galanaki 01

Για το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη «Εμμανουήλ και Αικατερίνη – Τα παραμύθια που δεν είναι παραμύθια» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο ένας πυλώνας λέγεται «γλώσσα», ο άλλος «ιστορική συνείδηση» κι ο τρίτος «λογοτεχνική γραφή». Με αυτούς η Ρέα Γαλανάκη πορεύτηκε στη συγγραφική της πορεία και τώρα, που επιχειρεί να γράψει τη βιογραφία των γονιών της, πάλι τα ίδια όπλα επιστρατεύει.

Η βιογραφία δύο ανθρώπων που συνιστούν το άμεσο παρελθόν μας στην ουσία εξυπηρετεί μια προσωπική ανάγκη να σκιαγραφήσουμε έμμεσα τη δική μας ιστορία και προϊστορία. Έτσι, ξεκινώντας από το Οροπέδιο Λασιθίου και τη Βιάννο και προχωρώντας στο Ηράκλειο, η Ρέα Γαλανάκη ιχνηλατεί τα χνάρια των δύο οικογενειών, των Γαλανάκηδων και των Παπαματθαιάκηδων. Οι πρόγονοι από τα δύο σόγια συνέκλιναν στο δικό της κατώφλι, αφού πρώτα χώνεψαν προσωπικά και ιστορικά δεδομένα, μηρύκασαν τις εξελίξεις της εποχής τους, συναναστράφηκαν με γνωστούς και αγνώστους, σπούδασαν, πολιτεύτηκαν, συμμετείχαν στο κρητικό και ευρύτερα ελληνικό γίγνεσθαι… Τα δύο ποτάμια που ενώθηκαν στη γέννησή της είχαν τη δική τους ιστορία και μαζί παρέσυραν τα φερτά υλικά του 20ού αιώνα και των κοινωνικοπολιτικών αλλαγών του.

Ο πατέρας Εμμανουήλ, εκστράτευσε ως εθελοντής στη Μικρά Ασία το 1922, ενώ ακόμα δεν είχε αποφοιτήσει από την Ιατρική, επέζησε και γύρισε στην Κρήτη... Η μητέρα Αικατερίνη, που σπούδασε γιατρός στη Βιέννη γύρισε στην Κρήτη, όπου επιτάχτηκε από τη γερμανική αρχή στο νοσοκομείο του Ρεθύμνου...

Από τη μια, ο πατέρας Εμμανουήλ, ο κύρης της συγγραφέως, που ήταν γιατρός ωτορινολαρυγγολόγος, ειδικά στα χωριά του Βιάννου, απ’ όπου καταγόταν. Εκστράτευσε ως εθελοντής στη Μικρά Ασία το 1922, ενώ ακόμα δεν είχε αποφοιτήσει από την Ιατρική, επέζησε και γύρισε στην Κρήτη, όπου αργότερα ξεκίνησε να γράφει τις εμπειρίες του σε άρθρα στη εφημερίδα «Πατρίδα». Ήταν μάλιστα σημαίνον στέλεχος της βενιζελικής παράταξης, πολιτευτής ο ίδιος. Από την άλλη, η μητέρα Αικατερίνη, που σπούδασε γιατρός στη Βιέννη, μια επιστημονική πρωτοπορία που δεν ήταν συνηθισμένη για γυναίκα της εποχής. Κι έπειτα γύρισε στην Κρήτη, όπου επιτάχτηκε από τη γερμανική αρχή στο νοσοκομείο του Ρεθύμνου, μέχρι να «αποσπαστεί» στο Πανάνειο Νοσοκομείο Ηρακλείου.

Στο πλαίσιο, λοιπόν, της βιογράφησης, η ιστορικός Ρέα Γαλανάκη διεξάγει έρευνα και επιδιώκει να βρει μαρτυρίες από συγγενείς, γραπτά ή άλλα ντοκουμέντα, πηγές στο διαδίκτυο και ερευνητές που έχουν αναδείξει πτυχές της ιστορίας της Κρήτης, μέσα στις οποίες ταξίδεψαν κι οι πρόγονοί της. Έτσι, επίσημες κι ανεπίσημες φωνές, προφορικές καταθέσεις, τυχαίες συναντήσεις, φωτογραφίες και τεκμήρια συγκεντρώνονται, μέσα από τα οποία η συγγραφέας Γαλανάκη ανασυστήνει το «παραμύθι» της καταγωγής της, «ένα παραμύθι που δεν είναι παραμύθι». Η ιστορικός δίνει τη σκυτάλη στη συγγραφέα· έτσι παίζεται πέντε δεκαετίες τώρα το παιχνίδι.

Δεν πρέπει να παραλειφθεί ότι η βιογραφία τους αποτελεί και μία έμμεση αυτοβιογραφία της ίδιας της Ρέας Γαλανάκη, μέσω της καταγωγής, βιολογικής και πολιτισμικής, περιουσία που χτίστηκε από τους χρόνους των παππούδων και γιαγιάδων και ολοκληρώθηκε από τον πατέρα και τη μητέρα.

Αν ερμηνεύω σωστά το κείμενο, πρόκειται για μια προσπάθεια αποκατάστασης των δύο γονιών, με τους οποίους η νεαρή κόρη είχε συγκρουστεί σφοδρά στις επαναστατικές της διαφωνίες μαζί τους. Έτσι, μετά τη συμβολική πατροκτονία και λιγότερο μητροκτονία, που συνέβη παλιά, η τότε επαναστάτρια έρχεται στην ώριμη ηλικία της και βάζει τα γάντια της συγγραφέως, για να επαινέσει τον καθένα για όσα έκανε στη ζωή του, στην οικογένεια και στον τόπο του. Η καταξίωση διά της γραφής αποκαθιστά και τη διασαλευμένη σχέση που για χρόνια ταλαιπώρησαν τα δύο μέρη. Φυσικά, δεν πρέπει να παραλειφθεί ότι η βιογραφία τους αποτελεί και μία έμμεση αυτοβιογραφία της ίδιας της Ρέας Γαλανάκη, μέσω της καταγωγής, βιολογικής και πολιτισμικής, περιουσία που χτίστηκε από τους χρόνους των παππούδων και γιαγιάδων και ολοκληρώθηκε από τον πατέρα και τη μητέρα. Η πεζογράφος είναι δέκτης μιας διττής κληρονομιάς και –άμεσα ή έμμεσα– έχει καθοριστεί από ό,τι προηγήθηκε της ζωής της.

galanakis

Ο Εμμανουήλ Γαλανάκης, γιατρός και πολιτευτής των βενιζελικών στο Αρκαλοχώρι, Κρήτης, 1935 © Από το αρχείο της Ρέας Γαλανάκη.

Το Εμμανουήλ και Αικατερίνη είναι γραμμένο με λέξεις, με σκέψεις, με ντοκουμέντα, με προφορικές μαρτυρίες και με ερμηνείες φωτογραφιών και άλλων γραπτών τεκμηρίων. Αλλά είναι γραμμένο και με τέσσερα είδη σιωπής: Αφενός, η σιωπή των παρελθόντων χρόνων που ακούσια εξάλειψαν στοιχεία και αφαίρεσαν από το σήμερα τη δυνατότητα να βρει ό,τι πιθανόν θα το ενδιέφερε. Αφετέρου, η σιωπή των ίδιων των ανθρώπων, που δεν θεωρούσαν σωστό να εκφράζουν δημόσια σκέψεις ή να εξομολογούνται πράγματα ειδικά στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα η Ρέα Γαλανάκη να μην εισέπραξε όταν ήταν μικρή όλα όσα περνούσαν από τη ζωή ή τη σκέψη των γονιών της. Τρίτον, είναι οι σιωπές από τα ερωτήματα που δεν έθεσε η ίδια η βιογράφος-μυθιστοριογράφος στο παρελθόν, πιθανόν επειδή δεν την ενδιέφεραν οι συγκεκριμένες πτυχές, αν και ο αναγνώστης ίσως θα ήθελε να μάθει περισσότερες πληροφορίες. Τελευταία είναι η σκόπιμη αποσιώπηση στοιχείων από τη συγγραφέα, στοιχεία τα οποία φαίνεται να τα ξέρει, αλλά από διακριτικότητα ή σεβασμό δεν τα αποκαλύπτει.

kastaniotis galanakh emmanouhl ekateriniΚλείνω με το πιο σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, ερώτημα: τι ενδιαφέρει τους αναγνώστες ο βίος ενός ωτορινολαρυγγολόγου στο Ηράκλειο και τη συζύγου του μικροβιολόγου; Θα ξεκινήσω με τη διαπίστωση ότι αυτό το βιβλίο δεν είναι ιστορία, αλλά μυθιστόρημα ή, έστω, μυθιστορηματική βιογραφία. Έτσι, η αφήγηση, η ζεστή γλώσσα της συγγραφέως και το μεστό ύφος της κάνει αξιανάγνωστο το όλο εγχείρημα. Στην ουσία η τεκμηριωτική λογοτεχνία, στην οποία ανήκει το Εμμανουήλ και Αικατερίνη, δηλαδή η αναζήτηση πηγών και η ερμηνεία τους και μαζί η αποκάλυψη, έμμεση ή άμεση, της διαδικασίας γραφής του βιβλίου, σε ένα κράμα βιογραφίας και αυτοαναφορικής μυθοπλασίας, προκαλεί περιέργεια στον αναγνώστη. Και σ’ αυτό συμβάλλει φυσικά η δεξιοτεχνία της Ρέας Γαλανάκη, που μπορεί να δώσει ψυχή στα άψυχα.

Αντίστοιχα, γύρω από τη ζωή των δύο πρωταγωνιστών δεν περιπλέκονται μόνο οι πάμπολλοι συγγενείς από τα δύο σόγια, αλλά και η ιστορία της Κρήτης και ευρύτερα της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Τέλος, η βιογραφία γίνεται και μια τεθλασμένη αυτοβιογραφία, αφού οι πρόγονοι, κι ειδικά οι γονείς, καθορίζουν και τον τρόπο με τον οποίο μεγάλωσε η ίδια η συγγραφέας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μνήμες και μεταμνήμες πέρασαν στα μυθιστορήματά της, όπως λ.χ. στον κρητοκεντρικό Αιώνα των λαβυρίνθων.

Απαύγασμα ιστορικής ματιάς και λογοτεχνικής απόσταξης, το βιβλίο αποζημιώνει πολλαπλά τον αναγνώστη.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλος τρόπος να μιλήσουμε για τη δική μας ζωή, που στα πρώτα της κυρίως χρόνια αρδεύεται από το ποτάμι τριών τουλάχιστον γενεών “γνωστών αγνώστων” προγόνων. Και αναρωτιέμαι γιατί με το πέρασμα του χρόνου επιμένουμε σ’ ένα ταξίδι νόστου όλο και πιο αποσπασματικού, που σχεδόν αδυνατεί να αποκτήσει μια γραμμική συνέχεια, ένα καθαρό συμπέρασμα ζωής. Το καθαρό συμπέρασμα ζωής, αν όχι και η γραμμική συνέχεια, είναι νομίζω και τα δύο ματαιοπονία, όπως καθετί το “απολύτως καθαρό” στο βίο, στην κοινωνία, στην Ιστορία».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ