whale to the moon

Για τη συλλογή διηγημάτων του Ηφαιστίωνα Χριστόπουλου «Οι φάλαινες στο φεγγάρι» (εκδ. Ενύπνιο). Κεντρική εικόνα: Εικονογράφηση © Gunawan Ar.

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Για να δηλώσουν για τη μυθοπλασία τους κάτι πιο ευρύ από την ε.φ., κάτι που δε θα ’χε απαραίτητα διαγαλαξιακά ταξίδια (αλλά μπορεί και να ’χε) κι ούτε θα είχε απαραίτητα εξωγήινους (αλλά μπορεί κιόλας να είχε), από τη δεκαετία του ’60 συγγραφείς άρχισαν να ορίζουν τη δική τους μυθοπλαστική συνταγή ως speculative fiction (εικοτολογική μυθοπλασία, ας πούμε). Είναι άλλωστε γνωστή –γνωστή στους λάτρεις του είδους, τουλάχιστον– η αποκήρυξη της ε.φ. από τη Μάργκαρετ Άτγουντ ως είδους που δεν ήταν παρά «ομιλούντα καλαμάρια στα βάθη του διαστήματος», σε αντίθεση με τη speculative fiction – μια απαξιωτική ρήση που ορθώς στηλιτεύτηκε από την Ούρσουλα Λε Γκεν.

Τι είναι λοιπόν αυτή η «εικοτολογική μυθοπλασία»; Στη Wikipedia διαβάζουμε: «Η speculative fiction είναι μια πλατιά κατηγορία μυθοπλασίας που περιλαμβάνει είδη με στοιχεία τα οποία δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, την καταγεγραμμένη ιστορία, τη φύση ή το παρόν σύμπαν». Μια μυθοπλασία, μ’ άλλα λόγια, που γεννιέται  λιγότερο από το «όταν» και πιο πολύ από το «κι αν;» – μια μυθοπλαστική «υπόθεση εργασίας», που φέρνει το «ξένο» κοντύτερά μας κι από την άλλη κάνει το οικείο να δείχνει αλλότριο.

Ο τόπος μοιάζει από πολλές απόψεις να ’ναι μια παλαιά Ελλάδα της φτωχολογιάς και του λαουτζίκου. Ο χρόνος που ορίζεται απ’ τη γλώσσα είναι επίσης παρελθών. Μα, τότε, τι δουλειά έχουν εδώ τα ρομπότ και τα drones; Παράξενο μίγμα.

Έτσι, μαζί οικεία κι αλλότρια είναι ο τόπος και η κοινωνία στο «Άντρας πια», το πρώτο διήγημα στη συλλογή Οι φάλαινες στο φεγγάρι του Ηφαιστίωνα Χριστόπουλου, όπου μέσ’ από την ιστορία ενός συγγραφέα με λόγο λαϊκό ξετυλίγονται τα θολά, μπερδεμένα μεθεόρτια μιας επανάστασης, όταν στον αέρα αποπάνω, πια, πετούν drones – «ντρόνια» λέγονται στο διήγημα:

«ένα μετάλλινο μελίσσι με φτερά, που έχωνε γυάλινες ματιές στην ψυχή και στο μυαλό. […] μετράγανε, λέει, την εφίδρωση και τη σύστασή της και διαβάζανε εγκεφαλικά κύματα. Ούτε νεκρός δεν τους γλίτωνες».

Η χρήση σε αφηγήματα speculative fiction μιας λαϊκής γλώσσας, κάπως σαν αυτήν του Πέτρου Πικρού, ας πούμε («έκαμνα», «τζαναμπέτης», «κουμπούρα», «ραχατεύει», «δουλικά» τα ρομπότ στο διήγημα «Η κυρα-Παρασκευή»), δημιουργεί μια περίεργη χρονική απροσδιοριστία. Στη λογοτεχνία, ο χρόνος κι ο τόπος ορίζονται από τη γλώσσα, έτσι, ποιος είναι ο τόπος και ποιος ο χρόνος στα αφηγήματα του Ηφαιστίωνα Χριστόπουλου; Ο τόπος μοιάζει από πολλές απόψεις να ’ναι μια παλαιά Ελλάδα της φτωχολογιάς και του λαουτζίκου. Ο χρόνος που ορίζεται απ’ τη γλώσσα είναι επίσης παρελθών. Μα, τότε, τι δουλειά έχουν εδώ τα ρομπότ και τα drones; Παράξενο μίγμα. Συνειδητό ή ασυνείδητο; Χρησιμοποιώντας το ο Χριστόπουλος, βαδίζει σε μια κόψη. Θα δούμε τι έπεται – και θα δει, φαντάζομαι. Έτσι κι αλλιώς, η λογοτεχνία είναι πάντα το ξετύλιγμα ενός μίτου σ’ ένα λαβύρινθο χωρίς κέντρο.

Στα καλύτερα διηγήματα στις Φάλαινες στο φεγγάρι, τούτη η απροσδιοριστία ξεκαθαρίζει, δείχνοντας και στον Χριστόπουλο τον ίδιο, ίσως, έναν μελλοντικό δρόμο. Στο «Αλμυρό αστέρι» παράδοξα, μα όχι κι αταίριαχτα, αυτή η λαϊκή γλώσσα («πεζεβέγκηδες», «λάζος», «σερέτης», «σεκλέτι») συνδυάζεται με μια «λαβκραφτική», ας πούμε, γέννα.

enipnio christopoulos falaines sto feggariΕγκαταλείποντας τούτη τη συνάμα οικεία και αλλότρια Ελλάδα, η ιστορία στο διήγημα «Ataxia Blues» –με ταιριαστό μότο μια φράση του Φώκνερ, «The past is never dead. It’s not even past», από το μυθιστόρημα Ρέκβιεμ για μια μοναχή– εκτυλίσσεται στον αμερικανικό Νότο, με πρωταγωνιστές έναν πιανίστα της τζαζ και μια τζαζ τραγουδίστρια που ’χει τη δύναμη, ή την κατάρα μάλλον, να μεταμορφώνει την πραγματικότητα.

Και το καλύτερο ίσως διήγημα είναι το τελευταίο, «Ο ύπνος του Ιορδά», που μ’ άλλην ανάπτυξη, όπου θα γεφυρώνονταν τα κενά στη διήγηση, θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει νουβέλα. Αφηγήτρια είναι μια νοσοκόμα του Ράιχ και οι «ασθενείς» της είναι χρονοταξιδιώτες. Οι φιγούρες των ταξιδιωτών είναι τραγικές, καθώς και ταιριαστές με τη διαστροφή και την παράνοια της ναζιστικής Γερμανίας, κι απ’ όλες τις φωνές στα αφηγήματα της συλλογής, αυτή της νοσοκόμας είναι η πιο βαθιά και συγκινητική:

«Κοιμάται ατάραχη, τον ύπνο των βαρβιτουρικών. Δεν ξέρω τι δόση τής έχουν βάλει· μπορεί να είναι σε νάρκη για μέρες. Οι καρποί και οι αστράγαλοί της είναι δεμένοι με λουριά. Η αναπνοή της βαθιά και αργή. Ρίχνω μια ματιά στην καρτέλα της. Σάντρα Γκετς. Παίρνω τον σφυγμό της. Ύστερα γυρίζω να δω το πρόσωπό της. Πάνω απ’ τον ματωμένο επίδεσμο γύρω απ’ το μέτωπό της ξεχύνεται ένα μπουκέτο από ξανθά μαλλιά, κίτρινα σαν μεσημεριάτικο φως. Τα μάτια της κλειστά, αλλά τα φαντάζομαι γαλανά σαν τον ανοιξιάτικο ουρανό, όπως της δικής μου Χέλγκα ή της Μαριάνε. Τα χείλη της είναι σκασμένα, μισάνοιχτα, κι από μέσα προβάλλουν δυο δόντια με μικρούς καφετιούς λεκέδες, λίγο στραβά προς τα μέσα. Σκύβω κοντά της, αναπνέω την ανάσα της, σχεδόν ακουμπάω το στόμα μου στο δικό της, αλλά την τελευταία στιγμή τραβιέμαι. Ένας σπασμός ξεκινάει απ’ τον αυχένα μου και κάνει το κεφάλι μου να βουίξει σαν τις σειρήνες του πολέμου. Νιώθω το βλέμμα του Θεού πύρινο πάνω μου».


* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η επιστολική νουβέλα, την οποία συνέγραψε με την Ελένη Κοφτερού, «Άρης» (εκδ. Κίχλη).

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

Για τη νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου «Δύο παράξενα πλάσματα» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει ο Σπύρος Γ. Μπρίκος

Στη νέα νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου ...

«Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» του Μιχάλη Μοδινού (κριτική) – Ζωή που μιμείται τη λογοτεχνία

«Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» του Μιχάλη Μοδινού (κριτική) – Ζωή που μιμείται τη λογοτεχνία

Για τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Η υπόθεση της ερυθράς βασίλισσας» (εκδ. Καστανιώτη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Το κατά πόσον η τέχνη, εν προκειμένω η λογοτεχνία, αντανακλά την πραγματική ζωή (όχι, φυσι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«

«"Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό" – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» του Λέοντα Ναρ

Για τη βιογραφία «Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό... – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» (εκδ. Πατάκη) του Λέοντα Α. Ναρ. Κεντρική εικόνα: Ο Σωκράτης Μάλαμας. 

Γράφει ο Κώστας Φρουζάκης

Το ν...

«Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (κριτική) – Η ιστορία της σφαγής των γυναικών

«Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (κριτική) – Η ιστορία της σφαγής των γυναικών

Για την παράσταση «Η νύφη και το “Καληνύχτα Σταχτοπούτα”» της Καρολίνα Μπιάνκι (Carolina Bianchi) και της κολλεκτίβας Cara de Cavalo στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Βίος και Πολιτεία»: Ο Δημήτρης Σίμος έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο Δημήτρης Σίμος έρχεται στο Υπόγειο

Στο 85ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Δημήτρη Σίμο, με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Κανονικά παιδιά» (εκδ. Μεταίχμιο). Η συζήτηση θα μεταδοθεί την Πέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Επιλογή πενήντα βιβλίων από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή, εστιάζοντας στην Ιστορία, ελληνική και διεθνή, στην πολιτική και τη φιλοσοφία, αλλά και σε βιβλία που αφορούν τον πολιτισμό, την κοινωνία, τη θρησκεία, την ψυχολογία, την επιστήμη. Πενήντα δοκίμια ή μελέτες που μπορούν να μας κάνουν καλύτερους και πιο ενημερωμ...

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ