kritikes san logotexnia kentriki

Για τον πρώτο τόμο της σειράς με τις βιβλιοκριτικές του Κωστή Παπαγιώργη «Τα βιβλία των άλλων 1 –  Έλληνες συγγραφείς» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Αυτός ο πεπαιδευμένος Έλληνας […] φοβάμαι ότι δεν αξίζει την τόση τιμή. Αλλά η έκταση του ενδιαφέροντος γύρω από το πρόσωπο και το έργο του είναι τόσο μεγάλη, τώρα μάλιστα που έχει με το μέρος της όλα τα διαπιστευτήρια της υστεροφημίας, ώστε δεν υπάρχει πια ελπίδα να γλιτώσει αυτό το έργο την [πανελλήνια] καθιέρωση. Βέβαια δεν είναι διόλου φρόνιμο να τα βάζει κανείς –ειδικά σήμερα– με τους Έλληνες κριτικούς», θα μπορούσα να παραφράσω τον Κωστή Παπαγιώργη για να μιλήσω για τον ίδιο τον Παπαγιώργη, αν έπρεπε να δείξω προκαταβολικά την επιφύλαξή μου απέναντι στη φήμη η οποία συνοδεύει το όνομά του ως διανοούμενου που δέσποσε από τη δεκαετία του ’80 ως τον θάνατό του το 2014.

Κι η επιφύλαξη πρέπει να είναι η πρώτη κινητήριος δύναμη, για να δούμε χωρίς θετικές προκαταλήψεις το κριτικό έργο που άφησε πίσω του στα (συνήθως) σύντομα σημειώματά του. Άλλωστε κι αυτός έβλεπε λ.χ. τον Κ. Καβάφη, για τον οποίο μιλούσε στο απόσπασμα που παρέθεσα παραπάνω, με το φιλύποπτο βλέμμα ενός ανθρώπου που δεν πρέπει να χειραγωγηθεί από την παγιωμένη γνώμη των πολλών.

Στην ουσία, ο Κωστής Παπαγιώργης δεν γράφει κριτικές· γράφει μάλλον ημερολόγια αναγνώσεων. Ή ίσως στοχαστικά μικροδοκίμια προσωπικής θερμοκρασίας. Μετά τη δεκαετία του 1970, όταν εμφανίστηκε στην κριτική κονίστρα με πολεμικά κείμενα για σύγχρονους Έλληνες στοχαστές, ξεκινά το κύριο κριτικό του έργο στα περιοδικά Κριτική και κείμενα (1984-1985) και Πλανόδιον (1986-1987). Κι έπειτα, μετά από μια πολύχρονη παύση, επανέρχεται τη δεκαετία του ’90 στο Αθηνόραμα (από το 1994 για δεκαοκτώ χρόνια), στον Επενδυτή από το 1997, στον Κόσμο του Επενδυτή (2002-2012), στη Lifo (από το 2011) και τέλος στον ψηφιακό ιστότοπο Matrix24 (2012-2014) [οι πληροφορίες αυτές αντλήθηκαν από την πολύ κατατοπιστική εισαγωγή του βιβλίου].

Μια οξυδερκής ματιά που βουτά σαν αρπακτικό όρνιο στο ψαχνό του κειμένου, μια πολυκέλαδη γλώσσα που καταγράφει την αναγνωστική αίσθηση, απαθανατίζοντας την πρόσκαιρη εντύπωση, όπου τα θετικά παίρνουν συχνά διθυραμβικές διαστάσεις, ενώ τα αρνητικά δεν καλύπτονται από κανέναν μανδύα ωραιοποίησης.

Γράφει σύντομα σημειώματα, από ελάχιστες γραμμές (που, όπως μας ενημερώνουν οι επιμελητές του τόμου, δεν δημοσιεύτηκαν σ’ αυτόν) και μια-δυο παραγράφους έως, σπανιότερα, μεγαλύτερα κείμενα δύο τριών σελίδων. Δεν τον ενδιαφέρει –παρά αραιά και που– η υπόθεση του βιβλίου ή, πιο συχνά, το βιογραφικό του συγγραφέα. Δεν αποδεικνύει όσα λέει και αδιαφορεί γι’ αυτό που μια «ορθόδοξη» κριτική θα φρόντιζε, την απόπειρα δηλαδή ερμηνείας με ολοκληρωμένους συλλογισμούς. Ο Κωστής Παπαγιώργης ακολουθεί μια sui generis πορεία, καθώς γράφει ιμπρεσιονιστικές βιβλιοκρισίες, στηριγμένος στο οξύ ένστικτο και την παμφάγα του διάθεση… Τρώει αδηφάγα σελίδες και εκκρίνει μελάνι.

Σαν να αδιαφορεί για τον αναγνώστη, δεν ενημερώνει, δεν παρουσιάζει, αλλά εφορμά κατευθείαν στο κεντρικό σημείο του εκάστοτε έργου. Και σ’ αυτό επικεντρώνεται, εκτοξεύοντας τις φοβερές ατάκες του. Κι εντέλει προσελκύει τον αναγνώστη μέσω αυτής ακριβώς της εστίασης, που εκρήγνυται σε μια σαγηνευτική αναρχία. Μια οξυδερκής ματιά που βουτά σαν αρπακτικό όρνιο στο ψαχνό του κειμένου, μια πολυκέλαδη γλώσσα που καταγράφει την αναγνωστική αίσθηση, απαθανατίζοντας την πρόσκαιρη εντύπωση, όπου τα θετικά παίρνουν συχνά διθυραμβικές διαστάσεις, ενώ τα αρνητικά δεν καλύπτονται από κανέναν μανδύα ωραιοποίησης.

papagiorgis 3
Μια πτυχή της σχέσης του Κωστή Παπαγιώργη με
τα βιβλία περιγράφεται με τρόπο σχεδόν μυθικό στο
κείμενό του «Βιβλιολάτρες» (Σιαμαία και ετεροθαλή, εκδ. Καστανιώτη). Τα χρόνια του Παρισιού, τα βιβλιοπωλεία,
οι απρόσεκτοι πωλητές, οι μεθόδοι «ξαλαφρώματος»
των ραφιών, ο τελικός απολογισμός.


Σε όλα αυτά τα καινοφανή δεν βάζω αρνητικό πρόσημο, ακριβώς επειδή προσπορίζουν έναν άλλο φακό στην ανάγνωση της λογοτεχνίας. Αν είχα μεγαλώσει με τις παπαγιώργειες βιβλιοεκτιμήσεις, ίσως θα είχα εμπλουτίσει τον ερμηνευτικό μου λόγο μ’ αυτό το λουλουδάτο ύφος, τις χαρίεσσες εκφράσεις, την κριτική καλλιέπεια. Σ’ αυτό το κλίμα, αδιαφορώντας για την έλλειψη ερμηνευτικών σχημάτων, μπορούμε να σταθούμε στην ευρυμαθή ανεκδοτολογία, στην επίδειξη λόγων διά της παράθεσης χωρίων, στη λογοτεχνική γλώσσα, από όπου ρέουν άφθονοι χυμοί, στην οξεία κρίση… Ο Κωστής Παπαγιώργης διδάσκει κριτική ματιά ως προς το πώς ο οξύνους αναγνώστης μπορεί να αποδώσει τα συν και τα πλην ενός λογοτεχνήματος, παραδίδοντας ταυτόχρονα ζουμερά κείμενα και στοχαστικές βιβλιοκρισίες.

Τόσο η ανθολόγηση των Γιάννη Αστερή και Δημήτρη Καράμπελα όσο και η εισαγωγή του τελευταίου συνέβαλαν στο άρτιο αποτέλεσμα του τόμου, ώστε τα δυσεύρετα κριτικά σημειώματα του Κωστή Παπαγιώργη να συγκεντρωθούν και να εκτιμηθούν συνολικά.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (Καστανιώτης 2020).

Έλληνες συγγραφείς
Τα βιβλία των άλλων 1
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ
Εισαγωγή: Δημήτρης Καράμπελας
Καστανιώτης 2020
Σελ. 456, τιμή εκδότη €16,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τάνγκο» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες (κριτική) – Ένα δοκίμιο για την «αργεντίνικη ψυχή»

«Το τάνγκο» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες (κριτική) – Ένα δοκίμιο για την «αργεντίνικη ψυχή»

Για το λογοτεχνικό δοκίμιο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες [Jorge-Luis Borges] «Το τάνγκο» (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες. 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Λίγοι είναι ...

«Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» του Χάρτμουτ Ρόζα (κριτική)

«Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» του Χάρτμουτ Ρόζα (κριτική)

Για το βιβλίο του Χάρτμουτ Ρόζα «Επιτάχυνση και αλλοτρίωση» [μτφρ. Μιχάλης Κούλουθρος], που κυκλοφορεί από τις εκδ. Πλήθος. Κεντρική εικόνα: «Η εμμονή της μνήμης», Σαλβαντόρ Νταλί, 1931

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας

Είναι γεγονό...

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη, με αφορμή τόσο την έκδοση «Αντώνης Φωστιέρης, Άπαντα τα Ποιήματα 1970-2020» (εκδ. Καστανιώτης) όσο και την έκδοση της εκτενέστατης μελέτης του Θεοδόση Πυλαρινού «Ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης – Θεματικές και μορφολογικές προσεγγίσεις στο έργο του».

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ