
Για την τραυματική εκκρεμότητα απέναντι σε δεσμούς αίματος μιλάει το νέο βιβλίο του Χάρη Βλαβιανού «Το αίμα νερό».
Της Άλκηστης Σουλογιάννη
Η λογοτεχνική παραγωγή του Χάρη Βλαβιανού αντιπροσωπεύει ένα πεδίο παραδειγματικής εφαρμογής της διαδικασίας με την οποία το προϋποτιθέμενο ως απαραίτητο βιωματικό υλικό μεταλλάσσεται σε πρωτότυπο όσο και πολύμορφο κειμενικό σύμπαν.
Στάδια ανάπτυξης αυτού του σύμπαντος αποτελούν οι ποιητικές συλλογές του, από τις Υπνοβασίες (1983) μέχρι και τα Σονέτα της συμφοράς (ως «απολογία ζωής και τέχνης», 2011), ενώ μια συγκεντρωτική έκδοση (2013) με τον τίτλο Η εύθραυστη επικράτεια των λέξεων, Ποιήματα 1991-2003 φαίνεται να δηλώνει με έμφαση μια ιδιαίτερη περιοχή στην εξέλιξη αυτού του υπο-/κειμενικού σύμπαντος.
Ένας δραματικός εσωτερικός άνθρωπος αναμετράται με το περιεχόμενο του προσωπικού του χρόνου διασχίζοντας φυσικά και εσωτερικά τοπία.
Βαρύ και πυκνό φορτίο βιωμάτων υπάρχει στα θεμέλια της δομής του νέου βιβλίου του Χ. Βλαβιανού με τον τίτλο Το αίμα νερό και με τον ειδολογικό υπότιτλο Μυθιστόρημα σε σαράντα πέντε πράξεις. Στις αντίστοιχες σαράντα πέντε, περισσότερο ή λιγότερο σύντομες ενότητες ένας δραματικός εσωτερικός άνθρωπος αναμετράται με το περιεχόμενο του προσωπικού του χρόνου διασχίζοντας φυσικά και εσωτερικά τοπία (όπου συναντά δεδομένα ατομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά, ιστορικά), και ταυτόχρονα αποτιμά το περιεχόμενο και την ένταση των διαπροσωπικών σχέσεων που συνθέτουν το άμεσο βιοτικό περιβάλλον του.
Στο πλαίσιο αυτό ο εσωτερικός άνθρωπος αντιμετωπίζει με στοχαστική αλλά και σαρκαστική διάθεση την αντικειμενική πραγματικότητα σε ό,τι τον αφορά, ενώ προβάλλει ιδιαιτέρως τη σύγκρουση ανάμεσα στην υποκειμενική οπτική για πραγματικά γεγονότα και στην άρνηση του εξωτερικού κόσμου να δεχτεί αυτή την οπτική.
Με κεντρικό άξονα αυτόν τον εσωτερικό άνθρωπο, ο Χ. Βλαβιανός έχει οργανώσει μια πυκνή τοιχογραφία χαρακτήρων, εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, αστικών και φυσικών τοπίων, όπου διασταυρώνονται υπερωκεάνια με αεροπλάνα, η Φωκίωνος Νέγρη στην Αθήνα με το Παριόλι στη Ρώμη και τη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος, ελληνικά οικοτροφεία με αγγλικά κολέγια και βραζιλιάνικες τράπεζες, μια αναγεννησιακή Madonna του Κορρέτζιο με ρολόγια Vacheron και με ένα αυτόγραφο του αρχιμαφιόζου Lucky Luciano, κατοικίες και ξενοδοχεία με νοσοκομεία και φυλακές, όπου κυρίως αναδεικνύονται τραυματικοί δεσμοί συγγενικού αίματος.
Επάνω στην τοιχογραφία αυτή ως βάση, ο Χ. Βλαβιανός με πυκνό και συχνά επιγραμματικό τρόπο αναπτύσσει μια επιχειρηματολογία που αντιστοιχεί σε διαχείριση μειζόνων ζητημάτων, όπως είναι η οργή, η απόγνωση, η πικρία, η εξαπάτηση, η εκδίκηση, η αδιαφορία, η αποστροφή, η εξιλέωση, η λύτρωση, η εξουσία στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων, η ζωή ως απόρριψη και ο θάνατος ως δώρο.
Με αυτά τα δεδομένα, ο εσωτερικός άνθρωπος φαίνεται να κλυδωνίζεται σε διελκυστίνδες μέσα στο άμεσο περιβάλλον του, το οποίο δίνει την εντύπωση ότι καταρρέει, ενώ ο ίδιος έχει παγιδευτεί σε μια τραυματική εκκρεμότητα απέναντι σε δεσμούς συγγενικού αίματος, πράγμα που αποτυπώνεται στον τίτλο του βιβλίου: Γίνεται ή δεν γίνεται τελικά το αίμα νερό;
Για την οργάνωση της αφήγησης ο Χ. Βλαβιανός έχει αξιοποιήσει το δεύτερο ενικό πρόσωπο. Με τον τρόπο αυτόν φαίνεται να δηλώνεται αφενός η χειραφέτηση του συγγραφέα από μια τυπική αυτοβιογραφική διαδικασία, και αφετέρου η δημιουργική απόδοση στοιχείων από το περιεχόμενο του εσωτερικού ανθρώπου, ο οποίος αναγνωρίζεται έτσι να απευθύνεται προς το κοινωνικό προσωπείο του ή προς το είδωλό του όπως αυτό αντανακλάται μέσα στον καθρέφτη της αντικειμενικής πραγματικότητας.
Αυτό το πυκνό περιεχόμενο που αναπτύσσεται σε εβδομήντα σελίδες, καλύπτει μια μεγάλη χωροχρονική έκταση και ιδιαιτέρως σύνθετες καταστάσεις. Με τον τρόπο αυτόν αιτιολογείται και ο χαρακτηρισμός «μυθιστόρημα» που ο συγγραφέας έχει προσδώσει στο βιβλίο του (εδώ προκύπτει αναπόφευκτη η αναφορά στον Γιώργο Χειμωνά και στο βιβλίο του με τις τριάντα πέντε σελίδες και τον τίτλο Μυθιστόρημα, 1966), και όπου οι «σαράντα πέντε πράξεις» που συμπληρώνουν την ένδειξη «μυθιστόρημα», φαίνεται να αποδίδουν τις στάσεις του εσωτερικού ανθρώπου κατά την οδυνηρή πορεία του μέσα στην αντικειμενική πραγματικότητα με προσωπικούς, συναισθηματικούς οδοδείκτες (για να παραπέμψω και στον Ρίχαρντ Βάγκνερ) καταγόμενους από τοπόσημα του εξωτερικού κόσμου.
Η ταχύτατη ροή της άμεσης, παραστατικής, απερίφραστης, συχνά αφοριστικής αφήγησης διαθέτει πυκνότητα λόγου προερχόμενη από την ποίηση.
Η ταχύτατη ροή της άμεσης, παραστατικής, απερίφραστης, συχνά αφοριστικής αφήγησης διαθέτει πυκνότητα λόγου προερχόμενη από την ποίηση του Χ. Βλαβιανού, από την οποία άλλωστε ο ίδιος μεταφέρει εδώ πληροφορίες ως στοιχεία αυτοδιακειμενικότητας (π.χ. αναφορά στην ποιητική συλλογή Adieu, 1996). Τα στοιχεία πάντως αυτά, ενισχυμένα και με ορισμένα εξωτερικά διακείμενα ως ομολογία εκλεκτικών συγγενειών ή ως τεκμηρίωση σημαινομένων (αναφορά στους ποιητές Τζων Μπέρρυμαν και Φίλιπ Λάρκιν), αποτελούν δομικά υλικά αποφασιστικής σημασίας για την οργάνωση των σκληρών τοπίων του κειμενικού κόσμου και των συνακόλουθων συν-/αισθημάτων του εσωτερικού ανθρώπου.
Είναι σαφές ότι ο Χ. Βλαβιανός προσφέρει ένα ακόμα δείγμα δημιουργικής γραφής που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του γενικού ενδιαφέροντος μιας δημιουργικής ανάγνωσης, καθ’ υπέρβαση της πρώτης ύλης που προέρχεται από τα βιογραφικά δεδομένα του συγγραφέα (και αφορά αποκλειστικά τον ίδιον).
*Η κεντρική φωτογραφία του θέματος είναι του Andrei Tarkovsky
Το αίμα νερό
Μυθιστόρημα σε σαράντα πέντε πράξεις
Χάρης Βλαβιανός
Πατάκης 2014
Σελ. 82, τιμή € 6,90