alt

Για το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού «Λίγες και μία νύχτες» (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Δρουγαλά

Το όγδοο μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού είναι ένα μυθιστόρημα για τον 20ό αιώνα. Το βιβλίο ξεκινάει με την άφιξη του έκπτωτου σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Β΄ στην πόλη της Θεσσαλονίκης την άνοιξη του 1909, αμέσως μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων. Ο σουλτάνος μένει έγκλειστος στις εκτάσεις της βίλας Αλλατίνι στη Λεωφόρο των Εξοχών, στη σημερινή Βασιλίσσης Όλγας. Εκεί, σαν μία ανεστραμμένη Σεχραζάτ, διηγείται την ιστορία της ζωής του στη Μίρζα, την κόρη του συμβούλου του Αλπερέν μπέη. Από την παρουσία του μικρού κοριτσιού γοητεύεται ο εντεκάχρονος Λευτέρης Ζεύγος, ο γιος του περιβολάρη της έπαυλης· αυτός είναι και ο πρωταγωνιστής του βιβλίου του Ζουργού.

Ο ήρωας του μυθιστορήματος, από την παιδική ηλικία μέχρι τη βαθιά ενηλικίωση, προσπαθεί να βρει τρόπο να απομακρυνθεί από την οικογενειακή ένδεια, να φύγει από τις μικρές κάμαρες και να βρεθεί στα υψηλά δώματα.

Ο ήρωας του μυθιστορήματος, από την παιδική ηλικία μέχρι τη βαθιά ενηλικίωση, προσπαθεί να βρει τρόπο να απομακρυνθεί από την οικογενειακή ένδεια, να φύγει από τις μικρές κάμαρες και να βρεθεί στα υψηλά δώματα, εκεί που έχουν πρόσβαση μόνο οι σουλτάνοι και οι όμορφες κόρες των συμβούλων τους: με αυτό τον τρόπο η βίλα Αλλατίνι από αρχιτεκτονικό μεγαλούργημα τρέπεται σε μία ταξική πυραμίδα για τον αιώνα που μας πέρασε.

Τον Ζεύγο δεν τον ενδιαφέρουν ούτε οι ιδεολογίες ούτε οι ανθρωποδιορθώσεις –φυλετικές και πολιτικές– που άκμασαν στον 20ό αιώνα. Ο μυθιστορηματικός χρόνος εκκινεί από το 1909 και σταματά το 1977, λίγο πριν από τον μεγάλο σεισμό που ταρακούνησε τη συμπρωτεύουσα. Όσον αφορά τον χώρο του βιβλίου, αυτός αλλάζει διαρκώς: η Θεσσαλονίκη, η Οδησσός, το Παρίσι, ο Πειραιάς, η Μασσαλία, η Αμβέρσα και ξανά η Θεσσαλονίκη. Μέσα στο μυθιστόρημα υπάρχουν παρένθετα κεφάλαια, εν είδει ιντερμέδιων, όπου εξυφαίνεται η μυθιστορηματική βιογραφία του Λευτέρη Ζεύγου από τον Ορέστη, έναν φοιτητή φιλολογίας που αναλαμβάνει να καταγράψει τη ζωή του πρωταγωνιστή.

Το μυθιστόρημα διαπλέκει στις σελίδες του, κατά την προσφιλή συνήθεια του συγγραφέα, διάσημα έργα ομοτέχνων του: στις σελίδες του παρελαύνουν οι Άθλιοι του Ουγκώ, ο Κόμης Μοντεχρήστος, ο Τζακ Λόντον και το Σιδερένιο τακούνι και ο Γιούγκερμαν του Μ. Καραγάτση. Ειδικά στην τελευταία περίπτωση συναντούμε ένα συνεχές διπολικό παιχνίδι αλήθειας-ψεύδους γύρω από τον Βασίλι Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν: το δημιούργημα του μεγάλου Λαρισαίου συγγραφέα μετατρέπεται σε μία άυλη κατασκευή, που είναι ψεύτικη στην αληθινή ζωή του Λευτέρη Ζεύγου, αλλά αληθινή στην ψευδοβιογραφία του Ζεύγου που καταγράφει ο Ορέστης.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πολλοί δευτεραγωνιστές του μυθιστορήματος που αναδεικνύουν πάντα και από μία κρυφή πλευρά του Ζεύγου: ο Μιχάλης Τριανταφύλλου, που γίνεται λιποτάκτης του ελληνικού στρατού για να ακολουθήσει την επανάσταση των μπολσεβίκων· η αγία κι ερωτική Χρυσάννα, η σύζυγος του τελευταίου· ο Κράουζε, ο Γερμανός υπολοχαγός που υποχρεώνεται να στεγάσει ο Ζεύγος στην οικία του· ο Νατόν που εγκατέλειψε το μέτωπο και τον παραλογισμό ενός ακόμη πολέμου, και πολλοί άλλοι που γίνονται κομμάτια ενός παζλ που συμπληρώνουν την εικόνα όχι μόνο του πρωταγωνιστή αλλά και συνολικά του ταραχώδους αιώνα που πέρασε.

alt
Ο Ισίδωρος Ζουργός
 
Εξετάζοντας το μυθιστόρημα Λίγες και μία νύχτες παρακολουθούμε τη ρευστή ταυτότητα του πρωταγωνιστή: ο Ζεύγος ανάλογα με την περίσταση αλλάζει ονόματα, εμφάνιση, ακόμη και ψυχικά χαρακτηριστικά, σαν μάσκες που εναλλάσσονται. Αξίζει να παρατηρήσουμε πως τα προσωπεία που αλλάζουν με το πέρασμα των σελίδων, καθώς και συνολικότερα η έννοια των ταυτοτήτων, κάνουν την εμφάνισή τους και σε άλλα μυθιστορήματα του Ζουργού (π.χ. Η αηδονόπιτα, Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο).

Ο έρωτας είναι επίσης ένα βασικό συστατικό του βιβλίου, και μάλιστα ο παιδικός έρωτας Λευτέρη-Μίρζας που τελεσφορείται σε μεγάλη ηλικία, στα σκοτεινά χρόνια της γερμανικής κατοχής, στοιχείο που τον κάνει ακριβώς να λάμπει περισσότερο. Διάφορες γυναίκες και ποικίλα κρεβατώματα περνούν από τη ζωή του Λευτέρη Ζεύγου, αλλά καμία δεν είναι σαν τη Μίρζα: είναι που το κορίτσι στα μάτια του νεαρού πρωταγωνιστή εμφανίζεται πανέμορφο κι εξιδανικευμένο, σαν την Παναγία που κρατάει στην αγκαλιά της το Θείο Βρέφος στον πίνακα του Φλαμανδού Βαν Άικ.

Μια πόλη που μεταμορφώνεται

Ένα βιβλίο για έναν αιώνα που κρεμόταν ατροφικά, σχεδόν παράλυτα πάνω απ’ τις ανθρώπινες ζωές, και που άφησε πίσω του πτώματα, στάχτες και ματαιωμένες προσδοκίες, χαράσσοντας βαθιά το αίτημα για ανθρωπινότητα στο σώμα της ατομικής και συλλογικής μνήμης.

Το μυθιστόρημα καθορίζεται και από τη μεταμόρφωση της πόλης. Από τα πεζοδρόμια με τις δεντροστοιχίες και τις μεγαλοπρεπείς επαύλεις με τους θαλερούς κήπους και τα ψηλά κάγκελα, παρακολουθούμε με την πάροδο των χρόνων τη Θεσσαλονίκη να σαπίζει αργά και σταθερά: τα δέντρα αρρωσταίνουν, τα πεζοδρόμια βουλιάζουν, οι βίλες γκρεμίζονται, βορά στην αντιπαροχή: η απαρχή μίας αιώνιας ρυμοτομικής λοβοτομής στην υπηρεσία του μικροαστισμού.

Τέλος, οφείλουμε να μην παραλείψουμε και το όνειρο του πλουτισμού, μια τυφλή αναγκαιότητα που παρουσιάζεται ως ο απόλυτος σκοπός του πρωταγωνιστή. Ο Ζεύγος για να βγάλει χρήματα αναγκάζεται να κάνει διάφορες δουλειές κατά τη διάρκεια της ζωής του: εργάζεται ως βοηθός κηπουρού, ως εφημεριδοπώλης διαλαλώντας γαζέτες καθώς και σε ποικίλες άλλες δουλειές του ποδαριού που θα ανακαλύψει ο αναγνώστης μέσα στο μυθιστόρημα. Παρόλα αυτά ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο ήρωας από τη μία φαίνεται να διακατέχεται από τον φετιχισμό του χρήματος, το ανθρώπινο στοιχείο όντως μετουσιώνεται σε υλικό αντικείμενο, ωστόσο από την άλλη το εντυπωσιακό είναι ότι δεν καταφέρνει να τον εξουσιάσει· αυτό είναι και το γοητευτικό στοιχείο στον χαρακτήρα του: πίσω από τον επιφανειακό κυνισμό των λόγων του, στις πράξεις του κρύβονται βαθύτερα ανθρώπινα κίνητρα που σχετίζονται με την αιώνια ανάγκη για αγάπη.

Εν κατακλείδι, οι Λίγες και μία νύχτες είναι ένα μυθιστόρημα που περιγράφει εκείνες τις κοινωνικές συνθήκες που μετουσίωσαν την προσωπική αγωνία σε καθολική: από μία ανάγνωση είναι μία ιστορία για την ύβρη του βιομηχανοποιημένου ανθρώπου. Πάνω απ’ όλα όμως είναι ένα βιβλίο για έναν αιώνα που κρεμόταν ατροφικά, σχεδόν παράλυτα πάνω απ’ τις ανθρώπινες ζωές, και που άφησε πίσω του πτώματα, στάχτες και ματαιωμένες προσδοκίες, χαράσσοντας βαθιά το αίτημα για ανθρωπινότητα στο σώμα της ατομικής και συλλογικής μνήμης.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι εκπαιδευτικός και βιβλιοκριτικός.

altΛίγες και μία νύχτες
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης 2017
Σελ. 576, τιμή εκδότη €19,90

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΖΟΥΡΓΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ