seferis

Για το βιβλίο του Άκη Γαβριηλίδη «Ο ασιάτης Σεφέρης» (εκδ. Ασίνη).

Της Νίκης Κώτσιου

Συναρπαστικό αφήγημα που ξεφεύγει απ’ τα καθιερωμένα και προτείνει μια ίσως αιρετική θεώρηση προσώπων και πραγμάτων, Ο ασιάτης Σεφέρης (εκδ. Ασίνη) του Άκη Γαβριηλίδη (Θεσσαλονίκη, 1964) παρουσιάζει έναν άλλο Σεφέρη, μακριά από τα συνήθη σχολικά, φιλολογικά και εθνικά στερεότυπα. Η «ασιατικότητα» που αποδίδεται στον Σεφέρη δεν έχει να κάνει μόνο με τις αδιαμφισβήτητες (μικρ)ασιατικές ρίζες του αλλά κυρίως με μια φιλοσοφία και πρακτική άρνησης, διαφυγής και απόσυρσης από δοσμένες ταυτότητες, εθνικές, φυλετικές και πολιτισμικές. Αν η «Ασία» ορίζεται, σύμφωνα με τον Ιάπωνα στοχαστή Ναόκι Σακάι, ως διεκδίκηση μιας «βαρβαρότητας» που μένει έξω από τον «πολιτισμό» της αποικιοκρατίας, ως ένας σχεδιασμός «εξόδου» και «λιποταξίας» από θεσμούς και νόρμες δυτικού τύπου τότε «το στοίχημα του βιβλίου αυτού είναι να ανασύρει στοιχεία ασιατικότητας εκεί που κανείς δεν θα το περίμενε, να ανιχνεύσει στον Σεφέρη, τόσο τον ποιητή όσο και τον διπλωμάτη, τέτοιες ενδείξεις παρέκκλισης από την ουσιοκρατικά ορισμένη δυτική/ελληνική ταυτότητα...».

Ο Γαβριηλίδης εντοπίζει και παρουσιάζει έναν σημαντικό αριθμό πεζών και ποιημάτων, όπου στοιχειοθετείται αυτού του είδους η ασιατικότητα, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, σε περιπτώσεις που «ο ποιητής ξεκινά να γράφει με τις προκείμενες της ελληνοκανονιστικότητας, αλλά αυτό που τελικά του βγαίνει, είτε συνειδητά, είτε αθέλητα, είναι κάτι που υπονομεύει και καταλήγει να τροποποιεί αυτές τις προκείμενες».

Ανατρέχοντας σε επιστολές, δοκίμια, συνεντεύξεις και ποιήματα, ο Γαβριηλίδης εξορύσσει έναν άλλο Σεφέρη, τον οποίο το κύριο ρεύμα της σεφερολογίας έχει συστηματικά αγνοήσει και αποσιωπήσει...

Ανατρέχοντας σε επιστολές, δοκίμια, συνεντεύξεις και ποιήματα, ο Γαβριηλίδης εξορύσσει έναν άλλο Σεφέρη, τον οποίο το κύριο ρεύμα της σεφερολογίας έχει συστηματικά αγνοήσει και αποσιωπήσει, έναν Σεφέρη μη εθνικό, που δεν ευθυγραμμίζεται με κράτος, σχολείο, στρατό, εργασία, οικογένεια. Έναν Σεφέρη που ξεφεύγει και απομακρύνεται από την ελληνοκεντρική εικόνα, που άλλοι έπλασαν γι’ αυτόν.

Από μικρές ή μεγαλύτερες χαραμάδες που δεν μπόρεσε να ελέγξει το υπερεγώ και η αυτολογοκρισία, ίσως όμως και συνειδητά, ο Σεφέρης επιχειρεί ενίοτε μια «έξοδο» από τις σαφώς περιχαρακωμένες του ταυτότητες. Ο συγγραφέας παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τον ποιητή και το έργο του, ενώ παράλληλα ξετυλίγει την ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα μέσ’ από μια καινούρια και απροσδόκητη οπτική. Ο ασιάτης Σεφέρης είναι ένα διπλό βιβλίο, για τον Σεφέρη και για την Ελλάδα ταυτόχρονα, μέσ’ από μια αναπάντεχη αφήγηση που φωτίζει αλλιώς τόσο την ιστορία όσο και τον ποιητή.

Προκειμένου να κατανοηθεί η πολυπλοκότητα του (μικρ)ασιάτη ποιητή που συνέδεσε το όνομά του με την ελληνικότητα και το έθνος, ο δοκιμιογράφος επανεξετάζει το εθνικό αφήγημα σε συνάρτηση με το σεφερικό έργο και εντοπίζει τα αναπόφευκτα προβλήματα που συνδέονται με έννοιες όπως η «ελληνικότητα» και η «ευρωπαϊκότητα».

Πολύ πιο σύνθετος και πολύπλοκος από φιλολογική πραγματεία, Ο ασιάτης Σεφέρης αναπτύσσεται εντυπωσιακά σε πολλές κατευθύνσεις και τελικά απογειώνεται σε ένα εναργές κείμενο φιλοσοφικής ενατένισης με πολιτικές και ανθρωπολογικές συνιστώσες. Προκειμένου να κατανοηθεί η πολυπλοκότητα του (μικρ)ασιάτη ποιητή που συνέδεσε το όνομά του με την ελληνικότητα και το έθνος, ο δοκιμιογράφος επανεξετάζει το εθνικό αφήγημα σε συνάρτηση με το σεφερικό έργο και εντοπίζει τα αναπόφευκτα προβλήματα που συνδέονται με έννοιες όπως η «ελληνικότητα» και η «ευρωπαϊκότητα». Τα εργαλεία των μετα-αποικιακών σπουδών και των σπουδών φύλου, που χρησιμοποιούνται ευρέως στη μελέτη, έχουν την ικανότητα να μετασχηματίζουν και να αναδιαρθρώνουν τα παραδοσιακά γνωστικά αντικείμενα έτσι ώστε να αποκαλύπτονται και να εκτίθενται οι ιδεολογικοί μηχανισμοί της κυρίαρχης ιδεολογίας. Ο ασιάτης Σεφέρης είναι επίσης και ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο, που επεξηγεί και ερμηνεύει με τόλμη.

Επιπλέον, οι ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις που επιχειρούνται στα σεφερικά ποιήματα φέρνουν στην επιφάνεια εντελώς ανύποπτες διαστάσεις και δίνουν άλλες προοπτικές στα κείμενα. Οι επιχειρούμενες φροϋδικές αποκρυπτογραφήσεις είναι θαυμαστά τεκμηριωμένες και ξεκλειδώνουν με τρόπο συνταρακτικό το ποιητικό ασυνείδητο προτείνοντας προσπελάσεις, που καμιά άλλη μέθοδος δεν θα μπορούσε να επιτύχει. Με τρόπο μοναδικό αναδεικνύονται οι στιγμές εκείνες, που ο ποιητής επιχειρεί να αντισταθεί και να αμφισβητήσει αξίες και συμπεριφορές, διαβρώνοντας ή μετατοπίζοντας τα όρια των ταυτοτήτων.

gavriilidis akis

Ο Άκης Γαβριηλίδης γεννήθηκε το 1964 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε νομικά στο ΑΠΘ και ολοκλήρωσε διδακτορική διατριβή Φιλοσοφίας του Δικαίου στην ίδια σχολή, καθώς και μεταδιδακτορική έρευνα στην Πολιτική Ανθρωπολογία. Από το 1995 ζει στις Βρυξέλλες, όπου απασχολείται επαγγελματικά ως μεταφραστής και ερασιτεχνικά ως ραδιοφωνικός παραγωγός. Πολυάριθμα πρωτότυπα κείμενα και μεταφράσεις του έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά της Ελλάδας, της Κύπρου, των ΗΠΑ, της Αγγλίας και του Βελγίου, καθώς και στο διαδίκτυο (ιδίως στο μπλογκ Nomadic universality).

 

Αμφισβητήσεις και υπερβάσεις

Την εποχή που διεξαγόταν η μικρασιατική εκστρατεία, ο στρατεύσιμος Σεφέρης επιλέγει να βρεθεί για σπουδές στο Παρίσι. Κατά τον Γαβριηλίδη, η επιλογή αυτή ενσταλάζει μια μακρόχρονη ενοχή στη συνείδηση του ποιητή, όμοια με την ενοχή που βιώνουν οι επιζώντες έναντι των θυμάτων μιας καταστροφής. Αυτό το μεγάλο «Όχι» που συνάγεται από τη στάση του Σεφέρη απέναντι στο ευαίσθητο θέμα της στράτευσης προκαλεί τύψεις, που δεν εκφράζονται ευθέως αλλά υποδηλώνονται μέσα από αμυντικές συμπεριφορές και κρίσεις του ποιητή, κάθε φορά που υποπίπτουν στην αντίληψή του παρόμοιας φύσεως ζητήματα και διλήμματα.

Ο Γαβριηλίδης διακρίνει εκλεκτικές συγγένειες βιοθεωρίας ανάμεσα σε Σεφέρη και Καβάφη ως προς τα «Όχι» που άρθρωσαν οι δύο ποιητές σε ομοειδείς περιστάσεις. Η κοινή τους απροθυμία απέναντι σε υποχρεωτικές δραστηριότητες του κράτους και η απομάκρυνσή τους από τα πάγια πρότυπα κανονικότητας περιγράφουν μια παρόμοια κοσμοαντίληψη, που συνακόλουθα επηρέασε και την ποιητική τους. (Οι ερμηνείες που προτείνονται για εμβληματικά καβαφικά ποιήματα είναι πρωτόγνωρα απολαυστικές και φιλολογικά ερεθιστικές).

Η περίφημη δήλωση του Σεφέρη κατά της χούντας γίνεται αντικείμενο μιας εξαντλητικής ανάλυσης. Σταθμίζονται όλες οι παράμετροι που οδήγησαν σ΄ αυτό το διάβημα, διερευνώνται οι κρίσιμοι ψυχολογικοί παράγοντες που έπαιξαν ρόλο, επιχειρούνται συγκρίσεις και αποτιμήσεις σε σχέση με τα αντιδικτατορικά διαβήματα άλλων πνευματικών ανθρώπων. Το νεανικό, ενοχικό «Όχι» απέναντι στα όπλα γίνεται τώρα ένα ώριμο και περήφανο «Όχι» με στεντόρεια και άφοβη φωνή. Ο ποιητής λυτρώνεται απ’ τα φαντάσματά του. Οι νέοι του ’68 που αρνούνται τη στράτευση δείχνουν τον δρόμο και ο Σεφέρης, απενοχοποιημένος πια, ακολουθεί.

Η περίφημη δήλωση του Σεφέρη κατά της χούντας γίνεται αντικείμενο μιας εξαντλητικής ανάλυσης. Σταθμίζονται όλες οι παράμετροι που οδήγησαν σ΄ αυτό το διάβημα, διερευνώνται οι κρίσιμοι ψυχολογικοί παράγοντες που έπαιξαν ρόλο, επιχειρούνται συγκρίσεις και αποτιμήσεις σε σχέση με τα αντιδικτατορικά διαβήματα άλλων πνευματικών ανθρώπων.

Η αμφίσημη και σύνθετη σχέση του Σεφέρη με τις ξένες κουλτούρες (ασιατική και αφρικανική), αναλύεται διεξοδικά μέσ’ από τις καταγραφές του ίδιου του ποιητή και τα ποιητικά μοτίβα που αυτές τού ενέπνευσαν. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις του, ο ποιητής δεν ένιωσε ξένος σε περιβάλλοντα ανοίκεια, όπως π.χ. το αφρικανικό αλλά δεξιώθηκε καλοπροαίρετα τους μη-ευρωπαϊκούς πολιτισμούς αφήνοντας τον εαυτό του να προσχωρήσει στη γοητεία τους, που δεν είχε να κάνει μόνο με τον εξωτισμό αλλά κυρίως αφορούσε ζητήματα ουσίας. Αυτά τα ζητήματα ανασύρει και αναδεικνύει εμπεριστατωμένα ο μελετητής επιμένοντας στην πρωταρχική ανοικτότητα και δεκτικότητα της ποιητικής συνείδησης του Σεφέρη απέναντι στο αλλότριο.

Το ταξίδι στην Αφρική περιγράφεται ως μια προνομιακή στιγμή συνάντησης, που ευνοεί όχι μόνο την επαφή με την ξένη ήπειρο αλλά και τη σύνδεση μ’ ένα άγνωστο κομμάτι του βαθύτερου εαυτού. Όσο για τη (Μικρά) Ασία, παραμένει πάντα η πρωταρχική αγαπημένη πατρίδα, η πατρίδα της παιδικής ηλικίας και της ονειρικής ζωής, απ’ την οποία ο ποιητής αποκόπηκε βίαια και επώδυνα, μ’ έναν τρόπο που θύμιζε αμετάκλητη εκδίωξη απ’ τον παράδεισο. Το τραύμα παρέμεινε για πάντα ανεπούλωτο.

Aπόπειρα αποτίμησης

Κατ’ εξακολούθηση επιρρεπής στις ανατρεπτικές αναγνώσεις και στις ρηξικέλευθες προτάσεις, ο Άκης Γαβριηλίδης είναι ένας πολυσχιδής επιστήμονας με αξιοθαύμαστη θεωρητική σκευή που δεν διστάζει να κομίσει το καινούριο. Οι θέσεις του, ενίοτε δυσάρεστες γιατί θίγουν βαθιά εμπεδωμένες αντιλήψεις ή ακόμα και αξίες, ποτέ δεν περνούν απαρατήρητες και προκαλούν συχνά διαμάχες. Μεταμοντέρνος διανοούμενος που συστηματικά υποβάλλει σε κριτική τα κοινώς παραδεδεγμένα, ο Γαβριηλίδης αρθρώνει έναν λόγο πολυεπίπεδο, πολυσύνθετο, ερεθιστικό, ίσως ενοχλητικό μερικές φορές, ενώ δεν παύει να διασπείρει καινά δαιμόνια. Η αναλυτική και συνθετική του ικανότητα εντυπωσιάζει, η οπτική του αιφνιδιάζει.

Πολύπτυχος, πρωτότυπος, εμβριθής, εξαντλητικά τεκμηριωμένος, Ο ασιάτης Σεφέρης επιχειρεί απρόσμενες συνδέσεις, επιχειρηματολογεί με παρρησία και προτείνει μια φρέσκια ματιά σε πρόσωπα και πράγματα χρησιμοποιώντας με τρόπο εξόχως ευφυή τις πιο μοντέρνες θεωρίες. Το κείμενο, ρέον και συναρπαστικό, κυλάει απρόσκοπτα, σα να πρόκειται για μυθιστόρημα.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.


gavriilidis exΟ ασιάτης Σεφέρης
ΆΚΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ
ΑΣΙΝΗ 2021
Σελ. 504, τιμή εκδότη €22,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΚΗ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Όλοι βλέπουν ότι η ποίηση του Σεφέρη έχει ως θέμα το ξερίζωμα, την απώλεια του σπιτιού/της πατρίδας. Αυτό όμως είναι ήδη η κυριολεξία, το ρητό μήνυμα. Εκείνο που δεν λέγεται, ή που λέγεται χωρίς να λέγεται, το δημόσιο μυστικό, είναι ότι έχει ως θέμα την απώλεια μιας πατρίδας την οποία προκάλεσε επίσης η πατρίδα, δηλαδή μια άλλη πατρίδα, η οποία όμως δεν μπορεί να κατονομαστεί ως άλλη. Το υποκείμενο της απώλειας πρέπει να συνεχίσει να παριστάνει ότι είναι η ίδια με την πρώτη η οποία χάθηκε.

Έτσι, αντικείμενο της ποίησης του Σεφέρη είναι μια διαφωρά, η πατρίδα που δεν συμπίπτει με τον εαυτό της».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» του Χάρτμουτ Ρόζα (κριτική)

«Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» του Χάρτμουτ Ρόζα (κριτική)

Για το βιβλίο του Χάρτμουτ Ρόζα «Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» [μτφρ. Μιχάλης Κούλουθρος], που κυκλοφορεί από τις εκδ. Πλήθος. Κεντρική εικόνα: «Η εμμονή της μνήμης», Σαλβαντόρ Νταλί, 1931

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

Είναι γεγονό...

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη, με αφορμή τόσο την έκδοση «Αντώνης Φωστιέρης, Άπαντα τα Ποιήματα 1970-2020» (εκδ. Καστανιώτης) όσο και την έκδοση της εκτενέστατης μελέτης του Θεοδόση Πυλαρινού «Ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης – Θεματικές και μορφολογικές προσεγγίσεις στο έργο του».

...
«Η πλάνη του Γκαίτε» του Κώστα Κουτσουρέλη – Ο μεταφραστικός λόγος και η κριτική του

«Η πλάνη του Γκαίτε» του Κώστα Κουτσουρέλη – Ο μεταφραστικός λόγος και η κριτική του

Ο κύκλος δοκιμίων του Κώστα Κουτσουρέλη «Η πλάνη του Γκαίτε – Για μια κριτική του μεταφραστικού λόγου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μικρή Άρκτος. Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Johann Heinrich Wilhelm Tischbein με τίτλο “Goethe in der roemischen Campagna” (1786).

Γράφει ο Θεοδόσης Βολκώφ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ