alt

Για τη νουβέλα του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Ολομόναχος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Διονύση Μαρίνου

Έπος που δεν περιλαμβάνει μόνο στιγμές ανδρικής αλληλεγγύης, αλλά κρύβει και μύριες όσες κακοπάθειες. Κομμάτι της αυτοβιολογίας του καθενός που άλλοτε οδηγεί στην εξιλέωση, ενίοτε στις τύψεις και συχνά εκτρέπεται σε παραποτάμους λύπησης, οικτιρμού, αγάπης και τρόμου. Η σχέση πατέρα-γιου, σε αντίθεση με το περιλάλητο «οιδιπόδειο» που περιδένει τη μητέρα με τον γιο της, είναι περισσότερο αβαθής, υπόγεια, και δεν χαρτογραφείται με την ίδια ευκρίνεια. Δύο άντρες στο ρινγκ της ζωής δεν είναι εύκολος αγώνας.

Η σχέση πατέρα-γιου, σε αντίθεση με το περιλάλητο “οιδιπόδειο” που περιδένει τη μητέρα με τον γιο της, είναι περισσότερη αβαθής, υπόγεια, και δεν χαρτογραφείται με την ίδια ευκρίνεια. Δύο άντρες στο ρινγκ της ζωής δεν είναι εύκολος αγώνας.

Η πατρική φιγούρα, παραχωμένη στο σκοτεινό πίσω δωμάτιο, στο διήγημα του Φραντς Κάφκα Ετυμηγορία (εκδ. Μελάνι) περισσότερα κρύβει και λιγότερα φανερώνει. Μα, και τα γράμματα του ίδιου του Κάφκα προς τον πατέρα του τι άλλο συνθέτουν από τον οικτιρμό του «χτυπημένου» παιδιού προς τον γεννήτορά του. «Θα ήμουν πιο ευτυχής να σε είχα φίλο, αφεντικό, θείο, παππού, ακόμη (αν και το λέω με κάποιο δισταγμό) πεθερό μου. Αλλά σαν πατέρας ήσουν πολύ δυνατός για μένα και η δύναμή σου γινόταν εντονότερη επειδή οι αδελφοί μου πέθαναν σε μικρή ηλικία και οι αδερφές μου γεννήθηκαν πολύ αργότερα» γράφει ο Κάφκα απευθυνόμενος σ’ έναν πατέρα κυριαρχικό, απρόσβλητο από κάθε αγαπητικό συναίσθημα. Δεν είναι ο μόνος: αρκεί να σκεφτεί κανείς τον Πασκάλ Μπρυκνέρ όταν έγραφε το Ένας καλός γιος (εκδ. Πατάκη), τον Γερούν Μπάουερς με το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μέρες αδέσποτες (εκδ. Μεταίχμιο) ή τον Έντμουντ Γκος στο ιδιοσυγκρασιακό αφήγημά του Πατέρας και γιος (εκδ. ΠΕΚ). Τα παραδείγματα είναι όσα και οι αμυχές που αφήνει αυτή η σχέση. Δίχως, φυσικά, να παραγνωρίζεται και η ευκταία εκδοχή να έχει οικοδομηθεί ένα δίπολο που στηρίζεται στην ειλικρίνεια, την αποδοχή και τον σεβασμό ενός εκάστου.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος μάς είχε προϊδεάσει με τη συλλογή διηγημάτων του (σ.σ.: για την οικονομία του κείμενου χρησιμοποιείται αυτός ο όρος) Γραφικός χαρακτήρας (εκδ. Μεταίχμιο) πως είναι πιο έτοιμος από ποτέ να καταδυθεί στα βάθη της προσωπικής του ιστορίας. Όχι με την πρόθεση να ανασύρει στην επιφάνεια σπάνια κοιτάσματα, να διασώσει στιγμές που λαξεύτηκαν από τη σκόνη του χρόνου ή να παρασυρθεί από την ευωχία της ανάμνησης. Είναι κατακόρυφη η βουτιά που πραγματοποιεί. Πολλές φορές δίχως προστατευτικά και με ελάχιστη διάθεση να κρατήσει αποστάσεις ασφαλείας. Ο χρόνος από μόνος του προσφέρει –έτσι κι αλλιώς– μια κάποια οχύρωση, ενώ ο μυθοπλαστικός υμένας βοηθάει να μετασχηματίζεται το προσωπικό βίωμα σε καθολικό σχήμα – η προσωπική αφήγηση δεν χάνει την αυτονομία της, όμως, την ίδια στιγμή, παύει να είναι ένας περίκλειστος κόσμος. Στο καινούργιο του βιβλίο Ολομόναχος (εκδ. Μεταίχμιο), ο ίδιος το χαρακτηρίζει «αυτοβιογραφική προφητεία», σκάβει την πιο κρυφή πληγή της ζωής του. Τη σχέση με τον πατέρα του. Έρχεται αντιμέτωπος όχι μόνο με το πρόσωπο που στάθηκε τόσο κοντά, αλλά και τόσο μακριά του (οικείος και συνάμα ξένος), αλλά και με μια κρυφή ιστορία που όταν τη μαθαίνει είναι πλέον πολύ αργά να πάρει απαντήσεις από τον πρωταγωνιστή της. Ο πατέρας του πέθανε παίρνοντας μαζί του τη δική του εκδοχή. Τη δική του μαρτυρία. Ο Παναγιωτόπουλος δεν διστάζει να μιλήσει για τα οικογενειακά ενδότερα δίχως φόβο, αλλά και με το σιγασμένο πάθος που του προσφέρει η χρονική απόσταση. Σε αντίθετη περίπτωση, ο καταγεγραμμένος λόγος θα έφερε το στίγμα της καταγγελίας και το μαρτύριο του θυμού.

Ο συγγραφέας-αφηγητής άλλο δεν κάνει από το να θέτει το βασικό ζητούμενο σε κάθε ανθρώπινη σχέση: τη συγχώρεση, την αποδοχή και την επακόλουθη παραδοχή πως κάθε γιος σκοτώνει τον πατέρα του για να προχωρήσει και κάθε πατέρας πάντα κάτι κρύβει από τον γιο του για να μην εκπέσει από το βάθρο του.

Ο συγγραφέας-αφηγητής άλλο δεν κάνει από το να θέτει το βασικό ζητούμενο σε κάθε ανθρώπινη σχέση: τη συγχώρεση, την αποδοχή και την επακόλουθη παραδοχή πως κάθε γιος σκοτώνει τον πατέρα του για να προχωρήσει και κάθε πατέρας πάντα κάτι κρύβει από τον γιο του για να μην εκπέσει από το βάθρο του. Είναι ομολογία, άραγε; Ακολουθεί καταδικαστική απόφαση; Πέφτει ο πέλεκυς επί της κεφαλής του άδικου; Όχι, στην περίπτωση του Ολομόναχου. Ο Τζων Ντον έγραψε πως κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί. Ως εκ τούτου, ουδείς μπορεί να επικαλεστεί την απόλυτη μοναξιά όντας μέσα στον κόσμο των πολλών. Ο συγγραφέας-αφηγητής έχει βγει από έναν δύσκολο γάμο, είναι πατέρας κι ο ίδιος ενός γιου που μεγαλώνει γρήγορα. Διατηρεί, όμως, ενεργό τον ρόλο του γιου ενός πατέρα που είχε πολλές «πίσω» σελίδες στο προσωπικό του ημερολόγιο. Πολλά αδιάβαστα περιστατικά που όταν θα γίνουν γνωστά θα λερώσουν τον μύθο του. Τότε, ναι, υπό συνθήκες μπορεί να πει κανείς πως ένας άντρας μοιάζει με έρημο σημείο του χάρτη που βρέχεται μόνο από θάλασσα. Οι τελευταίες σελίδες έχουν τη θέση επεξήγησης, απεύθυνσης σε πρώτο πρόσωπο (σε πατέρα και γιο), φόβου για κάτι που έρχεται από το παρελθόν και προχωράει στο μέλλον. Τούτος ο φόβος, όμως, δεν έχει τον χαρακτήρα της λαιμητόμου, δεν σκιάζει τη ζωή, απλώς την κάνει πιο ανεκτή, πιο αποδεκτή στις αντιφάσεις της.

Ο Παναγιωτόπουλος με τον Ολομόναχο δείχνει έναν δρόμο – έναν δύσκολο δρόμο να τον διαβεί κανείς. Πώς μιλάς ευθέως για τα δικά σου δίχως να αφήνεις στην άκρη τις βασικές αρχές της μυθοπλασίας. Πώς η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να απαλύνει πόνους, να πλένει ενοχές και τύψεις δίχως να μετατρέπεται σε ψυχαναλυτικό μελό. Εντέλει, πώς τα τραύματα είναι σε θέση, με τον κατάλληλο χειρισμό, να γονιμοποιηθούν με τις λέξεις. Φευ, τα τραύματα της ζωής ποτέ δεν φεύγουν, ποτέ δεν εξαφανίζονται. Με τις λέξεις, όμως, ο πόνος που δίνουν γίνεται κάπως πιο υποφερτός. Κοντολογίς: δύσκολο δεν είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί από λίγους, αλλά εκείνο που θα μιλήσει σε πολλούς για πράγματα κρυφά, ανείπωτα, αιχμηρά. Ο Ολομόναχος του Παναγιωτόπουλου είναι ένα «δύσκολο» βιβλίο – είναι μια κλειστή στροφή που όλοι κάποια στιγμή πρέπει να την περάσουμε. Άλλος ήσυχα κι ομαλά. Άλλος πέφτοντας στο κενό.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ  είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Όπως και αν έρθει αυτό το βράδυ» (εκδ. Μελάνι).
 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία © του Κωνσταντίνου Πίττα.
altΟλομόναχος
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 104, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τάκης Καμπύλης: «Κυριαρχεί η δημοσιογραφία της ντουντούκας, που δεν ασκεί έλεγχο αλλά ασκεί/υπηρετεί εξουσία»

Τάκης Καμπύλης: «Κυριαρχεί η δημοσιογραφία της ντουντούκας, που δεν ασκεί έλεγχο αλλά ασκεί/υπηρετεί εξουσία»

Συνέντευξη με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Τάκη Καμπύλη με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα «Το κόμμα του καλού θεού» (εκδ. Καστανιώτη). 

Συνέντευξη στον Διονύση Μαρίνο 

Η τέχνη μιμείται τη ζωή; Κι όμως, κάποιες φο...

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Ραμπελαί [François Rabelais] «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ – Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον» (μτφρ. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει». 

Επιμέλεια: Book ...

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου αφιέρωμα στη ζωή και σ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ