alt

Για το βιβλίο του Κώστα Αρκουδέα Το χαμένο Νόμπελ. Μια αληθινή ιστορία (εκδ. Καστανιώτη).

Της Αρχοντούλας Διαβάτη

Το βιβλίο του Κώστα Αρκουδέα είναι ένα υβριδικό είδος -oύτε δοκίμιο ούτε βιογραφία-, μια μελέτη μετά από έρευνα, μια ιστορική αναδίφηση στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην Ελλάδα τα χρόνια 1946-1957. Η ιστορία μιας υποψηφιότητας και μια διαδρομή, όσο συνέχιζε ο Καζαντζάκης να υποβάλλει αιτήσεις για το Νόμπελ και να το διεκδικεί. Mε άξονα το χαμένo Νόμπελ, δηλαδή, ολοκληρώνει ο συγγραφέας ένα σχεδιάγραμμα, μια ιστορία νοοτροπιών, ένα πλαίσιο, με τα ρεύματα, τα κείμενα και τους ανθρώπους της πολιτικής και της λογοτεχνίας, που διατρέχουν τον εικοστό αιώνα. Μια εγκυκλοπαίδεια, μια βάση δεδομένων, έναν κέντρωνα, δομημένα σε κεφάλαια, σαν σε μυθιστόρημα με πλοκή.

Μετά από εμπεριστατωμένη έρευνα ο συγγραφέας μας παραδίδει αυτόν τον πολυσέλιδο τόμο, όπου μυθοποιεί την περιθωριοποίηση του συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη στον τόπο του, θέτει ερωτήσεις, μας προβληματίζει αλλά και απαντά σε ερωτήσεις κυρίαρχες και επιμέρους. Γιατί σήμερα ένα βιβλίο-έρευνα 543 σελίδων, μισόν αιώνα και περισσότερο από τον θάνατο του συγγραφέα; Θα μπορούσαμε ίσως να επανερμηνεύσουμε το παρελθόν για να το χρησιμοποιήσουμε στα συμφραζόμενα της δικής μας εποχής, κατανοώντας το φαινόμενο στο πλαίσιο της εποχής του; Τι συγγραφέας ήταν και τι έργο άφησε ο «διασημότερος συγγραφέας στο πλανητικό χωριό»; Σίγουρα τεράστιο, αμφιλεγόμενο έργο - γλώσσα, ύφος, ορίζοντας προσδοκιών. Στο βιβλίο διαβάζουμε ολόκληρα κεφάλαια με ανέκδοτα και παραλειπόμενα για τον Σεφέρη και τον Καβαδία, τον Ελύτη, τον Ρίτσο και τον Σικελιανό.

Ο πολυσχιδής, ωστόσο και αφιερωμένος στη λογοτεχνία, με ιεραποστολικό ζήλο, Νίκος Καζαντζάκης, ήταν ένας αντιφατικός άνθρωπος, αποφαίνεται με εντιμότητα ο συγγραφέας Κώστας Αρκουδέας.

Ο πολυσχιδής, ωστόσο και αφιερωμένος στη λογοτεχνία, με ιεραποστολικό ζήλο, Νίκος Καζαντζάκης, ήταν ένας αντιφατικός άνθρωπος, αποφαίνεται με εντιμότητα ο συγγραφέας Κώστας Αρκουδέας, στο τελευταίο μέρος του βιβλίου.

Βιος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά: ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα. Δεν θα ξεχάσω την αίσθηση που μου άφησε στα πρώτα εφηβικά χρόνια – πρώτα λογοτεχνικά διαβάσματα, η ανάγνωση του βιβλίου εκείνου από τη δανειστική βιβλιοθήκη της γειτονιάς. Ανοίκειο συναίσθημα και παραξένισμα. Προσωπικά, αυτό το μυθιστόρημα, μαζί και η ομώνυμη ταινία του Κακογιάννη, εξακολουθεί να με γοητεύει κι όχι γιατί έκανε ο Νίκος Καζαντζάκης τον Ζορμπά συνώνυμο του Έλληνα. Γενικότερα, με γοητεύουν τα μυθιστορήματα που έγραψε ο Καζαντζάκης όσο «δεν έπαιρνε τον εαυτό του στα σοβαρά», όπως συνοψίζει ο Κώστας Αρκουδέας για τα μυθιστορήματα της τελευταίας δεκαετίας της ζωής του, θεωρώντας τα ένα είδος πάρεργου.

Βρίσκω κι εγώ μάλλον απωθητική τη μεγαλοστομία στη γλώσσα ή τις εμμονές και τον μισογυνισμό του Καζαντζάκη, όταν και όπου θεωρεί –στα μυθιστορήματά του τουλάχιστον– εξ ορισμού καταστροφική την παρουσία των γυναικών, όσο εμποδίζουν τους άντρες να κάνουν τη σάρκα πνέμα. Με τέσσερις βιογραφίες γυναικών για το πρόσωπό του, της Γαλάτειας και της Έλλης Αλεξίου αλλά και της Λιλής Ζωγράφου και την αγιογραφία του από την δεύτερη γυναίκα του, την Ελένη Σαμίου, σε όλα του τα μυθιστορήματα νομίζω επιφυλάσσει για τις γυναίκες ένα κακό τέλος.

Ο Καζαντζάκης δεν πολυδιαβάζεται στον τόπο του ούτε σχολιάζεται από τους σύγχρονους πεζογράφους.

Ο Καζαντζάκης δεν πολυδιαβάζεται στον τόπο του ούτε σχολιάζεται από τους σύγχρονους πεζογράφους, οι οποίοι συχνά συμμερίζονται την άποψη του νεοελληνιστή Δημήτρη Τζιόβα. Κυρίως για την Οδύσσεια, που ο Καζαντζάκης θεωρούσε opus magnum του.

Aυτό δεν κάνει πάντα ο χρόνος, δικάζει και καταδικάζει, καταξιώνει ή καταβαραθρώνει για δικούς του λόγους κάποια έργα και κάποιους δημιουργούς; Ο Παλαμάς δεν διαβάζεται σήμερα, σχεδόν ούτε ο Σικελιανός, ενώ η Μέλπω Αξιώτη που λοιδορήθηκε, όπως και οι υπερρεαλιστές, βρίσκει σιγά σιγά τη θέση της ως εξαιρετική μοντερνίστρια. Προσωπικά βρήκα πολύ σπουδαίους τους περισσότερους τόμους του Ταξιδεύοντας, ενώ άργησα να επισημάνω – και το έκανα χάρη στην αμερόληπτη και διεισδυτική ανάλυση του Κώστα Αρκουδέα, ότι το Ταξίδι στην Ισπανία ήταν μάλλον μια παραχώρηση στη συμβατικότητα, προϊόν καιροσκοπισμού, που ακριβώς συνόψιζε το ευμετάβολο των απόψεων του Νίκου Καζαντζάκη, της ιδεολογίας και της στάσης του.

Δεν πήρε ο Καζαντζάκης το Νόμπελ –όπως άλλωστε δεν το πήρε ο Προυστ, ο Τζόις, ο Ναμπόκοφ και ο Μπόρχες ή ο Tσέχοφ, ο Χένρι Τζέιμς, ο Κάφκα, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Μούζιλ, ο Μπρεχτ, ο Όργουελ και ο Πεσσόα– αλλά διαβάζεται και μεταφράζεται στην Ευρώπη, στην Αμερική και σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν το πήρε, παρόλο που πληρούσε τους όρους, κατά τον Άλφρεντ Νόμπελ. Η ματιά του αφορά τον άνθρωπο στο σύνολό του. Eξάλλου είναι τόσο σχετικά και αντιφατικά τα κριτήρια απονομής του Νόμπελ και τόσο περίεργο το εκάστοτε παρασκήνιο μιας βράβευσης – όπως αποδεικνύει ο Κώστας Αρκουδέας στο πρώτο μέρος του βιβλίου με την παράθεση άλλων ονομάτων στις αιτήσεις και στη φημολογούμενη ατμόσφαιρα, και άλλων στην ανάδειξη των αποτελεσμάτων, σαν σε εκλογική κάλπη.

Η ελληνική πολιτεία όχι απλώς δεν στήριξε τον Νίκο Καζαντζάκη αλλά και τον υπονόμευσε, χωρίς βέβαια να ζητήσει συγνώμη έως σήμερα.

Συχνά βραβεύονται οι συγγραφείς που λύνουν απλώς το πρόβλημα του διλήμματος ανάμεσα στις δεδομένες αιτήσεις, σχολιάζει ο Αρκουδέας. Προσωπικά θεωρώ ότι η άρνηση της πολιτείας να υποστηρίξει την αίτησή του για το Νόμπελ, απονέμοντάς του ένα είδος αντεστραμμένης επιτυχίας, συνάδει με το ως τότε προφίλ του Καζαντζάκη. Η ελληνική πολιτεία όχι απλώς δεν στήριξε τον Νίκο Καζαντζάκη αλλά και τον υπονόμευσε, χωρίς βέβαια να ζητήσει συγνώμη έως σήμερα. Το 1956, στην Αντίμπ όπου είχε ζήσει στη φτώχεια -μάλιστα στην Αίγινα νωρίτερα «πείνασε»- αποδιωγμένος ο Καζαντζάκης, χωρίς διαβατήριο, βρέθηκε πολύ κοντά στη βράβευση, αλλά βραβεύτηκε ο Χιμένεθ, ενώ το 1957 ο Καμύ - και ήταν αναμενόμενο, σκέφτομαι, να μην προταθεί επίσημα από την ελληνική πλευρά και το εσωστρεφές μετεμφυλιακό κράτος, μια και έπρεπε «να τυγχάνει αναγνωρίσεως και δια την εθνικήν του αντίληψιν», ενώ ήδη ο Καζαντζάκης βαρυνόταν με τις κατηγορίες του άθεου, του κομμουνιστή και διαφθορέα των νέων, που παρόλο που καμιά απ’ αυτές δεν ίσχυε - όπως αποδεικνύει ο Αρκουδέας, μπορούσες να δεις την ανυποληψία, την πολεμική και το ανάθεμα που δέχτηκε και ως παράσημα, για τα οποία τον τιμούσαν για χρόνια οι νέοι της γενιάς μου αργότερα, διαβάζοντάς τον με πάθος, έτοιμοι να τον ακολουθήσουν ως την άκρη του κόσμου των ιδεών και των σελίδων. Ως ανένδοτο γκουρού της αμφισβήτησης, μαύρο πρόβατο για όλα τα κατεστημένα, πολύγλωσσο και πολυταξιδεμένο, απόλυτο κοσμοπολίτη και μυστικιστή που αγωνίστηκε με πάθος και θέληση για αυτογνωσία και ελευθερία.

Ο Κώστας Αρκουδέας φυλλομετράει μυστικά και ντοκουμέντα στο φάκελο του Νίκου Καζαντζάκη και τα εκθέτει μπροστά μας, στους πολίτες-αναγνώστες της σημερινής κοινωνίας, που κι αυτή παραπαίει όπως τότε και τώρα στην εμπάθεια, την άγνοια και τη μνησικακία, στην υπεροχή του μέτριου, με τους θεσμούς της γράμμα κενό, παραδίδοντας στην ανάγνωσή μας τη σύνθεσή του: ένα βιβλίο συναρπαστικά αμερόληπτο και στοχαστικό. 

* Η ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΔΙΑΒΑΤΗ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο η συλλογή διηγημάτων  «Κινητή γιορτή» (εκδ. Νησίδες).

altΤο χαμένο Νόμπελ
Μια αληθινή ιστορία
Κώστας Αρκουδέας
Εκδ. Καστανιώτη 2015
Σελ. 567, τιμή εκδότη €19,08

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΡΚΟΥΔΕΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ