alt

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Μακριδάκη Όλα για καλό (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Χωρίς να λέγεται ρητά, τόπος (και) του τελευταίου νεοηθογραφικού μυθιστορήματος του Γιάννη Μακριδάκη είναι η Χίος. Κι αυτή τη φορά αξιοποιείται γόνιμα η θέση του νησιού και η υποδοχή που επεφύλασσε και επιφυλάσσει στους εκ Τουρκίας αφιχθέντες πρόσφυγες και μετανάστες, καθώς τα τελευταία χρόνια αυτό έχει αποτελέσει μαζί με τα άλλα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου κατώφλι εισόδου χιλιάδων ανθρώπων στην Ευρώπη.

Όλα ξεκίνησαν από την υπεξαίρεση-αξιοποίηση ενός μεγάλου ποσού σε δολάρια που είχε πάνω του ο νεκρός Μουεζίν, τον οποίο ο Δημοσθένης και η Κατρίν βρήκαν ξεψυχισμένο στην ακτή κι έθαψαν εν κρυπτώ, προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα, τα οποία κουβαλούσε, για να αναμορφώσουν το παλιό σπιτάλι των λεπρών σε βολικό κέντρο υποδοχής.

Ήρωας και αφηγητής του Όλα για καλό είναι ο Δημοσθένης που, χωρίς να είναι δυναμική προσωπικότητα, πρωτοστατεί μαζί με την εθελόντρια Κατρίν στην περίθαλψη των αλλοδαπών που καταφτάνουν, όπως είναι ο Καχραμάν και η Γιασμίν, οι οποίοι μάλιστα φέρνουν στον κόσμο ένα μικρό μωρό. Όλα ξεκίνησαν από την υπεξαίρεση-αξιοποίηση ενός μεγάλου ποσού σε δολάρια που είχε πάνω του ο νεκρός Μουεζίν, τον οποίο ο Δημοσθένης και η Κατρίν βρήκαν ξεψυχισμένο στην ακτή κι έθαψαν εν κρυπτώ, προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα, τα οποία κουβαλούσε, για να αναμορφώσουν το παλιό σπιτάλι των λεπρών σε βολικό κέντρο υποδοχής. Τις ίδιες μέρες σκοτώνεται μέσα στη σφοδρή λαίλαπα ο Μιχάλης, ασκητική μορφή του νησιού, γεγονός που πυροδοτεί εξελίξεις στη δρομολογημένη ζωή των φιλόξενων κατοίκων της Χίου.

Το κλειδί των εξελίξεων ωστόσο είναι η Κατρίν, η οποία αποδεικνύεται εγγονή μιας λεπρής που γέννησε πριν από εβδομήντα χρόνια μέσα στο σπιτάλι. Κι εκεί αρχίζουν να σχηματίζονται στο μυαλό του αναγνώστη οι αντιστοιχίες: η Κατρίν με τη γιαγιά της τη Γιασεμή, η Γιασεμή με τη Σύρια λεχώνα Γιασμίν, οι πρόσφυγες με τους λεπρούς… Κι ενώ η μικρή ομήγυρη γύρω από το σπιτάλι συζητά, παράλληλα ξεθάβει μυστικά και κάνεις συνδέσεις ανθρώπων, ζώντων και τεθνεώτων, που καθορίζουν την ατομική ταυτότητα τόσο της Κατρίν όσο και… του Δημοσθένη.

Σε πρώτο επίπεδο, ειδικά στο πρώτο μέρος του μυθιστορήματος, αναγνωρίζεται η αντιστοιχία μεταξύ των ταλαίπωρων προσφύγων –που φτάνουν στο νησί και ενίοτε δέχονται την επιφυλακτικότητα του κόσμου, αλλά φυσικά και την άπλετη αγάπη του– και των λεπρών, που έμεναν κάποτε εκεί και βεβαίως δεν είχαν αποφύγει την κοινωνική έχθρα. Δείγμα μιας τέτοιας στάσης είναι η προτροπή της κυρά Στάσας της μαμής, να μην προχωρήσει ο Δημοσθένης με την Κατρίν, γιατί αυτή ακόμα μπορεί να κουβαλά τον σπόρο της λέπρας μέσα της!

Αυτή η αντιστοιχία, η οποία θα μπορούσε να αποβεί λογοτεχνικά γόνιμη και ιδεολογικά καρποφόρα, να αναχθεί δηλαδή σε αλληγορία και να συνδέσει με παραλληλισμούς το παρόν με το παρελθόν, ώστε να συνειδητοποιήσουμε τη θέση των νεοεισελθέντων αλλοδαπών σε μια –ελπίζω ελαφρώς– ρατσιστική Ελλάδα, εγκαταλείπεται. Το δεύτερο μισό του έργου προσπερνά τους πρόσφυγες και στρέφεται προς τη σύνδεση της Κατρίν και του Δημοσθένη με τους προγόνους τους. Έτσι, αναδεικνύονται ατομικές ιδιορρυθμίες, κοινωνικές πρακτικές, συλλογικά μυστικά, υποσυνείδητες ενοχές τις οποίες η κοινωνία προσπαθεί να καλύψει. Τα νήματα της ζωής υφαίνουν ερήμην μας πολύπλοκα υφαντά…

Αν κανείς λοιπόν ακολουθήσει το μονοπάτι του παραλληλισμού προσφύγων–λεπρών, θα μπορέσει να κάνει εποικοδομητικές συνάψεις και να βρει γόνιμες αντιστοιχίες· αν αντίθετα θέσει στο κέντρο του βιβλίου τα υπόγεια ρεύματα της τοπικής κοινωνίας που καλύπτουν με το ίζημά τους προσωπικά μυστικά, τότε η επικαιρότητα των ξεβρασμένων αλλοδαπών φαίνεται ανούσιο καρύκευμα.

Οι χαρακτήρες του συγγραφέα δεν είναι ποτέ συμβατικοί, είτε επειδή αυτός θέλγεται από τους περιθωριακούς τύπους, που η κοινωνία έχει στοχοποιήσει, είτε επειδή οι ίδιοι δεν δέχονται τις παγιωμένες κοινωνικές πρακτικές και αποστασιοποιούνται αντικομφορμιστικά.

Στη δέκατη αυτή μυθοπλασία του Γιάννη Μακριδάκη ο κόσμος επανασυστήνεται λίγο λίγο. Και σε άλλα του έργα η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι παράξενη, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα γονιμοποιό για τη σκέψη μυστήριο γύρω τους. Οι χαρακτήρες του συγγραφέα δεν είναι ποτέ συμβατικοί, είτε επειδή αυτός θέλγεται από τους περιθωριακούς τύπους, που η κοινωνία έχει στοχοποιήσει, είτε επειδή οι ίδιοι δεν δέχονται τις παγιωμένες κοινωνικές πρακτικές και αποστασιοποιούνται αντικομφορμιστικά. Έτσι κι εδώ ο Μιχάλης αποτελεί το αρχικό μυστήριο που ο αφηγητής υπαινίσσεται, μυστήριο που εξιχνιάζεται σταδιακά. Αυτός πέρασε μερικά χρόνια από το μοναστήρι αλλά κατόπιν «ξεπαπάδεψε», ενώ πάντα θεωρούνταν ιδιόρρυθμος, καθώς τον ενοχλούσαν τα αεροπλάνα πάνω από το νησί· πριν όμως μονάσει, άφησε το ίχνος του, το οποίο τώρα αποκαλύπτεται πλήρως.

Μ’ αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται κι η τεχνική του συγγραφέα, που στηρίζεται στο σταδιακό ξεδίπλωμα της ιστορίας με συνεχείς αναχρονίες, οι οποίες καλύπτουν τα κενά κομμάτια του μυθοπλαστικού παζλ και ολοκληρώνουν την εικόνα της ιστορίας. Αν εξαιρέσουμε την αδόκητη ταχύτητα, με την οποία ξεπέταξε την ιστορία του Μιχάλη κατά τον μοναχισμό και την αποχώρησή του από τη μονή, ο ρυθμός είναι σταθερός, η αφήγηση ελίσσεται ανάμεσα στο τώρα και στο άλλοτε και η γλώσσα απλώνεται δαντέλα, που κεντιέται με τον προφορικό λόγο, το λαϊκό ύφος και τις σποραδικές αλλά συχνές εκκλησιαστικές απηχήσεις.

Δεν ξέρω αν τελικά είναι ένα από τα καλά βιβλία του Γ. Μακριδάκη, αφού από τη μία πείθει για ένα αφηγηματικό πρόγραμμα υψηλής τάσης κι από την άλλη κόβει την ιστορία σε δύο ασύνδετα θέματα, αλλά ο πεζογράφος σίγουρα καταφέρνει να σε τραβήξει στον κόσμο του, να σε μυήσει σε μια αποκεντρωμένη ατμόσφαιρα, να σε πείσει ότι κάθε βιβλίο του έχει το δικό του στίγμα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΌλα για καλό
Γιάννης Μακριδάκης
Εστία 2017
Σελ. 240, τιμή εκδότη €12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ