hatito-fantaros390

Για τη νουβέλα του Διονύση Χαριτόπουλου Πρόβες πολέμου (εκδ. Τόπος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο στρατός, παρά τον χαμένο χρόνο από τη ζωή σου, παρά το παράλογο των τακτικών του, παρά τον εξευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης, αφήνει χρόνο στους ανθρώπους του πνεύματος για το χαρτί και το στυλό. Άλλοι ξεκοκαλίζουν βιβλία και εφημερίδες, άλλοι γράφουν ατελείωτα γράμματα-εξομολογήσεις κι άλλοι καταγράφουν τις εμπειρίες τους κι έπειτα τις εκδίδουν.

Τα κείμενα για τη θητεία και τα καψόνια της θα ήταν όλα ίδια, αφού περιλαμβάνουν δυο βασικές συνιστώσες: από τη μία, την εξομολόγηση που αυτοστοχάζεται πάνω στην ατομική συνθήκη, που παρουσιάζει φάσεις και σκηνικά, που σκιαγραφεί κλίμα και ανθρώπινους τύπους, που τοποθετεί το “εγώ” σε ένα δύσκολο κατώφλι και άλλοτε σατιρικά άλλοτε τραγικά το αποτυπώνει. Από την άλλη, η συμπλοκή ατομικού βίου και μικρόκοσμου, όπως είναι το στρατόπεδο, γεννά συχνά οξείες κοινωνικές παρατηρήσεις, για την εξουσία, τη διαστρωμάτωση, την εντόπια πολυπολιτισμικότητα, τον συγχρωτισμό νοοτροπιών και χνώτων κ.λπ.

Η γλώσσα μετατρέπει τις άψυχες αναμνήσεις σε σπαρταριστά λεκτικά επεισόδια, σε λογοτεχνικά ενσταντανέ, που δημιουργούν αισθητικό αποτέλεσμα ταχείας πήξεως.

Ο Διονύσης Χαριτόπουλος αξιοποιεί όλες αυτές τις σταθερές -το έχει ξανακάνει άλλωστε τουλάχιστον μία φορά στο «525 τάγμα πεζικού» (1981)-, αλλά τα πασπαλίζει με δύο βασικά στοιχεία που εκτοξεύουν το μίγμα. Αφενός, οριοθετεί τη δράση στον Έβρο, μια κρίσιμη στρατιωτικά περιοχή, και στο 1967, μια φορτισμένη δικτατορικού στίγματος περίοδο. Ο χρονότοπος αυτός συν-καθορίζει το βλέμμα του αναγνώστη, που δεν μπορεί να δει το βιβλίο σαν άλλο ένα δείγμα στρατιωτικών απομνημονευμάτων, αλλά κυρίως ως ένα χρονικό προσωπικής και ιστορικής αυτογνωσίας. Αφετέρου, μπολιάζει το όλο αφήγημα με το ατομικό του ύφος, ένα ιδιαίτερο στιλ που συνδυάζει πειραιώτικη μαγκιά και αργκό περιθωρίου, στρατιωτική ιδιόλεκτο και προσωπικούς ιδιωματισμούς. Αυτή η γλώσσα μετατρέπει τις άψυχες αναμνήσεις σε σπαρταριστά λεκτικά επεισόδια, σε λογοτεχνικά ενσταντανέ, που δημιουργούν αισθητικό αποτέλεσμα ταχείας πήξεως.

alt
    Ο Διονύσης Χαριτόπουλος
 

O Διονύσης Χαριτόπουλος αφηγείται τη ζωή του ως δόκιμος στην Θράκη (Γκατζολία φανταριστί), στην πινέζα του χάρτη, ανάμεσα σε Διδυμότειχο και Αλεξανδρούπολη. Εκεί χρωματίζει με την πέννα του ανθρώπους και περιστατικά, κωμικά και τραγικά, συγκινητικά και αστεία, μιλά για το στρατό αλλά μιλά και τη δικτατορία, τους δικτατορικούς και τους κρυφά αντιδικτατορικούς κ.λπ. Το βιβλίο είναι μια συρραφή στιγμιότυπων που συμπαρατίθενται και δημιουργούν ενότητα πάνω στον άξονα του αφηγητή-ήρωα και του στρατιωτικού-δικτατορικού χωροχρόνου. Ο καιροσκοπισμός του φαντάρου συνδέεται με την ηγετική ανεπάρκεια της εξουσίας και οι εφήμεροι ελιγμοί μιας θητείας-αγγαρείας με την αρχομανία μερικών στρατόκαυλων ή ο παλιοπαιδισμός μερικών ανώριμων με τον ευδαιμονιστικό ατομικισμό κάποιων άλλων.

Το τέλος του βιβλίου ανατρέπει τη νοοτροπία του ασυμβίβαστου που είχε εξεργαστεί ο συγγραφέας ως τότε. Ο ίδιος ο αφηγητής-δόκιμος αλλά και όλοι οι στρατιώτες είναι πρόθυμοι να δώσουν τον υπέρ πάντων αγώνα εν όψει του πιθανού πολέμου με την Τουρκία (θυμίζω ότι είμαστε στο 1967, όταν η δικτατορία είχε τα συνηθισμένα ντράβαλα με τους γείτονες, αλλά τελικά συμβιβάστηκε αν-ηρωικώς). Το κείμενο κορυφώνεται σε μια εύστοχη συγκίνηση, σε μια έξαρση συναισθημάτων που δείχνουν ελληνικό τσαγανό και φιλότιμο – κι ίσως θα έπρεπε να κλείσει μ’ αυτό. Συνεχίζει όμως για να δείξει μια ενδοστρατιωτική προσπάθεια αντίδρασης στη χούντα, στοιχείο που εξασθενίζει το κρεσέντο που είχε ήδη δημιουργήσει.

Ένα βιβλιαράκι μικρών σκηνών με μεγάλο βάθος σε κάθε επεισόδιο και με βαρύ οπλισμό πίσω από τα τετριμμένα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΠρόβες πολέμου
Διονύσης Χαριτόπουλος
Τόπος 2014
Σελ. 144, τιμή € 14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ