alt

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου «Γάλα μαγνησίας» (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Διώνης Δημητριάδου

Η λογοτεχνία που πραγματεύεται τα αποθηκευμένα της μνήμης δεν μπορεί παρά να είναι προσωπική. Η γραφή, όταν πιάνεις το μολύβι στα χέρια σου, βγάζει την αύρα των στιγμών, των προσώπων, των εικόνων· φέρει τον απόηχο των αισθημάτων, με την αναπόφευκτη αλλοίωση των πραγματικών στοιχείων – άλλοτε με μια δόση υπερβολής και άλλοτε με τη μείωση των αληθινών διαστάσεων. Παραμένει όμως, πέρα από τις όποιες παραμορφώσεις, μια γραφή που αγγίζει τον αναγνώστη – κι ας ισορροπεί ανάμεσα στο αληθινό και στο μυθοπλαστικό τοπίο. Ίσως μάλιστα η πιο μαγική στιγμή της λογοτεχνίας να εντοπίζεται σ’ αυτόν τον ουσιαστικά αδύνατο προσδιορισμό της «αλήθειας» της.

Η γραφή, «όταν πιάνεις το μολύβι στα χέρια σου», βγάζει την αύρα των στιγμών, των προσώπων, των εικόνων· φέρει τον απόηχο των αισθημάτων, με την αναπόφευκτη αλλοίωση των πραγματικών στοιχείων – άλλοτε με μια δόση υπερβολής και άλλοτε με τη μείωση των αληθινών διαστάσεων.

Στο νέο του μυθιστόρημα ο Κώστας Ακρίβος επιλέγει μια γραφή που μοιράζεται σε διαφορετικά επίπεδα. Σε ένα πρώτο επίπεδο έχουμε μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση ρεαλιστικής ακρίβειας, που μας μεταφέρει στον πρώτο χρόνο της Μεταπολίτευσης (η εποχή δανείζει το χρονικό φόντο στην ιστορία του βιβλίου αχνά προσδιοριζόμενη) για να συναντήσουμε μια παρέα τεσσάρων παιδιών τελειόφοιτων του εξατάξιου τότε Γυμνασίου. Με τα υποκοριστικά τους: ο Μικ, ο Μπράσκας, ο Αχιλλάκος και ο Ζερβής, ο αφηγητής. Εσώκλειστοι σε ένα εκκλησιαστικό οικοτροφείο, όπως και πολλά άλλα παιδιά άπορων οικογενειών της ευρύτερης περιοχής της Μαγνησίας, περιορισμένα από θρησκευτικές συντεταγμένες, με στερήσεις, τιμωρίες και ελάχιστες δικές τους στιγμές – άλλοτε με την ανοχή των περιοριστικών ρυθμίσεων του ιδρύματος και άλλοτε παρακούοντας τις εντολές του Διευθυντή και του διάκου-επιτηρητή. Σε ένα δεύτερο επίπεδο βλέπουμε τους τέσσερις ενήλικες πλέον (πενηντάρηδες) και παρακολουθούμε την προσπάθεια του αφηγητή να έρθει πάλι σε επαφή με τους άλλους τρεις, μετά από πολύχρονη διακοπή των σχέσεων. Λες και η φιλία τους σταμάτησε εκείνο το καλοκαίρι του 1975. Είναι το σημαδιακό γεγονός που συνέβη τότε που θα καθορίσει και την πορεία τους. Αυτό το γεγονός τμηματικά μας αποκαλύπτεται σε ένα τρίτο αφηγηματικό επίπεδο, εμβόλιμα στην αφήγηση του Ζερβή, σαν ένα χρονικό μιας προαναγγελθείσας τραγωδίας (από την πρώτη σελίδα γνωρίζουμε το «κακό» ως συντελεσμένο γεγονός) σε τριτοπρόσωπη φωνή – αυτή του παντογνώστη πλέον συγγραφέα, που ως παντεπόπτης μιλά για τα γεγονότα αποστασιοποιημένος από αυτά. Ενδιαφέρουσα, λοιπόν, η γραφή σ’ αυτή την επιλογή των διαφορετικών επιπέδων αφήγησης. Η ζωντάνια της προσωπικής φωνής από τη μια, με την περίκλειστη ζωή στο ίδρυμα και τις ποικίλες διαφυγές που οι τέσσερις φίλοι επινοούν. Από την άλλη το «γεγονός» (ο πνιγμός του μισητού συμμαθητή κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες) με την τραγικότητά του να διεμβολίζει την πεζότητα και την καθημερινότητα της έγκλειστης ζωής. Ο αναγνώστης στην ευνοϊκή θέση του επαΐοντος (στη θεατρική σκηνή θα μιλούσαμε για την τραγική ειρωνεία) την ώρα που οι ήρωες αγνοούν την εξέλιξη της πορείας τους προς την καταστροφή. 

Ωστόσο, η νέα συγγραφική κατάθεση του Ακρίβου δεν ξεχωρίζει μόνο για τη μορφή της. Η θεματική που πραγματεύεται το βιβλίο είναι και η πλέον ενδιαφέρουσα για τα σημαινόμενα που εμπεριέχει. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ανατρέχοντας στη νεανική ηλικία και μεταφέροντας την αφήγηση στη ζωή των ενηλίκων γράφει άλλο ένα μυθιστόρημα για την πορεία προς την ενηλικίωση. Μια ενηλικίωση, όμως, που δεν συμβαδίζει μόνο με τα χρόνια που μετρούν πάνω στους ήρωες της ιστορίας· απαιτείται μια ενδοσκόπηση –έστω καθυστερημένη– προκειμένου ο πενηντάρης μεσήλικας να συνειδητοποιήσει πως, αν δεν ξεκαθαρίσει μέσα του τις φοβερές αλήθειες, δεν θα έχει διαβεί το κατώφλι της ενήλικης ζωής. Πώς θα διαχειριστεί τη μνήμη που επιμένει να αποσείει την όποια ενοχή φωλιάζει μέσα του; 

Δεν μπορούσε να ξεχάσει. Το μυαλό του όλα αυτά τα χρόνια ήταν καρφωμένο εκεί. Τις νύχτες έβλεπε εφιάλτες και τη μέρα είχε συνέχεια τη σκηνή μπρος στα μάτια του. Άκουγε φωνές. Γύριζε την πλάτη και πίσω του νόμιζε ότι φωνάζουν «Βοήθεια!». Στη μνήμη του δεν είχε ξεθωριάσει ούτε το πρόσωπο ούτε οι κινήσεις του. Τόσα χρόνια δεν είχαν σταθεί ικανά να νικήσουν μία και μόνο μέρα, τη Δευτέρα 9 Ιουνίου 1975.[…] «Κι αν θες να ξέρεις, εσύ φταις που πνίγηκε!».

Είναι μια ιστορία για τη μνήμη, την ενοχή, την υπευθυνότητα, τη συνευθύνη, την προσωπική διάσωση, τις επιλογές, τις πίσω σελίδες μας, που γράφουν μέσα μας ανεξίτηλα σημάδια. Μια ιστορία εν τέλει για την αναμέτρηση του ανθρώπου με τις δικές του δυνάμεις ή τις αδυναμίες του.

Από την ώρα που θα ακουστεί η τρομερή κουβέντα, καταρρέει όλος ο επινοημένος πύργος της άμυνάς του. Όταν, λοιπόν, πνίγηκε ο συμμαθητής τους, ο Σώτος, παρασυρμένος από τα ρεύματα, δεν ήταν ατύχημα; Μπορούσαν μήπως να τον έχουν διασώσει; Ίσως αυτός, μόνον αυτός, να μπορούσε κάτι να κάνει; Υπήρχε όλα αυτά τα χρόνια ένας ένοχος, που καμιά αστυνομία δεν του είχε φορτώσει τα ενοχοποιητικά στοιχεία, καμιά δικαιοσύνη δεν είχε κατορθώσει να τον καταδικάσει; Και αυτός συμβαίνει να είναι ο μόνος που έχει βυθιστεί στην «ευκολία» της αυτοαθώωσης; Οι άλλοι δύο είχαν όλα αυτά τα χρόνια ανοιχτούς λογαριασμούς με τη συνείδησή τους, είχαν να παλέψουν με τους δαίμονές τους, με αμφίβολη την κατάληξη· ο τρίτος απουσίαζε από το τρομερό σκηνικό εκείνη τη μέρα και εύκολα συμφιλιωνόταν με το «έγκλημα» – είναι που τον αθώωνε η απόσταση. Άραγε κι αυτός, αν ήταν παρών, τι θα επέλεγε; Ο αφηγητής όμως έχει δρόμο ακόμη. Η πορεία προς την αποκάλυψη της αλήθειας, η αντιμετώπιση της προσωπικής ευθύνης και ενοχής, συνιστά μια γραφή σύντομη σε έκταση (πρόκειται για το δεύτερο και πιο ενδιαφέρον μέρος του βιβλίου με τον τίτλο «Χρόνια μετά»), ωστόσο με εντυπωσιακή εσωτερική δύναμη. 

«Ο Θεός, μη εγκαταλίπης με· ουδέν εποίησα ενώπιόν Σου αγαθόν· αλλά δος μοι κατά την χρηστότητά Σου βαλείν αρχήν…»

Σταμάτησε και κάρφωσε τα μάτια στα δικά μου. Πόσος καιρός σιωπής, πόσες δοκιμασίες κρύβονταν εκεί μέσα. Σκέφτηκα πως τώρα ήταν η κατάλληλη στιγμή να τον ρωτήσω για να μου φύγουν οι αμφιβολίες, άλλο δεν πήγαινε.

Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση συχνά δείχνει πως ίσως έχουν παρεισφρήσει στη γραφή προσωπικές βιωματικές καταστάσεις. Προτού μας παρασύρει ο αφηγηματικός τρόπος σε αυθαίρετες σκέψεις, ας θυμηθούμε το «μαγικό ψεύδος» της λογοτεχνίας, ας θυμηθούμε πως η μυθοπλασία μέσω της αληθοφάνειας των χαρακτήρων και του συσχετισμού ενίοτε με βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα διασώζει τη μαγεία του δικού της ψέματος. Και ας αφεθούμε στην ανάγνωση μιας ιστορίας πολυεπίπεδης και αποκαλυπτικής στις προεκτάσεις της. Είναι μια ιστορία για τη μνήμη, την ενοχή, την υπευθυνότητα, τη συνευθύνη, την προσωπική διάσωση, τις επιλογές, τις πίσω σελίδες μας, που γράφουν μέσα μας ανεξίτηλα σημάδια. Μια ιστορία τραγική, όσο τραγικό μπορεί να είναι το βεβιασμένο τέλος της ζωής ή ακόμη όσο βαρύ μπορεί να είναι το φορτίο μιας ενοχής που κατατρώει τη συνείδηση και αδυνατεί να αποσείσει το βάρος της από αυτήν. Μια ιστορία εν τέλει για την αναμέτρηση του ανθρώπου με τις δικές του δυνάμεις ή τις αδυναμίες του. Και εδώ ο Κώστας Ακρίβος αποδεικνύεται δεινός τεχνίτης της μεγάλης αφήγησης, που έχει πρώτα απ’ όλα θέμα σαφές και ξεκάθαρο (ας μη θεωρηθεί αυτονόητη αυτή η παράμετρος της συγγραφής), κυρίως έχει τρόπο να χειριστεί το θέμα του για να ανοίγει όπως προχωρά η πλοκή νέες προεκτάσεις, νέες παρεμβάσεις του αναγνώστη, καθιστώντας τον συμμέτοχο της γραφής του, κάθε φορά που αυτός νιώθει ότι η επινοημένη ιστορία του βιβλίου ξεφεύγει από τη σφαίρα της μυθοπλασίας και τον αφορά. Σημαντικό αυτό το τελευταίο.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.

 Στην κεντρική εικόνα, πίνακας του Henry Scott Tuke.


altΓάλα μαγνησίας
Κώστας Ακρίβος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 312, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΚΡΙΒΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ