sam albatros 2

Για το μυθιστόρημα του Sam Albatros «Ελαττωματικό αγόρι» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Κολάζ του S.A. από τη σελίδα του στο fb.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η λογοτεχνία μπορεί να υπονομεύσει την πραγματικότητα και τις παγιωμένες της πτυχές, μπορεί να ξαναγράψει το αυτονόητο με άλλους όρους. Κάτι τέτοιο το κάνει συχνά με τη χρήση ενός «λοξού» αφηγητή, που σκέφτεται κι ερμηνεύει τα πράγματα αντισυμβατικά. Αυτή η αντικομφορμιστική οπτική γωνία είναι πρόσφορη, για να αποκαλύψει αλήθειες και να δείξει τον κόσμο από την άλλη του πλευρά. Το έκανε ο Νίκος Χουλιαράς στον Λούσια (1979), ο Παύλος Μάτεσις στη Μητέρα του σκύλου (1990), ο Νίκος Παναγιωτόπουλος στο Ζίγκι απ' τον Μάρφαν (1998), ο Γιάννης Μακριδάκης στον Ήλιο με δόντια (2010) κ.ά.

Ο Sam Albatros, Έλληνας με λατινογραμμένο όνομα, γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, όπου έχει ως αφηγητή το μικρό στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού αγόρι, το οποίο τη δεκαετία του ’90 διαβάζει τον κόσμο με παιδική αφέλεια, με γνήσια σκέψη, με ευτράπελο τρόπο. Του αρέσουν τα βιντεοπαιχνίδια, τα πόκεμον, το μάνγκα Σέιλορ Μουν, η Μπρίτνεϊ Σπίαρς, αλλά δεν του αρέσει το καράτε, το ποδόσφαιρο ή οι ποντιακοί χοροί. Κάνει παρέα με κορίτσια, όπως τη Σοφία, την Αθηνά και την Αθανασία, η τελευταία εκ των οποίων θέλει να γίνει αγόρι· όπως κι ο πρωταγωνιστής μας που θέλει να γίνει κορίτσι…

Ο Sam Albatros διαβάζει το φύλο και το γένος, το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό γένος, από τη σκοπιά ενός αδιαμόρφωτου ακόμα νεαρού ατόμου. Αυτό, μολονότι η κοινωνία δεν αντιλαμβάνεται τέτοιες διαφοροποιήσεις, μολονότι η οικογένεια δεν το θέλει να ασχολείται με κοριτσίστικες συνήθειες, που προσιδιάζουν σε «πούστηδες», μολονότι τα συνομήλικα αγόρια ασκούν βία εις βάρος του, προσπαθεί να συνειδητοποιήσει τη δική του αυτονόητη πραγματικότητα, την ομοφυλόφιλη τάση του, και να εξηγήσει παιδικά κι αυθόρμητα τα δικά του θέλω σε σχέση με τα πρέπει των άλλων.

Η παιδική σκοπιά, πασπαλισμένη με χιούμορ και ανυπόκριτες ματιές, μπορεί και αποκαλύπτει πως η κατεστημένη πραγματικότητα είναι απλώς η σύμβαση που έχουν υπογράψει οι μεγάλοι, και συχνά μέσα σ’ αυτήν τελματώνονται, βαλτώνουν και αδυνατούν να δουν τη ζωή αλλιώς.

Η διπλή, λοιπόν, αυτή διάσταση, μεταξύ παιδιού και μεγάλων αλλά και μεταξύ γυναικείας ταυτότητας και ανδρικού φύλου, ταλαντεύει την αφήγηση ανάμεσα στην παγιωμένη πραγματικότητα με τα στερεότυπά της και την επιδιωκόμενη ζωή. Η δεύτερη δεν εμμένει απλώς στα θέσφατα μιας συντηρητικής κοσμοαντίληψης, η οποία δεν υποψιάζεται καν το διαφορετικό μέσα στο φυσικό. Πολύ περισσότερο, προσπαθεί να δημιουργήσει πρώτα τη δική της αυτοεικόνα, χωρίς να κατανοεί ότι οι μεγάλοι όχι απλώς θεωρούν αυτονόητο ό,τι έχουν οι ίδιοι συνηθίσει, αλλά κι ότι η απόσταση που τη χωρίζει από τη στερεότυπη αντίληψη δεν έγκειται μόνο στην παιδική σκοπιά, που θα αρθεί όταν κανείς μεγαλώσει. Βρίσκεται κυρίως στη διάσταση φύλου και γένους, η οποία προκαλεί ρήξεις και χάσματα, δυσγεφύρωτες χαράδρες και ασύλληπτες αποστάσεις.

estia albatros elattomatiko agoriΟ μικρός μπερδεύει στα παιχνίδια του τους κακούς με τους καλούς, «μπερδεύει» και στη ζωή τα αγορίστικα με τα κοριτσίστικα καμώματα. Έτσι, όμως, η παιδική σκοπιά, πασπαλισμένη με χιούμορ και ανυπόκριτες ματιές, μπορεί και αποκαλύπτει πως η κατεστημένη πραγματικότητα είναι απλώς η σύμβαση που έχουν υπογράψει οι μεγάλοι, και συχνά μέσα σ’ αυτήν τελματώνονται, βαλτώνουν και αδυνατούν να δουν τη ζωή αλλιώς. Αυτό το «αλλιώς» προσπαθεί ο Sam Albatros να αποκαλύψει και να περάσει λογοτεχνικά στον αναγνώστη. Το «ελαττωματικό» αγόρι του τίτλου, σαν τις ελαττωματικές τηλεοράσεις που τις επιστρέφει ο παραπονεμένος καταναλωτής, είναι το δυσλειτουργικό κατά την κοινωνία άτομο που δεν συμπορεύεται με τις παγιωμένες αντιλήψεις περί φύλου και γι’ αυτό μοιάζει χαλασμένο κι ανώμαλο.

Ο συγγραφέας, διαβάζω στο βιογραφικό του, είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Ψυχολογία και διδακτορικού τίτλου στις Νευροεπιστήμες. Έχει παρουσιάσει ως τώρα video art performances και video poems. Με αυτό το πρώτο του μυθιστόρημα μπαίνει δυναμικά στη λογοτεχνική σκηνή, αξιοποιεί τη γλώσσα και τις συνυποδηλώσεις της, μετέρχεται της παιδικής ομιλίας και προοπτικής, καταφέρνοντας να αποδομήσει τα στερεότυπα περί προδιαγεγραμμένης έμφυλης ταυτότητας. Η γλώσσα, που στο συγκείμενο των ενήλικων έχει μερικές καθιερωμένες σημασίες, αυτονόητες και κοινωνικά κατανοητές, στο επίπεδο της παιδικής σκέψης εξαρθρώνεται και αποσυνδέεται με τυπικούς κανόνες και σημασίες. Έτσι, κάθε εμπειρία, την οποία μοιράζεται μαζί μας ο νεαρός αφηγητής, είναι μια πινελιά στο μεγάλο κάδρο της κατανόησης εκ μέρους μας πως ο άνθρωπος εισέρχεται σε μια προκαθορισμένη κοινωνική πραγματικότητα, αλλά ο ίδιος δεν είναι υποχρεωμένος να πάρει τα ρούχα που οι άλλοι έχουν προαποφασίσει γι’ αυτόν.

Η γλώσσα, που στο συγκείμενο των ενήλικων έχει μερικές καθιερωμένες σημασίες, αυτονόητες και κοινωνικά κατανοητές, στο επίπεδο της παιδικής σκέψης εξαρθρώνεται και αποσυνδέεται με τυπικούς κανόνες και σημασίες.

Προσπερνώ την τυχόν ένσταση ότι στις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού ο παγιωμένος τρόπος σκέψης και η απομάκρυνση από το αφελές επίπεδο έχει εν μέρει συντελεστεί και γι’ αυτό φαίνεται λίγο αφύσικη η συνέχιση της αφελούς ματιάς και σ’ αυτήν την ηλικία. Μένω στη βαθιά ανατροπή στις έμφυλες αξίες που φέρνει ο πρωταγωνιστής του Ελαττωματικού αγοριού: όλο το βιβλίο αποκτά χαρακτήρα όχι τόσο έμμεσης καταγγελίας, αλλά πρώτιστα τεθλασμένης ματιάς, η οποία αποσυναρμολογεί τον σταθερό και δη συντηρητικό τρόπο σκέψης μιας μερίδας της κοινωνίας. Η έμφυλη ταυτότητα διαμορφώνεται, αναπτύσσεται, πλάθεται, με βιολογικές ή ψυχολογικές προδιαθέσεις, κόντρα στο κατεστημένο και στην παρωχημένη ιδέα περί της αμετάβλητης, προδιαγεγραμμένης εκ φύσεως, υπόστασής της.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Είμαστε με τον μπαμπά στα ποντιακά κι εγώ όλο κοιτάζω το ταβάνι γιατί βαριέμαι να χορεύω ποντιακά. Πρέπει όμως να συνεχίσω γιατί η Πόντια γιαγιά θα με βλέπει από εκεί πάνω και θα χαίρεται, έτσι λέει ο μπαμπάς.

“[…] η γιαγιά θέλει να βλέπει εσένα να χορεύεις ποντιακά!” μου λέει ο μπαμπάς.
“Κι εγώ θέλω να μάθω να χορεύω σαν την Μπρίτνεϊ Σπίαρς!” του λέω.
“Τι! Τέτοια χορεύουνε οι ντιγκιντάγκες” μου λέει και το μάγουλό μου γίνεται κατακόκκινο. Το αυτοκίνητο κάνει μια απότομη στροφή όπως στα κινούμενα σχέδια. “Πούστη θα σε κάνω; Θα με πεθάνεις γέρο άνθρωπο!”»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

«Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες» (κριτική) – Η γκόθικ λογοτεχνική παράδοση της Ελλάδας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες – Μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου» (ανθολόγηση – εισαγωγή – επίμετρο: Γιώργος Θάνος, εκδ. Ροές).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Νεράιδες, στοιχει...

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

«Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» της Δήμητρας Λουκά (κριτική) – Πρόσωπα και προσωπεία του μύθου

Για τη συλλογή διηγημάτων της Δήμητρας Λουκά «Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου» (εκδ. Κίχλη). Κεντρική εικόνα: Daniel Egnéus

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Πώς μπορεί ένας αρχετυπικός μύθος, διατηρημένος μέσα στους αιώνες στη βασική του δομή ...

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

«Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) – Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης

Για το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη «Ελσίνκι» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Ο πρωταγωνιστής της ιρακινής ταινίας «The Heart Sculpture».

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη ανήκει καταρχάς στη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ