alt

Για τη νουβέλα του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Ολομόναχος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Διονύση Μαρίνου

Έπος που δεν περιλαμβάνει μόνο στιγμές ανδρικής αλληλεγγύης, αλλά κρύβει και μύριες όσες κακοπάθειες. Κομμάτι της αυτοβιολογίας του καθενός που άλλοτε οδηγεί στην εξιλέωση, ενίοτε στις τύψεις και συχνά εκτρέπεται σε παραποτάμους λύπησης, οικτιρμού, αγάπης και τρόμου. Η σχέση πατέρα-γιου, σε αντίθεση με το περιλάλητο «οιδιπόδειο» που περιδένει τη μητέρα με τον γιο της, είναι περισσότερο αβαθής, υπόγεια, και δεν χαρτογραφείται με την ίδια ευκρίνεια. Δύο άντρες στο ρινγκ της ζωής δεν είναι εύκολος αγώνας.

Η σχέση πατέρα-γιου, σε αντίθεση με το περιλάλητο “οιδιπόδειο” που περιδένει τη μητέρα με τον γιο της, είναι περισσότερη αβαθής, υπόγεια, και δεν χαρτογραφείται με την ίδια ευκρίνεια. Δύο άντρες στο ρινγκ της ζωής δεν είναι εύκολος αγώνας.

Η πατρική φιγούρα, παραχωμένη στο σκοτεινό πίσω δωμάτιο, στο διήγημα του Φραντς Κάφκα Ετυμηγορία (εκδ. Μελάνι) περισσότερα κρύβει και λιγότερα φανερώνει. Μα, και τα γράμματα του ίδιου του Κάφκα προς τον πατέρα του τι άλλο συνθέτουν από τον οικτιρμό του «χτυπημένου» παιδιού προς τον γεννήτορά του. «Θα ήμουν πιο ευτυχής να σε είχα φίλο, αφεντικό, θείο, παππού, ακόμη (αν και το λέω με κάποιο δισταγμό) πεθερό μου. Αλλά σαν πατέρας ήσουν πολύ δυνατός για μένα και η δύναμή σου γινόταν εντονότερη επειδή οι αδελφοί μου πέθαναν σε μικρή ηλικία και οι αδερφές μου γεννήθηκαν πολύ αργότερα» γράφει ο Κάφκα απευθυνόμενος σ’ έναν πατέρα κυριαρχικό, απρόσβλητο από κάθε αγαπητικό συναίσθημα. Δεν είναι ο μόνος: αρκεί να σκεφτεί κανείς τον Πασκάλ Μπρυκνέρ όταν έγραφε το Ένας καλός γιος (εκδ. Πατάκη), τον Γερούν Μπάουερς με το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μέρες αδέσποτες (εκδ. Μεταίχμιο) ή τον Έντμουντ Γκος στο ιδιοσυγκρασιακό αφήγημά του Πατέρας και γιος (εκδ. ΠΕΚ). Τα παραδείγματα είναι όσα και οι αμυχές που αφήνει αυτή η σχέση. Δίχως, φυσικά, να παραγνωρίζεται και η ευκταία εκδοχή να έχει οικοδομηθεί ένα δίπολο που στηρίζεται στην ειλικρίνεια, την αποδοχή και τον σεβασμό ενός εκάστου.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος μάς είχε προϊδεάσει με τη συλλογή διηγημάτων του (σ.σ.: για την οικονομία του κείμενου χρησιμοποιείται αυτός ο όρος) Γραφικός χαρακτήρας (εκδ. Μεταίχμιο) πως είναι πιο έτοιμος από ποτέ να καταδυθεί στα βάθη της προσωπικής του ιστορίας. Όχι με την πρόθεση να ανασύρει στην επιφάνεια σπάνια κοιτάσματα, να διασώσει στιγμές που λαξεύτηκαν από τη σκόνη του χρόνου ή να παρασυρθεί από την ευωχία της ανάμνησης. Είναι κατακόρυφη η βουτιά που πραγματοποιεί. Πολλές φορές δίχως προστατευτικά και με ελάχιστη διάθεση να κρατήσει αποστάσεις ασφαλείας. Ο χρόνος από μόνος του προσφέρει –έτσι κι αλλιώς– μια κάποια οχύρωση, ενώ ο μυθοπλαστικός υμένας βοηθάει να μετασχηματίζεται το προσωπικό βίωμα σε καθολικό σχήμα – η προσωπική αφήγηση δεν χάνει την αυτονομία της, όμως, την ίδια στιγμή, παύει να είναι ένας περίκλειστος κόσμος. Στο καινούργιο του βιβλίο Ολομόναχος (εκδ. Μεταίχμιο), ο ίδιος το χαρακτηρίζει «αυτοβιογραφική προφητεία», σκάβει την πιο κρυφή πληγή της ζωής του. Τη σχέση με τον πατέρα του. Έρχεται αντιμέτωπος όχι μόνο με το πρόσωπο που στάθηκε τόσο κοντά, αλλά και τόσο μακριά του (οικείος και συνάμα ξένος), αλλά και με μια κρυφή ιστορία που όταν τη μαθαίνει είναι πλέον πολύ αργά να πάρει απαντήσεις από τον πρωταγωνιστή της. Ο πατέρας του πέθανε παίρνοντας μαζί του τη δική του εκδοχή. Τη δική του μαρτυρία. Ο Παναγιωτόπουλος δεν διστάζει να μιλήσει για τα οικογενειακά ενδότερα δίχως φόβο, αλλά και με το σιγασμένο πάθος που του προσφέρει η χρονική απόσταση. Σε αντίθετη περίπτωση, ο καταγεγραμμένος λόγος θα έφερε το στίγμα της καταγγελίας και το μαρτύριο του θυμού.

Ο συγγραφέας-αφηγητής άλλο δεν κάνει από το να θέτει το βασικό ζητούμενο σε κάθε ανθρώπινη σχέση: τη συγχώρεση, την αποδοχή και την επακόλουθη παραδοχή πως κάθε γιος σκοτώνει τον πατέρα του για να προχωρήσει και κάθε πατέρας πάντα κάτι κρύβει από τον γιο του για να μην εκπέσει από το βάθρο του.

Ο συγγραφέας-αφηγητής άλλο δεν κάνει από το να θέτει το βασικό ζητούμενο σε κάθε ανθρώπινη σχέση: τη συγχώρεση, την αποδοχή και την επακόλουθη παραδοχή πως κάθε γιος σκοτώνει τον πατέρα του για να προχωρήσει και κάθε πατέρας πάντα κάτι κρύβει από τον γιο του για να μην εκπέσει από το βάθρο του. Είναι ομολογία, άραγε; Ακολουθεί καταδικαστική απόφαση; Πέφτει ο πέλεκυς επί της κεφαλής του άδικου; Όχι, στην περίπτωση του Ολομόναχου. Ο Τζων Ντον έγραψε πως κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί. Ως εκ τούτου, ουδείς μπορεί να επικαλεστεί την απόλυτη μοναξιά όντας μέσα στον κόσμο των πολλών. Ο συγγραφέας-αφηγητής έχει βγει από έναν δύσκολο γάμο, είναι πατέρας κι ο ίδιος ενός γιου που μεγαλώνει γρήγορα. Διατηρεί, όμως, ενεργό τον ρόλο του γιου ενός πατέρα που είχε πολλές «πίσω» σελίδες στο προσωπικό του ημερολόγιο. Πολλά αδιάβαστα περιστατικά που όταν θα γίνουν γνωστά θα λερώσουν τον μύθο του. Τότε, ναι, υπό συνθήκες μπορεί να πει κανείς πως ένας άντρας μοιάζει με έρημο σημείο του χάρτη που βρέχεται μόνο από θάλασσα. Οι τελευταίες σελίδες έχουν τη θέση επεξήγησης, απεύθυνσης σε πρώτο πρόσωπο (σε πατέρα και γιο), φόβου για κάτι που έρχεται από το παρελθόν και προχωράει στο μέλλον. Τούτος ο φόβος, όμως, δεν έχει τον χαρακτήρα της λαιμητόμου, δεν σκιάζει τη ζωή, απλώς την κάνει πιο ανεκτή, πιο αποδεκτή στις αντιφάσεις της.

Ο Παναγιωτόπουλος με τον Ολομόναχο δείχνει έναν δρόμο – έναν δύσκολο δρόμο να τον διαβεί κανείς. Πώς μιλάς ευθέως για τα δικά σου δίχως να αφήνεις στην άκρη τις βασικές αρχές της μυθοπλασίας. Πώς η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να απαλύνει πόνους, να πλένει ενοχές και τύψεις δίχως να μετατρέπεται σε ψυχαναλυτικό μελό. Εντέλει, πώς τα τραύματα είναι σε θέση, με τον κατάλληλο χειρισμό, να γονιμοποιηθούν με τις λέξεις. Φευ, τα τραύματα της ζωής ποτέ δεν φεύγουν, ποτέ δεν εξαφανίζονται. Με τις λέξεις, όμως, ο πόνος που δίνουν γίνεται κάπως πιο υποφερτός. Κοντολογίς: δύσκολο δεν είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί από λίγους, αλλά εκείνο που θα μιλήσει σε πολλούς για πράγματα κρυφά, ανείπωτα, αιχμηρά. Ο Ολομόναχος του Παναγιωτόπουλου είναι ένα «δύσκολο» βιβλίο – είναι μια κλειστή στροφή που όλοι κάποια στιγμή πρέπει να την περάσουμε. Άλλος ήσυχα κι ομαλά. Άλλος πέφτοντας στο κενό.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ  είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Όπως και αν έρθει αυτό το βράδυ» (εκδ. Μελάνι).
 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία © του Κωνσταντίνου Πίττα.
altΟλομόναχος
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 104, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ