hatito-fantaros390

Για τη νουβέλα του Διονύση Χαριτόπουλου Πρόβες πολέμου (εκδ. Τόπος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο στρατός, παρά τον χαμένο χρόνο από τη ζωή σου, παρά το παράλογο των τακτικών του, παρά τον εξευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης, αφήνει χρόνο στους ανθρώπους του πνεύματος για το χαρτί και το στυλό. Άλλοι ξεκοκαλίζουν βιβλία και εφημερίδες, άλλοι γράφουν ατελείωτα γράμματα-εξομολογήσεις κι άλλοι καταγράφουν τις εμπειρίες τους κι έπειτα τις εκδίδουν.

Τα κείμενα για τη θητεία και τα καψόνια της θα ήταν όλα ίδια, αφού περιλαμβάνουν δυο βασικές συνιστώσες: από τη μία, την εξομολόγηση που αυτοστοχάζεται πάνω στην ατομική συνθήκη, που παρουσιάζει φάσεις και σκηνικά, που σκιαγραφεί κλίμα και ανθρώπινους τύπους, που τοποθετεί το “εγώ” σε ένα δύσκολο κατώφλι και άλλοτε σατιρικά άλλοτε τραγικά το αποτυπώνει. Από την άλλη, η συμπλοκή ατομικού βίου και μικρόκοσμου, όπως είναι το στρατόπεδο, γεννά συχνά οξείες κοινωνικές παρατηρήσεις, για την εξουσία, τη διαστρωμάτωση, την εντόπια πολυπολιτισμικότητα, τον συγχρωτισμό νοοτροπιών και χνώτων κ.λπ.

Η γλώσσα μετατρέπει τις άψυχες αναμνήσεις σε σπαρταριστά λεκτικά επεισόδια, σε λογοτεχνικά ενσταντανέ, που δημιουργούν αισθητικό αποτέλεσμα ταχείας πήξεως.

Ο Διονύσης Χαριτόπουλος αξιοποιεί όλες αυτές τις σταθερές -το έχει ξανακάνει άλλωστε τουλάχιστον μία φορά στο «525 τάγμα πεζικού» (1981)-, αλλά τα πασπαλίζει με δύο βασικά στοιχεία που εκτοξεύουν το μίγμα. Αφενός, οριοθετεί τη δράση στον Έβρο, μια κρίσιμη στρατιωτικά περιοχή, και στο 1967, μια φορτισμένη δικτατορικού στίγματος περίοδο. Ο χρονότοπος αυτός συν-καθορίζει το βλέμμα του αναγνώστη, που δεν μπορεί να δει το βιβλίο σαν άλλο ένα δείγμα στρατιωτικών απομνημονευμάτων, αλλά κυρίως ως ένα χρονικό προσωπικής και ιστορικής αυτογνωσίας. Αφετέρου, μπολιάζει το όλο αφήγημα με το ατομικό του ύφος, ένα ιδιαίτερο στιλ που συνδυάζει πειραιώτικη μαγκιά και αργκό περιθωρίου, στρατιωτική ιδιόλεκτο και προσωπικούς ιδιωματισμούς. Αυτή η γλώσσα μετατρέπει τις άψυχες αναμνήσεις σε σπαρταριστά λεκτικά επεισόδια, σε λογοτεχνικά ενσταντανέ, που δημιουργούν αισθητικό αποτέλεσμα ταχείας πήξεως.

alt
    Ο Διονύσης Χαριτόπουλος
 

O Διονύσης Χαριτόπουλος αφηγείται τη ζωή του ως δόκιμος στην Θράκη (Γκατζολία φανταριστί), στην πινέζα του χάρτη, ανάμεσα σε Διδυμότειχο και Αλεξανδρούπολη. Εκεί χρωματίζει με την πέννα του ανθρώπους και περιστατικά, κωμικά και τραγικά, συγκινητικά και αστεία, μιλά για το στρατό αλλά μιλά και τη δικτατορία, τους δικτατορικούς και τους κρυφά αντιδικτατορικούς κ.λπ. Το βιβλίο είναι μια συρραφή στιγμιότυπων που συμπαρατίθενται και δημιουργούν ενότητα πάνω στον άξονα του αφηγητή-ήρωα και του στρατιωτικού-δικτατορικού χωροχρόνου. Ο καιροσκοπισμός του φαντάρου συνδέεται με την ηγετική ανεπάρκεια της εξουσίας και οι εφήμεροι ελιγμοί μιας θητείας-αγγαρείας με την αρχομανία μερικών στρατόκαυλων ή ο παλιοπαιδισμός μερικών ανώριμων με τον ευδαιμονιστικό ατομικισμό κάποιων άλλων.

Το τέλος του βιβλίου ανατρέπει τη νοοτροπία του ασυμβίβαστου που είχε εξεργαστεί ο συγγραφέας ως τότε. Ο ίδιος ο αφηγητής-δόκιμος αλλά και όλοι οι στρατιώτες είναι πρόθυμοι να δώσουν τον υπέρ πάντων αγώνα εν όψει του πιθανού πολέμου με την Τουρκία (θυμίζω ότι είμαστε στο 1967, όταν η δικτατορία είχε τα συνηθισμένα ντράβαλα με τους γείτονες, αλλά τελικά συμβιβάστηκε αν-ηρωικώς). Το κείμενο κορυφώνεται σε μια εύστοχη συγκίνηση, σε μια έξαρση συναισθημάτων που δείχνουν ελληνικό τσαγανό και φιλότιμο – κι ίσως θα έπρεπε να κλείσει μ’ αυτό. Συνεχίζει όμως για να δείξει μια ενδοστρατιωτική προσπάθεια αντίδρασης στη χούντα, στοιχείο που εξασθενίζει το κρεσέντο που είχε ήδη δημιουργήσει.

Ένα βιβλιαράκι μικρών σκηνών με μεγάλο βάθος σε κάθε επεισόδιο και με βαρύ οπλισμό πίσω από τα τετριμμένα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΠρόβες πολέμου
Διονύσης Χαριτόπουλος
Τόπος 2014
Σελ. 144, τιμή € 14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ