to louloudi tis thalassas

Για το μυθιστόρημα της Νάγιας Δαλακούρα «Το λουλούδι της θάλασσας» (εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα από την τηλεοπτική σειρά «The Τerror» για την αποστολή του 1845.

Της Λεύκης Σαραντινού

Την αίσθηση μαγείας από τον παγωμένο και σιωπηλό Βορρά, με τους ιριδισμούς του Βορείου Σέλαος, καθώς και το ανεπαίσθητο άρωμα των απολιθωμένων βικτωριανών ηθών, περικλείει το νέο μυθιστόρημα της Νάγιας Δαλακούρα.

Το λουλούδι της θάλασσας εκτός από τίτλος του βιβλίου, είναι και το πλοίο το οποίο θα μεταφέρει τον βικτωριανό αριστοκράτη και χειρουργό Τζέιμς Κάρινγκτον στα παγωμένα νερά της Αρκτικής και στην αγκαλιά της Νανούκ, μιας εκπροσώπου της φυλής των Ινουίτ που κατοικεί στη νήσο Μπάφιν του Καναδά, στον αρκτικό κύκλο.

Ο αναπάντεχος αυτός έρωτας είναι ο βασικός μυθιστορηματικός καμβάς πάνω στον οποίο η Δαλακούρα κεντάει την πλοκή του βιβλίου της και κινεί τον μύθο.

Ο Τζέιμς, ορφανός από μητέρα ήδη από τη γέννησή του, μεγαλώνει στη Μεγάλη Βρετανία, τη μεγαλύτερη αποικιοκρατική δύναμη της εποχής, και σε ένα αυστηρό περιβάλλον που υμνεί την αριστοκρατία και εμμένει στην τυποποίηση, καταπνίγοντας κάθε εκδήλωση αυθορμητισμού. Κόντρα στα ήθη αυτά, ο Τζέιμς νιώθει να διαφέρει από τους υπόλοιπους και να ασφυκτιά σ' αυτό το καταπιεστικό περιβάλλον. Έτσι αποφασίζει να σπουδάσει ιατρική με ειδίκευση στη χειρουργική, μια επιλογή που ήταν μακριά από τις επιθυμίες του πατέρα του.

Η ανήσυχη καρδιά του ονειρεύεται να φτερουγίσει σε άλλα, ανεξερεύνητα μέρη και να γνωρίσει νέους τόπους και ανθρώπους. Η κατάλληλη ευκαιρία παρουσιάζεται όταν συστήνεται μια ναυτική αποστολή, εν έτει 1848, προκειμένου να ανακαλύψει τι απέγιναν τα μυθικά πλοία «Erebus» και «Terror» της καταραμένης αποστολής του Βρετανού εξερευνητή Τζον Φράνκλιν, που εξαφανίστηκαν, δίχως να αφήσουν ίχνη, το 1845 στην προσπάθειά τους να βρουν το περίφημο Βορειοδυτικό Πέρασμα, διαβόητο πόθο όλων των εξερευνητών του 19ου αιώνα.

(...) κάτι πολύ περισσότερο από μια δυνατή ερωτική ιστορία.

Στη νήσο Μπάφιν όμως, για την οποία έχουν βάλει πλώρη τα βρετανικά πλοία, κατοικεί η Νανούκ και ο λαός της. Η Νανούκ είναι μια όμορφη Ινουίτ, μεγαλωμένη σύμφωνα με τους νόμους της φύσης και της καρδιάς, με έναν τρόπο δηλαδή εντελώς διαφορετικό από τον Τζέιμς. Ποια θα είναι η κατάληξη όταν οι εκπρόσωποι αυτών των δύο εντελώς διαφορετικών κόσμων συναντηθούν; Θα έχει μέλλον ο αταίριαστος έρωτάς τους ή ο χωρισμός καθίσταται αναπότρεπτος; Ο αναπάντεχος αυτός έρωτας είναι ο βασικός μυθιστορηματικός καμβάς πάνω στον οποίο η Δαλακούρα κεντάει την πλοκή του βιβλίου της και κινεί τον μύθο. Το λουλούδι της θάλασσας όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια δυνατή ερωτική ιστορία. Πάνω απ' όλα είναι η σύγκρουση του φυσικού με τον τυποποιημένο τρόπο ζωής, η αναμέτρηση των αυτοχθόνων γηγενών πολιτισμών, οι οποίοι ζουν σε αρμονία με τη Μητέρα Φύση, και των εκπολιτισμένων ανθρώπων, οι οποίοι την καταστρέφουν.

«Οι Ινουίτ ζουν με τον φόβο του απρόσμενου, γνωρίζουν απόλυτα το αδάμαστο της φύσης, ξέρουν πως τίποτε δεν αντιστέκεται στον χρόνο, σέβονται τις αποφάσεις των πνευμάτων. Σ' έναν κόσμο μεγάλης θνησιμότητας, κατορθώνουν να αφήνουν το παρελθόν πίσω τους και μαθαίνουν να ζουν την κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία».

«Τα τελευταία χρόνια ο συντηρητικό αριστοκράτης είχε εξελιχθεί σε έναν υπέρμετρα αυστηρό γέρο, με ιδέες που ανήκαν στους σκοτεινούς παρελθόντες αιώνες, όπως πίστευε ο γιος του, κληρονόμος της περιουσίας και μοναδικός απόγονος μιας μακράς δυναστείας που περηφανευόταν πως είχε ρίζες στους Σταυροφόρους του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. Οι δε πεποιθήσεις του ενθάρρυναν συντηρητικά, ξεπερασμένα και απαράδεκτα για τον γιο του κατεστημένα, όπως το δουλεμπόριο, η φεουδαρχία και η σαφής ανωτερότητα της λευκής φυλής έναντι των απολίτιστων αγρίων του νεοανακαλυφθέντος κόσμου. Κατεστημένα που έκαναν τον Τζέιμς να δυσφορεί και ταυτόχρονα να αναζητεί τρόπους προκειμένου να ξεφύγει από το υποκριτικό περιβάλλον που τον έπνιγε».

Ο 19ος αιώνας ήταν μια μεταβατική εποχή όχι μονάχα για τη Μεγάλη Βρετανία, αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η βιομηχανική επανάσταση είχε πάρει πλέον για τα καλά τον δρόμο της, ωθώντας στη διόγκωση και την ακμή της τάξης των αστών, η φεουδαρχία, το εκκλησιαστικό κατεστημένο και η αριστοκρατία κατέρρεαν ραγδαία, ενώ νέα μεγάλα μυαλά όπως ο Δαρβίνος και ανθρωπολόγοι όπως ο Μπόας διατύπωναν «αιρετικές», για την εποχή τους, απόψεις. Η αποικιοκρατία βρισκόταν στο απόγειό της, επιτρέποντας στους εξουσιαστές λευκούς να διατυπώνουν ρατσιστικές απόψεις για τους «ευγενείς αγρίους» του υπόλοιπου πλανήτη –απόψεις που εντάχθηκαν σε ό,τι αργότερα χαρακτηρίστηκε ως κοινωνικός δαρβινισμός– και να διακηρύσσουν πανηγυρικά την ανωτερότητά τους έναντι των υπολοίπων φυλών.

Ο αναγνώστης σχεδόν ακούει, καθώς γυρίζει τις σελίδες του βιβλίου το ελαφρύ τρίξιμο του πάγου και τις κραυγές των καριμπού, αισθάνεται τον παγωμένο άνεμο να χτυπάει κατά ριπές το πρόσωπό του...

Σε αυτό ακριβώς το σημείο είναι που εστιάζει το βιβλίο της Δαλακούρα, το πιο πολυσήμαντο, πολυδιάστατο, αλλά και το πιο ώριμο από τα μέχρι τώρα βιβλία της. Η Αγγλία της βασίλισσας Βικτορίας, της Βιομηχανικής Επανάστασης, των εξερευνητών, του δουλεμπορίου και των αναδυόμενων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του Δαρβίνου και του Ντίκενς, αποτελεί το ένα από τα δύο εκ διαμέτρου αντίθετα σκηνικά του βιβλίου. Το άλλο, το αποτελούν οι παγωμένες εσχατιές του Βορρά, με τον βαρύ ληθαργικό και εξοντωτικό χειμώνα αλλά και τη γλυκύτερη άνοιξη που βλέπει ποτέ η γη. Εκεί, στα τοπία της Αρκτικής, αναδεικνύεται όλη η ξεχωριστή περιγραφική ικανότητα και η ομορφιά του λόγου της συγγραφέως. Ο αναγνώστης σχεδόν ακούει, καθώς γυρίζει τις σελίδες του βιβλίου το ελαφρύ τρίξιμο του πάγου και τις κραυγές των καριμπού, αισθάνεται τον παγωμένο άνεμο να χτυπάει κατά ριπές το πρόσωπό του και αγαλλιάζει η ψυχή του όταν «βλέπει» το πρώτο χορτάρι να ξεπετάγεται δειλά δειλά από την χιονισμένη γη, σηματοδοτώντας το τέλος του χειμώνα.

KLEIDARITHMOS DALAKOURA NAYA photo
Η Νάγια Δαλακούρα γεννήθηκε το 1980 και μεγάλωσε στην Κομοτηνή. Δραστηριοποιείται στον χώρο των μουσείων ως επιμελήτρια εκθέσεων και μουσειοπαιδαγωγός. Από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος κυκλοφόρησε το 2019 το πρώτο μυθιστόρημά της με τίτλο «Το λιμάνι των χαμένων γυναικών» και το 2021, το δεύτερο «Θράσσα - Η μάγισσα της Θράκης».
 

Το νερό είναι αδιαμφισβήτητα το στοιχείο που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο, τόσο στο εξώφυλλο, όσο και στις σελίδες του, σε όλες τις μορφές του: πάγος ως στερεό, θάλασσα ως υγρό και ομίχλη ως αέριο στοιχείο.

Πέρα από το ζήτημα της διαφορετικότητας και της υποτιθέμενης ανωτερότητας των πολιτισμών, αναδύεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου και ένα δυνατό οικολογικό μήνυμα για την ομορφιά ενός κόσμου που πεθαίνει κινδυνεύοντας από την υπερθέρμανση του πλανήτη, και ειδικότερα για την περιοχή του αρκτικού Βορρά.

Σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης, η Δαλακούρα δεν αφήνει τίποτε στην τύχη. Πέρα από τις εξαίσιες περιγραφές, χρησιμοποιεί ενίοτε την προοικονομία και για να φιλοτεχνήσει το πλήρες πορτρέτο των χαρακτήρων της. Το ημερολόγιο που κρατάει ο Τζέιμς στο ταξίδι του, αποτελεί μια δυνατή, γεμάτη συναίσθημα πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Στο ημερολόγιο εκείνο υπάρχει και ένα κρυμμένο οικογενειακό μυστικό, μαζί με μια αναπάντεχη ανατροπή στην υπόθεση, τα οποία θα προσφέρουν ένα συγκινητικό τέλος και ταυτόχρονα την ηθική κάθαρση των ηρώων – μια κάθαρση που έχει τις ρίζες της στην αρχαία τραγωδία.

klidarithmos dalakoura louloudi tis thalassasΤο ταξίδι που θα πραγματοποιήσει ο Τζέιμς θα τον απελευθερώσει, ως έναν βαθμό, από τα στερεότυπα με τα οποία γαλουχήθηκε. Δεν θα μπορέσει όμως ποτέ του να κατακτήσει το ελεύθερο πνεύμα της Νανούκ και να απαλλαγεί οριστικά από τον οριοθετημένο βικτωριανό εαυτό του. Έναν εαυτό τον οποίο κατά βάθος απεχθάνεται, αλλά αδυνατεί να ξεριζώσει ολοκληρωτικά.

Η αντίθεση των δύο διαφορετικών αντιλήψεων ζωής, γίνεται ακόμη εντονότερη από την απόδοση των δύο πρωταγωνιστών, του Τζέιμς και της Νανούκ, οι οποίοι διατηρούν χαρακτηριστικά, τα οποία έρχονται σε ευθεία αντίθεση με το κοινώς αναμενόμενο για το φύλο τους: ο Τζέιμς παρουσιάζεται τρυφερός και συναισθηματικός με λεπτότητα τρόπων και αισθημάτων, ενώ η Νανούκ εμφανίζεται ιδιαίτερα δυναμική και ισχυρή προσωπικότητα, η οποία μάλιστα πηγαίνει και για κυνήγι με τους άντρες της φυλής της. Η πραότητα του Τζέιμς και ο δυναμισμός της Νανούκ έρχονται σε ευθεία αντίθεση με το κοινωνικό φύλο των ηρώων, και αυτό δεν είναι κάτι που το κάνει για πρώτη φορά η Δαλακούρα, μιας και τόσο η Ρόζα από το Λιμάνι των χαμένων γυναικών όσο και η Ζωή από τη Θράσσα είναι δύο αντισυμβατικοί και δυναμικοί γυναικείοι χαρακτήρες. 

Εν κατακλείδι, όλη η μυστηριακή ομορφιά του παγωμένου Βορρά με τα πανέμορφα λευκά τοπία του, αλλά και η μονολιθικότητα της Βικτοριανής Αγγλίας περιέχονται σ' αυτό το μυθιστόρημα, το οποίο μπορεί να μιλάει για ένα λουλούδι της θάλασσας, έχει όμως βάλει προορισμό να ανθίσει εντός του κάθε αναγνώστη του βιβλίου της Δαλακούρα.


* Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία» (εκδ. Ενάλιος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου

Παρουσίαση του μυθιστορήματος του Κώστα Ακρίβου «Όνομα πατρός: Δούναβης» την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, στον ΙΑΝΟ της Αθήνας.

Επιμέλεια: Book Press

Την Τρίτη 20 Μαΐου, στις 19:30, η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και ο...

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η

Φώτης Τερζάκης: «Ως συμπεριληπτικό όνομα, η "Ανατολή" είναι ήδη μια ρατσιστική και αποικιοκρατική κατηγορία, ένας τόπος της φαντασίας μας»

Μιλήσαμε με τον Φώτη Τερζάκη με αφορμή την πρόσφατη επανακυκλοφορία της μετάφρασής του της περίφημης μελέτης του Έντουαρντ Σαΐντ (Edward Said) «Οριενταλισμός», από τις εκδόσεις Σάλτο.

Στον Κ.Β. Κατσουλάρη 

Λίγα εί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ