hatito-fantaros390

Για τη νουβέλα του Διονύση Χαριτόπουλου Πρόβες πολέμου (εκδ. Τόπος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο στρατός, παρά τον χαμένο χρόνο από τη ζωή σου, παρά το παράλογο των τακτικών του, παρά τον εξευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης, αφήνει χρόνο στους ανθρώπους του πνεύματος για το χαρτί και το στυλό. Άλλοι ξεκοκαλίζουν βιβλία και εφημερίδες, άλλοι γράφουν ατελείωτα γράμματα-εξομολογήσεις κι άλλοι καταγράφουν τις εμπειρίες τους κι έπειτα τις εκδίδουν.

Τα κείμενα για τη θητεία και τα καψόνια της θα ήταν όλα ίδια, αφού περιλαμβάνουν δυο βασικές συνιστώσες: από τη μία, την εξομολόγηση που αυτοστοχάζεται πάνω στην ατομική συνθήκη, που παρουσιάζει φάσεις και σκηνικά, που σκιαγραφεί κλίμα και ανθρώπινους τύπους, που τοποθετεί το “εγώ” σε ένα δύσκολο κατώφλι και άλλοτε σατιρικά άλλοτε τραγικά το αποτυπώνει. Από την άλλη, η συμπλοκή ατομικού βίου και μικρόκοσμου, όπως είναι το στρατόπεδο, γεννά συχνά οξείες κοινωνικές παρατηρήσεις, για την εξουσία, τη διαστρωμάτωση, την εντόπια πολυπολιτισμικότητα, τον συγχρωτισμό νοοτροπιών και χνώτων κ.λπ.

Η γλώσσα μετατρέπει τις άψυχες αναμνήσεις σε σπαρταριστά λεκτικά επεισόδια, σε λογοτεχνικά ενσταντανέ, που δημιουργούν αισθητικό αποτέλεσμα ταχείας πήξεως.

Ο Διονύσης Χαριτόπουλος αξιοποιεί όλες αυτές τις σταθερές -το έχει ξανακάνει άλλωστε τουλάχιστον μία φορά στο «525 τάγμα πεζικού» (1981)-, αλλά τα πασπαλίζει με δύο βασικά στοιχεία που εκτοξεύουν το μίγμα. Αφενός, οριοθετεί τη δράση στον Έβρο, μια κρίσιμη στρατιωτικά περιοχή, και στο 1967, μια φορτισμένη δικτατορικού στίγματος περίοδο. Ο χρονότοπος αυτός συν-καθορίζει το βλέμμα του αναγνώστη, που δεν μπορεί να δει το βιβλίο σαν άλλο ένα δείγμα στρατιωτικών απομνημονευμάτων, αλλά κυρίως ως ένα χρονικό προσωπικής και ιστορικής αυτογνωσίας. Αφετέρου, μπολιάζει το όλο αφήγημα με το ατομικό του ύφος, ένα ιδιαίτερο στιλ που συνδυάζει πειραιώτικη μαγκιά και αργκό περιθωρίου, στρατιωτική ιδιόλεκτο και προσωπικούς ιδιωματισμούς. Αυτή η γλώσσα μετατρέπει τις άψυχες αναμνήσεις σε σπαρταριστά λεκτικά επεισόδια, σε λογοτεχνικά ενσταντανέ, που δημιουργούν αισθητικό αποτέλεσμα ταχείας πήξεως.

alt
    Ο Διονύσης Χαριτόπουλος
 

O Διονύσης Χαριτόπουλος αφηγείται τη ζωή του ως δόκιμος στην Θράκη (Γκατζολία φανταριστί), στην πινέζα του χάρτη, ανάμεσα σε Διδυμότειχο και Αλεξανδρούπολη. Εκεί χρωματίζει με την πέννα του ανθρώπους και περιστατικά, κωμικά και τραγικά, συγκινητικά και αστεία, μιλά για το στρατό αλλά μιλά και τη δικτατορία, τους δικτατορικούς και τους κρυφά αντιδικτατορικούς κ.λπ. Το βιβλίο είναι μια συρραφή στιγμιότυπων που συμπαρατίθενται και δημιουργούν ενότητα πάνω στον άξονα του αφηγητή-ήρωα και του στρατιωτικού-δικτατορικού χωροχρόνου. Ο καιροσκοπισμός του φαντάρου συνδέεται με την ηγετική ανεπάρκεια της εξουσίας και οι εφήμεροι ελιγμοί μιας θητείας-αγγαρείας με την αρχομανία μερικών στρατόκαυλων ή ο παλιοπαιδισμός μερικών ανώριμων με τον ευδαιμονιστικό ατομικισμό κάποιων άλλων.

Το τέλος του βιβλίου ανατρέπει τη νοοτροπία του ασυμβίβαστου που είχε εξεργαστεί ο συγγραφέας ως τότε. Ο ίδιος ο αφηγητής-δόκιμος αλλά και όλοι οι στρατιώτες είναι πρόθυμοι να δώσουν τον υπέρ πάντων αγώνα εν όψει του πιθανού πολέμου με την Τουρκία (θυμίζω ότι είμαστε στο 1967, όταν η δικτατορία είχε τα συνηθισμένα ντράβαλα με τους γείτονες, αλλά τελικά συμβιβάστηκε αν-ηρωικώς). Το κείμενο κορυφώνεται σε μια εύστοχη συγκίνηση, σε μια έξαρση συναισθημάτων που δείχνουν ελληνικό τσαγανό και φιλότιμο – κι ίσως θα έπρεπε να κλείσει μ’ αυτό. Συνεχίζει όμως για να δείξει μια ενδοστρατιωτική προσπάθεια αντίδρασης στη χούντα, στοιχείο που εξασθενίζει το κρεσέντο που είχε ήδη δημιουργήσει.

Ένα βιβλιαράκι μικρών σκηνών με μεγάλο βάθος σε κάθε επεισόδιο και με βαρύ οπλισμό πίσω από τα τετριμμένα.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΠρόβες πολέμου
Διονύσης Χαριτόπουλος
Τόπος 2014
Σελ. 144, τιμή € 14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

Για το μυθιστόρημα της Χλόης Κουτσουμπέλη «Ιερεμιάδα» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Blindness» που στηρίζεται στο μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου «Περί τυφλότητας». 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

...
«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ