alt

Τρία νέα βιβλία με την πεποίθηση ότι η επιστήμη και τα γράμματα είναι σε θέση να δώσουν ώθηση στην ανθρωπότητα.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Στο πλαίσιο της διερεύνησης της ανθρώπινης ιστορίας, η λογοτεχνία ανέδειξε κατά καιρούς εθνικές μορφές, σπουδαίους πολεμιστές και σημαντικές πολιτικές φυσιογνωμίες. Η μετακίνηση όμως, εδώ και χρόνια, της προσοχής μας από το στρατιωτικό και πολιτικό σκηνικό στα κοινωνικά και πολιτισμικά γεγονότα έφερε τόσο την Ιστοριογραφία όσο και την πεζογραφία σε νέες ατραπούς· αν επικεντρωθούμε ειδικά στην τελευταία, μπορούμε να δούμε ότι αυτή επιχειρεί να αναδείξει όχι μόνο ηρωικές προσωπικότητες αλλά και πρόσωπα από τον χώρο των γραμμάτων και των επιστημών. Κάτι τέτοιο εξηγείται από τη διάθεση να προβληθεί η πρόοδος της ανθρωπότητας, να αναδειχθεί η ιδέα της κοινωνικής και πνευματικής ανάπτυξης και έτσι να φανεί –πίσω από τις μάχες και τις συνθήκες– πώς εξελίχθηκε η σκέψη και η κοινωνία.

Στην ελληνική λογοτεχνία τέτοιες τάσεις μπορούν να εντοπιστούν καταρχάς στην ιστορική τριλογία του Νίκου Θέμελη (Η αναζήτηση 1998, Η ανατροπή 2000 και Η αναλαμπή 2003), όπου φιλελεύθεροι αστοί με την παρακαταθήκη του Διαφωτισμού ενεργούν υπέρ της επιχειρηματικής και πνευματικής ενδυνάμωσης του ελληνισμού στο β΄ μισό του 19ου και στο α΄ μισό του 20ού αιώνα. Το ίδιο έκανε η Σώτη Τριανταφύλλου με Το εργοστάσιο των μολυβιών (2000), αφού έβαλε δυο Έλληνες επιστήμονες να πρωτοστατούν στον τομέα της τεχνολογίας, με πίστη στη δύναμη του πνεύματος και με αισιοδοξία για την πρόοδο της ανθρωπότητας.

Φέτος, δυο τρία βιβλία επιχειρούν έναν ανάλογο φωτισμό. Το μεταθανάτιο έργο του Νίκου Θέμελη Η αναχώρηση (εκδόσεις Μεταίχμιο) αναφέρεται στον Εμφύλιο μέσα στην Επανάσταση του ’21, με την ίδια όμως θέρμη για την ισχύ των γραμμάτων και των προοδευτικών ιδεών, ο Δημήτρης Φύσσας γράφει το μυθιστόρημα Ο κηπουρός και ο καιροσκόπος (εκδόσεις Εστία) με επίκεντρο την Κατοχή και ο Ισίδωρος Ζουργός παρακολουθεί στο βιβλίο Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο (εκδόσεις Πατάκη) τον γιατρό ήρωά του να μάχεται με την επιστήμη του τη βιολογική αδυναμία του ανθρώπου.

Το βάρος πλέον πέφτει όχι στη μαχητικότητα και στην ανδρεία αλλά στην πνευματική ρώμη, όχι στη νίκη στο πεδίο των μαχών αλλά στην οικονομική επικράτηση που θα φέρει ανάλογα οφέλη με τις άλλες ηρωικές επικρατήσεις

Όλα αυτά τα έργα –και άλλα παρόμοια– χρωστάνε πολλά στον Δημήτριο Βικέλα και στον Λουκή Λάρα, καθώς εκεί, σε αντίθεση με τα ηρωικά πρότυπα των ρομαντικών ιστορικών μυθιστορημάτων του 19ου αιώνα, αναδεικνύεται η αξία του φιλήσυχου πολίτη, ο οποίος προσπαθεί με τη δύναμη του μυαλού να ανορθωθεί οικονομικά και έτσι να βοηθήσει και τον ελληνικό λαό. Το βάρος πλέον πέφτει όχι στη μαχητικότητα και στην ανδρεία αλλά στην πνευματική ρώμη· όχι στη νίκη στο πεδίο των μαχών αλλά στην οικονομική επικράτηση που θα φέρει ανάλογα οφέλη με τις άλλες ηρωικές επικρατήσεις· όχι στην κόψη του σπαθιού αλλά στην "κόψη" του φωτεινού πνεύματος.

 
alt
   Ισίδωρος Ζουργός

Ο ήρωας του Νίκου Θέμελη Λάζαρος Χατζημιχαήλ πέφτει θύμα της διχόνοιας των Ελλήνων μέσα στους χρόνους της Επανάστασης του ’21. Ο πλούσιος αυτός γαιοκτήμονας, που διαπνέεται από ευρωπαϊκές ουμανιστικές ιδέες, περισυλλέγει ορφανά του πολέμου, για να τα φροντίσει και τους δώσει παιδεία. Αυτό, σε συνδυασμό με τις προοδευτικές του αντιλήψεις, τον κάνουν στόχο συντηρητικών κύκλων και στο τέλος πέφτει θύμα σκοτεινών μηχανορραφιών. Ο Δημήτρης Φύσσας από την άλλη, πάλι μέσα σε πόλεμο, την Κατοχή αυτή τη φορά, στήνει μπροστά μας δυο επιστήμονες, τον μετεωρολόγο Χωματά, ο οποίος μελετά το κλίμα των Αθηνών, και τον γεωπόνο Αστεριάδη, ο οποίος διερευνά πώς οι λαχανόκηποι μπορούν να γίνουν πηγή σίτισης για τους υποσιτισμένους Αθηναίους. Τέλος, ο Ισίδωρος Ζουργός αφηγείται τη ζωή του γιατρού Ματίας Αλμοσίνο, ο οποίος ανδρώνεται στην Ευρώπη του 17ου αιώνα και προσπαθεί με την επιστήμη του να αντιμετωπίσει ασθένειες και παρωχημένες αντιλήψεις. Αυτό δεν τον εμποδίζει στο τέλος να γίνει μοναχός στο Άγιο Όρος, αν και ξεκίνησε ως Εβραίος από τη Βασιλεία και στραμμένος σε πιο λογοκρατικές αντιλήψεις.

Παρά τις διαφορές τους, τα βιβλία που κυκλοφόρησαν το πρώτο τρίμηνο του 2014 αντιτάσσουν στο ηρωικό ιδεώδες του μαχητή τη δύναμη του νου, την αισιοδοξία πως υπάρχουν άνθρωποι και ιδέες που μπορούν να νικήσουν το πολιτισμικό σκοτάδι

Όλοι αυτοί οι αφανείς ήρωες, επιστήμονες και φωτισμένοι άνθρωποι των καιρών τους, από τη μία γίνονται δεκτοί με θαυμασμό, αλλά και με επιφύλαξη από την άλλη, αφού φέρουν γνωρίσματα μιας προοδευτικής θεώρησης της ζωής, μακριά από την προγονοπληξία και τον συντηρητισμό. Απέναντί τους έχουν συχνά την επίσημη θρησκεία, τις αφελείς ιδέες των πολλών, την καχυποψία μπροστά στο νέο, αλλά και την παγιωμένη αντίληψη πως, σε καιρό πολέμου, το πνεύμα είναι ακατάλληλο για δράση, όταν μάλιστα μιλούν τα όπλα και ο δυναμισμός τού πολεμιστή. Παρά τις διαφορές τους, τα βιβλία που κυκλοφόρησαν το πρώτο τρίμηνο του 2014 αντιτάσσουν στο ηρωικό ιδεώδες του μαχητή τη δύναμη του νου, την αισιοδοξία πως υπάρχουν άνθρωποι και ιδέες που μπορούν να νικήσουν το πολιτισμικό σκοτάδι, την πεποίθηση ότι η επιστήμη, τα γράμματα, ο πνευματικός κόσμος, παράλληλα με άλλες πιο δυναμικές μορφές δράσης, είναι σε θέση να δώσουν ώθηση στην ανθρωπότητα.

Η κατεύθυνση αυτών των κειμένων, πέρα από τις όποιες ενστάσεις κανείς μπορεί να έχει για την ικανότητά τους να εντυπώσουν τον ιδεόκοσμό τους στον αναγνώστη, είναι σαφής: πίσω από τους υπερήρωες των κινηματογραφικών ταινιών και πέρα από τους γενναίους υπερασπιστές της πατρίδας, το όραμα κάθε σοβαρού έθνους, ακόμα και μέσα στον πόλεμο, (πρέπει να) είναι ο πνευματικός άνθρωπος που θα οδηγήσει στην επιστημονική πρόοδο και την κοινωνική ανάπτυξη. 

 ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

altΗ αναχώρηση
Νίκος Θέμελης
Μεταιχμιο 2014
Σελ. 168, τιμή € 11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΗ

 

 

 

altΣκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης 2014
Σελ. 784, τιμή € 21,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΖΟΥΡΓΟΥ

 

 

 

 

altΟ κηπουρός κι ο καιροσκόπος
Δημήτρης Φύσσας
Εστία 2014
Σελ. 260, τιμή € 12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΥΣΣΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ