baladeur

Μερικές σκέψεις με αφορμή το μυθιστόρημα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου «Τα παιδιά της μεγάλης σιωπής» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Οι ζωές των άλλων» (2018).

Γράφει ο Βάιος Καλογρηάς

Η μυθιστοριογραφική επεξεργασία ενός θέματος που μας απασχόλησε –τον Στράτο Δορδανά κι εμένα– τόσο έντονα ερευνητικά, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού η λογοτεχνία μπορεί να «πάει ένα βήμα παραπέρα», απ’ ό,τι η ιστορία, και να διεισδύσει στον εσωτερικό, ψυχικό κόσμο των πρωταγωνιστών. Πάντα πίστευα, και φυσικά πιστεύω ακόμη, ότι η ιστορική επιστήμη και η ποιοτική λογοτεχνία μπορούν και πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται. Το καλύτερο παράδειγμα γι’ αυτό είναι το βιβλίο της Μάιρας Παπαθανασοπούλου.

Διαβάζοντας το βιβλίο είδα να αναδύεται μπροστά μου ένας ολάκερος κόσμος, εγκλωβισμένος στα γρανάζια συνθηκών και συστημάτων που ο ίδιος δεν είχε επιλέξει και τον απειλούσαν με συντριβή σε κάθε του βήμα.

Διαβάζοντας το βιβλίο είδα να αναδύεται μπροστά μου ένας ολάκερος κόσμος, εγκλωβισμένος στα γρανάζια συνθηκών και συστημάτων που ο ίδιος δεν είχε επιλέξει και τον απειλούσαν με συντριβή σε κάθε του βήμα. Ο Σταύρος, η Μάρτα, ο Δάσκαλος και οι υπόλοιποι ήρωες δεν είχαν μόνο να αντιδράσουν –όπως οι δύο πρωταγωνιστές του «1984»– απέναντι σε ένα πανίσχυρο ολοκληρωτικό καθεστώς. Είχαν και να αντιπαλέψουν τις οδυνηρές μνήμες του παρελθόντος που κουβαλούσαν μέσα τους ως δυσβάσταχτο φορτίο και με το οποίο διατηρούσαν ανοικτούς και ατακτοποίητους λογαριασμούς. Η ιδέα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου να συμπεριλάβει και το «νορβηγικό ζήτημα» (στο άλλο άκρο της Ευρώπης απ’ ό,τι η Ελλάδα) ήταν εξαιρετική και καταδεικνύει πως τα τραύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν έχουν επουλωθεί οριστικά αλλά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά – η κοινή μοίρα των κατακτημένων από τους Εθνικοσοσιαλιστές λαών.

Με χαρακτηριστικά ανθρώπων που περιγράφονται στις «Ζωές των άλλων»

pataki ta paidia tis megalis siopisΩς αναγνώστη (και ιστορικό) με καθήλωσε η σύλληψη του Σταύρου και η μετεξέλιξή του σε πράκτορα της Στάζι. Η περιγραφή της ψυχικής του κατάστασης συγκλονίζει, όπως και της αγωνιώδους ελπίδας του να ξανασμίξει με τη Μάρτα. Το υποκατάστατό της, με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπος στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, δεν τον ικανοποιεί. Είναι έτοιμος για την «απόδραση», άραγε θα πετύχει; Ή το «χέρι σωτηρίας» που θα απλώσει στη συναδέλφισσά του σημαίνει τον συμβιβασμό του με το καθεστώς; Πολύ θα με ενδιέφερε να το μάθω.

Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης επιχείρησα να διακρίνω στους πρωταγωνιστές στοιχεία που θα παρέπεμπαν στις «Ζωές των άλλων», αν κρύβονταν δηλαδή πραγματικές βιογραφίες πίσω από τα πρόσωπα του μύθου ως πηγές έμπνευσης. Θα έλεγα ότι οι ήρωες του βιβλίου συνδυάζουν διάφορα χαρακτηριστικά ανθρώπων που περιγράφονται στις «Ζωές των άλλων» – ή τουλάχιστον αυτή είναι η εντύπωσή μου. Όταν μελετούσαμε με τον Στράτο Δορδανά τα έγγραφα της Στάζι, είχαμε καταλήξει στο συμπέρασμα πως για τις «Ζωές των άλλων» θα έπρεπε να γραφτεί ένα μυθιστόρημα – μόνο ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να απεικονίσει το θέμα στην ανθρώπινή του διάσταση. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται το συγγραφικό εγχείρημα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου.


 * Ο ΒΑΪΟΣ ΚΑΛΟΓΡΗΑΣ είναι επιστημονικός συνεργάτης στον Τομέα Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μάιντς. Μεταξύ άλλων, έχει δημοσιευθεί η μελέτη του Το αντίπαλο δέος. Οι εθνικιστικές οργανώσεις αντίστασης στην κατεχόμενη Μακεδονία (1941-1944) από τις εκδ. University Studio Press.

politeia link more

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Με τον «Ντετέκτιβ» του Δημήτρη Χατζή συνεχίζονται οι «Παραβάσεις / Αναγνώσεις», το αναλόγιο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Τρίτη παρουσίαση για τις «Παραβάσεις / Αναγνώσεις» –το θεατρικό αναλόγιο του ΚΠΙΣΝ στον Φάρο– την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου με τη Μαρία Σκουλά να διαβάζει το διήγημα «Ο Ντέτεκτιβ» του Δημήτρη Χατζή, σε επιμέλεια του συνθέτη Κορνήλιου Σελαμσή.

Επιμέλεια: ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τσαρλς Μπουκόβσκι [Charles Bukowski] «Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» (νέα μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς), που κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ