baladeur

Μερικές σκέψεις με αφορμή το μυθιστόρημα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου «Τα παιδιά της μεγάλης σιωπής» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Οι ζωές των άλλων» (2018).

Γράφει ο Βάιος Καλογρηάς

Η μυθιστοριογραφική επεξεργασία ενός θέματος που μας απασχόλησε –τον Στράτο Δορδανά κι εμένα– τόσο έντονα ερευνητικά, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού η λογοτεχνία μπορεί να «πάει ένα βήμα παραπέρα», απ’ ό,τι η ιστορία, και να διεισδύσει στον εσωτερικό, ψυχικό κόσμο των πρωταγωνιστών. Πάντα πίστευα, και φυσικά πιστεύω ακόμη, ότι η ιστορική επιστήμη και η ποιοτική λογοτεχνία μπορούν και πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται. Το καλύτερο παράδειγμα γι’ αυτό είναι το βιβλίο της Μάιρας Παπαθανασοπούλου.

Διαβάζοντας το βιβλίο είδα να αναδύεται μπροστά μου ένας ολάκερος κόσμος, εγκλωβισμένος στα γρανάζια συνθηκών και συστημάτων που ο ίδιος δεν είχε επιλέξει και τον απειλούσαν με συντριβή σε κάθε του βήμα.

Διαβάζοντας το βιβλίο είδα να αναδύεται μπροστά μου ένας ολάκερος κόσμος, εγκλωβισμένος στα γρανάζια συνθηκών και συστημάτων που ο ίδιος δεν είχε επιλέξει και τον απειλούσαν με συντριβή σε κάθε του βήμα. Ο Σταύρος, η Μάρτα, ο Δάσκαλος και οι υπόλοιποι ήρωες δεν είχαν μόνο να αντιδράσουν –όπως οι δύο πρωταγωνιστές του «1984»– απέναντι σε ένα πανίσχυρο ολοκληρωτικό καθεστώς. Είχαν και να αντιπαλέψουν τις οδυνηρές μνήμες του παρελθόντος που κουβαλούσαν μέσα τους ως δυσβάσταχτο φορτίο και με το οποίο διατηρούσαν ανοικτούς και ατακτοποίητους λογαριασμούς. Η ιδέα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου να συμπεριλάβει και το «νορβηγικό ζήτημα» (στο άλλο άκρο της Ευρώπης απ’ ό,τι η Ελλάδα) ήταν εξαιρετική και καταδεικνύει πως τα τραύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν έχουν επουλωθεί οριστικά αλλά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά – η κοινή μοίρα των κατακτημένων από τους Εθνικοσοσιαλιστές λαών.

Με χαρακτηριστικά ανθρώπων που περιγράφονται στις «Ζωές των άλλων»

pataki ta paidia tis megalis siopisΩς αναγνώστη (και ιστορικό) με καθήλωσε η σύλληψη του Σταύρου και η μετεξέλιξή του σε πράκτορα της Στάζι. Η περιγραφή της ψυχικής του κατάστασης συγκλονίζει, όπως και της αγωνιώδους ελπίδας του να ξανασμίξει με τη Μάρτα. Το υποκατάστατό της, με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπος στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, δεν τον ικανοποιεί. Είναι έτοιμος για την «απόδραση», άραγε θα πετύχει; Ή το «χέρι σωτηρίας» που θα απλώσει στη συναδέλφισσά του σημαίνει τον συμβιβασμό του με το καθεστώς; Πολύ θα με ενδιέφερε να το μάθω.

Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης επιχείρησα να διακρίνω στους πρωταγωνιστές στοιχεία που θα παρέπεμπαν στις «Ζωές των άλλων», αν κρύβονταν δηλαδή πραγματικές βιογραφίες πίσω από τα πρόσωπα του μύθου ως πηγές έμπνευσης. Θα έλεγα ότι οι ήρωες του βιβλίου συνδυάζουν διάφορα χαρακτηριστικά ανθρώπων που περιγράφονται στις «Ζωές των άλλων» – ή τουλάχιστον αυτή είναι η εντύπωσή μου. Όταν μελετούσαμε με τον Στράτο Δορδανά τα έγγραφα της Στάζι, είχαμε καταλήξει στο συμπέρασμα πως για τις «Ζωές των άλλων» θα έπρεπε να γραφτεί ένα μυθιστόρημα – μόνο ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να απεικονίσει το θέμα στην ανθρώπινή του διάσταση. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται το συγγραφικό εγχείρημα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου.


 * Ο ΒΑΪΟΣ ΚΑΛΟΓΡΗΑΣ είναι επιστημονικός συνεργάτης στον Τομέα Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μάιντς. Μεταξύ άλλων, έχει δημοσιευθεί η μελέτη του Το αντίπαλο δέος. Οι εθνικιστικές οργανώσεις αντίστασης στην κατεχόμενη Μακεδονία (1941-1944) από τις εκδ. University Studio Press.

politeia link more

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

«Τράνταγμα» του Νικόλα Ευαντινού (κριτική) – Διευρύνοντας τα όρια της προσωπικής εμπειρίας

«Τράνταγμα» του Νικόλα Ευαντινού (κριτική) – Διευρύνοντας τα όρια της προσωπικής εμπειρίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Νικόλα Ευαντινού «Τράνταγμα» (εκδ. Κέδρος). 

Γράφει ο Νίκος Χρυσός

Παρότι πρώτο πεζογραφικό βιβλίο του, το ...

«O κόκκινος καθηγητής» του Διονύση Χαριτόπουλου (κριτική) – Το χρονικό ενός θυμωμένου παιδιού

«O κόκκινος καθηγητής» του Διονύση Χαριτόπουλου (κριτική) – Το χρονικό ενός θυμωμένου παιδιού

Για το χρονικό του Διονύση Χαριτόπουλου «Ο κόκκινος καθηγητής» (εκδ. Τόπος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Πειραιάς των ανθρώπων της βιοπάλης, αλλά και των τυχοδιωκτών, που δεν διστάζουν να διαβούν τον Ρουβίκωνα και να παρανο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση επιστρέφει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Στην ομοφοβία, στην τρανσφοβία, στη μισαλλοδοξία, μην κλ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ