crisis390

Της Έλενας Μαρούτσου

Ξεκίνησα να διαβάζω το Ενυδρείο, του Γιώργου Κουτσούκου, ένα πρωί στις 9:20 και το τέλειωσα στις 13:30. Στη διάρκεια των τεσσάρων αυτών ωρών βρισκόμουν σ' ένα υποκατάστημα της ΔΕΗ με το νούμερο 73 για σελιδοδείκτη και περίμενα τη σειρά μου για να εξυπηρετηθώ. Σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν φορούσα τα μαύρα γυαλιά μου κι έκλαιγα –η αναμονή σε δημόσιες υπηρεσίες βγάζει στην επιφάνεια τον πεισιθανάτιό μου εαυτό– όμως τώρα φορούσα τα γυαλιά πρεσβυωπίας και είχα οπλιστεί με υπομονή. 

Οι υπάλληλοι ως ήρωες

Εμπρός λοιπόν σε μια σειρά από υπαλλήλους που όλο λιώνουν και τελειώνουν και ανάμεσα σε μια ακόμα μεγαλύτερη σειρά πελατών που λιώνουν αλλά δεν μοιάζουν να τελειώνουν ποτέ, ήρθα σε επαφή με αυτή την νουβέλα όπου αφηγητής είναι κι αυτός ένας υπάλληλος. Βοηθός λογιστή για την ακρίβεια. Από τους υπαλλήλους του Καρυωτάκη έχει κληρονομήσει την πληκτική εργασία και τις προδιαγραμμένες διαδρομές ενώ από τους υπαλλήλους του Κάφκα ένα είδος δυσοίωνης αθωότητας και μια σισύφεια πορεία προς στόχους άπιαστους. Με τους συγχρόνους του υπαλλήλους –όπως αυτόν του Μάκη Τσίτα στο Μάρτυς μου ο Θεός, που συστεγάζονται μάλιστα στις εκδόσεις Κίχλη– μοιράζονται ένα υποδόριο χιούμορ αλλά και μια κατωφερή κλίση από το κωμικό προς το τραγικό.

Η απώλεια ως καμάκι

Σύντομα αντιλαμβανόμαστε πως το αέναο αυτό κυνηγητό δεν αποβαίνει μάταιο μόνο λόγω των εκάστοτε περιστάσεων αλλά κουβαλάει τη ματαιότητα στο πετσί του.

Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα ευτράπελα. Ο αφηγητής και κεντρικός ήρωας του Ενυδρείου χρησιμοποιεί την απώλεια για καμάκι. Τι είναι αυτό που χάνει; Το πορτοφόλι του. Το χάνει ξανά και ξανά ρίχνοντάς το στα πόδια διάφορων γυναικών εις άγραν των οποίων βρίσκεται στους δρόμους της Αθήνας. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου –που παρεμπιπτόντως φέρει και το όνομα μιας οδού– αποτελεί ένα μικρό, σχεδόν αυτόνομο επεισόδιο επαφής ή απόπειρας έστω επαφής ανάμεσα στον θηρευτή και το θήραμά του. Οι σύντομες αυτές σκηνές σχηματίζουν ένα είδος καλειδοσκόπιου όπου ο αναγνώστης σε κάθε γύρισμα αντικρίζει μια διαφορετική εκδοχή συνάντησης μεταξύ του αρσενικού και του θηλυκού. Σύντομα αντιλαμβανόμαστε πως το αέναο αυτό κυνηγητό δεν αποβαίνει μάταιο μόνο λόγω των εκάστοτε περιστάσεων αλλά κουβαλάει τη ματαιότητα στο πετσί του. Το άπιαστο είναι αναγκαίο συστατικό του ονείρου. Αν το αγγίξουμε θα διαλυθεί.

Ο τόπος ως πρόσωπο και ως σώμα

Βέβαια, το ενδιαφέρον του βιβλίου δεν εξαντλείται στο ξεδίπλωμα της βεντάλιας των πολλαπλών αυτών αποχρώσεων έλξης ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα. Αυτό που βρήκα εγώ ενδιαφέρον είναι πως σιγά σιγά, καθώς προχωρούν αυτά τα μονόπρακτα της επιθυμίας με φόντο την Αθήνα, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση πως το φόντο είναι κι αυτό πρόσωπο. Και μάλιστα το μόνο πρόσωπο με το οποίο ο πρωταγωνιστής έχει συνάψει σχέσεις πραγματικές. Η Αθήνα, καθώς εμφανίζεται μπροστά μας, κεφάλαιο το κεφάλαιο, οδό την οδό, γίνεται αυτή η γυναίκα την οποία ο αφηγητής περιδιαβαίνει, όχι με την ελαφρότητα του περαστικού εραστή, αλλά με το βάρος της οικειότητας που φέρνει η πολύχρονη συγκατοίκηση. Ο ήρωας, στις διάφορες περιπέτειες που αφηγείται, δεν παύει να κάνει αναφορές σε γνωστά μαγαζιά, πλατείες, στέκια, με την κρυφή τρυφερότητα που μιλάει κανείς για σημάδια πάνω στο σώμα της συντρόφου του. Και μιλάει γι' αυτά τα σημάδια έχοντας συνείδηση πως πολλοί από εμάς που ζούμε στην Αθήνα τα γνωρίζουμε. Γιατί αυτή η ερωμένη είναι κτήμα πολλών.

Ένας ακόμα τρόπος να μιλάς για το χρόνο

Με μια μικρή λοιπόν αλλαγή εστίασης, σε αυτή τη νουβέλα δεν πρωταγωνιστούν ο μοναχικός άντρας-κυνηγός και οι γυναίκες που βρίσκονται στο δρόμο του, αλλά οι Αθήνα και τα πρόσωπα που στριμώχνονται στους δικούς της δρόμους. Η ερωτική, τρυφερή, κουρασμένη, ασφυκτική σχέση αυτών των κατοίκων με την πόλη τους είναι, όπως το είδα εγώ, το θέμα αυτού του βιβλίου, και μάλιστα σε περίοδο κρίσης. Γιατί η Αθήνα, σε αυτή τη νουβέλα, δεν είναι μια οποιαδήποτε ερωμένη. Είναι μια μεσήλικη ερωμένη σε κρίση. Μια ερωμένη, δηλαδή, που ξέρει πως ο χρόνος κυλάει στο εξής εις βάρος της. Άλλωστε, ο χρόνος είναι κι αυτός ένας από τους πρωταγωνιστές, όπως μας λέει ο ίδιος:

Τώρα βρίσκομαι εδώ, στο τέλος της διαδρομής, και μετρώ πρόσωπα και τόπους. Μη με παρεξηγείς. Το να μιλάς για τόπους και πρόσωπα είναι ένας ακόμα τρόπος να μιλάς για το χρόνο. Οι δρόμοι της Αθήνας είναι οι δικές μου κλεψύδρες.

Τα βέλη του ρομαντισμού

Ο κυνισμός συχνά δεν είναι παρά κακοφορμισμένος ρομαντισμός.

Σε κάποιον αφηγείται τις περιπέτειές του ο ήρωας του Ενυδρείου. Σε ποιον τις αφηγείται δεν θα σας το αποκαλύψω μια που κι ο ίδιος αφήνει να αιωρείται αυτό το ερώτημα μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο. Εκεί, μοιάζει να επιχειρεί μια σύνθεση των σκόρπιων επεισοδίων – μια σύνθεση που ξεφεύγει απ' το ρεαλιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνταν λίγο έως πολύ μέχρι τώρα κι αγγίζει περιοχές που ανήκουν στο όνειρο και δη τον εφιάλτη. Η αλήθεια είναι πως ξαφνιάστηκα με την ξαφνική στροφή του τιμονιού προς διαδρομές που εφάπτονται του υπερρεαλισμού και, με την αποκάλυψη του αποδέκτη της αφήγησης, μας βγάζουν στην σκοτεινή πλευρά του ρομαντισμού. Όμως θα έπρεπε να το περιμένω: ο κυνισμός συχνά δεν είναι παρά κακοφορμισμένος ρομαντισμός. Το αρσενικό με το καμάκι στο χέρι κρύβει μέσα του έναν μικρό έρωτα με ένα βέλος. Μόνο που στο ρομαντισμό είθισται τα βέλη στο τέλος να διαπερνούν το σώμα του ερωτευμένου που τα εξαπέλυσε, το καμάκι να έχει μπηχτεί στα σπλάχνα αυτού που κολυμπάει με την άπιαστη αγαπημένη του στα νερά αυτού του ενυδρείου.

Το κόστος της αυταπάτης και η εκδίκηση της ΔΕΗ

Πολύ καλογραμμένη νουβέλα με χιούμορ και ιδιάζον, δουλεμένο ύφος, από αυτά που με κάνουν να πιστεύω πως άμα γνώριζα το συγγραφέα θα τον συμπαθούσα. Πως άμα, λέει, πέταγα εγώ το πορτοφόλι μου στα πόδια του, η τυχαία αυτή συνάντηση θα οδηγούσε σε μια αμοιβαία αναγνώριση όλων των κοινών που μοιραζόμαστε, σχεδόν μοιραία. Με αυτό το ονειροπαρμένο ύφος και την αυταπάτη γραμμένη στο κούτελο προσήλθα στο γκισέ όταν η υπάλληλος βροντοφώναξε το νούμερο 73 που ήδη είχε ανάψει στην οθόνη. Όταν με ενημέρωσε σχεδόν χαιρέκακα πως περίμενα τόσες ώρες σε λάθος ουρά χρειάστηκε να φορέσω και πάλι τα μαύρα μου γυαλιά και να φύγω. Πάω στοίχημα πως υπάλληλοι και πελάτες θα με ξέχασαν αμέσως, όπως συμβαίνει σε όλες τις συναντήσεις των ψαριών μέσα σ' ένα ενυδρείο.

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

enydreioΕνυδρείο
Γιώργος Κουτσούκος
Εκδ. Κίχλη
Σελ. 160, τιμή €13,50

politeia-link

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ