crisis390

Της Έλενας Μαρούτσου

Ξεκίνησα να διαβάζω το Ενυδρείο, του Γιώργου Κουτσούκου, ένα πρωί στις 9:20 και το τέλειωσα στις 13:30. Στη διάρκεια των τεσσάρων αυτών ωρών βρισκόμουν σ' ένα υποκατάστημα της ΔΕΗ με το νούμερο 73 για σελιδοδείκτη και περίμενα τη σειρά μου για να εξυπηρετηθώ. Σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν φορούσα τα μαύρα γυαλιά μου κι έκλαιγα –η αναμονή σε δημόσιες υπηρεσίες βγάζει στην επιφάνεια τον πεισιθανάτιό μου εαυτό– όμως τώρα φορούσα τα γυαλιά πρεσβυωπίας και είχα οπλιστεί με υπομονή. 

Οι υπάλληλοι ως ήρωες

Εμπρός λοιπόν σε μια σειρά από υπαλλήλους που όλο λιώνουν και τελειώνουν και ανάμεσα σε μια ακόμα μεγαλύτερη σειρά πελατών που λιώνουν αλλά δεν μοιάζουν να τελειώνουν ποτέ, ήρθα σε επαφή με αυτή την νουβέλα όπου αφηγητής είναι κι αυτός ένας υπάλληλος. Βοηθός λογιστή για την ακρίβεια. Από τους υπαλλήλους του Καρυωτάκη έχει κληρονομήσει την πληκτική εργασία και τις προδιαγραμμένες διαδρομές ενώ από τους υπαλλήλους του Κάφκα ένα είδος δυσοίωνης αθωότητας και μια σισύφεια πορεία προς στόχους άπιαστους. Με τους συγχρόνους του υπαλλήλους –όπως αυτόν του Μάκη Τσίτα στο Μάρτυς μου ο Θεός, που συστεγάζονται μάλιστα στις εκδόσεις Κίχλη– μοιράζονται ένα υποδόριο χιούμορ αλλά και μια κατωφερή κλίση από το κωμικό προς το τραγικό.

Η απώλεια ως καμάκι

Σύντομα αντιλαμβανόμαστε πως το αέναο αυτό κυνηγητό δεν αποβαίνει μάταιο μόνο λόγω των εκάστοτε περιστάσεων αλλά κουβαλάει τη ματαιότητα στο πετσί του.

Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα ευτράπελα. Ο αφηγητής και κεντρικός ήρωας του Ενυδρείου χρησιμοποιεί την απώλεια για καμάκι. Τι είναι αυτό που χάνει; Το πορτοφόλι του. Το χάνει ξανά και ξανά ρίχνοντάς το στα πόδια διάφορων γυναικών εις άγραν των οποίων βρίσκεται στους δρόμους της Αθήνας. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου –που παρεμπιπτόντως φέρει και το όνομα μιας οδού– αποτελεί ένα μικρό, σχεδόν αυτόνομο επεισόδιο επαφής ή απόπειρας έστω επαφής ανάμεσα στον θηρευτή και το θήραμά του. Οι σύντομες αυτές σκηνές σχηματίζουν ένα είδος καλειδοσκόπιου όπου ο αναγνώστης σε κάθε γύρισμα αντικρίζει μια διαφορετική εκδοχή συνάντησης μεταξύ του αρσενικού και του θηλυκού. Σύντομα αντιλαμβανόμαστε πως το αέναο αυτό κυνηγητό δεν αποβαίνει μάταιο μόνο λόγω των εκάστοτε περιστάσεων αλλά κουβαλάει τη ματαιότητα στο πετσί του. Το άπιαστο είναι αναγκαίο συστατικό του ονείρου. Αν το αγγίξουμε θα διαλυθεί.

Ο τόπος ως πρόσωπο και ως σώμα

Βέβαια, το ενδιαφέρον του βιβλίου δεν εξαντλείται στο ξεδίπλωμα της βεντάλιας των πολλαπλών αυτών αποχρώσεων έλξης ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα. Αυτό που βρήκα εγώ ενδιαφέρον είναι πως σιγά σιγά, καθώς προχωρούν αυτά τα μονόπρακτα της επιθυμίας με φόντο την Αθήνα, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση πως το φόντο είναι κι αυτό πρόσωπο. Και μάλιστα το μόνο πρόσωπο με το οποίο ο πρωταγωνιστής έχει συνάψει σχέσεις πραγματικές. Η Αθήνα, καθώς εμφανίζεται μπροστά μας, κεφάλαιο το κεφάλαιο, οδό την οδό, γίνεται αυτή η γυναίκα την οποία ο αφηγητής περιδιαβαίνει, όχι με την ελαφρότητα του περαστικού εραστή, αλλά με το βάρος της οικειότητας που φέρνει η πολύχρονη συγκατοίκηση. Ο ήρωας, στις διάφορες περιπέτειες που αφηγείται, δεν παύει να κάνει αναφορές σε γνωστά μαγαζιά, πλατείες, στέκια, με την κρυφή τρυφερότητα που μιλάει κανείς για σημάδια πάνω στο σώμα της συντρόφου του. Και μιλάει γι' αυτά τα σημάδια έχοντας συνείδηση πως πολλοί από εμάς που ζούμε στην Αθήνα τα γνωρίζουμε. Γιατί αυτή η ερωμένη είναι κτήμα πολλών.

Ένας ακόμα τρόπος να μιλάς για το χρόνο

Με μια μικρή λοιπόν αλλαγή εστίασης, σε αυτή τη νουβέλα δεν πρωταγωνιστούν ο μοναχικός άντρας-κυνηγός και οι γυναίκες που βρίσκονται στο δρόμο του, αλλά οι Αθήνα και τα πρόσωπα που στριμώχνονται στους δικούς της δρόμους. Η ερωτική, τρυφερή, κουρασμένη, ασφυκτική σχέση αυτών των κατοίκων με την πόλη τους είναι, όπως το είδα εγώ, το θέμα αυτού του βιβλίου, και μάλιστα σε περίοδο κρίσης. Γιατί η Αθήνα, σε αυτή τη νουβέλα, δεν είναι μια οποιαδήποτε ερωμένη. Είναι μια μεσήλικη ερωμένη σε κρίση. Μια ερωμένη, δηλαδή, που ξέρει πως ο χρόνος κυλάει στο εξής εις βάρος της. Άλλωστε, ο χρόνος είναι κι αυτός ένας από τους πρωταγωνιστές, όπως μας λέει ο ίδιος:

Τώρα βρίσκομαι εδώ, στο τέλος της διαδρομής, και μετρώ πρόσωπα και τόπους. Μη με παρεξηγείς. Το να μιλάς για τόπους και πρόσωπα είναι ένας ακόμα τρόπος να μιλάς για το χρόνο. Οι δρόμοι της Αθήνας είναι οι δικές μου κλεψύδρες.

Τα βέλη του ρομαντισμού

Ο κυνισμός συχνά δεν είναι παρά κακοφορμισμένος ρομαντισμός.

Σε κάποιον αφηγείται τις περιπέτειές του ο ήρωας του Ενυδρείου. Σε ποιον τις αφηγείται δεν θα σας το αποκαλύψω μια που κι ο ίδιος αφήνει να αιωρείται αυτό το ερώτημα μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο. Εκεί, μοιάζει να επιχειρεί μια σύνθεση των σκόρπιων επεισοδίων – μια σύνθεση που ξεφεύγει απ' το ρεαλιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνταν λίγο έως πολύ μέχρι τώρα κι αγγίζει περιοχές που ανήκουν στο όνειρο και δη τον εφιάλτη. Η αλήθεια είναι πως ξαφνιάστηκα με την ξαφνική στροφή του τιμονιού προς διαδρομές που εφάπτονται του υπερρεαλισμού και, με την αποκάλυψη του αποδέκτη της αφήγησης, μας βγάζουν στην σκοτεινή πλευρά του ρομαντισμού. Όμως θα έπρεπε να το περιμένω: ο κυνισμός συχνά δεν είναι παρά κακοφορμισμένος ρομαντισμός. Το αρσενικό με το καμάκι στο χέρι κρύβει μέσα του έναν μικρό έρωτα με ένα βέλος. Μόνο που στο ρομαντισμό είθισται τα βέλη στο τέλος να διαπερνούν το σώμα του ερωτευμένου που τα εξαπέλυσε, το καμάκι να έχει μπηχτεί στα σπλάχνα αυτού που κολυμπάει με την άπιαστη αγαπημένη του στα νερά αυτού του ενυδρείου.

Το κόστος της αυταπάτης και η εκδίκηση της ΔΕΗ

Πολύ καλογραμμένη νουβέλα με χιούμορ και ιδιάζον, δουλεμένο ύφος, από αυτά που με κάνουν να πιστεύω πως άμα γνώριζα το συγγραφέα θα τον συμπαθούσα. Πως άμα, λέει, πέταγα εγώ το πορτοφόλι μου στα πόδια του, η τυχαία αυτή συνάντηση θα οδηγούσε σε μια αμοιβαία αναγνώριση όλων των κοινών που μοιραζόμαστε, σχεδόν μοιραία. Με αυτό το ονειροπαρμένο ύφος και την αυταπάτη γραμμένη στο κούτελο προσήλθα στο γκισέ όταν η υπάλληλος βροντοφώναξε το νούμερο 73 που ήδη είχε ανάψει στην οθόνη. Όταν με ενημέρωσε σχεδόν χαιρέκακα πως περίμενα τόσες ώρες σε λάθος ουρά χρειάστηκε να φορέσω και πάλι τα μαύρα μου γυαλιά και να φύγω. Πάω στοίχημα πως υπάλληλοι και πελάτες θα με ξέχασαν αμέσως, όπως συμβαίνει σε όλες τις συναντήσεις των ψαριών μέσα σ' ένα ενυδρείο.

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

enydreioΕνυδρείο
Γιώργος Κουτσούκος
Εκδ. Κίχλη
Σελ. 160, τιμή €13,50

politeia-link

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες – Μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου» (ανθολόγηση – εισαγωγή – επίμετρο: Γιώργος Θάνος, εκδ. Ροές).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Νεράιδες, στοιχει...

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

Για τη συλλογή διηγημάτων της Δήμητρας Λουκά «Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» (εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Daniel Egnéus

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Πώς μπορεί ένας αρχετυπικός μύθος, διατηρημένος μέσα στους αιώνες στη βασική του δομή ...

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

Για το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη «Ελσίνκι» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Ο πρωταγωνιστής της ιρακινής ταινίας «The Heart Sculpture».

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη ανήκει καταρχάς στη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Στη Ρέιτσελ Κασκ το βραβείο Γκόλντσμιθς 2024: Για το Parade που «γυρίζει τον κόσμο μας ανάποδα»

Στη Ρέιτσελ Κασκ το βραβείο Γκόλντσμιθς 2024: Για το Parade που «γυρίζει τον κόσμο μας ανάποδα»

Στη Ρέιτσελ Κασκ [Rachel Cusk] απονεμήθηκε το βραβείο Γκόλντσμιθς [Goldsmiths] για το μυθιστόρημά της Parade. Τα βιβλία της Κασκ κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg.

Επιμέλεια Book Press

Στη ...

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

«Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν» του Δημήτρη Τσεκούρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Δημήτρη Τσεκούρα «Ο εραστής του Ντεβ Μάρτιν – Ένα queer αστυνομικό ψυχόδραμα» που θα κυκλοφορήσει στις 14 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Η ανάκριση»

...
«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ