whale to the moon

Για τη συλλογή διηγημάτων του Ηφαιστίωνα Χριστόπουλου «Οι φάλαινες στο φεγγάρι» (εκδ. Ενύπνιο). Κεντρική εικόνα: Εικονογράφηση © Gunawan Ar.

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Για να δηλώσουν για τη μυθοπλασία τους κάτι πιο ευρύ από την ε.φ., κάτι που δε θα ’χε απαραίτητα διαγαλαξιακά ταξίδια (αλλά μπορεί και να ’χε) κι ούτε θα είχε απαραίτητα εξωγήινους (αλλά μπορεί κιόλας να είχε), από τη δεκαετία του ’60 συγγραφείς άρχισαν να ορίζουν τη δική τους μυθοπλαστική συνταγή ως speculative fiction (εικοτολογική μυθοπλασία, ας πούμε). Είναι άλλωστε γνωστή –γνωστή στους λάτρεις του είδους, τουλάχιστον– η αποκήρυξη της ε.φ. από τη Μάργκαρετ Άτγουντ ως είδους που δεν ήταν παρά «ομιλούντα καλαμάρια στα βάθη του διαστήματος», σε αντίθεση με τη speculative fiction – μια απαξιωτική ρήση που ορθώς στηλιτεύτηκε από την Ούρσουλα Λε Γκεν.

Τι είναι λοιπόν αυτή η «εικοτολογική μυθοπλασία»; Στη Wikipedia διαβάζουμε: «Η speculative fiction είναι μια πλατιά κατηγορία μυθοπλασίας που περιλαμβάνει είδη με στοιχεία τα οποία δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, την καταγεγραμμένη ιστορία, τη φύση ή το παρόν σύμπαν». Μια μυθοπλασία, μ’ άλλα λόγια, που γεννιέται  λιγότερο από το «όταν» και πιο πολύ από το «κι αν;» – μια μυθοπλαστική «υπόθεση εργασίας», που φέρνει το «ξένο» κοντύτερά μας κι από την άλλη κάνει το οικείο να δείχνει αλλότριο.

Ο τόπος μοιάζει από πολλές απόψεις να ’ναι μια παλαιά Ελλάδα της φτωχολογιάς και του λαουτζίκου. Ο χρόνος που ορίζεται απ’ τη γλώσσα είναι επίσης παρελθών. Μα, τότε, τι δουλειά έχουν εδώ τα ρομπότ και τα drones; Παράξενο μίγμα.

Έτσι, μαζί οικεία κι αλλότρια είναι ο τόπος και η κοινωνία στο «Άντρας πια», το πρώτο διήγημα στη συλλογή Οι φάλαινες στο φεγγάρι του Ηφαιστίωνα Χριστόπουλου, όπου μέσ’ από την ιστορία ενός συγγραφέα με λόγο λαϊκό ξετυλίγονται τα θολά, μπερδεμένα μεθεόρτια μιας επανάστασης, όταν στον αέρα αποπάνω, πια, πετούν drones – «ντρόνια» λέγονται στο διήγημα:

«ένα μετάλλινο μελίσσι με φτερά, που έχωνε γυάλινες ματιές στην ψυχή και στο μυαλό. […] μετράγανε, λέει, την εφίδρωση και τη σύστασή της και διαβάζανε εγκεφαλικά κύματα. Ούτε νεκρός δεν τους γλίτωνες».

Η χρήση σε αφηγήματα speculative fiction μιας λαϊκής γλώσσας, κάπως σαν αυτήν του Πέτρου Πικρού, ας πούμε («έκαμνα», «τζαναμπέτης», «κουμπούρα», «ραχατεύει», «δουλικά» τα ρομπότ στο διήγημα «Η κυρα-Παρασκευή»), δημιουργεί μια περίεργη χρονική απροσδιοριστία. Στη λογοτεχνία, ο χρόνος κι ο τόπος ορίζονται από τη γλώσσα, έτσι, ποιος είναι ο τόπος και ποιος ο χρόνος στα αφηγήματα του Ηφαιστίωνα Χριστόπουλου; Ο τόπος μοιάζει από πολλές απόψεις να ’ναι μια παλαιά Ελλάδα της φτωχολογιάς και του λαουτζίκου. Ο χρόνος που ορίζεται απ’ τη γλώσσα είναι επίσης παρελθών. Μα, τότε, τι δουλειά έχουν εδώ τα ρομπότ και τα drones; Παράξενο μίγμα. Συνειδητό ή ασυνείδητο; Χρησιμοποιώντας το ο Χριστόπουλος, βαδίζει σε μια κόψη. Θα δούμε τι έπεται – και θα δει, φαντάζομαι. Έτσι κι αλλιώς, η λογοτεχνία είναι πάντα το ξετύλιγμα ενός μίτου σ’ ένα λαβύρινθο χωρίς κέντρο.

Στα καλύτερα διηγήματα στις Φάλαινες στο φεγγάρι, τούτη η απροσδιοριστία ξεκαθαρίζει, δείχνοντας και στον Χριστόπουλο τον ίδιο, ίσως, έναν μελλοντικό δρόμο. Στο «Αλμυρό αστέρι» παράδοξα, μα όχι κι αταίριαχτα, αυτή η λαϊκή γλώσσα («πεζεβέγκηδες», «λάζος», «σερέτης», «σεκλέτι») συνδυάζεται με μια «λαβκραφτική», ας πούμε, γέννα.

enipnio christopoulos falaines sto feggariΕγκαταλείποντας τούτη τη συνάμα οικεία και αλλότρια Ελλάδα, η ιστορία στο διήγημα «Ataxia Blues» –με ταιριαστό μότο μια φράση του Φώκνερ, «The past is never dead. It’s not even past», από το μυθιστόρημα Ρέκβιεμ για μια μοναχή– εκτυλίσσεται στον αμερικανικό Νότο, με πρωταγωνιστές έναν πιανίστα της τζαζ και μια τζαζ τραγουδίστρια που ’χει τη δύναμη, ή την κατάρα μάλλον, να μεταμορφώνει την πραγματικότητα.

Και το καλύτερο ίσως διήγημα είναι το τελευταίο, «Ο ύπνος του Ιορδά», που μ’ άλλην ανάπτυξη, όπου θα γεφυρώνονταν τα κενά στη διήγηση, θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει νουβέλα. Αφηγήτρια είναι μια νοσοκόμα του Ράιχ και οι «ασθενείς» της είναι χρονοταξιδιώτες. Οι φιγούρες των ταξιδιωτών είναι τραγικές, καθώς και ταιριαστές με τη διαστροφή και την παράνοια της ναζιστικής Γερμανίας, κι απ’ όλες τις φωνές στα αφηγήματα της συλλογής, αυτή της νοσοκόμας είναι η πιο βαθιά και συγκινητική:

«Κοιμάται ατάραχη, τον ύπνο των βαρβιτουρικών. Δεν ξέρω τι δόση τής έχουν βάλει· μπορεί να είναι σε νάρκη για μέρες. Οι καρποί και οι αστράγαλοί της είναι δεμένοι με λουριά. Η αναπνοή της βαθιά και αργή. Ρίχνω μια ματιά στην καρτέλα της. Σάντρα Γκετς. Παίρνω τον σφυγμό της. Ύστερα γυρίζω να δω το πρόσωπό της. Πάνω απ’ τον ματωμένο επίδεσμο γύρω απ’ το μέτωπό της ξεχύνεται ένα μπουκέτο από ξανθά μαλλιά, κίτρινα σαν μεσημεριάτικο φως. Τα μάτια της κλειστά, αλλά τα φαντάζομαι γαλανά σαν τον ανοιξιάτικο ουρανό, όπως της δικής μου Χέλγκα ή της Μαριάνε. Τα χείλη της είναι σκασμένα, μισάνοιχτα, κι από μέσα προβάλλουν δυο δόντια με μικρούς καφετιούς λεκέδες, λίγο στραβά προς τα μέσα. Σκύβω κοντά της, αναπνέω την ανάσα της, σχεδόν ακουμπάω το στόμα μου στο δικό της, αλλά την τελευταία στιγμή τραβιέμαι. Ένας σπασμός ξεκινάει απ’ τον αυχένα μου και κάνει το κεφάλι μου να βουίξει σαν τις σειρήνες του πολέμου. Νιώθω το βλέμμα του Θεού πύρινο πάνω μου».


* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η επιστολική νουβέλα, την οποία συνέγραψε με την Ελένη Κοφτερού, «Άρης» (εκδ. Κίχλη).

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Μάνου Χατζηγιάννη «Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Και να ήθελε να κλείσει μάτι, δεν μπορούσε. Δεν ήταν από εκείν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ