alt

Τρία νέα βιβλία με την πεποίθηση ότι η επιστήμη και τα γράμματα είναι σε θέση να δώσουν ώθηση στην ανθρωπότητα.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Στο πλαίσιο της διερεύνησης της ανθρώπινης ιστορίας, η λογοτεχνία ανέδειξε κατά καιρούς εθνικές μορφές, σπουδαίους πολεμιστές και σημαντικές πολιτικές φυσιογνωμίες. Η μετακίνηση όμως, εδώ και χρόνια, της προσοχής μας από το στρατιωτικό και πολιτικό σκηνικό στα κοινωνικά και πολιτισμικά γεγονότα έφερε τόσο την Ιστοριογραφία όσο και την πεζογραφία σε νέες ατραπούς· αν επικεντρωθούμε ειδικά στην τελευταία, μπορούμε να δούμε ότι αυτή επιχειρεί να αναδείξει όχι μόνο ηρωικές προσωπικότητες αλλά και πρόσωπα από τον χώρο των γραμμάτων και των επιστημών. Κάτι τέτοιο εξηγείται από τη διάθεση να προβληθεί η πρόοδος της ανθρωπότητας, να αναδειχθεί η ιδέα της κοινωνικής και πνευματικής ανάπτυξης και έτσι να φανεί –πίσω από τις μάχες και τις συνθήκες– πώς εξελίχθηκε η σκέψη και η κοινωνία.

Στην ελληνική λογοτεχνία τέτοιες τάσεις μπορούν να εντοπιστούν καταρχάς στην ιστορική τριλογία του Νίκου Θέμελη (Η αναζήτηση 1998, Η ανατροπή 2000 και Η αναλαμπή 2003), όπου φιλελεύθεροι αστοί με την παρακαταθήκη του Διαφωτισμού ενεργούν υπέρ της επιχειρηματικής και πνευματικής ενδυνάμωσης του ελληνισμού στο β΄ μισό του 19ου και στο α΄ μισό του 20ού αιώνα. Το ίδιο έκανε η Σώτη Τριανταφύλλου με Το εργοστάσιο των μολυβιών (2000), αφού έβαλε δυο Έλληνες επιστήμονες να πρωτοστατούν στον τομέα της τεχνολογίας, με πίστη στη δύναμη του πνεύματος και με αισιοδοξία για την πρόοδο της ανθρωπότητας.

Φέτος, δυο τρία βιβλία επιχειρούν έναν ανάλογο φωτισμό. Το μεταθανάτιο έργο του Νίκου Θέμελη Η αναχώρηση (εκδόσεις Μεταίχμιο) αναφέρεται στον Εμφύλιο μέσα στην Επανάσταση του ’21, με την ίδια όμως θέρμη για την ισχύ των γραμμάτων και των προοδευτικών ιδεών, ο Δημήτρης Φύσσας γράφει το μυθιστόρημα Ο κηπουρός και ο καιροσκόπος (εκδόσεις Εστία) με επίκεντρο την Κατοχή και ο Ισίδωρος Ζουργός παρακολουθεί στο βιβλίο Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο (εκδόσεις Πατάκη) τον γιατρό ήρωά του να μάχεται με την επιστήμη του τη βιολογική αδυναμία του ανθρώπου.

Το βάρος πλέον πέφτει όχι στη μαχητικότητα και στην ανδρεία αλλά στην πνευματική ρώμη, όχι στη νίκη στο πεδίο των μαχών αλλά στην οικονομική επικράτηση που θα φέρει ανάλογα οφέλη με τις άλλες ηρωικές επικρατήσεις

Όλα αυτά τα έργα –και άλλα παρόμοια– χρωστάνε πολλά στον Δημήτριο Βικέλα και στον Λουκή Λάρα, καθώς εκεί, σε αντίθεση με τα ηρωικά πρότυπα των ρομαντικών ιστορικών μυθιστορημάτων του 19ου αιώνα, αναδεικνύεται η αξία του φιλήσυχου πολίτη, ο οποίος προσπαθεί με τη δύναμη του μυαλού να ανορθωθεί οικονομικά και έτσι να βοηθήσει και τον ελληνικό λαό. Το βάρος πλέον πέφτει όχι στη μαχητικότητα και στην ανδρεία αλλά στην πνευματική ρώμη· όχι στη νίκη στο πεδίο των μαχών αλλά στην οικονομική επικράτηση που θα φέρει ανάλογα οφέλη με τις άλλες ηρωικές επικρατήσεις· όχι στην κόψη του σπαθιού αλλά στην "κόψη" του φωτεινού πνεύματος.

 
alt
   Ισίδωρος Ζουργός

Ο ήρωας του Νίκου Θέμελη Λάζαρος Χατζημιχαήλ πέφτει θύμα της διχόνοιας των Ελλήνων μέσα στους χρόνους της Επανάστασης του ’21. Ο πλούσιος αυτός γαιοκτήμονας, που διαπνέεται από ευρωπαϊκές ουμανιστικές ιδέες, περισυλλέγει ορφανά του πολέμου, για να τα φροντίσει και τους δώσει παιδεία. Αυτό, σε συνδυασμό με τις προοδευτικές του αντιλήψεις, τον κάνουν στόχο συντηρητικών κύκλων και στο τέλος πέφτει θύμα σκοτεινών μηχανορραφιών. Ο Δημήτρης Φύσσας από την άλλη, πάλι μέσα σε πόλεμο, την Κατοχή αυτή τη φορά, στήνει μπροστά μας δυο επιστήμονες, τον μετεωρολόγο Χωματά, ο οποίος μελετά το κλίμα των Αθηνών, και τον γεωπόνο Αστεριάδη, ο οποίος διερευνά πώς οι λαχανόκηποι μπορούν να γίνουν πηγή σίτισης για τους υποσιτισμένους Αθηναίους. Τέλος, ο Ισίδωρος Ζουργός αφηγείται τη ζωή του γιατρού Ματίας Αλμοσίνο, ο οποίος ανδρώνεται στην Ευρώπη του 17ου αιώνα και προσπαθεί με την επιστήμη του να αντιμετωπίσει ασθένειες και παρωχημένες αντιλήψεις. Αυτό δεν τον εμποδίζει στο τέλος να γίνει μοναχός στο Άγιο Όρος, αν και ξεκίνησε ως Εβραίος από τη Βασιλεία και στραμμένος σε πιο λογοκρατικές αντιλήψεις.

Παρά τις διαφορές τους, τα βιβλία που κυκλοφόρησαν το πρώτο τρίμηνο του 2014 αντιτάσσουν στο ηρωικό ιδεώδες του μαχητή τη δύναμη του νου, την αισιοδοξία πως υπάρχουν άνθρωποι και ιδέες που μπορούν να νικήσουν το πολιτισμικό σκοτάδι

Όλοι αυτοί οι αφανείς ήρωες, επιστήμονες και φωτισμένοι άνθρωποι των καιρών τους, από τη μία γίνονται δεκτοί με θαυμασμό, αλλά και με επιφύλαξη από την άλλη, αφού φέρουν γνωρίσματα μιας προοδευτικής θεώρησης της ζωής, μακριά από την προγονοπληξία και τον συντηρητισμό. Απέναντί τους έχουν συχνά την επίσημη θρησκεία, τις αφελείς ιδέες των πολλών, την καχυποψία μπροστά στο νέο, αλλά και την παγιωμένη αντίληψη πως, σε καιρό πολέμου, το πνεύμα είναι ακατάλληλο για δράση, όταν μάλιστα μιλούν τα όπλα και ο δυναμισμός τού πολεμιστή. Παρά τις διαφορές τους, τα βιβλία που κυκλοφόρησαν το πρώτο τρίμηνο του 2014 αντιτάσσουν στο ηρωικό ιδεώδες του μαχητή τη δύναμη του νου, την αισιοδοξία πως υπάρχουν άνθρωποι και ιδέες που μπορούν να νικήσουν το πολιτισμικό σκοτάδι, την πεποίθηση ότι η επιστήμη, τα γράμματα, ο πνευματικός κόσμος, παράλληλα με άλλες πιο δυναμικές μορφές δράσης, είναι σε θέση να δώσουν ώθηση στην ανθρωπότητα.

Η κατεύθυνση αυτών των κειμένων, πέρα από τις όποιες ενστάσεις κανείς μπορεί να έχει για την ικανότητά τους να εντυπώσουν τον ιδεόκοσμό τους στον αναγνώστη, είναι σαφής: πίσω από τους υπερήρωες των κινηματογραφικών ταινιών και πέρα από τους γενναίους υπερασπιστές της πατρίδας, το όραμα κάθε σοβαρού έθνους, ακόμα και μέσα στον πόλεμο, (πρέπει να) είναι ο πνευματικός άνθρωπος που θα οδηγήσει στην επιστημονική πρόοδο και την κοινωνική ανάπτυξη. 

 ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

altΗ αναχώρηση
Νίκος Θέμελης
Μεταιχμιο 2014
Σελ. 168, τιμή € 11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΗ

 

 

 

altΣκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης 2014
Σελ. 784, τιμή € 21,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΖΟΥΡΓΟΥ

 

 

 

 

altΟ κηπουρός κι ο καιροσκόπος
Δημήτρης Φύσσας
Εστία 2014
Σελ. 260, τιμή € 12,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΥΣΣΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

«Στο σπίτι των ονείρων» της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο (κριτική) – Γιατί μια κουίρ γυναίκα παραμένει σε μια κακοποιητική σχέση;

Για το βιβλίο της Κάρμεν Μαρία Ματσάδο «Στο σπίτι των ονείρων»  (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία Ταρ, του Τοντ Φιλντ, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζεται μια κακοποιητική σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες.

Γράφει η ...

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ