kritikes san logotexnia kentriki

Για τον πρώτο τόμο της σειράς με τις βιβλιοκριτικές του Κωστή Παπαγιώργη «Τα βιβλία των άλλων 1 –  Έλληνες συγγραφείς» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Αυτός ο πεπαιδευμένος Έλληνας […] φοβάμαι ότι δεν αξίζει την τόση τιμή. Αλλά η έκταση του ενδιαφέροντος γύρω από το πρόσωπο και το έργο του είναι τόσο μεγάλη, τώρα μάλιστα που έχει με το μέρος της όλα τα διαπιστευτήρια της υστεροφημίας, ώστε δεν υπάρχει πια ελπίδα να γλιτώσει αυτό το έργο την [πανελλήνια] καθιέρωση. Βέβαια δεν είναι διόλου φρόνιμο να τα βάζει κανείς –ειδικά σήμερα– με τους Έλληνες κριτικούς», θα μπορούσα να παραφράσω τον Κωστή Παπαγιώργη για να μιλήσω για τον ίδιο τον Παπαγιώργη, αν έπρεπε να δείξω προκαταβολικά την επιφύλαξή μου απέναντι στη φήμη η οποία συνοδεύει το όνομά του ως διανοούμενου που δέσποσε από τη δεκαετία του ’80 ως τον θάνατό του το 2014.

Κι η επιφύλαξη πρέπει να είναι η πρώτη κινητήριος δύναμη, για να δούμε χωρίς θετικές προκαταλήψεις το κριτικό έργο που άφησε πίσω του στα (συνήθως) σύντομα σημειώματά του. Άλλωστε κι αυτός έβλεπε λ.χ. τον Κ. Καβάφη, για τον οποίο μιλούσε στο απόσπασμα που παρέθεσα παραπάνω, με το φιλύποπτο βλέμμα ενός ανθρώπου που δεν πρέπει να χειραγωγηθεί από την παγιωμένη γνώμη των πολλών.

Στην ουσία, ο Κωστής Παπαγιώργης δεν γράφει κριτικές· γράφει μάλλον ημερολόγια αναγνώσεων. Ή ίσως στοχαστικά μικροδοκίμια προσωπικής θερμοκρασίας. Μετά τη δεκαετία του 1970, όταν εμφανίστηκε στην κριτική κονίστρα με πολεμικά κείμενα για σύγχρονους Έλληνες στοχαστές, ξεκινά το κύριο κριτικό του έργο στα περιοδικά Κριτική και κείμενα (1984-1985) και Πλανόδιον (1986-1987). Κι έπειτα, μετά από μια πολύχρονη παύση, επανέρχεται τη δεκαετία του ’90 στο Αθηνόραμα (από το 1994 για δεκαοκτώ χρόνια), στον Επενδυτή από το 1997, στον Κόσμο του Επενδυτή (2002-2012), στη Lifo (από το 2011) και τέλος στον ψηφιακό ιστότοπο Matrix24 (2012-2014) [οι πληροφορίες αυτές αντλήθηκαν από την πολύ κατατοπιστική εισαγωγή του βιβλίου].

Μια οξυδερκής ματιά που βουτά σαν αρπακτικό όρνιο στο ψαχνό του κειμένου, μια πολυκέλαδη γλώσσα που καταγράφει την αναγνωστική αίσθηση, απαθανατίζοντας την πρόσκαιρη εντύπωση, όπου τα θετικά παίρνουν συχνά διθυραμβικές διαστάσεις, ενώ τα αρνητικά δεν καλύπτονται από κανέναν μανδύα ωραιοποίησης.

Γράφει σύντομα σημειώματα, από ελάχιστες γραμμές (που, όπως μας ενημερώνουν οι επιμελητές του τόμου, δεν δημοσιεύτηκαν σ’ αυτόν) και μια-δυο παραγράφους έως, σπανιότερα, μεγαλύτερα κείμενα δύο τριών σελίδων. Δεν τον ενδιαφέρει –παρά αραιά και που– η υπόθεση του βιβλίου ή, πιο συχνά, το βιογραφικό του συγγραφέα. Δεν αποδεικνύει όσα λέει και αδιαφορεί γι’ αυτό που μια «ορθόδοξη» κριτική θα φρόντιζε, την απόπειρα δηλαδή ερμηνείας με ολοκληρωμένους συλλογισμούς. Ο Κωστής Παπαγιώργης ακολουθεί μια sui generis πορεία, καθώς γράφει ιμπρεσιονιστικές βιβλιοκρισίες, στηριγμένος στο οξύ ένστικτο και την παμφάγα του διάθεση… Τρώει αδηφάγα σελίδες και εκκρίνει μελάνι.

Σαν να αδιαφορεί για τον αναγνώστη, δεν ενημερώνει, δεν παρουσιάζει, αλλά εφορμά κατευθείαν στο κεντρικό σημείο του εκάστοτε έργου. Και σ’ αυτό επικεντρώνεται, εκτοξεύοντας τις φοβερές ατάκες του. Κι εντέλει προσελκύει τον αναγνώστη μέσω αυτής ακριβώς της εστίασης, που εκρήγνυται σε μια σαγηνευτική αναρχία. Μια οξυδερκής ματιά που βουτά σαν αρπακτικό όρνιο στο ψαχνό του κειμένου, μια πολυκέλαδη γλώσσα που καταγράφει την αναγνωστική αίσθηση, απαθανατίζοντας την πρόσκαιρη εντύπωση, όπου τα θετικά παίρνουν συχνά διθυραμβικές διαστάσεις, ενώ τα αρνητικά δεν καλύπτονται από κανέναν μανδύα ωραιοποίησης.

papagiorgis 3
Μια πτυχή της σχέσης του Κωστή Παπαγιώργη με
τα βιβλία περιγράφεται με τρόπο σχεδόν μυθικό στο
κείμενό του «Βιβλιολάτρες» (Σιαμαία και ετεροθαλή, εκδ. Καστανιώτη). Τα χρόνια του Παρισιού, τα βιβλιοπωλεία,
οι απρόσεκτοι πωλητές, οι μεθόδοι «ξαλαφρώματος»
των ραφιών, ο τελικός απολογισμός.


Σε όλα αυτά τα καινοφανή δεν βάζω αρνητικό πρόσημο, ακριβώς επειδή προσπορίζουν έναν άλλο φακό στην ανάγνωση της λογοτεχνίας. Αν είχα μεγαλώσει με τις παπαγιώργειες βιβλιοεκτιμήσεις, ίσως θα είχα εμπλουτίσει τον ερμηνευτικό μου λόγο μ’ αυτό το λουλουδάτο ύφος, τις χαρίεσσες εκφράσεις, την κριτική καλλιέπεια. Σ’ αυτό το κλίμα, αδιαφορώντας για την έλλειψη ερμηνευτικών σχημάτων, μπορούμε να σταθούμε στην ευρυμαθή ανεκδοτολογία, στην επίδειξη λόγων διά της παράθεσης χωρίων, στη λογοτεχνική γλώσσα, από όπου ρέουν άφθονοι χυμοί, στην οξεία κρίση… Ο Κωστής Παπαγιώργης διδάσκει κριτική ματιά ως προς το πώς ο οξύνους αναγνώστης μπορεί να αποδώσει τα συν και τα πλην ενός λογοτεχνήματος, παραδίδοντας ταυτόχρονα ζουμερά κείμενα και στοχαστικές βιβλιοκρισίες.

Τόσο η ανθολόγηση των Γιάννη Αστερή και Δημήτρη Καράμπελα όσο και η εισαγωγή του τελευταίου συνέβαλαν στο άρτιο αποτέλεσμα του τόμου, ώστε τα δυσεύρετα κριτικά σημειώματα του Κωστή Παπαγιώργη να συγκεντρωθούν και να εκτιμηθούν συνολικά.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (Καστανιώτης 2020).

Έλληνες συγγραφείς
Τα βιβλία των άλλων 1
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ
Εισαγωγή: Δημήτρης Καράμπελας
Καστανιώτης 2020
Σελ. 456, τιμή εκδότη €16,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η βούληση του λαού» του Άλμπερτ Γουίλ (κριτική) – Συστατικό της δημοκρατίας ή επικίνδυνος μύθος;

«Η βούληση του λαού» του Άλμπερτ Γουίλ (κριτική) – Συστατικό της δημοκρατίας ή επικίνδυνος μύθος;

Για το βιβλίο του Άλμπερτ Γουίλ [Albert Weale] «Η βούληση του λαού: Ένας σύγχρονος μύθος» (μτφρ. Δημοσθένης Κούλουθρος, εκδ. Επίκεντρο). Κεντρική εικόνα: © Vlad Tchompalov (Unsplash).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

...
«Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» της Μόνα Σολέ (κριτική) – Ερωτικοποιήστε την ισότητα, όχι τη βία!

«Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» της Μόνα Σολέ (κριτική) – Ερωτικοποιήστε την ισότητα, όχι τη βία!

Για το δοκίμιο της Μόνα Σολέ [Mona Chollet] «Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: © Nathan Walker (Unsplash).

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου ...

Τέρι Ίγκλετον, Γιώργος Ν. Πολίτης: Δύο βιβλία κριτικής για τον Μαρξ στον 21ο αιώνα

Τέρι Ίγκλετον, Γιώργος Ν. Πολίτης: Δύο βιβλία κριτικής για τον Μαρξ στον 21ο αιώνα

Για το βιβλίο του Τέρι Ίγκλετον [Terry Eagleton] «Ιδεολογία» (μτφρ. Μελέτης Λάμπρου, εκδ. Πεδίο) και του Γιώργου Ν. Πολίτη «Εξουσιαστική Αριστερά» (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

«Ο μαρξισμός ως ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ