kritikes san logotexnia kentriki

Για τον πρώτο τόμο της σειράς με τις βιβλιοκριτικές του Κωστή Παπαγιώργη «Τα βιβλία των άλλων 1 –  Έλληνες συγγραφείς» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Αυτός ο πεπαιδευμένος Έλληνας […] φοβάμαι ότι δεν αξίζει την τόση τιμή. Αλλά η έκταση του ενδιαφέροντος γύρω από το πρόσωπο και το έργο του είναι τόσο μεγάλη, τώρα μάλιστα που έχει με το μέρος της όλα τα διαπιστευτήρια της υστεροφημίας, ώστε δεν υπάρχει πια ελπίδα να γλιτώσει αυτό το έργο την [πανελλήνια] καθιέρωση. Βέβαια δεν είναι διόλου φρόνιμο να τα βάζει κανείς –ειδικά σήμερα– με τους Έλληνες κριτικούς», θα μπορούσα να παραφράσω τον Κωστή Παπαγιώργη για να μιλήσω για τον ίδιο τον Παπαγιώργη, αν έπρεπε να δείξω προκαταβολικά την επιφύλαξή μου απέναντι στη φήμη η οποία συνοδεύει το όνομά του ως διανοούμενου που δέσποσε από τη δεκαετία του ’80 ως τον θάνατό του το 2014.

Κι η επιφύλαξη πρέπει να είναι η πρώτη κινητήριος δύναμη, για να δούμε χωρίς θετικές προκαταλήψεις το κριτικό έργο που άφησε πίσω του στα (συνήθως) σύντομα σημειώματά του. Άλλωστε κι αυτός έβλεπε λ.χ. τον Κ. Καβάφη, για τον οποίο μιλούσε στο απόσπασμα που παρέθεσα παραπάνω, με το φιλύποπτο βλέμμα ενός ανθρώπου που δεν πρέπει να χειραγωγηθεί από την παγιωμένη γνώμη των πολλών.

Στην ουσία, ο Κωστής Παπαγιώργης δεν γράφει κριτικές· γράφει μάλλον ημερολόγια αναγνώσεων. Ή ίσως στοχαστικά μικροδοκίμια προσωπικής θερμοκρασίας. Μετά τη δεκαετία του 1970, όταν εμφανίστηκε στην κριτική κονίστρα με πολεμικά κείμενα για σύγχρονους Έλληνες στοχαστές, ξεκινά το κύριο κριτικό του έργο στα περιοδικά Κριτική και κείμενα (1984-1985) και Πλανόδιον (1986-1987). Κι έπειτα, μετά από μια πολύχρονη παύση, επανέρχεται τη δεκαετία του ’90 στο Αθηνόραμα (από το 1994 για δεκαοκτώ χρόνια), στον Επενδυτή από το 1997, στον Κόσμο του Επενδυτή (2002-2012), στη Lifo (από το 2011) και τέλος στον ψηφιακό ιστότοπο Matrix24 (2012-2014) [οι πληροφορίες αυτές αντλήθηκαν από την πολύ κατατοπιστική εισαγωγή του βιβλίου].

Μια οξυδερκής ματιά που βουτά σαν αρπακτικό όρνιο στο ψαχνό του κειμένου, μια πολυκέλαδη γλώσσα που καταγράφει την αναγνωστική αίσθηση, απαθανατίζοντας την πρόσκαιρη εντύπωση, όπου τα θετικά παίρνουν συχνά διθυραμβικές διαστάσεις, ενώ τα αρνητικά δεν καλύπτονται από κανέναν μανδύα ωραιοποίησης.

Γράφει σύντομα σημειώματα, από ελάχιστες γραμμές (που, όπως μας ενημερώνουν οι επιμελητές του τόμου, δεν δημοσιεύτηκαν σ’ αυτόν) και μια-δυο παραγράφους έως, σπανιότερα, μεγαλύτερα κείμενα δύο τριών σελίδων. Δεν τον ενδιαφέρει –παρά αραιά και που– η υπόθεση του βιβλίου ή, πιο συχνά, το βιογραφικό του συγγραφέα. Δεν αποδεικνύει όσα λέει και αδιαφορεί γι’ αυτό που μια «ορθόδοξη» κριτική θα φρόντιζε, την απόπειρα δηλαδή ερμηνείας με ολοκληρωμένους συλλογισμούς. Ο Κωστής Παπαγιώργης ακολουθεί μια sui generis πορεία, καθώς γράφει ιμπρεσιονιστικές βιβλιοκρισίες, στηριγμένος στο οξύ ένστικτο και την παμφάγα του διάθεση… Τρώει αδηφάγα σελίδες και εκκρίνει μελάνι.

Σαν να αδιαφορεί για τον αναγνώστη, δεν ενημερώνει, δεν παρουσιάζει, αλλά εφορμά κατευθείαν στο κεντρικό σημείο του εκάστοτε έργου. Και σ’ αυτό επικεντρώνεται, εκτοξεύοντας τις φοβερές ατάκες του. Κι εντέλει προσελκύει τον αναγνώστη μέσω αυτής ακριβώς της εστίασης, που εκρήγνυται σε μια σαγηνευτική αναρχία. Μια οξυδερκής ματιά που βουτά σαν αρπακτικό όρνιο στο ψαχνό του κειμένου, μια πολυκέλαδη γλώσσα που καταγράφει την αναγνωστική αίσθηση, απαθανατίζοντας την πρόσκαιρη εντύπωση, όπου τα θετικά παίρνουν συχνά διθυραμβικές διαστάσεις, ενώ τα αρνητικά δεν καλύπτονται από κανέναν μανδύα ωραιοποίησης.

papagiorgis 3
Μια πτυχή της σχέσης του Κωστή Παπαγιώργη με
τα βιβλία περιγράφεται με τρόπο σχεδόν μυθικό στο
κείμενό του «Βιβλιολάτρες» (Σιαμαία και ετεροθαλή, εκδ. Καστανιώτη). Τα χρόνια του Παρισιού, τα βιβλιοπωλεία,
οι απρόσεκτοι πωλητές, οι μεθόδοι «ξαλαφρώματος»
των ραφιών, ο τελικός απολογισμός.


Σε όλα αυτά τα καινοφανή δεν βάζω αρνητικό πρόσημο, ακριβώς επειδή προσπορίζουν έναν άλλο φακό στην ανάγνωση της λογοτεχνίας. Αν είχα μεγαλώσει με τις παπαγιώργειες βιβλιοεκτιμήσεις, ίσως θα είχα εμπλουτίσει τον ερμηνευτικό μου λόγο μ’ αυτό το λουλουδάτο ύφος, τις χαρίεσσες εκφράσεις, την κριτική καλλιέπεια. Σ’ αυτό το κλίμα, αδιαφορώντας για την έλλειψη ερμηνευτικών σχημάτων, μπορούμε να σταθούμε στην ευρυμαθή ανεκδοτολογία, στην επίδειξη λόγων διά της παράθεσης χωρίων, στη λογοτεχνική γλώσσα, από όπου ρέουν άφθονοι χυμοί, στην οξεία κρίση… Ο Κωστής Παπαγιώργης διδάσκει κριτική ματιά ως προς το πώς ο οξύνους αναγνώστης μπορεί να αποδώσει τα συν και τα πλην ενός λογοτεχνήματος, παραδίδοντας ταυτόχρονα ζουμερά κείμενα και στοχαστικές βιβλιοκρισίες.

Τόσο η ανθολόγηση των Γιάννη Αστερή και Δημήτρη Καράμπελα όσο και η εισαγωγή του τελευταίου συνέβαλαν στο άρτιο αποτέλεσμα του τόμου, ώστε τα δυσεύρετα κριτικά σημειώματα του Κωστή Παπαγιώργη να συγκεντρωθούν και να εκτιμηθούν συνολικά.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (Καστανιώτης 2020).

Έλληνες συγγραφείς
Τα βιβλία των άλλων 1
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ
Εισαγωγή: Δημήτρης Καράμπελας
Καστανιώτης 2020
Σελ. 456, τιμή εκδότη €16,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο μύθος του Προμηθέα και άλλα δοκίμια» του Πολ Λαφάργκ (κριτική) – Ένας «αιρετικός» μαρξιστής ιδεολόγος

«Ο μύθος του Προμηθέα και άλλα δοκίμια» του Πολ Λαφάργκ (κριτική) – Ένας «αιρετικός» μαρξιστής ιδεολόγος

Με μια άγνωστη πλευρά του έργου του Πολ Λαφάργκ [Paul Lafargue] έρχεται να μας γνωρίσει το βιβλίο «Ο μύθος του Προμηθέα και άλλα δοκίμια» (μτφρ. Χρήστος Κεφαλής, εκδ. Εύμαρος). Περιλαμβάνει αμετάφραστα στα ελληνικά δοκίμια του Λαφάργκ για τις αρχαίες μυθολογίες και κοινωνίες, εστιασμένα μάλιστα στην Αρχαία Ελλάδα. Μ...

«Ποιος είμαι!» του Μιχαήλ Μπακούνιν (κριτική) – Ένας επαναστατημένος μετεωρίτης πάνω από την Ευρώπη

«Ποιος είμαι!» του Μιχαήλ Μπακούνιν (κριτική) – Ένας επαναστατημένος μετεωρίτης πάνω από την Ευρώπη

Για το βιβλίο του Μιχαήλ Μπακούνιν [Mikhail Bakounine] «Ποιος είμαι!» (εισαγωγή - μτφρ. - σχόλια: Γιάννης Μπαρτσώκας, πρόλογος - επιμέλεια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, εκδ. Ροές). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος 

Αν για τον ...

Ίρβιν Γιάλομ & Αβραάμ Μάσλοου: φιλοσοφία, σύγχρονες ψυχοθεραπείες και υπαρξισμός (κριτική)

Ίρβιν Γιάλομ & Αβραάμ Μάσλοου: φιλοσοφία, σύγχρονες ψυχοθεραπείες και υπαρξισμός (κριτική)

Η «τρίτη δύναμη» του Αβραάμ Μάσλοου [Abraham H. Maslow] και η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία του Ίρβιν Γιάλομ [Irvin Yalom] μέσα από το πλέγμα των ανθρώπινων αναγκών. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

H Ανθρωπιστική Ψυχολογία, η σχολή...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη για το βιβλίο «ρησπέκτ» του Άρι Γεωργίου

Εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη για το βιβλίο «ρησπέκτ» του Άρι Γεωργίου

Εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου ΡΗΣΠΕΚΤ [λέξεις για τρίτους] του Άρι Γεωργίου διοργανώνει στη Θεσσαλονίκη ο εκδοτικός οίκος University Studio Press, την Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2024 ώρα 19:00, στον χώρο ΥΨΙΛΟΝ.

Επιμέλεια Book Press

Η ...

Εκδήλωση για το λεύκωμα «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές»

Εκδήλωση για το λεύκωμα «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές»

Η Πανελλήνια Ένωση Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ) και οι εκδόσεις Καπόν, διοργανώνουν εκδήλωση για την παρουσίαση του λευκώματος «200 χρόνια Ελλάδα - 200 χρόνια Εθνικές Υποδομές». Στην κεντρική εικόνα, Εγνατία οδός, Γέφυρα της Κρυσταλλοπηγής. 

Επιμέλεια Book Press

...
Στη Ρέιτσελ Κασκ το βραβείο Γκόλντσμιθς 2024: Για το Parade που «γυρίζει τον κόσμο μας ανάποδα»

Στη Ρέιτσελ Κασκ το βραβείο Γκόλντσμιθς 2024: Για το Parade που «γυρίζει τον κόσμο μας ανάποδα»

Στη Ρέιτσελ Κασκ [Rachel Cusk] απονεμήθηκε το βραβείο Γκόλντσμιθς [Goldsmiths] για το μυθιστόρημά της Parade. Τα βιβλία της Κασκ κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg.

Επιμέλεια Book Press

Στη ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ