτωση: «Με ανταμείβουν, όμως, η αρμπαρόριζα, ο βασιλικός και ο δυόσμος που με το άρωμά τους γεμίζουν την απόσταση του ουρανού από τη γη, ενώ με γραπώνουν βίαια οι τριανταφυλλιές και η μπουκαμβίλια με τα αγκάθια τους. Κάρφωσε, αγκάθι, κάρφωσε βαθιά, είπε στο αγκάθι το αηδόνι και κείνο καρφώνει και ματώνει και βάφεται κόκκινο, από το αίμα του, το άσπρο, αναιμικό τριαντάφυλλο» (βλ. σ. 44).

Ο εμφανέστερος άξονας αναφορών και αυτοαναφορών παραμένει κι εδώ το ελυτικό καταπίστευμα. Άλλωστε η διδακτορική διατριβή της Ανθούλας αφορά, ως γνωστόν, τα αίτια και τα αιτιατά της δημιουργικής γραφής του νομπελίστα μας ποιητή.

Ο εμφανέστερος άξονας αναφορών και αυτοαναφορών παραμένει κι εδώ το ελυτικό καταπίστευμα. Άλλωστε η διδακτορική διατριβή της Ανθούλας αφορά, ως γνωστόν, τα αίτια και τα αιτιατά της δημιουργικής γραφής του νομπελίστα μας ποιητή. Επισημαίνω ότι η όλη παραγωγική αυτή συναντίληψη βρίσκεται στους αντίποδες της έξης, την οποία ανιχνεύει ο Εμίλ Σιοράν «σε αυτό αναγνωρίζω έναν αληθινό ποιητή: συγχρωτιζόμενος μαζί του, ζώντας καιρό σε μύχια σχέση με το έργο του, κάτι αλλάζει μέσα μου: όχι τόσο οι κλίσεις ή τα γούστα μου όσο το ίδιο το αίμα μου, λες και κάποιο λεπτό κακό παρείσφρησε για να αλλάξει την πορεία του, την πυκνότητα και την ποιότητά του… ένας Σέλλευ, ένας Μπωντλαίρ, ένας Ρίλκε βυθίζονται στον οργανισμό μας που τους ενσωματώνει όπως μια κακή έξη» (βλ. «Το παράσιτο των ποιητών», στο Εγκόλπιο ανασκολοπισμού, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Εξάντας).

Είναι προφανής η κάθαρση που επιδιώκεται από κεφάλαιο σε κεφάλαιο μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία της εμφανώς ομοιοπαθητικής ίασης. Γράφοντας τον κόσμο τον αναδημιουργούμε φρονεί εν ολίγοις η δημιουργός του παρόντος χρηστικού, ιδιαίτερα φροντισμένου τόμου, με την υποδειγματική γλωσσική αποτύπωση. Ο κόσμος παύει δηλαδή να είναι δεσμώτης του Κακού. Απελεύθερος αφηγείται το χρονικό της εξόδου του από έναν στείρο νατουραλισμό των άκρων. Κι αυτό είναι το διαρκές ποίημα της Ανθούλας Δανιήλ. Αναφέρομαι βεβαίως σε ένα καθ’ όλα απτό έργο εν προόδω (work in progress): η συναφής κειμενική παραγωγή επιβεβαιώνει την ανάγκη μιας καθ’ όλου εποπτείας ώστε να εξασφαλισθεί σε διαχρονικό μάλιστα πλαίσιο η απόλαυση. Εξού και το σαφές εικαστικό μήνυμα του εξωφύλλου. Το χρώμα υπόσχεται την αθανασία. Τόσο του Παρθενώνα όσο και της Άνοιξης. Της εισόδου μας δηλαδή στη διαύγεια του θεράποντος Λόγου. Κοντολογίς, παρά τις δυσκολίες του βίου, τις ενίοτε ασύμμετρες σε σχέση με την ύπαρξή μας, το άρτια συγκερασμένο τέχνημα, δηλαδή ο καρπός του δόκιμου ποιητικώς οράν και πράττειν, επιδιώκει να εκπληρώσει τον απώτερο σκοπό του. Να μας διευρύνει δηλαδή τη συνείδηση. Να δούμε την αρμονία να κατισχύει, ακυρώνοντας τον δαίμονα της εγγενούς ή μη αβελτηρίας του εγώ.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Βράχια» (εκδ. Ύψιλον).


psifidoto pro pantonlΨηφιδωτό, προ πάντων
ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ
Πρόλ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ
ΝΙΚΑΣ 2021
Σελ. 304, τιμή εκδότη €17,00

politeia link more

 

 

 

 

 




Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

«Μίλα, Πηνελόπη!» της Αγγέλας Καστρινάκη (κριτική)

Για τη μελέτη της Αγγέλας Καστρινάκη «Μίλα, Πηνελόπη! – Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

Η προβληματική τ...

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

«Για το νόημα της ζωής» του Βίτο Μανκούζο (κριτική) – Αναζητώντας το νόημα στο υπέρτερο, στην απομόνωση της πανδημίας

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο «Για το νόημα της ζωής» (μτφρ. Παναγιώτης Υφαντής, εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, ο θεολόγος και καθηγητής Βίτο Μανκούζο.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αμφιλεγόμενος χώρος που γνωρίζουμε σήμ...

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

«Είμαι το τέρας που σας μιλά» του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο (κριτική) – Ένα μανιφέστο για τις δυσκολίες της φυλομετάβασης

Για το βιβλίο του Πωλ Μπ. Πρεθιάδο «Είμαι το τέρας που σας μιλά: Αναφορά σε μια ακαδημία ψυχαναλυτών» (μτφρ. Αναστασία Μελία Ελευθερίου, εκδ. Αντίποδες). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Το κορίτσι από τη Δανία» (2015). 

Γράφει η Ελένη Αβδούλου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ