clytemnestra

Για το μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων «Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας» (εκδ. Πατάκη). Φωτογραφία: Λεπτομέρεια του πίνακα του John Collier «Κλυταιμνήστρα» (1914) © Worcester City Museums.

Της Λεύκης Σαραντινού

Στο μυαλό δύο διάσημων «φονιάδων» της ελληνικής μυθολογίας, της Κλυταιμνήστρας και του γιου της, Ορέστη, αποπειράται να εισχωρήσει ο Μάνος Κοντολέων με το νέο του μυθιστόρημα που τιτλοφορείται Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας (εκδ. Πατάκη). Και η αλήθεια είναι ότι, για άνθρωπος της σύγχρονης εποχής που δεν έζησε ποτέ στον μυθικό κόσμο των Μυκηνών, πετυχαίνει τον παραπάνω στόχο στον μέγιστο ικανοποιητικό βαθμό.

«Νομίζω πως, αν έπρεπε να διαλέξω το χρώμα που ταιριάζει στις Μυκήνες, το χρώμα του αίματος θα διάλεγα. Το κόκκινο.
Είναι το χρώμα της εξουσίας και το χρώμα που ερεθίζει τον άνδρα. Χρώμα με ξεκάθαρο μήνυμα – ή νικάς ή πεθαίνεις».

Με τέτοιου είδους φράσεις, όπως την παραπάνω, την οποία βάζει ο συγγραφέας στο στόμα του Ορέστη, αναπτύσσεται η προοικονομία στο μυθιστόρημα, μια προοικονομία για το τραγικό τέλος μιας από τις γνωστότερες ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας, η οποία παρεισφρέει σε πολλά σημεία του βιβλίου.

Με αυτόν τον τρόπο και με την πυκνή, αλληγορική σε πολλά σημεία του βιβλίου, γλώσσα που διαθέτει, καθώς και με μια έντονα φιλοσοφική και αποφθεγματική διάθεση, καταφέρνει ο Μάνος Κοντολέων να δημιουργήσει ατμόσφαιρα η οποία θυμίζει την ατμόσφαιρα των αρχαίων τραγωδιών στις οποίες δεσπόζουν οι έννοιες της Ύβρις και της Νέμεσις. Σε αυτό συμβάλλουν και τα μικρά αποσπάσματα από την τραγωδία Ορέστης του Ευριπίδη που ο συγγραφέας εγκιβωτίζει εντέχνως στο κείμενό του.

Σκοπός του Κοντολέων δεν είναι η αφήγηση της γνωστής ιστορίας από την ελληνική μυθολογία για τον οίκο των Ατρειδών και την περίφημη κατάρα του, δηλαδή τον φόνο του Αγαμέμνονα από τη σύζυγό του την Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο και, κατόπιν, τη δολοφονία των δύο δολοφόνων από τον μητροκτόνο Ορέστη. Αντιθέτως, ο Κοντολέων δημιουργεί ένα μυθολογικό ψυχογράφημα εισδύοντας στα άδυτα της ψυχής μιας γυναίκας καταπιεσμένης και μοναχικής, η οποία κουβαλά στους ώμους της το φορτίο της άνασσας, δηλαδή της βασίλισσας των Μυκηνών.

Ο Κοντολέων δημιουργεί ένα μυθολογικό ψυχογράφημα εισδύοντας στα άδυτα της ψυχής μιας γυναίκας καταπιεσμένης και μοναχικής, η οποία κουβαλά στους ώμους της το φορτίο της άνασσας, δηλαδή της βασίλισσας των Μυκηνών.

Κορύφωση του δράματος αποτελεί, φυσικά, η στιγμή της δολοφονίας της Κλυταιμνήστρας από τον ίδιο της τον γιο τον Ορέστη. Πρόκειται για την πιο τραγική στιγμή στη ζωή μιας μάνας, αλλά και μια από τις τραγικότερες ολόκληρης της ελληνικής μυθολογίας. Τι να σκεφτόταν άραγε η Κλυταιμνήστρα τη στιγμή που τη σκότωνε το ίδιο της το σπλάχνο; Αφορμώμενος από το ίδιο ερώτημα γράφει το μυθιστόρημά του ο Κοντολέων.

«Μα ό,τι δεν σου χαρίστηκε με ποιο τρόπο εσύ θα το δωρίσεις; 
Οι πράξεις των άλλων γεννούν τις δικές μας... Κάποια στιγμή. Ακόμα και μετά από χρόνια!»
«Κανείς δεν αντέχει μια μόνιμη υπενθύμιση πράξεως ανίερης. Γι' αυτό και, κάποια στιγμή, την πηγή των τύψεων θα την καταστρέψει».

Οι Ερινύες είναι μόνιμος σύντροφος μάνας και γιου, ιδίως του γιου. Οι σύντομες πρωτοπρόσωπες μαρτυρίες του ίδιου του Ορέστη, παρεμβάλλονται ανάμεσα στις μεγαλύτερες τριτοπρόσωπες διηγήσεις από την πλευρά του συγγραφέα που αφορούν τη βασίλισσα των Μυκηνών. Και οι δύο αφηγήσεις, όμως, εστιάζουν πρωτίστως στην ψυχολογία των δύο πρωταγωνιστών.

«Καλά φυλαγμένη η υπενθύμιση ενός εγκλήματος-μίσος που είχε μάθει να περιμένει. Ναι, η υπομονή είναι η τροφή της εκδίκησης».
«Μα και τα χρόνια κάποτε σώνονται. Ο μόνος χρόνος που δε λήγει είναι ο χρόνος των νεκρών».

patakis kontoloeon oi skies tis klytaimnistrasΤο γεγονός ότι γνωρίζουμε το τέλος της ιστορίας γεννά μια εντελώς διαφορετική αίσθηση αναγνωστικής απόλαυσης και μοιραία εστιάζουμε όχι στο τι θα γίνει παρακάτω, αλλά στο πώς θα αισθάνονται οι ήρωες του δράματος βιώνοντας τα γνωστά σε όλους γεγονότα. Αξιοσημείωτο είναι πάντως και το γεγονός ότι, αν και ο συγγραφέας επικεντρώνεται, φυσικά, στα συναισθήματα και την ψυχολογία των δύο πρωταγωνιστών, δεν αφήνει απ' έξω από τις κρίσεις και τις περιγραφές του και τους υπόλοιπους χαρακτήρες της ιστορίας: την Ωραία Ελένη, τον Αίγισθο, τη Λήδα, τον Τυνδάρεω, την Ιφιγένεια, την Ηλέκτρα, τον Τάνταλο, ακόμη και τον Αγαμέμνονα.

Οι σκιές που κυνηγούν την Κλυταιμνήστρα είναι αυτές που διατρέχουν όλη την αφήγηση και κινούν τη δράση: η κατάρα της γενιάς των Ατρειδών, το βάρος της βασιλικής κληρονομιάς της, η σχέση της με τον Αγαμέμνονα, η σχέση της με τον Αίγισθο, αλλά και τον Τάνταλο, οι Ερινύες και, τέλος, ο γιος της ο Ορέστης. Αυτές είναι και η προοικονομία που προδικάζει το μοιραίο τέλος. Στο βιβλίο παρουσιάζεται ολόκληρη η ζωή της Κλυταιμνήστρας, από τη γέννησή της, το πέρασμά της από την παιδική στη γυναικεία φύση, ο γάμος της με τον Αγαμέμνονα, η γέννηση των παιδιών της και η σύναψη του παράνομου ερωτικού της δεσμού με τον Αίγισθο, ως και τη στιγμή που η ίδια γίνεται πρώτα θύτης και κατόπιν θύμα.

Ο σκοπός της αφήγησης, όπως σε όλες τις αρχαιοελληνικές τραγωδίες, είναι να φτάσουν οι ήρωες στην κάθαρση μέσα από τις εξιλεωτικές πράξεις τους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάτι τέτοιο ισχύει και για τον ίδιο τον συγγραφέα, αλλά και τους αναγνώστες. Εν ολίγοις, πρόκειται για μία πρωτότυπη και ευρηματική μυθιστορηματική επισκόπηση «εκ των έσω», δύο διάσημων ηρώων της ελληνικής μυθολογίας, του Ορέστη και της Κλυταιμνήστρας.


* Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία» (εκδ. Ενάλιος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Πάσχου «Το αδελφομοίρι – Και άλλες ιστορίες» (εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Σπάνια φωτογραφία από συσσίτιο σε δημοτικό σχολείο των Σερρών, από το αρχείο του Βασίλη Τζανακάρη, στα χρόνια αμέσως μετά τη βουλγαρική κατοχή και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.

Γρ...

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

Για το βιβλίο της Νάγιας Δαλακούρα «Ο χορός του αετού» (εκδ. Κλειδάριθμος). 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Την Κομοτηναία συγγραφέα Νάγι...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ