baladeur

Μερικές σκέψεις με αφορμή το μυθιστόρημα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου «Τα παιδιά της μεγάλης σιωπής» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Οι ζωές των άλλων» (2018).

Γράφει ο Βάιος Καλογρηάς

Η μυθιστοριογραφική επεξεργασία ενός θέματος που μας απασχόλησε –τον Στράτο Δορδανά κι εμένα– τόσο έντονα ερευνητικά, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού η λογοτεχνία μπορεί να «πάει ένα βήμα παραπέρα», απ’ ό,τι η ιστορία, και να διεισδύσει στον εσωτερικό, ψυχικό κόσμο των πρωταγωνιστών. Πάντα πίστευα, και φυσικά πιστεύω ακόμη, ότι η ιστορική επιστήμη και η ποιοτική λογοτεχνία μπορούν και πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται. Το καλύτερο παράδειγμα γι’ αυτό είναι το βιβλίο της Μάιρας Παπαθανασοπούλου.

Διαβάζοντας το βιβλίο είδα να αναδύεται μπροστά μου ένας ολάκερος κόσμος, εγκλωβισμένος στα γρανάζια συνθηκών και συστημάτων που ο ίδιος δεν είχε επιλέξει και τον απειλούσαν με συντριβή σε κάθε του βήμα.

Διαβάζοντας το βιβλίο είδα να αναδύεται μπροστά μου ένας ολάκερος κόσμος, εγκλωβισμένος στα γρανάζια συνθηκών και συστημάτων που ο ίδιος δεν είχε επιλέξει και τον απειλούσαν με συντριβή σε κάθε του βήμα. Ο Σταύρος, η Μάρτα, ο Δάσκαλος και οι υπόλοιποι ήρωες δεν είχαν μόνο να αντιδράσουν –όπως οι δύο πρωταγωνιστές του «1984»– απέναντι σε ένα πανίσχυρο ολοκληρωτικό καθεστώς. Είχαν και να αντιπαλέψουν τις οδυνηρές μνήμες του παρελθόντος που κουβαλούσαν μέσα τους ως δυσβάσταχτο φορτίο και με το οποίο διατηρούσαν ανοικτούς και ατακτοποίητους λογαριασμούς. Η ιδέα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου να συμπεριλάβει και το «νορβηγικό ζήτημα» (στο άλλο άκρο της Ευρώπης απ’ ό,τι η Ελλάδα) ήταν εξαιρετική και καταδεικνύει πως τα τραύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν έχουν επουλωθεί οριστικά αλλά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά – η κοινή μοίρα των κατακτημένων από τους Εθνικοσοσιαλιστές λαών.

Με χαρακτηριστικά ανθρώπων που περιγράφονται στις «Ζωές των άλλων»

pataki ta paidia tis megalis siopisΩς αναγνώστη (και ιστορικό) με καθήλωσε η σύλληψη του Σταύρου και η μετεξέλιξή του σε πράκτορα της Στάζι. Η περιγραφή της ψυχικής του κατάστασης συγκλονίζει, όπως και της αγωνιώδους ελπίδας του να ξανασμίξει με τη Μάρτα. Το υποκατάστατό της, με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπος στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, δεν τον ικανοποιεί. Είναι έτοιμος για την «απόδραση», άραγε θα πετύχει; Ή το «χέρι σωτηρίας» που θα απλώσει στη συναδέλφισσά του σημαίνει τον συμβιβασμό του με το καθεστώς; Πολύ θα με ενδιέφερε να το μάθω.

Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης επιχείρησα να διακρίνω στους πρωταγωνιστές στοιχεία που θα παρέπεμπαν στις «Ζωές των άλλων», αν κρύβονταν δηλαδή πραγματικές βιογραφίες πίσω από τα πρόσωπα του μύθου ως πηγές έμπνευσης. Θα έλεγα ότι οι ήρωες του βιβλίου συνδυάζουν διάφορα χαρακτηριστικά ανθρώπων που περιγράφονται στις «Ζωές των άλλων» – ή τουλάχιστον αυτή είναι η εντύπωσή μου. Όταν μελετούσαμε με τον Στράτο Δορδανά τα έγγραφα της Στάζι, είχαμε καταλήξει στο συμπέρασμα πως για τις «Ζωές των άλλων» θα έπρεπε να γραφτεί ένα μυθιστόρημα – μόνο ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να απεικονίσει το θέμα στην ανθρώπινή του διάσταση. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται το συγγραφικό εγχείρημα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου.


 * Ο ΒΑΪΟΣ ΚΑΛΟΓΡΗΑΣ είναι επιστημονικός συνεργάτης στον Τομέα Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μάιντς. Μεταξύ άλλων, έχει δημοσιευθεί η μελέτη του Το αντίπαλο δέος. Οι εθνικιστικές οργανώσεις αντίστασης στην κατεχόμενη Μακεδονία (1941-1944) από τις εκδ. University Studio Press.

politeia link more

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ