alt

Για το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού «Λίγες και μία νύχτες» (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Δρουγαλά

Το όγδοο μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού είναι ένα μυθιστόρημα για τον 20ό αιώνα. Το βιβλίο ξεκινάει με την άφιξη του έκπτωτου σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Β΄ στην πόλη της Θεσσαλονίκης την άνοιξη του 1909, αμέσως μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων. Ο σουλτάνος μένει έγκλειστος στις εκτάσεις της βίλας Αλλατίνι στη Λεωφόρο των Εξοχών, στη σημερινή Βασιλίσσης Όλγας. Εκεί, σαν μία ανεστραμμένη Σεχραζάτ, διηγείται την ιστορία της ζωής του στη Μίρζα, την κόρη του συμβούλου του Αλπερέν μπέη. Από την παρουσία του μικρού κοριτσιού γοητεύεται ο εντεκάχρονος Λευτέρης Ζεύγος, ο γιος του περιβολάρη της έπαυλης· αυτός είναι και ο πρωταγωνιστής του βιβλίου του Ζουργού.

Ο ήρωας του μυθιστορήματος, από την παιδική ηλικία μέχρι τη βαθιά ενηλικίωση, προσπαθεί να βρει τρόπο να απομακρυνθεί από την οικογενειακή ένδεια, να φύγει από τις μικρές κάμαρες και να βρεθεί στα υψηλά δώματα.

Ο ήρωας του μυθιστορήματος, από την παιδική ηλικία μέχρι τη βαθιά ενηλικίωση, προσπαθεί να βρει τρόπο να απομακρυνθεί από την οικογενειακή ένδεια, να φύγει από τις μικρές κάμαρες και να βρεθεί στα υψηλά δώματα, εκεί που έχουν πρόσβαση μόνο οι σουλτάνοι και οι όμορφες κόρες των συμβούλων τους: με αυτό τον τρόπο η βίλα Αλλατίνι από αρχιτεκτονικό μεγαλούργημα τρέπεται σε μία ταξική πυραμίδα για τον αιώνα που μας πέρασε.

Τον Ζεύγο δεν τον ενδιαφέρουν ούτε οι ιδεολογίες ούτε οι ανθρωποδιορθώσεις –φυλετικές και πολιτικές– που άκμασαν στον 20ό αιώνα. Ο μυθιστορηματικός χρόνος εκκινεί από το 1909 και σταματά το 1977, λίγο πριν από τον μεγάλο σεισμό που ταρακούνησε τη συμπρωτεύουσα. Όσον αφορά τον χώρο του βιβλίου, αυτός αλλάζει διαρκώς: η Θεσσαλονίκη, η Οδησσός, το Παρίσι, ο Πειραιάς, η Μασσαλία, η Αμβέρσα και ξανά η Θεσσαλονίκη. Μέσα στο μυθιστόρημα υπάρχουν παρένθετα κεφάλαια, εν είδει ιντερμέδιων, όπου εξυφαίνεται η μυθιστορηματική βιογραφία του Λευτέρη Ζεύγου από τον Ορέστη, έναν φοιτητή φιλολογίας που αναλαμβάνει να καταγράψει τη ζωή του πρωταγωνιστή.

Το μυθιστόρημα διαπλέκει στις σελίδες του, κατά την προσφιλή συνήθεια του συγγραφέα, διάσημα έργα ομοτέχνων του: στις σελίδες του παρελαύνουν οι Άθλιοι του Ουγκώ, ο Κόμης Μοντεχρήστος, ο Τζακ Λόντον και το Σιδερένιο τακούνι και ο Γιούγκερμαν του Μ. Καραγάτση. Ειδικά στην τελευταία περίπτωση συναντούμε ένα συνεχές διπολικό παιχνίδι αλήθειας-ψεύδους γύρω από τον Βασίλι Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν: το δημιούργημα του μεγάλου Λαρισαίου συγγραφέα μετατρέπεται σε μία άυλη κατασκευή, που είναι ψεύτικη στην αληθινή ζωή του Λευτέρη Ζεύγου, αλλά αληθινή στην ψευδοβιογραφία του Ζεύγου που καταγράφει ο Ορέστης.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πολλοί δευτεραγωνιστές του μυθιστορήματος που αναδεικνύουν πάντα και από μία κρυφή πλευρά του Ζεύγου: ο Μιχάλης Τριανταφύλλου, που γίνεται λιποτάκτης του ελληνικού στρατού για να ακολουθήσει την επανάσταση των μπολσεβίκων· η αγία κι ερωτική Χρυσάννα, η σύζυγος του τελευταίου· ο Κράουζε, ο Γερμανός υπολοχαγός που υποχρεώνεται να στεγάσει ο Ζεύγος στην οικία του· ο Νατόν που εγκατέλειψε το μέτωπο και τον παραλογισμό ενός ακόμη πολέμου, και πολλοί άλλοι που γίνονται κομμάτια ενός παζλ που συμπληρώνουν την εικόνα όχι μόνο του πρωταγωνιστή αλλά και συνολικά του ταραχώδους αιώνα που πέρασε.

alt
Ο Ισίδωρος Ζουργός
 
Εξετάζοντας το μυθιστόρημα Λίγες και μία νύχτες παρακολουθούμε τη ρευστή ταυτότητα του πρωταγωνιστή: ο Ζεύγος ανάλογα με την περίσταση αλλάζει ονόματα, εμφάνιση, ακόμη και ψυχικά χαρακτηριστικά, σαν μάσκες που εναλλάσσονται. Αξίζει να παρατηρήσουμε πως τα προσωπεία που αλλάζουν με το πέρασμα των σελίδων, καθώς και συνολικότερα η έννοια των ταυτοτήτων, κάνουν την εμφάνισή τους και σε άλλα μυθιστορήματα του Ζουργού (π.χ. Η αηδονόπιτα, Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο).

Ο έρωτας είναι επίσης ένα βασικό συστατικό του βιβλίου, και μάλιστα ο παιδικός έρωτας Λευτέρη-Μίρζας που τελεσφορείται σε μεγάλη ηλικία, στα σκοτεινά χρόνια της γερμανικής κατοχής, στοιχείο που τον κάνει ακριβώς να λάμπει περισσότερο. Διάφορες γυναίκες και ποικίλα κρεβατώματα περνούν από τη ζωή του Λευτέρη Ζεύγου, αλλά καμία δεν είναι σαν τη Μίρζα: είναι που το κορίτσι στα μάτια του νεαρού πρωταγωνιστή εμφανίζεται πανέμορφο κι εξιδανικευμένο, σαν την Παναγία που κρατάει στην αγκαλιά της το Θείο Βρέφος στον πίνακα του Φλαμανδού Βαν Άικ.

Μια πόλη που μεταμορφώνεται

Ένα βιβλίο για έναν αιώνα που κρεμόταν ατροφικά, σχεδόν παράλυτα πάνω απ’ τις ανθρώπινες ζωές, και που άφησε πίσω του πτώματα, στάχτες και ματαιωμένες προσδοκίες, χαράσσοντας βαθιά το αίτημα για ανθρωπινότητα στο σώμα της ατομικής και συλλογικής μνήμης.

Το μυθιστόρημα καθορίζεται και από τη μεταμόρφωση της πόλης. Από τα πεζοδρόμια με τις δεντροστοιχίες και τις μεγαλοπρεπείς επαύλεις με τους θαλερούς κήπους και τα ψηλά κάγκελα, παρακολουθούμε με την πάροδο των χρόνων τη Θεσσαλονίκη να σαπίζει αργά και σταθερά: τα δέντρα αρρωσταίνουν, τα πεζοδρόμια βουλιάζουν, οι βίλες γκρεμίζονται, βορά στην αντιπαροχή: η απαρχή μίας αιώνιας ρυμοτομικής λοβοτομής στην υπηρεσία του μικροαστισμού.

Τέλος, οφείλουμε να μην παραλείψουμε και το όνειρο του πλουτισμού, μια τυφλή αναγκαιότητα που παρουσιάζεται ως ο απόλυτος σκοπός του πρωταγωνιστή. Ο Ζεύγος για να βγάλει χρήματα αναγκάζεται να κάνει διάφορες δουλειές κατά τη διάρκεια της ζωής του: εργάζεται ως βοηθός κηπουρού, ως εφημεριδοπώλης διαλαλώντας γαζέτες καθώς και σε ποικίλες άλλες δουλειές του ποδαριού που θα ανακαλύψει ο αναγνώστης μέσα στο μυθιστόρημα. Παρόλα αυτά ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο ήρωας από τη μία φαίνεται να διακατέχεται από τον φετιχισμό του χρήματος, το ανθρώπινο στοιχείο όντως μετουσιώνεται σε υλικό αντικείμενο, ωστόσο από την άλλη το εντυπωσιακό είναι ότι δεν καταφέρνει να τον εξουσιάσει· αυτό είναι και το γοητευτικό στοιχείο στον χαρακτήρα του: πίσω από τον επιφανειακό κυνισμό των λόγων του, στις πράξεις του κρύβονται βαθύτερα ανθρώπινα κίνητρα που σχετίζονται με την αιώνια ανάγκη για αγάπη.

Εν κατακλείδι, οι Λίγες και μία νύχτες είναι ένα μυθιστόρημα που περιγράφει εκείνες τις κοινωνικές συνθήκες που μετουσίωσαν την προσωπική αγωνία σε καθολική: από μία ανάγνωση είναι μία ιστορία για την ύβρη του βιομηχανοποιημένου ανθρώπου. Πάνω απ’ όλα όμως είναι ένα βιβλίο για έναν αιώνα που κρεμόταν ατροφικά, σχεδόν παράλυτα πάνω απ’ τις ανθρώπινες ζωές, και που άφησε πίσω του πτώματα, στάχτες και ματαιωμένες προσδοκίες, χαράσσοντας βαθιά το αίτημα για ανθρωπινότητα στο σώμα της ατομικής και συλλογικής μνήμης.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι εκπαιδευτικός και βιβλιοκριτικός.

altΛίγες και μία νύχτες
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης 2017
Σελ. 576, τιμή εκδότη €19,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΖΟΥΡΓΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

Το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών διοργανώνει το 1ο Φεστιβάλ «Διά-δραση» από τις 15 έως τις 17 Ιουνίου, με θέμα των συζητήσεων και των καλλιτεχνικών δράσεων τη σιωπή.

Επιμέλεια: Book Press

...

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

Το 15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) θα πραγματοποιηθεί από τις 13 έως τις 22 Ιουνίου στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις.

Επιμέλεια: Book Press

Υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνας Σα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ