crisis390

Της Έλενας Μαρούτσου

Ξεκίνησα να διαβάζω το Ενυδρείο, του Γιώργου Κουτσούκου, ένα πρωί στις 9:20 και το τέλειωσα στις 13:30. Στη διάρκεια των τεσσάρων αυτών ωρών βρισκόμουν σ' ένα υποκατάστημα της ΔΕΗ με το νούμερο 73 για σελιδοδείκτη και περίμενα τη σειρά μου για να εξυπηρετηθώ. Σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν φορούσα τα μαύρα γυαλιά μου κι έκλαιγα –η αναμονή σε δημόσιες υπηρεσίες βγάζει στην επιφάνεια τον πεισιθανάτιό μου εαυτό– όμως τώρα φορούσα τα γυαλιά πρεσβυωπίας και είχα οπλιστεί με υπομονή. 

Οι υπάλληλοι ως ήρωες

Εμπρός λοιπόν σε μια σειρά από υπαλλήλους που όλο λιώνουν και τελειώνουν και ανάμεσα σε μια ακόμα μεγαλύτερη σειρά πελατών που λιώνουν αλλά δεν μοιάζουν να τελειώνουν ποτέ, ήρθα σε επαφή με αυτή την νουβέλα όπου αφηγητής είναι κι αυτός ένας υπάλληλος. Βοηθός λογιστή για την ακρίβεια. Από τους υπαλλήλους του Καρυωτάκη έχει κληρονομήσει την πληκτική εργασία και τις προδιαγραμμένες διαδρομές ενώ από τους υπαλλήλους του Κάφκα ένα είδος δυσοίωνης αθωότητας και μια σισύφεια πορεία προς στόχους άπιαστους. Με τους συγχρόνους του υπαλλήλους –όπως αυτόν του Μάκη Τσίτα στο Μάρτυς μου ο Θεός, που συστεγάζονται μάλιστα στις εκδόσεις Κίχλη– μοιράζονται ένα υποδόριο χιούμορ αλλά και μια κατωφερή κλίση από το κωμικό προς το τραγικό.

Η απώλεια ως καμάκι

Σύντομα αντιλαμβανόμαστε πως το αέναο αυτό κυνηγητό δεν αποβαίνει μάταιο μόνο λόγω των εκάστοτε περιστάσεων αλλά κουβαλάει τη ματαιότητα στο πετσί του.

Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα ευτράπελα. Ο αφηγητής και κεντρικός ήρωας του Ενυδρείου χρησιμοποιεί την απώλεια για καμάκι. Τι είναι αυτό που χάνει; Το πορτοφόλι του. Το χάνει ξανά και ξανά ρίχνοντάς το στα πόδια διάφορων γυναικών εις άγραν των οποίων βρίσκεται στους δρόμους της Αθήνας. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου –που παρεμπιπτόντως φέρει και το όνομα μιας οδού– αποτελεί ένα μικρό, σχεδόν αυτόνομο επεισόδιο επαφής ή απόπειρας έστω επαφής ανάμεσα στον θηρευτή και το θήραμά του. Οι σύντομες αυτές σκηνές σχηματίζουν ένα είδος καλειδοσκόπιου όπου ο αναγνώστης σε κάθε γύρισμα αντικρίζει μια διαφορετική εκδοχή συνάντησης μεταξύ του αρσενικού και του θηλυκού. Σύντομα αντιλαμβανόμαστε πως το αέναο αυτό κυνηγητό δεν αποβαίνει μάταιο μόνο λόγω των εκάστοτε περιστάσεων αλλά κουβαλάει τη ματαιότητα στο πετσί του. Το άπιαστο είναι αναγκαίο συστατικό του ονείρου. Αν το αγγίξουμε θα διαλυθεί.

Ο τόπος ως πρόσωπο και ως σώμα

Βέβαια, το ενδιαφέρον του βιβλίου δεν εξαντλείται στο ξεδίπλωμα της βεντάλιας των πολλαπλών αυτών αποχρώσεων έλξης ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα. Αυτό που βρήκα εγώ ενδιαφέρον είναι πως σιγά σιγά, καθώς προχωρούν αυτά τα μονόπρακτα της επιθυμίας με φόντο την Αθήνα, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση πως το φόντο είναι κι αυτό πρόσωπο. Και μάλιστα το μόνο πρόσωπο με το οποίο ο πρωταγωνιστής έχει συνάψει σχέσεις πραγματικές. Η Αθήνα, καθώς εμφανίζεται μπροστά μας, κεφάλαιο το κεφάλαιο, οδό την οδό, γίνεται αυτή η γυναίκα την οποία ο αφηγητής περιδιαβαίνει, όχι με την ελαφρότητα του περαστικού εραστή, αλλά με το βάρος της οικειότητας που φέρνει η πολύχρονη συγκατοίκηση. Ο ήρωας, στις διάφορες περιπέτειες που αφηγείται, δεν παύει να κάνει αναφορές σε γνωστά μαγαζιά, πλατείες, στέκια, με την κρυφή τρυφερότητα που μιλάει κανείς για σημάδια πάνω στο σώμα της συντρόφου του. Και μιλάει γι' αυτά τα σημάδια έχοντας συνείδηση πως πολλοί από εμάς που ζούμε στην Αθήνα τα γνωρίζουμε. Γιατί αυτή η ερωμένη είναι κτήμα πολλών.

Ένας ακόμα τρόπος να μιλάς για το χρόνο

Με μια μικρή λοιπόν αλλαγή εστίασης, σε αυτή τη νουβέλα δεν πρωταγωνιστούν ο μοναχικός άντρας-κυνηγός και οι γυναίκες που βρίσκονται στο δρόμο του, αλλά οι Αθήνα και τα πρόσωπα που στριμώχνονται στους δικούς της δρόμους. Η ερωτική, τρυφερή, κουρασμένη, ασφυκτική σχέση αυτών των κατοίκων με την πόλη τους είναι, όπως το είδα εγώ, το θέμα αυτού του βιβλίου, και μάλιστα σε περίοδο κρίσης. Γιατί η Αθήνα, σε αυτή τη νουβέλα, δεν είναι μια οποιαδήποτε ερωμένη. Είναι μια μεσήλικη ερωμένη σε κρίση. Μια ερωμένη, δηλαδή, που ξέρει πως ο χρόνος κυλάει στο εξής εις βάρος της. Άλλωστε, ο χρόνος είναι κι αυτός ένας από τους πρωταγωνιστές, όπως μας λέει ο ίδιος:

Τώρα βρίσκομαι εδώ, στο τέλος της διαδρομής, και μετρώ πρόσωπα και τόπους. Μη με παρεξηγείς. Το να μιλάς για τόπους και πρόσωπα είναι ένας ακόμα τρόπος να μιλάς για το χρόνο. Οι δρόμοι της Αθήνας είναι οι δικές μου κλεψύδρες.

Τα βέλη του ρομαντισμού

Ο κυνισμός συχνά δεν είναι παρά κακοφορμισμένος ρομαντισμός.

Σε κάποιον αφηγείται τις περιπέτειές του ο ήρωας του Ενυδρείου. Σε ποιον τις αφηγείται δεν θα σας το αποκαλύψω μια που κι ο ίδιος αφήνει να αιωρείται αυτό το ερώτημα μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο. Εκεί, μοιάζει να επιχειρεί μια σύνθεση των σκόρπιων επεισοδίων – μια σύνθεση που ξεφεύγει απ' το ρεαλιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνταν λίγο έως πολύ μέχρι τώρα κι αγγίζει περιοχές που ανήκουν στο όνειρο και δη τον εφιάλτη. Η αλήθεια είναι πως ξαφνιάστηκα με την ξαφνική στροφή του τιμονιού προς διαδρομές που εφάπτονται του υπερρεαλισμού και, με την αποκάλυψη του αποδέκτη της αφήγησης, μας βγάζουν στην σκοτεινή πλευρά του ρομαντισμού. Όμως θα έπρεπε να το περιμένω: ο κυνισμός συχνά δεν είναι παρά κακοφορμισμένος ρομαντισμός. Το αρσενικό με το καμάκι στο χέρι κρύβει μέσα του έναν μικρό έρωτα με ένα βέλος. Μόνο που στο ρομαντισμό είθισται τα βέλη στο τέλος να διαπερνούν το σώμα του ερωτευμένου που τα εξαπέλυσε, το καμάκι να έχει μπηχτεί στα σπλάχνα αυτού που κολυμπάει με την άπιαστη αγαπημένη του στα νερά αυτού του ενυδρείου.

Το κόστος της αυταπάτης και η εκδίκηση της ΔΕΗ

Πολύ καλογραμμένη νουβέλα με χιούμορ και ιδιάζον, δουλεμένο ύφος, από αυτά που με κάνουν να πιστεύω πως άμα γνώριζα το συγγραφέα θα τον συμπαθούσα. Πως άμα, λέει, πέταγα εγώ το πορτοφόλι μου στα πόδια του, η τυχαία αυτή συνάντηση θα οδηγούσε σε μια αμοιβαία αναγνώριση όλων των κοινών που μοιραζόμαστε, σχεδόν μοιραία. Με αυτό το ονειροπαρμένο ύφος και την αυταπάτη γραμμένη στο κούτελο προσήλθα στο γκισέ όταν η υπάλληλος βροντοφώναξε το νούμερο 73 που ήδη είχε ανάψει στην οθόνη. Όταν με ενημέρωσε σχεδόν χαιρέκακα πως περίμενα τόσες ώρες σε λάθος ουρά χρειάστηκε να φορέσω και πάλι τα μαύρα μου γυαλιά και να φύγω. Πάω στοίχημα πως υπάλληλοι και πελάτες θα με ξέχασαν αμέσως, όπως συμβαίνει σε όλες τις συναντήσεις των ψαριών μέσα σ' ένα ενυδρείο.

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

enydreioΕνυδρείο
Γιώργος Κουτσούκος
Εκδ. Κίχλη
Σελ. 160, τιμή €13,50

politeia-link

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Ο δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας Τζο Νέσμπο [Jo Nesbø] αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.

Επιμέλεια: Ευλαλία Πάνου

...
Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ