bokoros simaia

Για τον τόμο «1821-2021: Η Ελλάς των Ελλήνων. Δύο αιώνες εθνικά δεινά στον καθρέφτη της ποίησης, Μια παράκαιρη ανθολογία του Κώστα Κουτσουρέλη», ο οποίος κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. Κεντρική εικόνα © Έργο του Χρήστου Μποκόρου από την έκθεση «Ηρωικά Αναστάσιμα».

Της Διώνης Δημητριάδου

Μια διαφορετική εθνική ποίηση

Η συλλογική αυτογνωσία είναι μια υπόθεση τραυματική, αν εκτιμηθεί στις πραγματικές της διαστάσεις, χωρίς εξωραϊσμούς και σκόπιμες ωραιοποιήσεις, μακριά από την άγνοια που τροφοδοτείται διαρκώς από μια εύκολη πρόσληψη του παρελθόντος συντηρώντας το σαθρό δομικό υλικό που χτίζει τη σύγχρονη ελληνική ταυτότητα. Με αφορμή τα 200 χρόνια από τον ξεσηκωμό των Ελλήνων, θα ακούσουμε και θα δούμε πλείστα όσα πομπώδη, ικανά να τονώσουν συνειδήσεις που αρκούνται σε μια επιβεβαίωση της μοναδικότητάς μας ως λαού. Ελάχιστο βήμα θα βρουν να μιλήσουν όσοι θα επισημάνουν τις παλαιές παθογένειες, με τα ίχνη τους εμφανή σε όσα ζούμε σήμερα. Η ανανεωμένη εθνική συνείδηση θα λάμψει πάλι πάνω στις δάφνες ενός αμφισβητούμενου παρελθόντος καταργώντας για ακόμη μια φορά την ελπίδα της ουσιαστικής σύγχρονης «παλιγγενεσίας». Δεν γίνεται, επομένως, να μην αποτελέσει σημαντικό έναυσμα αφύπνισης μια ανθολογία που ευσχήμως αυτοαποκαλείται «παράκαιρη», καθώς έρχεται σε αντιπαράθεση με ό,τι επίκαιρο και στερεοτυπικό στην πραγματικότητα, προσφέροντας τον ποιητικό καθρέφτη για να απαριθμηθούν τα εθνικά δεινά και να προβληθεί το είδωλο μιας Ελλάδας χωρίς σκόπιμες παραμορφώσεις ή καλλωπισμούς. Ο ανθολόγος, για την περίσταση, Κώστας Κουτσουρέλης επισημαίνει στο εισαγωγικό του κείμενο («Αντί Προλόγου») τον κίνδυνο να θεωρηθεί το έργο ανθελληνικό ή «εθνομηδενιστικό» εν μέσω επίκαιρων πανηγυρισμών· ωστόσο οι χρόνιες πληγές στο σώμα αυτού που θα καλούσαμε «ελληνικότητα» δεν παίρνουν χρονοτριβή· διακόσια χρόνια είναι (ή θα ’πρεπε να ’ναι) αρκετά. 

Ποιήματα σαν χορικά

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δομή της ανθολογίας καθώς επιλέγεται η προσομοίωση με το τυπικό μιας τραγωδίας, στην οποία οι ποιητικές καταγραφές παίρνουν τη θέση των επεισοδίων και των χορικών. Να επισημανθεί εδώ ότι ο Χορός, διακριτή κοινωνική ομάδα, στις αρχαιοελληνικές τραγωδίες αποτελούσε ένα είδος βήματος από το οποίο ακουγόταν άλλοτε η κοινή γνώμη και άλλοτε συμβολικά η γνώμη των σοφότερων – ισχυρός αντίλογος, αντιπαράθεση στην κυρίαρχη εξουσία. Έτσι έχουμε την παρακάτω δομή: «Είσοδος, Όπου και να ταξιδεύω, Στάσιμο Α΄, Άνθρωποι, αληθείς καρικατούρες, Στάσιμο Β΄, Χαρτιά και αιτήσεις πάνω στις αιτήσεις, Στάσιμο Γ΄, Όλα της ιστορίας τα συναξάρια, Στάσιμο Δ΄, Μια φαντασίωσις ήσουν νεωτερική-Ελληνικό ρέκβιεμ, Έξοδος». Σ’ αυτά προτάσσεται το εισαγωγικό κείμενο «Αντί Προλόγου» και η δομή ολοκληρώνεται στο τέλος με το «Αντί επιλόγου». Παρατίθεται επίσης Σημείωμα του επιμελητή, δηλαδή του Θανάση Γαλανάκη, ο οποίος προσθέτει τις Πηγές καθώς και το Γλωσσάρι.

Φανερό εδώ ότι δεν πρόκειται απλώς για μια ανθολογία αλλά για μια θέση/άποψη που καθίσταται διακριτή ακόμη και από τον τρόπο που επιλέγονται και ταξινομούνται τα ποιήματα, συνιστώντας έτσι μια συνολική, ιδιαίτερη οπωσδήποτε, θεώρηση της νεοελληνικής ιστορίας ή καλύτερα της νεοελληνικής περιπέτειας.

Αξίζει να επισημανθεί εδώ η επιλογή της ποίησης, με πληθώρα καταγραφών από πολλούς ποιητές (από τα χρόνια της Επανάστασης μέχρι σήμερα) ως καταλληλότερη μορφή λόγου προκειμένου  να ειπωθούν οι αλήθειες. Ιδιαίτερος ο ποιητικός λόγος, με τη δική του επεξεργασία στα συμβάντα και τα γεγονότα, τα οποία παρατηρεί με οξύνοια και ευαισθησία, ακόμη με ικανότητα πρόβλεψης, και τα αποτυπώνει με τον περιεκτικό εν συνόψει τρόπο του. Η μεταφορικότητα και η υπαινικτικότητα λειτουργούν συνυποδηλωτικά προσδιορίζοντας τις εμφανείς αλλά κυρίως τις αφανείς πτυχές μιας πραγματικότητας που δεν εκλαμβάνεται πάντοτε ως έχει, έτσι που περιβάλλεται από μανδύα παραπλανητικό. Μοιρασμένα τα ποιήματα σε τέσσερις ενότητες (Τόποι, Τύποι, Καταστάσεις, Εποχές) ξεδιπλώνουν δύο αιώνες εθνικών δεινών μιλώντας για το «πού» και το «πουθενά», όταν η πατρίδα γίνεται εξορία και ο τόπος χάνει τον αντικειμενικό του χαρακτήρα αποβαίνοντας μια εντελώς προσωπική υπόθεση, η ιδιαίτερη οπτική για να δεις το «εγώ» και το συλλογικό «εμείς» απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις/γεγονότα μέσα στον χρόνο που τελικά καθορίζει την ατομική όσο και την εθνική ταυτότητα. Φανερό εδώ ότι δεν πρόκειται απλώς για μια ανθολογία αλλά για μια θέση/άποψη που καθίσταται διακριτή ακόμη και από τον τρόπο που επιλέγονται και ταξινομούνται τα ποιήματα, συνιστώντας έτσι μια συνολική, ιδιαίτερη οπωσδήποτε, θεώρηση της νεοελληνικής ιστορίας ή καλύτερα της νεοελληνικής περιπέτειας.

Είναι οι αγαπημένοι μας στίχοι «εθνική ποίηση;»

koutsourelis ex


Θα μπορούσε κάποιος να ονομάσει «εθνική ποίηση» τους στίχους του Σαββόπουλου ή του Ελευθερίου, του Αναγνωστάκη, του Χριστιανόπουλου, του Λάγιου, του Γκάτσου, του Καρούζου, για να αναφέρουμε μόνο κάποιους από τους πολλούς που αιρετικά (ευτυχώς) παρεισφρέουν ανάμεσα στον Παλαμά και τον Σολωμό, τους καταξιωμένους στη συνείδησή μας ως εθνικούς ποιητές, διεκδικώντας ένα μερίδιο από την ευστοχία και τη διορατικότητα που θα έπρεπε να καθορίζει τον εθνικό χαρακτήρα της ποίησης; Με αυστηρά κριτήρια ενδεχομένως όχι. Ωστόσο, αν πρέπει να θεωρούμε εθνικό το αληθές, τότε το τοπίο καθαρίζει από τις σκιές, η σταδιακή συνειδητοποίηση επιτυγχάνεται: αυτό που είμαστε σήμερα ως άτομα και ως μέλη μιας συλλογικότητας είναι απόρροια μιας πολυεπίπεδης ιστορικής συγκυρίας με εξάρσεις και καταβυθίσεις, με ηρωικές απαστράπτουσες στιγμές αλλά και άλλες λιγότερο θαμβωτικές· αν βλέπουμε μόνο τη μία όψη, αγνοούμε τη μισή μας ιστορία, τον μισό μας εαυτό. 

Ποιήματα που δεν προορίζονται για απαγγελία στις σχολικές γιορτές

Η «παράκαιρη» αυτή ανθολογία ίσως καταστρέφει ένα σκηνικό επιμελώς φτιαγμένο και στερεοτυπικά διαιωνιζόμενο. Και ναι, δεν συνάδει με επετειακούς εορτασμούς και πανηγύρεις – πολύ περισσότερο δεν θα περιμέναμε κάποιο από τα ανθολογούμενα ποιήματα να απαγγέλλεται στις σχολικές εορτές/παρωδίες μιας αλλοιωμένης ελληνικότητας. Είναι ένα πολύτιμο έργο για κάθε εποχή, ένας καθρέφτης καθόλου παραμορφωτικός, ίσα ίσα καθαρός και διαυγής που αποτυπώνει την αλήθεια. Και ναι, μπορεί να μη μας αρέσει η όψη που θα δούμε μέσα του. Έτσι, όμως, όπως διαβάζονται τα ποιήματα στη σειρά τους, κάτω από τις κεφαλίδες των ενοτήτων, αποκτά νόημα όλη η τοιχογραφία, μέσα στην οποία βρίσκουμε τον εαυτό μας.

Εξαιρετική έκδοση από τη σύλληψη της ιδέας ως την επεξεργασία του υλικού, φροντισμένη ως την τελευταία λεπτομέρεια στο περιεχόμενο αλλά και στην αισθητική της, με το έργο του Χρήστου Μποκόρου με τον κίτρινο σταυρό να δεσπόζει στο κατάμαυρο εξώφυλλο σε αγαστή συνομιλία με τα ενδότερα του βιβλίου.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.


Αποσπάσματα από το βιβλίο

«[…] Η κόλαση λοιπόν είν’ η πατρίδα μας/αμάρτημα υψώνεται/ο μαύρος καπνός των εργοστασίων/ψηλά στο ξημέρωμα./Κι όμως άλλοτε η χαρά ήτανε το ποτάμι/Όχι εδώ στη ρημαγμένη γη μα στους ουράνιους/κόσμους εκεί με τη μονάχη μου ψυχή». Νίκος Καρούζος, «Αγγίζοντας αυτή την αιωνιότητα»

«[…] Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα/μού τα ’πες με το πρώτο σου το γάλα./Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι/εσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλλη/και στις αρένες του κόσμου μάνα μου Ελλάς,/το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς». Νίκος Γκάτσος, «Μάνα μου Ελλάς»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ανέφικτη ανάσταση» του Παναγιώτη Θωμά (κριτική) – Πλησιάζοντας τον Κάφκα μέσω του Ν. Γ. Πεντζίκη

«Μια ανέφικτη ανάσταση» του Παναγιώτη Θωμά (κριτική) – Πλησιάζοντας τον Κάφκα μέσω του Ν. Γ. Πεντζίκη

Για το δοκίμιο του Παναγιώτη Θωμά «Μια ανέφικτη ανάσταση - Σχόλιο στη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο νεαρός Γκρέγκορ Σάμσα, περιοδεύων εμπορικός αντιπρόσωπος...

«Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη», των Θανάση Λάλα και Βασίλειου Μπετσάκου – Διαφωτιστικές συναντήσεις με τον φιλόσοφο

«Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη», των Θανάση Λάλα και Βασίλειου Μπετσάκου – Διαφωτιστικές συναντήσεις με τον φιλόσοφο

Για το βιβλίο «Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη – Τον φιλόσοφο της αρετής και της ευδαιμονίας μέσα στην πόλη», των Θανάση Λάλα και Βασίλειου Μπετσάκου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει ο Βασίλης Πανόπουλος

...
Γαλιλαίος και Νεύτων, οι επιστήμονες που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο

Γαλιλαίος και Νεύτων, οι επιστήμονες που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο

Δυο μελέτες που εξετάζουν τη διαμόρφωση της σύγχρονης επιστήμης, χάρη στη συμβολή του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα. Πρόκειται για τα δοκίμια «Γαλιλαίος» (μτφρ. Τάσος Κυπριανίδης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), του Στίλμαν Ντρέικ [Stillman Drake] και «Η συγκρότηση της σύγχρονης επιστήμης» (μτφρ. Κρινιώ Ζήση, Πανεπιστ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη για τη σημαντική επιρροή που άσκησε ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth). 

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο Φραν...

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη στην Αίθουσα τελετών της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων και της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας. Αφορμή, η κυκλοφορία του τόμου «Κώστας Κρυστάλλης: Άπαντα - Ένας πρόωρα επαναστατημένος» (εκδ. Κ. & Μ. Σταμούλη).&nb...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ