sam albatros 2

Για το μυθιστόρημα του Sam Albatros «Ελαττωματικό αγόρι» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Κολάζ του S.A. από τη σελίδα του στο fb.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η λογοτεχνία μπορεί να υπονομεύσει την πραγματικότητα και τις παγιωμένες της πτυχές, μπορεί να ξαναγράψει το αυτονόητο με άλλους όρους. Κάτι τέτοιο το κάνει συχνά με τη χρήση ενός «λοξού» αφηγητή, που σκέφτεται κι ερμηνεύει τα πράγματα αντισυμβατικά. Αυτή η αντικομφορμιστική οπτική γωνία είναι πρόσφορη, για να αποκαλύψει αλήθειες και να δείξει τον κόσμο από την άλλη του πλευρά. Το έκανε ο Νίκος Χουλιαράς στον Λούσια (1979), ο Παύλος Μάτεσις στη Μητέρα του σκύλου (1990), ο Νίκος Παναγιωτόπουλος στο Ζίγκι απ' τον Μάρφαν (1998), ο Γιάννης Μακριδάκης στον Ήλιο με δόντια (2010) κ.ά.

Ο Sam Albatros, Έλληνας με λατινογραμμένο όνομα, γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, όπου έχει ως αφηγητή το μικρό στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού αγόρι, το οποίο τη δεκαετία του ’90 διαβάζει τον κόσμο με παιδική αφέλεια, με γνήσια σκέψη, με ευτράπελο τρόπο. Του αρέσουν τα βιντεοπαιχνίδια, τα πόκεμον, το μάνγκα Σέιλορ Μουν, η Μπρίτνεϊ Σπίαρς, αλλά δεν του αρέσει το καράτε, το ποδόσφαιρο ή οι ποντιακοί χοροί. Κάνει παρέα με κορίτσια, όπως τη Σοφία, την Αθηνά και την Αθανασία, η τελευταία εκ των οποίων θέλει να γίνει αγόρι· όπως κι ο πρωταγωνιστής μας που θέλει να γίνει κορίτσι…

Ο Sam Albatros διαβάζει το φύλο και το γένος, το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό γένος, από τη σκοπιά ενός αδιαμόρφωτου ακόμα νεαρού ατόμου. Αυτό, μολονότι η κοινωνία δεν αντιλαμβάνεται τέτοιες διαφοροποιήσεις, μολονότι η οικογένεια δεν το θέλει να ασχολείται με κοριτσίστικες συνήθειες, που προσιδιάζουν σε «πούστηδες», μολονότι τα συνομήλικα αγόρια ασκούν βία εις βάρος του, προσπαθεί να συνειδητοποιήσει τη δική του αυτονόητη πραγματικότητα, την ομοφυλόφιλη τάση του, και να εξηγήσει παιδικά κι αυθόρμητα τα δικά του θέλω σε σχέση με τα πρέπει των άλλων.

Η παιδική σκοπιά, πασπαλισμένη με χιούμορ και ανυπόκριτες ματιές, μπορεί και αποκαλύπτει πως η κατεστημένη πραγματικότητα είναι απλώς η σύμβαση που έχουν υπογράψει οι μεγάλοι, και συχνά μέσα σ’ αυτήν τελματώνονται, βαλτώνουν και αδυνατούν να δουν τη ζωή αλλιώς.

Η διπλή, λοιπόν, αυτή διάσταση, μεταξύ παιδιού και μεγάλων αλλά και μεταξύ γυναικείας ταυτότητας και ανδρικού φύλου, ταλαντεύει την αφήγηση ανάμεσα στην παγιωμένη πραγματικότητα με τα στερεότυπά της και την επιδιωκόμενη ζωή. Η δεύτερη δεν εμμένει απλώς στα θέσφατα μιας συντηρητικής κοσμοαντίληψης, η οποία δεν υποψιάζεται καν το διαφορετικό μέσα στο φυσικό. Πολύ περισσότερο, προσπαθεί να δημιουργήσει πρώτα τη δική της αυτοεικόνα, χωρίς να κατανοεί ότι οι μεγάλοι όχι απλώς θεωρούν αυτονόητο ό,τι έχουν οι ίδιοι συνηθίσει, αλλά κι ότι η απόσταση που τη χωρίζει από τη στερεότυπη αντίληψη δεν έγκειται μόνο στην παιδική σκοπιά, που θα αρθεί όταν κανείς μεγαλώσει. Βρίσκεται κυρίως στη διάσταση φύλου και γένους, η οποία προκαλεί ρήξεις και χάσματα, δυσγεφύρωτες χαράδρες και ασύλληπτες αποστάσεις.

estia albatros elattomatiko agoriΟ μικρός μπερδεύει στα παιχνίδια του τους κακούς με τους καλούς, «μπερδεύει» και στη ζωή τα αγορίστικα με τα κοριτσίστικα καμώματα. Έτσι, όμως, η παιδική σκοπιά, πασπαλισμένη με χιούμορ και ανυπόκριτες ματιές, μπορεί και αποκαλύπτει πως η κατεστημένη πραγματικότητα είναι απλώς η σύμβαση που έχουν υπογράψει οι μεγάλοι, και συχνά μέσα σ’ αυτήν τελματώνονται, βαλτώνουν και αδυνατούν να δουν τη ζωή αλλιώς. Αυτό το «αλλιώς» προσπαθεί ο Sam Albatros να αποκαλύψει και να περάσει λογοτεχνικά στον αναγνώστη. Το «ελαττωματικό» αγόρι του τίτλου, σαν τις ελαττωματικές τηλεοράσεις που τις επιστρέφει ο παραπονεμένος καταναλωτής, είναι το δυσλειτουργικό κατά την κοινωνία άτομο που δεν συμπορεύεται με τις παγιωμένες αντιλήψεις περί φύλου και γι’ αυτό μοιάζει χαλασμένο κι ανώμαλο.

Ο συγγραφέας, διαβάζω στο βιογραφικό του, είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Ψυχολογία και διδακτορικού τίτλου στις Νευροεπιστήμες. Έχει παρουσιάσει ως τώρα video art performances και video poems. Με αυτό το πρώτο του μυθιστόρημα μπαίνει δυναμικά στη λογοτεχνική σκηνή, αξιοποιεί τη γλώσσα και τις συνυποδηλώσεις της, μετέρχεται της παιδικής ομιλίας και προοπτικής, καταφέρνοντας να αποδομήσει τα στερεότυπα περί προδιαγεγραμμένης έμφυλης ταυτότητας. Η γλώσσα, που στο συγκείμενο των ενήλικων έχει μερικές καθιερωμένες σημασίες, αυτονόητες και κοινωνικά κατανοητές, στο επίπεδο της παιδικής σκέψης εξαρθρώνεται και αποσυνδέεται με τυπικούς κανόνες και σημασίες. Έτσι, κάθε εμπειρία, την οποία μοιράζεται μαζί μας ο νεαρός αφηγητής, είναι μια πινελιά στο μεγάλο κάδρο της κατανόησης εκ μέρους μας πως ο άνθρωπος εισέρχεται σε μια προκαθορισμένη κοινωνική πραγματικότητα, αλλά ο ίδιος δεν είναι υποχρεωμένος να πάρει τα ρούχα που οι άλλοι έχουν προαποφασίσει γι’ αυτόν.

Η γλώσσα, που στο συγκείμενο των ενήλικων έχει μερικές καθιερωμένες σημασίες, αυτονόητες και κοινωνικά κατανοητές, στο επίπεδο της παιδικής σκέψης εξαρθρώνεται και αποσυνδέεται με τυπικούς κανόνες και σημασίες.

Προσπερνώ την τυχόν ένσταση ότι στις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού ο παγιωμένος τρόπος σκέψης και η απομάκρυνση από το αφελές επίπεδο έχει εν μέρει συντελεστεί και γι’ αυτό φαίνεται λίγο αφύσικη η συνέχιση της αφελούς ματιάς και σ’ αυτήν την ηλικία. Μένω στη βαθιά ανατροπή στις έμφυλες αξίες που φέρνει ο πρωταγωνιστής του Ελαττωματικού αγοριού: όλο το βιβλίο αποκτά χαρακτήρα όχι τόσο έμμεσης καταγγελίας, αλλά πρώτιστα τεθλασμένης ματιάς, η οποία αποσυναρμολογεί τον σταθερό και δη συντηρητικό τρόπο σκέψης μιας μερίδας της κοινωνίας. Η έμφυλη ταυτότητα διαμορφώνεται, αναπτύσσεται, πλάθεται, με βιολογικές ή ψυχολογικές προδιαθέσεις, κόντρα στο κατεστημένο και στην παρωχημένη ιδέα περί της αμετάβλητης, προδιαγεγραμμένης εκ φύσεως, υπόστασής της.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Είμαστε με τον μπαμπά στα ποντιακά κι εγώ όλο κοιτάζω το ταβάνι γιατί βαριέμαι να χορεύω ποντιακά. Πρέπει όμως να συνεχίσω γιατί η Πόντια γιαγιά θα με βλέπει από εκεί πάνω και θα χαίρεται, έτσι λέει ο μπαμπάς.

“[…] η γιαγιά θέλει να βλέπει εσένα να χορεύεις ποντιακά!” μου λέει ο μπαμπάς.
“Κι εγώ θέλω να μάθω να χορεύω σαν την Μπρίτνεϊ Σπίαρς!” του λέω.
“Τι! Τέτοια χορεύουνε οι ντιγκιντάγκες” μου λέει και το μάγουλό μου γίνεται κατακόκκινο. Το αυτοκίνητο κάνει μια απότομη στροφή όπως στα κινούμενα σχέδια. “Πούστη θα σε κάνω; Θα με πεθάνεις γέρο άνθρωπο!”»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

«Τράνταγμα» του Νικόλα Ευαντινού (κριτική) – Διευρύνοντας τα όρια της προσωπικής εμπειρίας

«Τράνταγμα» του Νικόλα Ευαντινού (κριτική) – Διευρύνοντας τα όρια της προσωπικής εμπειρίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Νικόλα Ευαντινού «Τράνταγμα» (εκδ. Κέδρος). 

Γράφει ο Νίκος Χρυσός

Παρότι πρώτο πεζογραφικό βιβλίο του, το ...

«O κόκκινος καθηγητής» του Διονύση Χαριτόπουλου (κριτική) – Το χρονικό ενός θυμωμένου παιδιού

«O κόκκινος καθηγητής» του Διονύση Χαριτόπουλου (κριτική) – Το χρονικό ενός θυμωμένου παιδιού

Για το χρονικό του Διονύση Χαριτόπουλου «Ο κόκκινος καθηγητής» (εκδ. Τόπος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Πειραιάς των ανθρώπων της βιοπάλης, αλλά και των τυχοδιωκτών, που δεν διστάζουν να διαβούν τον Ρουβίκωνα και να παρανο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Πέμπτη 19 Ιουνίου

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Πέμπτη 19 Ιουνίου

Με εννέα εκδηλώσεις για την Πέμπτη 19 Ιουνίου συνεχίζεται το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025, φτάνοντας ως τη Θεσσαλονίκη και την Κύπρο. Κεντρική εικόνα: Η Εστέρ Πανιάγουα (Esther Paniagua).

Επιμέλεια: Book Press

...
«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

«Ποιος θα της το πει;» του Αλέξανδρου Σταυρόπουλου (κριτική) – Όταν η Χιονάτη παίρνει τα ηνία του παραμυθιού

«Ποιος θα της το πει;» του Αλέξανδρου Σταυρόπουλου (κριτική) – Όταν η Χιονάτη παίρνει τα ηνία του παραμυθιού

Για την παράσταση «Ποιος θα της το πει;» του Αλέξανδρου Σταυρόπουλου στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Προχθές είδα τη χορογραφία «Ποιος θα της το πει;» του Αλέξανδρου Σταυρόπ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ