galanaki 01

Για το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη «Εμμανουήλ και Αικατερίνη – Τα παραμύθια που δεν είναι παραμύθια» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο ένας πυλώνας λέγεται «γλώσσα», ο άλλος «ιστορική συνείδηση» κι ο τρίτος «λογοτεχνική γραφή». Με αυτούς η Ρέα Γαλανάκη πορεύτηκε στη συγγραφική της πορεία και τώρα, που επιχειρεί να γράψει τη βιογραφία των γονιών της, πάλι τα ίδια όπλα επιστρατεύει.

Η βιογραφία δύο ανθρώπων που συνιστούν το άμεσο παρελθόν μας στην ουσία εξυπηρετεί μια προσωπική ανάγκη να σκιαγραφήσουμε έμμεσα τη δική μας ιστορία και προϊστορία. Έτσι, ξεκινώντας από το Οροπέδιο Λασιθίου και τη Βιάννο και προχωρώντας στο Ηράκλειο, η Ρέα Γαλανάκη ιχνηλατεί τα χνάρια των δύο οικογενειών, των Γαλανάκηδων και των Παπαματθαιάκηδων. Οι πρόγονοι από τα δύο σόγια συνέκλιναν στο δικό της κατώφλι, αφού πρώτα χώνεψαν προσωπικά και ιστορικά δεδομένα, μηρύκασαν τις εξελίξεις της εποχής τους, συναναστράφηκαν με γνωστούς και αγνώστους, σπούδασαν, πολιτεύτηκαν, συμμετείχαν στο κρητικό και ευρύτερα ελληνικό γίγνεσθαι… Τα δύο ποτάμια που ενώθηκαν στη γέννησή της είχαν τη δική τους ιστορία και μαζί παρέσυραν τα φερτά υλικά του 20ού αιώνα και των κοινωνικοπολιτικών αλλαγών του.

Ο πατέρας Εμμανουήλ, εκστράτευσε ως εθελοντής στη Μικρά Ασία το 1922, ενώ ακόμα δεν είχε αποφοιτήσει από την Ιατρική, επέζησε και γύρισε στην Κρήτη... Η μητέρα Αικατερίνη, που σπούδασε γιατρός στη Βιέννη γύρισε στην Κρήτη, όπου επιτάχτηκε από τη γερμανική αρχή στο νοσοκομείο του Ρεθύμνου...

Από τη μια, ο πατέρας Εμμανουήλ, ο κύρης της συγγραφέως, που ήταν γιατρός ωτορινολαρυγγολόγος, ειδικά στα χωριά του Βιάννου, απ’ όπου καταγόταν. Εκστράτευσε ως εθελοντής στη Μικρά Ασία το 1922, ενώ ακόμα δεν είχε αποφοιτήσει από την Ιατρική, επέζησε και γύρισε στην Κρήτη, όπου αργότερα ξεκίνησε να γράφει τις εμπειρίες του σε άρθρα στη εφημερίδα «Πατρίδα». Ήταν μάλιστα σημαίνον στέλεχος της βενιζελικής παράταξης, πολιτευτής ο ίδιος. Από την άλλη, η μητέρα Αικατερίνη, που σπούδασε γιατρός στη Βιέννη, μια επιστημονική πρωτοπορία που δεν ήταν συνηθισμένη για γυναίκα της εποχής. Κι έπειτα γύρισε στην Κρήτη, όπου επιτάχτηκε από τη γερμανική αρχή στο νοσοκομείο του Ρεθύμνου, μέχρι να «αποσπαστεί» στο Πανάνειο Νοσοκομείο Ηρακλείου.

Στο πλαίσιο, λοιπόν, της βιογράφησης, η ιστορικός Ρέα Γαλανάκη διεξάγει έρευνα και επιδιώκει να βρει μαρτυρίες από συγγενείς, γραπτά ή άλλα ντοκουμέντα, πηγές στο διαδίκτυο και ερευνητές που έχουν αναδείξει πτυχές της ιστορίας της Κρήτης, μέσα στις οποίες ταξίδεψαν κι οι πρόγονοί της. Έτσι, επίσημες κι ανεπίσημες φωνές, προφορικές καταθέσεις, τυχαίες συναντήσεις, φωτογραφίες και τεκμήρια συγκεντρώνονται, μέσα από τα οποία η συγγραφέας Γαλανάκη ανασυστήνει το «παραμύθι» της καταγωγής της, «ένα παραμύθι που δεν είναι παραμύθι». Η ιστορικός δίνει τη σκυτάλη στη συγγραφέα· έτσι παίζεται πέντε δεκαετίες τώρα το παιχνίδι.

Δεν πρέπει να παραλειφθεί ότι η βιογραφία τους αποτελεί και μία έμμεση αυτοβιογραφία της ίδιας της Ρέας Γαλανάκη, μέσω της καταγωγής, βιολογικής και πολιτισμικής, περιουσία που χτίστηκε από τους χρόνους των παππούδων και γιαγιάδων και ολοκληρώθηκε από τον πατέρα και τη μητέρα.

Αν ερμηνεύω σωστά το κείμενο, πρόκειται για μια προσπάθεια αποκατάστασης των δύο γονιών, με τους οποίους η νεαρή κόρη είχε συγκρουστεί σφοδρά στις επαναστατικές της διαφωνίες μαζί τους. Έτσι, μετά τη συμβολική πατροκτονία και λιγότερο μητροκτονία, που συνέβη παλιά, η τότε επαναστάτρια έρχεται στην ώριμη ηλικία της και βάζει τα γάντια της συγγραφέως, για να επαινέσει τον καθένα για όσα έκανε στη ζωή του, στην οικογένεια και στον τόπο του. Η καταξίωση διά της γραφής αποκαθιστά και τη διασαλευμένη σχέση που για χρόνια ταλαιπώρησαν τα δύο μέρη. Φυσικά, δεν πρέπει να παραλειφθεί ότι η βιογραφία τους αποτελεί και μία έμμεση αυτοβιογραφία της ίδιας της Ρέας Γαλανάκη, μέσω της καταγωγής, βιολογικής και πολιτισμικής, περιουσία που χτίστηκε από τους χρόνους των παππούδων και γιαγιάδων και ολοκληρώθηκε από τον πατέρα και τη μητέρα. Η πεζογράφος είναι δέκτης μιας διττής κληρονομιάς και –άμεσα ή έμμεσα– έχει καθοριστεί από ό,τι προηγήθηκε της ζωής της.

galanakis

Ο Εμμανουήλ Γαλανάκης, γιατρός και πολιτευτής των βενιζελικών στο Αρκαλοχώρι, Κρήτης, 1935 © Από το αρχείο της Ρέας Γαλανάκη.

Το Εμμανουήλ και Αικατερίνη είναι γραμμένο με λέξεις, με σκέψεις, με ντοκουμέντα, με προφορικές μαρτυρίες και με ερμηνείες φωτογραφιών και άλλων γραπτών τεκμηρίων. Αλλά είναι γραμμένο και με τέσσερα είδη σιωπής: Αφενός, η σιωπή των παρελθόντων χρόνων που ακούσια εξάλειψαν στοιχεία και αφαίρεσαν από το σήμερα τη δυνατότητα να βρει ό,τι πιθανόν θα το ενδιέφερε. Αφετέρου, η σιωπή των ίδιων των ανθρώπων, που δεν θεωρούσαν σωστό να εκφράζουν δημόσια σκέψεις ή να εξομολογούνται πράγματα ειδικά στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα η Ρέα Γαλανάκη να μην εισέπραξε όταν ήταν μικρή όλα όσα περνούσαν από τη ζωή ή τη σκέψη των γονιών της. Τρίτον, είναι οι σιωπές από τα ερωτήματα που δεν έθεσε η ίδια η βιογράφος-μυθιστοριογράφος στο παρελθόν, πιθανόν επειδή δεν την ενδιέφεραν οι συγκεκριμένες πτυχές, αν και ο αναγνώστης ίσως θα ήθελε να μάθει περισσότερες πληροφορίες. Τελευταία είναι η σκόπιμη αποσιώπηση στοιχείων από τη συγγραφέα, στοιχεία τα οποία φαίνεται να τα ξέρει, αλλά από διακριτικότητα ή σεβασμό δεν τα αποκαλύπτει.

kastaniotis galanakh emmanouhl ekateriniΚλείνω με το πιο σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, ερώτημα: τι ενδιαφέρει τους αναγνώστες ο βίος ενός ωτορινολαρυγγολόγου στο Ηράκλειο και τη συζύγου του μικροβιολόγου; Θα ξεκινήσω με τη διαπίστωση ότι αυτό το βιβλίο δεν είναι ιστορία, αλλά μυθιστόρημα ή, έστω, μυθιστορηματική βιογραφία. Έτσι, η αφήγηση, η ζεστή γλώσσα της συγγραφέως και το μεστό ύφος της κάνει αξιανάγνωστο το όλο εγχείρημα. Στην ουσία η τεκμηριωτική λογοτεχνία, στην οποία ανήκει το Εμμανουήλ και Αικατερίνη, δηλαδή η αναζήτηση πηγών και η ερμηνεία τους και μαζί η αποκάλυψη, έμμεση ή άμεση, της διαδικασίας γραφής του βιβλίου, σε ένα κράμα βιογραφίας και αυτοαναφορικής μυθοπλασίας, προκαλεί περιέργεια στον αναγνώστη. Και σ’ αυτό συμβάλλει φυσικά η δεξιοτεχνία της Ρέας Γαλανάκη, που μπορεί να δώσει ψυχή στα άψυχα.

Αντίστοιχα, γύρω από τη ζωή των δύο πρωταγωνιστών δεν περιπλέκονται μόνο οι πάμπολλοι συγγενείς από τα δύο σόγια, αλλά και η ιστορία της Κρήτης και ευρύτερα της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Τέλος, η βιογραφία γίνεται και μια τεθλασμένη αυτοβιογραφία, αφού οι πρόγονοι, κι ειδικά οι γονείς, καθορίζουν και τον τρόπο με τον οποίο μεγάλωσε η ίδια η συγγραφέας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μνήμες και μεταμνήμες πέρασαν στα μυθιστορήματά της, όπως λ.χ. στον κρητοκεντρικό Αιώνα των λαβυρίνθων.

Απαύγασμα ιστορικής ματιάς και λογοτεχνικής απόσταξης, το βιβλίο αποζημιώνει πολλαπλά τον αναγνώστη.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλος τρόπος να μιλήσουμε για τη δική μας ζωή, που στα πρώτα της κυρίως χρόνια αρδεύεται από το ποτάμι τριών τουλάχιστον γενεών “γνωστών αγνώστων” προγόνων. Και αναρωτιέμαι γιατί με το πέρασμα του χρόνου επιμένουμε σ’ ένα ταξίδι νόστου όλο και πιο αποσπασματικού, που σχεδόν αδυνατεί να αποκτήσει μια γραμμική συνέχεια, ένα καθαρό συμπέρασμα ζωής. Το καθαρό συμπέρασμα ζωής, αν όχι και η γραμμική συνέχεια, είναι νομίζω και τα δύο ματαιοπονία, όπως καθετί το “απολύτως καθαρό” στο βίο, στην κοινωνία, στην Ιστορία».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ