makridakis perantonakis

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Μακριδάκη «Τα απόνερα της Σοφίας» (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το παράξενο είναι ότι αυτό το μυθιστόρημα δεν μοιάζει με παιδί του Γιάννη Μακριδάκη. Δεν έχει δηλαδή σχεδόν... καθόλου στοιχεία της χιώτικης υπαίθρου, της χωριάτικης ζωής, τη φυσιολατρικής προσκόλλησης, της τοπικής κουλτούρας, της ντόπιας διαλέκτου. Αντίθετα, αναφέρεται στον Ζαχαρία Μελιτάκη και στην εξιστόρησή του για το πώς έγινε συγγραφέας. Με άλλα λόγια έχουμε έναν μορφωμένο, έναν αστό, έναν δυνάμει λόγιο που ξεχωρίζει ανάμεσα στις άλλες απλοϊκές, αμόρφωτες, ιθαγενείς μορφές του χιώτη συγγραφέα. Η ιστορία και η γλώσσα με την οποία αυτή αποδίδεται ξεφεύγουν εμφανώς από το καθιερωμένο συγγραφικό του ύφος και ηχόχρωμα.

Ωστόσο, όσο κι αν ισχύουν τα παραπάνω, αχνοφαίνονται και τα κλασικά στοιχεία της γραφής του: ο αφηγητής που εξιστορεί το παρελθόν και υπονοεί ότι κάποιο τραγικό συμβάν έγινε, συμβάν το οποίο έχει επηρεάσει καθοριστικά το παρόν του· πολλές κλωστές αφήνονται στον αέρα για μια εξέλιξη που θα ανατρέψει ή θα κορυφώσει την ομαλότητα του βίου. Από την άλλη, ο διφορούμενος λόγος του, που υπονοεί αλλά και κρύβει, που εννοεί πολλά επιφανειακά αλλά ταυτόχρονα ακραγγίζει και άλλα βαθύτερα. Ακόμα και τα «απόνερα της Σοφίας», που εννοούν τις συνέπειες του ανεκπλήρωτου έρωτα του 15άχρονου αφηγητή για τη συντοπίτισσά του στις Θέρμες, τη συνομήλική του Σοφία, ενδέχεται να λογο-παίζουν με τη σοφία, που μπουγαδιάζει και τελικά εκβάλλει γραφιάδες και συγγραφείς.

Ο ιδεολογικός προβληματισμός του συγγραφέα φέρνει ξανά τον άνθρωπο στον δρόμο της απο-κοινωνικοποίησης και της υιοθέτησης της φυσιολατρικής ζωής, ενός οικολογικού ανθρωπισμού που δίνει τελικά την ευτυχία.

Αυτό που φαίνεται σχεδόν εξαρχής να κανοναρχεί τη σκέψη του αφηγητή-πρωταγωνιστή είναι η μοίρα. Ένας εξωγενής παράγοντας, όπως ο πατέρας, οδηγεί τον Ζαχαρία έξω από τα θέλω του, στον συγγραφικό δρόμο, επιβάλλοντάς του μια ακούσια σταδιοδρομία. Ο πατέρας στέλνει μια συλλογή διηγημάτων στους εκδότες με το όνομα του γιου κι έπειτα, όταν εκδίδεται, ο τελευταίος αναγκάζεται να υποδυθεί τον συγγραφέα, με την πρωτόγνωρη επιτυχία να καθορίζει και το στίγμα του νεαρού αδημιούργητου ακόμα γεωπόνου. Επίσης, η μητρική χείρα κίνησε τα νήματα, σε ένα είδος ντετερμινισμού, και οδήγησε τη Μαργαρίτα –την αντικαταστάτριά της στο επάγγελμά της– στην ερωτική αγκαλιά του γιου της, σχεδόν μοιραία όπως ο ίδιος πιστεύει. Ο πατέρας-μοίρα επενέβη, χωρίς ο Ζαχαρίας να το θέλει, επέβαλε τη συγγραφική ρότα, ως καπετάνιος που ήταν, και καθόρισε το παρόν και το μέλλον, που δεν ήταν καθόλου στις επιδιώξεις του γιου. Η μητέρα-μοίρα, ηττημένη ίσως από το πατρικό πρότυπο, οδήγησε στην ερωτική επιτυχία, κάτι που ο νεαρός ήρωας αποδέχτηκε απόλυτα. Έτσι, ανιχνεύονται πολλά ψυχαναλυτικά πρότυπα για τον πατέρα-δυνάστη και την ανάγκη μιας πατροκτονίας, αλλά και τη μητέρα-θύμα, τα οποία αναδεικνύουν κι ένα άλλο δίπολο.

estia makridakis ta aponera tis sofiasΑυτό τα δίπολο φαίνεται πιο ξεκάθαρα, αν δώσουμε μια βαθύτερη ερμηνεία με βάση την εξέλιξη και το τέλος του μυθιστορήματος. Τολμώ να μιλήσω για ένα είδος προσπάθειας, δειλής, άβουλης, διστακτικής, που σταδιακά παίρνει σάρκα και οστά, εκ μέρους του Μελιτάκη να αποφύγει τον δρόμο της μοίρας και να χαράξει τον δικό του. Αρνείται να γίνει συγγραφέας, παρά τη γλύκα της πρώτης αναγνώρισης, αρνείται να γράψει περαιτέρω, καθώς δεν βλέπει καμία ουσιαστική κλίση ή προσωπικό κίνητρο, ολισθαίνει σε πιο πρακτικά μονοπάτια, όπως είναι η ενασχόλησή του με το σπίτι του παππού στο νησί και τα φυσιολατρικά του ενδιαφέροντα, απομακρύνεται από τη φιλολογική φωλιά της Αθήνας και ενστερνίζεται τη ζωή στην ύπαιθρο.

Αυτός ο απογαλακτισμός αποκτά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Ο άνθρωπος προγραμματίζεται από την κοινωνία να ακολουθήσει τον δρόμο της επιτυχίας, να αφοσιωθεί σε πνευματικές ενασχολήσεις, να γίνει άνθρωπος του γραφείου και του άστεως, να συμβιβαστεί με τις προκαθορισμένες κατευθύνσεις της οικογένειας και της κομφορμιστικής συμπεριφοράς που φαίνονται ασφαλείς, στρωμένες με χαρτονομίσματα και ακίνδυνες. Στον πυρήνα όμως του «είναι» του δεν υπάρχει αυτή η προδιάθεση, αλλά μια άλλη ζωή, πιο χειρωνακτική, πιο φυσική, πιο ανεξάρτητη, έστω κι αν απαιτεί ένα καινούργιο ξεκίνημα. Ο ιδεολογικός προβληματισμός του συγγραφέα φέρνει ξανά τον άνθρωπο στον δρόμο της απο-κοινωνικοποίησης και της υιοθέτησης της φυσιολατρικής ζωής, ενός οικολογικού ανθρωπισμού που δίνει τελικά την ευτυχία. Ο Μελιτάκης, σαν άλλη μέλιττα, ακολουθεί τα βήματα του ανθρώπου Μ-ακριδάκη, σαν άλλης ακρίδας, έντομα και τα δυο που δεν βολεύονται με το παγιωμένο πλαίσιο, αλλά εφαρμόζουν ένα άλλο πρότυπο ζωής, πιο κοντά στα δέντρα, στα φυσικά προϊόντα και στις συναφείς ασχολίες.

Τελικά το κείμενο παίρνει ολοκληρωμένη μορφή με μια συμβολική πατροκτονία, που συνεπάγεται την αποδέσμευση του ανθρώπου από τον ασφυκτικό πολιτισμό, όσο κι αν αυτό θα κοστίσει. Ο Γιάννης Μακριδάκης επαναφέρει το προσφιλές του θέμα, αυτό της διά της φυσιολατρίας απομάκρυνσης από τα δεσμά της κοινωνίας, όχι με τη διάλεκτο και την προβολή ενός απλού ανθρώπου της υπαίθρου, αλλά με τον άνθρωπο της πόλης και του πολιτισμού (γραμμάτων), ο οποίος αντιλαμβάνεται την ποδηγέτησή του και επιχειρεί μια ηρωική έξοδο.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Με δεδομένα λοιπόν όλα αυτά τα οποία κατέθεσα εδώ με πάσα ειλικρίνεια και δίχως να νοιάζομαι για τις συνέπειές τους στη δήθεν συγγραφική καριέρα μου και στην υπόληψή μου, δηλώνω προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν είμαι ο δολοφόνος του πατέρα εγώ, που έχω συγγράψει μοναχά Τα απόνερα της Σοφίας κατά την περίοδο της εφηβείας μου […]. Μαζί όμως με τον πατέρα, έχει πλέον πεθάνει και ο δολοφόνος υιός του, κατ’ απόλυτη αναλογία με τον θανατηφόρο ιό ο οποίος σκοτώνει τον ξενιστή του».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ