metapoihsh-250

Tου Γ. Ν. Περαντωνάκη

Ο θάνατος ως κείμενο και ως αντικείμενο

Τι σημαίνει «μεταποίηση»; μετά την ποίηση ή μεταφυσική τής γραφής; μετατροπή των υλικών σε λογοτεχνία ή post-poetry σε ένα μεταμοντέρνο ξανακοίταγμα της παράδοσης; μετάβαση σε ένα νέο είδος διηγηματογραφίας που δεν κάνει επαναστάσεις, άλλα επενδύει στην ουσία ή πέρασμα σε μια άλλου είδους ανάγνωση; Όπως και να διαβάσει κανείς τον τίτλο, δώδεκα διηγήματα έρχονται να τον στηρίξουν. 

Τα μικρά κείμενα του νεαρού συγγραφέα είναι βαθιά φυτεμένα στην ελληνική παράδοση, η οποία όμως δουλεύεται με νέα χρώματα. Η ατμόσφαιρα φαντάζει μερικές φορές παλαιική, αλλά η ματιά που τη μεταφέρει στον αναγνώστη έρχεται να αιφνιδιάσει, όχι μόνο με την αφηγηματική της ικανότητα αλλά κυρίως με τον τρόπο που αποκωδικοποιεί τα πράγματα και ερμηνεύει τον κόσμο γύρω μας. Τα κείμενα πάλλουν από μια γλώσσα σφριγηλή και καίρια, ο ρυθμός είναι αρκούντως σταθερός χωρίς βιασύνες ή καθυστερήσεις, ο τόνος των διηγημάτων αφήνει ομαλά το σημάδι του στον αναγνώστη.

Αν δει κανείς συνολικά τα έργα του παρόντος τόμου, θα παρατηρήσει πως ο θάνατος, σε διάφορες μορφές, σε διάφορες εκφάνσεις, αλλά και τα αίτια ή οι συνέπειές του διαπερνούν ολόκληρο το βιβλίο. Και πάνω σ’ αυτό το οδυνηρό φαινόμενο διασταυρώνονται πλείστες άλλες πτυχές τής ζωής, από την ανάσταση έως την εκδίκηση κι από τη μοναξιά μέχρι την τιμωρία. Ο θάνατος αφορά πιο πολύ τους ζωντανούς παρά τους νεκρούς, προκαλεί παράλληλους κύκλους που αλλοιώνουν την άλλοτε ήσυχη επιφάνεια, αλλά γρήγορα σβήνουν κι αυτοί. Είτε ως φόνος ή ως αυτοκτονία, ως απώλεια ή ως προϊόν εκδίκησης έρχεται με την παρουσία του να κάνει τους πάντες, τους αναγνώστες δηλαδή αλλά και τους χαρακτήρες, να αναπηδήσουν από την άγρια υφή του και την απρόσμενη διάσταση που προσδίδει στη ζωή, κυρίως όσων έζησαν να σκέφτονται τον νεκρό.

Τα θέματα του διηγηματογράφου, θα μπορούσε κανείς να πει, είναι σκληρά, είναι τανυσμένα στα όρια της αντοχής. Ωστόσο, δεν σοκάρουν με την αφηγηματική τους σκληρότητα, αλλά στρέφονται γύρω από την απηνή πλευρά τής καθημερινότητας και την παρουσιάζουν σαν έκπληξη και σαν οδύνη. Και η μεγαλύτερη ευστοχία αυτής της προσπάθειας είναι ότι αυτή η πλευρά δίνεται με πλάγιες ματιές, με την επιλεκτική πύκνωση που κάνει τα διηγήματα παράξενα ώς κρυπτικά, μερικές φορές δυσερμήνευτα κι άλλοτε απλώς πολυεπίπεδα που δεν αποκαλύπτουν εύκολα τα υπόγεια νοήματά τους. Ενώ φαίνονται μικρές ιστορίες σκοτεινού κλίματος, είναι φιλοσοφικές συνθέσεις, δείγματα υπαρξιακής αγωνίας, στοχαστικές συλλήψεις τής ζωής και της ανθρώπινης μοίρας. Ακόμα περισσότερο αφήνουν την αίσθηση του ανολοκλήρωτου, όχι του ημιτελούς, αλλά του κειμένου που αφήνει κενές λωρίδες και σκοπίμως ασυμπλήρωτα διαστήματα. Αυτά τα διάκενα, είτε βρίσκονται στη μέση είτε στο τέλος, κάνουν τα διηγήματα ανοικτά έργα (opera aperta, κατά τον Ουμπέρτο Έκο), δομές που επιζητούν την ενεργητική σκέψη τού αναγνώστη.

Ξεχωρίζω το «Γκρίχου», που γεννήθηκε μέσα από τη γόνιμη κοιλιά των δημοτικών τραγουδιών και αναφέρεται στον σακατεμένο πολεμιστή που γυρίζει από τον πόλεμο και ζητά τη βοήθεια του νεκρού αδελφού του, για να αμυνθεί απέναντι στην εκμετάλλευση που υφίσταται λόγω της αναπηρίας του, κι ο αδελφός ανασταίνεται για να τον βοηθήσει. Ανάλογα, το τέταρτο διήγημα με τίτλο «Τίσις» είναι γεμάτο συναισθήματα μέχρι τα όρια της εκδίκησης και ο «Εγκιβωτισμός» δικαιολογεί τον τίτλο του, αφού ο πρωταγωνιστής ανακαλύπτει ότι στα παράξενα κιβώτια που αναλαμβάνει να κουβαλήσει με τη μαούνα του βρίσκονται πτώματα και μάλιστα ένας νεκρός, που δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια του, είναι φτυστός ο ίδιος. Αλληγορία; Στην «Καΐνα» ο γιος του Αδάμ προβληματίζεται υπαρξιακά πάνω στην ανθρώπινη υπόσταση κι ελευθερία και, προκειμένου να πετύχει πραγματικά την απελευθέρωσή του, επιλέγει να σκοτώσει τον αδελφό του Άβελ. Τέλος, στο «.45» ο δολοφόνος παρατηρεί την κηδεία του θύματος και εξιστορεί πώς τον σκότωσε, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα μια αλήθεια που ξαφνιάζει τόσο τον αναγνώστη όσο και τον ίδιο.

Το παιχνίδι τής ζωής και του θανάτου, η εκδίκηση ως τιμή και ως λύτρωση, το θέμα τής ταυτότητας, αφού συχνά το θύμα είναι ο θύτης και το αντίθετο, η διπλή προσωπικότητα, ο θάνατος ως ελευθερία και λοιπά είναι επίκαιρες υπαρξιακές αναζητήσεις, σύμφωνες με το πνεύμα τής εποχής μας, αλλά ταυτόχρονα δουλεμένες με μεράκι και συγγραφική προσοχή τόσο στην οικονομία κάθε διηγήματος όσο και στο κλίμα μέσα στο οποίο ο Δ. Παπαμάρκος εμβαπτίζει τον αναγνώστη. Γι’ αυτό ο συγγραφέας εντάσσεται στην πλούσια χορεία των ελλήνων διηγηματογράφων, που συνεχίζουν την ποιοτική παράδοση του είδους και την εμπλουτίζουν με γόνιμα οργώματα και καλές σπορές.

Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

 

metapoihsh-exofΔημοσθένης Παπαμάρκος
Κέδρος 2012
Σελ. 119, τιμή € 10,00
alt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Πάσχου «Το αδελφομοίρι – Και άλλες ιστορίες» (εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Σπάνια φωτογραφία από συσσίτιο σε δημοτικό σχολείο των Σερρών, από το αρχείο του Βασίλη Τζανακάρη, στα χρόνια αμέσως μετά τη βουλγαρική κατοχή και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.

Γρ...

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

Για το βιβλίο της Νάγιας Δαλακούρα «Ο χορός του αετού» (εκδ. Κλειδάριθμος). 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Την Κομοτηναία συγγραφέα Νάγι...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ