alt

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου «Γάλα μαγνησίας» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Διώνης Δημητριάδου

Η λογοτεχνία που πραγματεύεται τα αποθηκευμένα της μνήμης δεν μπορεί παρά να είναι προσωπική. Η γραφή, όταν πιάνεις το μολύβι στα χέρια σου, βγάζει την αύρα των στιγμών, των προσώπων, των εικόνων· φέρει τον απόηχο των αισθημάτων, με την αναπόφευκτη αλλοίωση των πραγματικών στοιχείων – άλλοτε με μια δόση υπερβολής και άλλοτε με τη μείωση των αληθινών διαστάσεων. Παραμένει όμως, πέρα από τις όποιες παραμορφώσεις, μια γραφή που αγγίζει τον αναγνώστη – κι ας ισορροπεί ανάμεσα στο αληθινό και στο μυθοπλαστικό τοπίο. Ίσως μάλιστα η πιο μαγική στιγμή της λογοτεχνίας να εντοπίζεται σ’ αυτόν τον ουσιαστικά αδύνατο προσδιορισμό της «αλήθειας» της.

Η γραφή, «όταν πιάνεις το μολύβι στα χέρια σου», βγάζει την αύρα των στιγμών, των προσώπων, των εικόνων· φέρει τον απόηχο των αισθημάτων, με την αναπόφευκτη αλλοίωση των πραγματικών στοιχείων – άλλοτε με μια δόση υπερβολής και άλλοτε με τη μείωση των αληθινών διαστάσεων.

Στο νέο του μυθιστόρημα ο Κώστας Ακρίβος επιλέγει μια γραφή που μοιράζεται σε διαφορετικά επίπεδα. Σε ένα πρώτο επίπεδο έχουμε μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση ρεαλιστικής ακρίβειας, που μας μεταφέρει στον πρώτο χρόνο της Μεταπολίτευσης (η εποχή δανείζει το χρονικό φόντο στην ιστορία του βιβλίου αχνά προσδιοριζόμενη) για να συναντήσουμε μια παρέα τεσσάρων παιδιών τελειόφοιτων του εξατάξιου τότε Γυμνασίου. Με τα υποκοριστικά τους: ο Μικ, ο Μπράσκας, ο Αχιλλάκος και ο Ζερβής, ο αφηγητής. Εσώκλειστοι σε ένα εκκλησιαστικό οικοτροφείο, όπως και πολλά άλλα παιδιά άπορων οικογενειών της ευρύτερης περιοχής της Μαγνησίας, περιορισμένα από θρησκευτικές συντεταγμένες, με στερήσεις, τιμωρίες και ελάχιστες δικές τους στιγμές – άλλοτε με την ανοχή των περιοριστικών ρυθμίσεων του ιδρύματος και άλλοτε παρακούοντας τις εντολές του Διευθυντή και του διάκου-επιτηρητή. Σε ένα δεύτερο επίπεδο βλέπουμε τους τέσσερις ενήλικες πλέον (πενηντάρηδες) και παρακολουθούμε την προσπάθεια του αφηγητή να έρθει πάλι σε επαφή με τους άλλους τρεις, μετά από πολύχρονη διακοπή των σχέσεων. Λες και η φιλία τους σταμάτησε εκείνο το καλοκαίρι του 1975. Είναι το σημαδιακό γεγονός που συνέβη τότε που θα καθορίσει και την πορεία τους. Αυτό το γεγονός τμηματικά μας αποκαλύπτεται σε ένα τρίτο αφηγηματικό επίπεδο, εμβόλιμα στην αφήγηση του Ζερβή, σαν ένα χρονικό μιας προαναγγελθείσας τραγωδίας (από την πρώτη σελίδα γνωρίζουμε το «κακό» ως συντελεσμένο γεγονός) σε τριτοπρόσωπη φωνή – αυτή του παντογνώστη πλέον συγγραφέα, που ως παντεπόπτης μιλά για τα γεγονότα αποστασιοποιημένος από αυτά. Ενδιαφέρουσα, λοιπόν, η γραφή σ’ αυτή την επιλογή των διαφορετικών επιπέδων αφήγησης. Η ζωντάνια της προσωπικής φωνής από τη μια, με την περίκλειστη ζωή στο ίδρυμα και τις ποικίλες διαφυγές που οι τέσσερις φίλοι επινοούν. Από την άλλη το «γεγονός» (ο πνιγμός του μισητού συμμαθητή κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες) με την τραγικότητά του να διεμβολίζει την πεζότητα και την καθημερινότητα της έγκλειστης ζωής. Ο αναγνώστης στην ευνοϊκή θέση του επαΐοντος (στη θεατρική σκηνή θα μιλούσαμε για την τραγική ειρωνεία) την ώρα που οι ήρωες αγνοούν την εξέλιξη της πορείας τους προς την καταστροφή. 

Ωστόσο, η νέα συγγραφική κατάθεση του Ακρίβου δεν ξεχωρίζει μόνο για τη μορφή της. Η θεματική που πραγματεύεται το βιβλίο είναι και η πλέον ενδιαφέρουσα για τα σημαινόμενα που εμπεριέχει. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ανατρέχοντας στη νεανική ηλικία και μεταφέροντας την αφήγηση στη ζωή των ενηλίκων γράφει άλλο ένα μυθιστόρημα για την πορεία προς την ενηλικίωση. Μια ενηλικίωση, όμως, που δεν συμβαδίζει μόνο με τα χρόνια που μετρούν πάνω στους ήρωες της ιστορίας· απαιτείται μια ενδοσκόπηση –έστω καθυστερημένη– προκειμένου ο πενηντάρης μεσήλικας να συνειδητοποιήσει πως, αν δεν ξεκαθαρίσει μέσα του τις φοβερές αλήθειες, δεν θα έχει διαβεί το κατώφλι της ενήλικης ζωής. Πώς θα διαχειριστεί τη μνήμη που επιμένει να αποσείει την όποια ενοχή φωλιάζει μέσα του; 

Δεν μπορούσε να ξεχάσει. Το μυαλό του όλα αυτά τα χρόνια ήταν καρφωμένο εκεί. Τις νύχτες έβλεπε εφιάλτες και τη μέρα είχε συνέχεια τη σκηνή μπρος στα μάτια του. Άκουγε φωνές. Γύριζε την πλάτη και πίσω του νόμιζε ότι φωνάζουν «Βοήθεια!». Στη μνήμη του δεν είχε ξεθωριάσει ούτε το πρόσωπο ούτε οι κινήσεις του. Τόσα χρόνια δεν είχαν σταθεί ικανά να νικήσουν μία και μόνο μέρα, τη Δευτέρα 9 Ιουνίου 1975.[…] «Κι αν θες να ξέρεις, εσύ φταις που πνίγηκε!».

Είναι μια ιστορία για τη μνήμη, την ενοχή, την υπευθυνότητα, τη συνευθύνη, την προσωπική διάσωση, τις επιλογές, τις πίσω σελίδες μας, που γράφουν μέσα μας ανεξίτηλα σημάδια. Μια ιστορία εν τέλει για την αναμέτρηση του ανθρώπου με τις δικές του δυνάμεις ή τις αδυναμίες του.

Από την ώρα που θα ακουστεί η τρομερή κουβέντα, καταρρέει όλος ο επινοημένος πύργος της άμυνάς του. Όταν, λοιπόν, πνίγηκε ο συμμαθητής τους, ο Σώτος, παρασυρμένος από τα ρεύματα, δεν ήταν ατύχημα; Μπορούσαν μήπως να τον έχουν διασώσει; Ίσως αυτός, μόνον αυτός, να μπορούσε κάτι να κάνει; Υπήρχε όλα αυτά τα χρόνια ένας ένοχος, που καμιά αστυνομία δεν του είχε φορτώσει τα ενοχοποιητικά στοιχεία, καμιά δικαιοσύνη δεν είχε κατορθώσει να τον καταδικάσει; Και αυτός συμβαίνει να είναι ο μόνος που έχει βυθιστεί στην «ευκολία» της αυτοαθώωσης; Οι άλλοι δύο είχαν όλα αυτά τα χρόνια ανοιχτούς λογαριασμούς με τη συνείδησή τους, είχαν να παλέψουν με τους δαίμονές τους, με αμφίβολη την κατάληξη· ο τρίτος απουσίαζε από το τρομερό σκηνικό εκείνη τη μέρα και εύκολα συμφιλιωνόταν με το «έγκλημα» – είναι που τον αθώωνε η απόσταση. Άραγε κι αυτός, αν ήταν παρών, τι θα επέλεγε; Ο αφηγητής όμως έχει δρόμο ακόμη. Η πορεία προς την αποκάλυψη της αλήθειας, η αντιμετώπιση της προσωπικής ευθύνης και ενοχής, συνιστά μια γραφή σύντομη σε έκταση (πρόκειται για το δεύτερο και πιο ενδιαφέρον μέρος του βιβλίου με τον τίτλο «Χρόνια μετά»), ωστόσο με εντυπωσιακή εσωτερική δύναμη. 

«Ο Θεός, μη εγκαταλίπης με· ουδέν εποίησα ενώπιόν Σου αγαθόν· αλλά δος μοι κατά την χρηστότητά Σου βαλείν αρχήν…»

Σταμάτησε και κάρφωσε τα μάτια στα δικά μου. Πόσος καιρός σιωπής, πόσες δοκιμασίες κρύβονταν εκεί μέσα. Σκέφτηκα πως τώρα ήταν η κατάλληλη στιγμή να τον ρωτήσω για να μου φύγουν οι αμφιβολίες, άλλο δεν πήγαινε.

Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση συχνά δείχνει πως ίσως έχουν παρεισφρήσει στη γραφή προσωπικές βιωματικές καταστάσεις. Προτού μας παρασύρει ο αφηγηματικός τρόπος σε αυθαίρετες σκέψεις, ας θυμηθούμε το «μαγικό ψεύδος» της λογοτεχνίας, ας θυμηθούμε πως η μυθοπλασία μέσω της αληθοφάνειας των χαρακτήρων και του συσχετισμού ενίοτε με βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα διασώζει τη μαγεία του δικού της ψέματος. Και ας αφεθούμε στην ανάγνωση μιας ιστορίας πολυεπίπεδης και αποκαλυπτικής στις προεκτάσεις της. Είναι μια ιστορία για τη μνήμη, την ενοχή, την υπευθυνότητα, τη συνευθύνη, την προσωπική διάσωση, τις επιλογές, τις πίσω σελίδες μας, που γράφουν μέσα μας ανεξίτηλα σημάδια. Μια ιστορία τραγική, όσο τραγικό μπορεί να είναι το βεβιασμένο τέλος της ζωής ή ακόμη όσο βαρύ μπορεί να είναι το φορτίο μιας ενοχής που κατατρώει τη συνείδηση και αδυνατεί να αποσείσει το βάρος της από αυτήν. Μια ιστορία εν τέλει για την αναμέτρηση του ανθρώπου με τις δικές του δυνάμεις ή τις αδυναμίες του. Και εδώ ο Κώστας Ακρίβος αποδεικνύεται δεινός τεχνίτης της μεγάλης αφήγησης, που έχει πρώτα απ’ όλα θέμα σαφές και ξεκάθαρο (ας μη θεωρηθεί αυτονόητη αυτή η παράμετρος της συγγραφής), κυρίως έχει τρόπο να χειριστεί το θέμα του για να ανοίγει όπως προχωρά η πλοκή νέες προεκτάσεις, νέες παρεμβάσεις του αναγνώστη, καθιστώντας τον συμμέτοχο της γραφής του, κάθε φορά που αυτός νιώθει ότι η επινοημένη ιστορία του βιβλίου ξεφεύγει από τη σφαίρα της μυθοπλασίας και τον αφορά. Σημαντικό αυτό το τελευταίο.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας του Henry Scott Tuke.


altΓάλα μαγνησίας
Κώστας Ακρίβος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 312, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΚΡΙΒΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ