bokoros simaia

Για τον τόμο «1821-2021: Η Ελλάς των Ελλήνων. Δύο αιώνες εθνικά δεινά στον καθρέφτη της ποίησης, Μια παράκαιρη ανθολογία του Κώστα Κουτσουρέλη», ο οποίος κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. Κεντρική εικόνα © Έργο του Χρήστου Μποκόρου από την έκθεση «Ηρωικά Αναστάσιμα».

Της Διώνης Δημητριάδου

Μια διαφορετική εθνική ποίηση

Η συλλογική αυτογνωσία είναι μια υπόθεση τραυματική, αν εκτιμηθεί στις πραγματικές της διαστάσεις, χωρίς εξωραϊσμούς και σκόπιμες ωραιοποιήσεις, μακριά από την άγνοια που τροφοδοτείται διαρκώς από μια εύκολη πρόσληψη του παρελθόντος συντηρώντας το σαθρό δομικό υλικό που χτίζει τη σύγχρονη ελληνική ταυτότητα. Με αφορμή τα 200 χρόνια από τον ξεσηκωμό των Ελλήνων, θα ακούσουμε και θα δούμε πλείστα όσα πομπώδη, ικανά να τονώσουν συνειδήσεις που αρκούνται σε μια επιβεβαίωση της μοναδικότητάς μας ως λαού. Ελάχιστο βήμα θα βρουν να μιλήσουν όσοι θα επισημάνουν τις παλαιές παθογένειες, με τα ίχνη τους εμφανή σε όσα ζούμε σήμερα. Η ανανεωμένη εθνική συνείδηση θα λάμψει πάλι πάνω στις δάφνες ενός αμφισβητούμενου παρελθόντος καταργώντας για ακόμη μια φορά την ελπίδα της ουσιαστικής σύγχρονης «παλιγγενεσίας». Δεν γίνεται, επομένως, να μην αποτελέσει σημαντικό έναυσμα αφύπνισης μια ανθολογία που ευσχήμως αυτοαποκαλείται «παράκαιρη», καθώς έρχεται σε αντιπαράθεση με ό,τι επίκαιρο και στερεοτυπικό στην πραγματικότητα, προσφέροντας τον ποιητικό καθρέφτη για να απαριθμηθούν τα εθνικά δεινά και να προβληθεί το είδωλο μιας Ελλάδας χωρίς σκόπιμες παραμορφώσεις ή καλλωπισμούς. Ο ανθολόγος, για την περίσταση, Κώστας Κουτσουρέλης επισημαίνει στο εισαγωγικό του κείμενο («Αντί Προλόγου») τον κίνδυνο να θεωρηθεί το έργο ανθελληνικό ή «εθνομηδενιστικό» εν μέσω επίκαιρων πανηγυρισμών· ωστόσο οι χρόνιες πληγές στο σώμα αυτού που θα καλούσαμε «ελληνικότητα» δεν παίρνουν χρονοτριβή· διακόσια χρόνια είναι (ή θα ’πρεπε να ’ναι) αρκετά. 

Ποιήματα σαν χορικά

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δομή της ανθολογίας καθώς επιλέγεται η προσομοίωση με το τυπικό μιας τραγωδίας, στην οποία οι ποιητικές καταγραφές παίρνουν τη θέση των επεισοδίων και των χορικών. Να επισημανθεί εδώ ότι ο Χορός, διακριτή κοινωνική ομάδα, στις αρχαιοελληνικές τραγωδίες αποτελούσε ένα είδος βήματος από το οποίο ακουγόταν άλλοτε η κοινή γνώμη και άλλοτε συμβολικά η γνώμη των σοφότερων – ισχυρός αντίλογος, αντιπαράθεση στην κυρίαρχη εξουσία. Έτσι έχουμε την παρακάτω δομή: «Είσοδος, Όπου και να ταξιδεύω, Στάσιμο Α΄, Άνθρωποι, αληθείς καρικατούρες, Στάσιμο Β΄, Χαρτιά και αιτήσεις πάνω στις αιτήσεις, Στάσιμο Γ΄, Όλα της ιστορίας τα συναξάρια, Στάσιμο Δ΄, Μια φαντασίωσις ήσουν νεωτερική-Ελληνικό ρέκβιεμ, Έξοδος». Σ’ αυτά προτάσσεται το εισαγωγικό κείμενο «Αντί Προλόγου» και η δομή ολοκληρώνεται στο τέλος με το «Αντί επιλόγου». Παρατίθεται επίσης Σημείωμα του επιμελητή, δηλαδή του Θανάση Γαλανάκη, ο οποίος προσθέτει τις Πηγές καθώς και το Γλωσσάρι.

Φανερό εδώ ότι δεν πρόκειται απλώς για μια ανθολογία αλλά για μια θέση/άποψη που καθίσταται διακριτή ακόμη και από τον τρόπο που επιλέγονται και ταξινομούνται τα ποιήματα, συνιστώντας έτσι μια συνολική, ιδιαίτερη οπωσδήποτε, θεώρηση της νεοελληνικής ιστορίας ή καλύτερα της νεοελληνικής περιπέτειας.

Αξίζει να επισημανθεί εδώ η επιλογή της ποίησης, με πληθώρα καταγραφών από πολλούς ποιητές (από τα χρόνια της Επανάστασης μέχρι σήμερα) ως καταλληλότερη μορφή λόγου προκειμένου  να ειπωθούν οι αλήθειες. Ιδιαίτερος ο ποιητικός λόγος, με τη δική του επεξεργασία στα συμβάντα και τα γεγονότα, τα οποία παρατηρεί με οξύνοια και ευαισθησία, ακόμη με ικανότητα πρόβλεψης, και τα αποτυπώνει με τον περιεκτικό εν συνόψει τρόπο του. Η μεταφορικότητα και η υπαινικτικότητα λειτουργούν συνυποδηλωτικά προσδιορίζοντας τις εμφανείς αλλά κυρίως τις αφανείς πτυχές μιας πραγματικότητας που δεν εκλαμβάνεται πάντοτε ως έχει, έτσι που περιβάλλεται από μανδύα παραπλανητικό. Μοιρασμένα τα ποιήματα σε τέσσερις ενότητες (Τόποι, Τύποι, Καταστάσεις, Εποχές) ξεδιπλώνουν δύο αιώνες εθνικών δεινών μιλώντας για το «πού» και το «πουθενά», όταν η πατρίδα γίνεται εξορία και ο τόπος χάνει τον αντικειμενικό του χαρακτήρα αποβαίνοντας μια εντελώς προσωπική υπόθεση, η ιδιαίτερη οπτική για να δεις το «εγώ» και το συλλογικό «εμείς» απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις/γεγονότα μέσα στον χρόνο που τελικά καθορίζει την ατομική όσο και την εθνική ταυτότητα. Φανερό εδώ ότι δεν πρόκειται απλώς για μια ανθολογία αλλά για μια θέση/άποψη που καθίσταται διακριτή ακόμη και από τον τρόπο που επιλέγονται και ταξινομούνται τα ποιήματα, συνιστώντας έτσι μια συνολική, ιδιαίτερη οπωσδήποτε, θεώρηση της νεοελληνικής ιστορίας ή καλύτερα της νεοελληνικής περιπέτειας.

Είναι οι αγαπημένοι μας στίχοι «εθνική ποίηση;»

koutsourelis ex


Θα μπορούσε κάποιος να ονομάσει «εθνική ποίηση» τους στίχους του Σαββόπουλου ή του Ελευθερίου, του Αναγνωστάκη, του Χριστιανόπουλου, του Λάγιου, του Γκάτσου, του Καρούζου, για να αναφέρουμε μόνο κάποιους από τους πολλούς που αιρετικά (ευτυχώς) παρεισφρέουν ανάμεσα στον Παλαμά και τον Σολωμό, τους καταξιωμένους στη συνείδησή μας ως εθνικούς ποιητές, διεκδικώντας ένα μερίδιο από την ευστοχία και τη διορατικότητα που θα έπρεπε να καθορίζει τον εθνικό χαρακτήρα της ποίησης; Με αυστηρά κριτήρια ενδεχομένως όχι. Ωστόσο, αν πρέπει να θεωρούμε εθνικό το αληθές, τότε το τοπίο καθαρίζει από τις σκιές, η σταδιακή συνειδητοποίηση επιτυγχάνεται: αυτό που είμαστε σήμερα ως άτομα και ως μέλη μιας συλλογικότητας είναι απόρροια μιας πολυεπίπεδης ιστορικής συγκυρίας με εξάρσεις και καταβυθίσεις, με ηρωικές απαστράπτουσες στιγμές αλλά και άλλες λιγότερο θαμβωτικές· αν βλέπουμε μόνο τη μία όψη, αγνοούμε τη μισή μας ιστορία, τον μισό μας εαυτό. 

Ποιήματα που δεν προορίζονται για απαγγελία στις σχολικές γιορτές

Η «παράκαιρη» αυτή ανθολογία ίσως καταστρέφει ένα σκηνικό επιμελώς φτιαγμένο και στερεοτυπικά διαιωνιζόμενο. Και ναι, δεν συνάδει με επετειακούς εορτασμούς και πανηγύρεις – πολύ περισσότερο δεν θα περιμέναμε κάποιο από τα ανθολογούμενα ποιήματα να απαγγέλλεται στις σχολικές εορτές/παρωδίες μιας αλλοιωμένης ελληνικότητας. Είναι ένα πολύτιμο έργο για κάθε εποχή, ένας καθρέφτης καθόλου παραμορφωτικός, ίσα ίσα καθαρός και διαυγής που αποτυπώνει την αλήθεια. Και ναι, μπορεί να μη μας αρέσει η όψη που θα δούμε μέσα του. Έτσι, όμως, όπως διαβάζονται τα ποιήματα στη σειρά τους, κάτω από τις κεφαλίδες των ενοτήτων, αποκτά νόημα όλη η τοιχογραφία, μέσα στην οποία βρίσκουμε τον εαυτό μας.

Εξαιρετική έκδοση από τη σύλληψη της ιδέας ως την επεξεργασία του υλικού, φροντισμένη ως την τελευταία λεπτομέρεια στο περιεχόμενο αλλά και στην αισθητική της, με το έργο του Χρήστου Μποκόρου με τον κίτρινο σταυρό να δεσπόζει στο κατάμαυρο εξώφυλλο σε αγαστή συνομιλία με τα ενδότερα του βιβλίου.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.


Αποσπάσματα από το βιβλίο

«[…] Η κόλαση λοιπόν είν’ η πατρίδα μας/αμάρτημα υψώνεται/ο μαύρος καπνός των εργοστασίων/ψηλά στο ξημέρωμα./Κι όμως άλλοτε η χαρά ήτανε το ποτάμι/Όχι εδώ στη ρημαγμένη γη μα στους ουράνιους/κόσμους εκεί με τη μονάχη μου ψυχή». Νίκος Καρούζος, «Αγγίζοντας αυτή την αιωνιότητα»

«[…] Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα/μού τα ’πες με το πρώτο σου το γάλα./Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι/εσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλλη/και στις αρένες του κόσμου μάνα μου Ελλάς,/το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς». Νίκος Γκάτσος, «Μάνα μου Ελλάς»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Για τα βιβλία «Η θεραπεία της ψυχής – Πατέρες και ψυχολόγοι σε διάλογο», του Αλέξιου Ιερομόναχου Καρακαλλινού, και «Τα θεμέλια της βιοηθικής – Μια χριστιανική θεώρηση» (μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου), του Τρίσταμ Χ. Ένγκελχαρτ (Tristam H. Engelhardt Jr), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

Γ...

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

Για το βιβλίο του Ζορζ Μινουά [Georges Minois] «Η ιστορία της αθεΐας – η αθεΐα στον Δυτικό κόσμο» (μτφρ. Βάλια Σερέτη, εκδ. Νάρκισσος).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αθεϊσμός είναι ένα ίσως από τα επιδραστικά πνευματικά κινήματα του σύγχρονου κό...

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο [Vito Mancuso] «Ο δρόμος της ομορφιάς» (μτφρ. Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του William Turner “Dutch Boats in a Gale” [«Ολλανδικές βάρκες σε θύελλα»], 1801 © The Capricorn Foundation.

Γράφει ο Διονύση...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ