alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Ανδρέα Μήτσου «Ο Ορφέας και ο Ανδρέας» (εκδ. Καστανιώτης).

Του Διονύση Μαρίνου

Πολλάκις δοκιμασμένος στη μικρή φόρμα, ο Ανδρέας Μήτσου έχει δώσει ατόφια δείγματα του πώς αντιλαμβάνεται τη ζεύξη του ρεαλιστικού επιφαινόμενου με τα εξωλογικά απεικάσματα που προσφέρει τούτος ο κόσμος. Αναγκαίο δάνειο από τίτλο παλαιάς του συλλογής διηγημάτων, έτσι ώστε να γίνει ακόμη πιο κατανοητή η «ένωση»: πρόκειται για ιστορίες συμπτωματικού ρεαλισμού.

Το ύφος του, λαξευμένο με περισσή λιτότητα και ακρίβεια, σπάνια ξεπέφτει σε ποιητικές ενατενίσεις. Πρόκειται για ένα ολότελα δικό του σύμφυρμα γλώσσας όπου το ρεαλιστικό δείχνει να υπερέχει στα σημεία, την ίδια στιγμή που το παράλογο του σκάβει με επιμέλεια όλα τα θεμέλια. Το αποτέλεσμα, σχεδόν πάντα, είναι εξόχως ζωντανό.

Θα έλεγε κανείς πως αυτό που διερευνά συχνά πυκνά ο Μήτσου είναι ο παρακείμενος κόσμος, ο ασύνορος, ο μη έχων όρια μεταξύ της πραγματικότητας και του ονείρου. Την ίδια στιγμή, όμως, το ύφος του, λαξευμένο με περισσή λιτότητα και ακρίβεια, σπάνια ξεπέφτει σε ποιητικές ενατενίσεις. Πρόκειται για ένα ολότελα δικό του σύμφυρμα γλώσσας όπου το ρεαλιστικό δείχνει να υπερέχει στα σημεία, την ίδια στιγμή που το παράλογο του σκάβει με επιμέλεια όλα τα θεμέλια. Το αποτέλεσμα, σχεδόν πάντα, είναι εξόχως ζωντανό. Το υπερρεαλιστικό στοιχείο επελαύνει, ενώ η αντικειμενική υπόσταση των πραγμάτων διαθλάται και μεταστοιχειώνεται. Ενδιαφέρουσα, δε, είναι ακόμη και η επιλογή των θεμάτων του. Σχεδόν ποτέ δεν εκκινούν από μια μεγάλη ιδέα, ούτε από κάποιο παρανάλωμα εννοιών και αισθήσεων. Μοιάζει ο βατήρας να έχει τοποθετηθεί στην κοινή αρχή, στο πιο ταπεινό ξεκίνημα. Τίποτα το εκκεντρικό ή το τόσο διφορούμενο δεν σε προδιαθέτει για τις μεταστροφές-περιστροφές που θα πάρει η ιστορία και ο πυρήνας (κυρίως αυτός) των γεγονότων. Διότι μπορεί οι ιστορίες του Μήτσου να θέλγουν, όντως το κάνουν, για την επινοητικότητά τους, ωστόσο το κυρίαρχο αποτέλεσμά τους δεν είναι το τι ακριβώς συνέβη, αλλά το πώς. Τούτος ο αλλόκοσμος/αλλόκοτος τροπισμός είναι που τις κάνει ιδιαίτερες και σφύζουσες.

Είναι αλήθεια πως από βιβλίο σε βιβλίο έχει δοκιμάσει τεχνικές, διαφορετικές οπτικές γωνίες και θέματα. Αυτό που δεν έχει αφήσει ποτέ να χαθεί από την υπόσταση της γραφής του είναι το λοξοκοίταγμα, η άλλη ματιά στην πραγματικότητα. Πρόκειται για δική του επινοημένη ετερότητα μπρος σε μια ομοιοτυπία που φαίνεται να τον πνίγει και να την αποκρούει με σθεναρότητα. Τι ακριβώς υπάρχει σε τούτα τα 18 διηγήματα που συγκροτούν τη συλλογή που δεν το έχουμε ξαναδεί ή δεν το περιμέναμε να συμβεί; Η κατακτημένη αίσθηση δεν έχει χαθεί, ο τροπισμός δεν έχει αλλοιωθεί. Επειδή, όμως, αυτό δεν αρκεί, αξίζει να τονιστεί πως η παρούσα συλλογή φέρνει στην επιφάνεια δύο ζητήματα τεχνικής και ουσιαστικής τάξεως. Είναι, όντως, διηγήματα με την έννοια της αυτονομίας των ιστοριών και της αυθυπαρξίας των ηρώων ή μήπως έχουμε να κάνουμε με μια εκδοχή του επονομαζόμενου κύκλου διηγημάτων; Κάτι σαν αυτό που έλεγε ο Κώστας Ταχτσής (αναφερόμενος στα Ρέστα) ως μυθιστόρημα-αλυσίδα. Η αίσθηση που αποκομίζει κανείς διαβάζοντας με «ορθόδοξο» τρόπο τα διηγήματα (το ένα έπειτα από το άλλο με την ακολουθία που έχουν εκδοθεί) είναι ότι ένα κοινό νήμα τα δένει. Άλλοτε είναι ο πρωταγωνιστής, ο τόπος, η κοινή προβληματική ή έστω το ύφος και η ανάπτυξη. Μπορεί το όλον να μη διαμορφώνει έναν ολοκληρωμένο μυθιστορηματικό καμβά (προφανώς και δεν ήταν αυτή η πρόθεση του Μήτσου), ωστόσο η ενιαία γραμμή που συγκεντρώνει τις ιστορίες σε μια –ίδια– όχθη δεν σπάει ούτε καταλύεται.

Οι ήρωες του Μήτσου δεν φέρουν μόνο… ανθρώπινη δορά. Ζώα κάθε λογής, έντομα και ερπετά κάνουν την εμφάνισή του οικοδομώντας μια άλλου τύπου γέφυρα μεταξύ ετερώνυμων όντων.

Μεταξύ απώτατου παρελθόντος (υπάρχει καταβύθιση έως και στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου) και αφηγηματικού παρόντος, οι ήρωες του Μήτσου ρέπουν προς μια ενδιάμεση κατάσταση βιωτής. Ούτε στην πραγματική πραγματικότητα κινούνται ούτε και είναι αμιγώς αφομοιωμένοι από το ανοίκειο. Και είναι αυτή η περιοχή της ανοικείωσης που κάνει τα διηγήματα της συλλογής να ξεφεύγουν πλήρως από την αφηγηματική τους αρχή και να εκτινάσσονται σε άλλες περιοχές. Οι ήρωες του Μήτσου δεν φέρουν μόνο… ανθρώπινη δορά. Ζώα κάθε λογής, έντομα και ερπετά κάνουν την εμφάνισή του οικοδομώντας μια άλλου τύπου γέφυρα μεταξύ ετερώνυμων όντων. Ιδιαιτέρως στο εκτενέστερο –και ίσως ομορφότερο– διήγημα της συλλογής, σε αυτό που έδωσε και τον τίτλο στο βιβλίο, ο Ορφέας είναι ένας σκύλος που καταφέρνει να συνομιλήσει στην ίδια γλώσσα με τον Ανδρέα της ιστορίας. Μόνο που είναι περικυκλωμένοι από την ακατανοησία μιας σύγχρονης Βαβέλ που τους αποξενώνει (ιδού ξανά το στοιχείο της ανοικείωσης). Τα σκυλιά έχουν την τιμητική τους στις ιστορίες. Άλλοτε ως θύματα, άλλοτε ως θύτες κι άλλοτε με τη μεταφυσική τους διάσταση. Ομοίως παρελαύνουν γάτες, βάτραχοι, φίδια, έντομα, και διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στις ιστορίες (μοιάζουν ενίοτε με συμπρωταγωνιστές ή με αφορμές για να λεχθούν πράγματα στον κόσμο των ανθρώπων). Οι υπαρξιακές διερωτήσεις γειτνιάζουν με την αναζήτηση μιας καίριας γλώσσας την οποία αναζητούν συγγραφέας και κοινοί άνθρωποι για να συνεννοηθούν και να εννοήσουν τον κόσμο που τους περιβάλλει, ενώ δεν λείπουν οι ερωτικές εκχυμώσεις που έπειτα από χρόνια χωρισμού συνεχίζουν να δημιουργούν εσωτερικές και εξωτερικές παρενέργειες.

Η συλλογή είναι μια άσκηση στη λιτότητα μέσων. Ορισμένα διηγήματα είναι, τωόντι, ολιγοσέλιδα. Κάτι που σημαίνει πως η κάθε λέξη και η κάθε πρόταση έχουν διπλή σημασία ως καταστάλαγμα ακριβής πύκνωσης. Ο Μήτσου συνεχίζει από βιβλίο σε βιβλίο να δένει κόμπους κι όχι να τους χαλαρώνει ή να τους λύνει. Τουτέστιν: να θέτει συνεχώς ερωτήματα δίχως να προσφέρει απαντήσεις. Όπως ακριβώς οφείλει να πράττει η λογοτεχνία και ο συγγραφέας που δεν ακκίζεται με το υλικό του.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων «Όπως και αν έρθει αυτό το βράδυ» (εκδ. Μελάνι).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του © Rinalds Vanadziņš.


altΟ Ορφέας και ο Ανδρέας
Ανδρέας Μήτσου
Καστανιώτης 2018
Σελ. 176, τιμή εκδότη €12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΜΗΤΣΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ