PATAKIS ZOURGOS kentriki

Για το μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού «Περί της εαυτού ψυχής» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Κεντρική εικόνα: Ο Μιχαήλ Ψελλός (αριστερά) με τον μαθητή του, αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ' Δούκα Παραπινάκη, (αγνώστου, Ιερά Μονή Παντοκράτορος, Άγιο Όρος).

Του Κώστα Δρουγαλά

Σε αντίθεση με την πεπατημένη των βυζαντινών ιστορικών μυθιστορημάτων (βασιλείες – συνωμοσίες – πόλεμοι), ο Ζουργός στο δέκατό του μυθιστόρημα με τίτλο Περί της εαυτού ψυχής καταθέτει μια πανοραμική εικόνα των απλών και καθημερινών ανθρώπων που αποτελούσαν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία: η θέαση αυτή εμπεριέχει αντιγραφείς και μοναχούς, αγρότες, τεχνίτες και κούρβες, πάροικους και βουκελάριους· μια εικόνα για το άλλο Βυζάντιο· για το Βυζάντιο από τα κάτω. Το μυθιστόρημα αποτελεί –τρόπον τινά– τη χρονογραφία του πρωταγωνιστή Σταυράκιου Κλαδά, νοτάριου κι αντιγραφέα στο επάγγελμα, στο λυκόφως του 11ου αιώνα.

Το Βυζάντιο από τα κάτω

Η ιστορία μας ξεκινά με τη σφαγή των γονέων στο Δορύλαιο, όπου ο Σταυράκιος Κλαδάς, μαζί με τα αδέλφια του αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη γενέθλια γη· η οδύσσεια έχει μόλις ξεκινήσει: από το Δορύλαιο, μαζί με τα αδέλφια του, Θεοφύλακτο και Ιωάννη, ο Σταυράκιος θα βρεθεί στην πόλη του Κωνσταντίνου και στη μονή Στουδίου· στη μονή θα μάθει την τέχνη της αντιγραφής. Η γνωριμία με τον Μιχαήλ Ψελλό θα αλλάξει τη ζωή του και στην πορεία θα βρεθεί κατά σειρά: στους αμπελότοπους της Θράκης, στο κάστρο της Ρεντίνας, στην Καστοριά με την παγωμένη λίμνη, στη Βέροια, στα Σέρβια, στο Κίτρος, στη Θεσσαλονίκη και μετά πάλι στη Βασιλεύουσα.

Το Περί της εαυτού ψυχής είναι ένα μυθιστόρημα που καταπιάνεται με πολλά (...) Κυρίως όμως είναι ένα μυθιστόρημα για το γνώριμο κόκκινο νήμα που διατρέχει τις ανθρώπινες ψυχές μέσα από τους αιώνες, ένα νήμα γεμάτο πόθο για ελευθερία και ζωή.

Ο Σταυράκιος είναι άνθρωπος εγκρατής, συνετός, εργατικός, δοτικός. Γεμάτος αφοσίωση για όσους ταξίδεψαν –με τον έναν ή τον άλλον τρόπο– μαζί του. Τα χρόνια κι οι εποχές στο μυθιστόρημα κυλούν και ο Σταυράκιος ωστόσο δεν έχει ξεχάσει την πρώτη του οικογένεια.

Όπως συνήθως συμβαίνει με τα μυθιστορήματα του Ζουργού, ενδιαφέρον μεγάλο παρουσιάζουν και οι δευτεραγωνιστές του βιβλίου. Από αυτούς ξεχωρίζουν ο Θωμάς, ο συνετός υπηρέτης του υποστατικού· ο Ιγνάτιος, ο βιβλιοφύλακας της μονής Στουδίου· ο Πόθος, ο αγιογράφος των περιθωριακών· ο παλατιανός Λεόντιος, ο ευνούχος τοποτηρητής του αυτοκράτορα. Ίσως όμως η πιο γοητευτική από τις φιγούρες που παίζουν δευτερεύοντα ρόλο είναι εκείνη του υπέρτιμου Μιχαήλ Ψελλού, του πρώτου ανθρώπινου δαίμονα στη ζωή του Σταυράκιου. Ο Ψελλός είναι ένας τολμηρός διανοούμενος, μία περσόνα που μοιάζει βγαλμένη από τραγωδία του Σαίξπηρ.

PATAKIS ZOURGOS 2
Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Έχει γράψει επίσης, τα µυθιστορήµατα «Φράουστ» (Λιβάνης, 1995, νέα, αναθεωρηµένη έκδοση, Πατάκης, 2010), «Αποσπάσµατα από το βιβλίο του ωκεανού» (Πατάκης, 2000, νέα έκδοση 2007), «Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού» (Πατάκης, 2002), «Στη σκιά της πεταλούδας» (Πατάκης, 2005), «Η αηδονόπιτα» (Πατάκη, 2008), «Ανεµώλια» (Πατάκης, 2011, Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου), «Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλµοσίνο» (Πατάκης, 2014, Βραβείο βιβλιοπωλείων Public 2015), «Λίγες και μία νύχτες» (Πατάκη, 2017, Βραβείο περιοδικού Κλεψύδρα 2017), «Οι ρετσίνες του βασιλιά» (Πατάκης, 2019). Με τον σκηνοθέτη Πάνο Καρκανεβάτο συνέγραψε το σενάριο της µεγάλου µήκους ταινίας «Όχθες» (2015). Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.
 

Τα χαρακτηριστικά που καθιέρωσαν τον Ζουργό ως σύγχρονο μυθιστοριογράφο είναι όλα εδώ: οι γλαφυροί διάλογοι, η κινηματογραφική αφήγηση, η πλούσια περιγραφή. Ο λογοτεχνικός φακός του συγγραφέα, ως προέκταση της φαντασίας, συλλαμβάνει την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη: εξίστημι – existere. Και φυσικά, και σε αυτό το μυθιστόρημα, διαφαίνεται η διαχρονική αγάπη του συγγραφέα για τα βιβλία. Μια αγάπη που θα εξηγήσουμε παρευθύς.

PATAKIS ZOURGOS EXWFYLLO PERI PSYCHISΑνάμεσα λοιπόν στις σελίδες του βιβλίου, παρεισφρέουν, φανερά ή υπαινικτικά, βιβλία και στίχοι ποιητών: από τον τίτλο του μυθιστορήματος που παραπέμπει στο Εις εαυτόν του Μάρκου Αυρήλιου έως βιβλικές αναφορές, και από τον Ιωάννη τον Γεωμέτρη μέχρι και το ταξίδι του Πυθέα στην έσχατη Θούλη[1], μέσα από το χαμένο του σύγγραμμα Περί ωκεανού. Εντύπωση επίσης προκαλεί η ένταξη ενός στίχου του Τάιγκου Ριόκαν, βουδιστή μοναχού του Ζεν. Σε αντίθεση όμως με τα προηγούμενα βιβλία του Ζουργού (βλ. Λίγες και μία νύχτες, Οι ρετσίνες του βασιλιά), εδώ οι κειμενικές αναφορές ξεφεύγουν από το πλαίσιο του διαλόγου ή της συνύπαρξης και γίνονται ζωτικό κομμάτι στην εξέλιξη όχι μόνο της αφήγησης αλλά και του περιεχομένου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πραγματεία του θαλασσοπόρου Πυθέα που γίνεται η αφορμή για τη φυγή του Σταυράκιου από τη μονή Στουδίου.

Το Περί της εαυτού ψυχής είναι ένα μυθιστόρημα που καταπιάνεται με πολλά: κάνει λόγο για τη ζωτική ανάγκη της οικογένειας, που πολλές φορές φανερώνεται μέσα από την απόλυτη καλοσύνη των ξένων· για την προσφυγιά, και για τις πατρίδες που χάνονται κι εμφανίζονται ξανά σαν τοπίο στην ομίχλη· για τη μνήμη και για το ιερό δέος που ξεπροβάλλουν απ’ τις σκιές τις ώρες πριν το αγγελόκρουσμα· για την ήμερη αγάπη και για την άγρια ενηλικίωση: κάποια συναισθήματα δαμάζονται, κάποια άλλα παίρνουν το πάνω χέρι και πνίγουν, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές του βιβλίου. Κυρίως όμως είναι ένα μυθιστόρημα για το γνώριμο κόκκινο νήμα που διατρέχει τις ανθρώπινες ψυχές μέσα από τους αιώνες, ένα νήμα γεμάτο πόθο για ελευθερία και ζωή.

[1] Ultima Thula: Η νήσος Θούλη, από τα χρόνια της αρχαιότητας ακόμη, συμβολίζει το βόρειο άκρο του κόσμου. Σήμερα, και με βάση τα σωζόμενα αποσπάσματα, πιθανολογείται πως πρόκειται για την Ισλανδία.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το τελευταίο τραγούδι του Ντύλαν» (εκδ. Πικραμένος). 


Απόσπασμα από το βιβλίο

Η σκιά, που δεν ήταν πια ακριβώς σκιά αλλά ένας μεσόκοπος άντρας με μακριά γένια, στάθηκε κάτω απ’ το φανάρι της πύλης και του έκανε νόημα να πλησιάσει. Ο Σταυράκιος έσυρε τα πόδια του στις πέτρες και τον προσέγγισε, όχι όμως και πολύ κοντά.

«Θέλω να δω το πρόσωπό σου, νεαρέ, για να σε θυμάμαι».
«Για ποιον λόγο, κύριε;» κατάφερε να τον ρωτήσει ψελλίζοντας ο δόκιμος.
«Για να θυμάμαι ποιος με είδε βυθισμένο στη συντριβή μου».
«Κλαδάς λέγομαι, κύριε, Σταυράκιος Κλαδάς…»
«Δεν καλοθυμάμαι ονόματα, το πρόσωπό σου θέλω να παρατηρήσω. Για να δούμε… Μάλιστα… Έξυπνο μούτρο έχεις, νεαρέ, ελπίζω να ’χεις και κοντή γλώσσα».
Ο Σταυράκιος ανατρίχιασε και πάλι.
«Είμαι γραφέας, κύριε, και μάλιστα εχέμυθος».
«Εσύ τι γύρευες έξω μες στη νύχτα;»
«Τίποτα».
Ο Μιχαήλ Δούκας αναστέναξε προς στιγμή και κοίταξε την επιβλητική πύλη, που την ασφάλιζαν μεγάλες κλειδαριές.
«Κι εγώ για το τίποτα βγήκα. Νομίζω, Σταυράκιε, ψάχναμε το ίδιο πράγμα μες στη νύχτα».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Ν. Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι νεραντζιές τρελαίνονται την άνοιξη στο Παγκράτι. Οι μυρωδιές τους α...

Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2022: Στη Μαρία Λαϊνά το Μεγάλο Βραβείο

Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2022: Στη Μαρία Λαϊνά το Μεγάλο Βραβείο

Ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, Λογοτεχνικής Μετάφρασης και Παιδικού Βιβλίου καθώς και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το οποίο απονέμεται στη Μαρία Λαϊνά για τη συνολική προσφορά της στα Γράμματα. Τα βραβεία αφορούν βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2021. Φωτογραφία © Αργυρώ Μπο...

Οι εκδότες χαιρετίζουν την εισαγωγή του «πολλαπλού σχολικού βιβλίου» μα ετοιμάζουν προσφυγή στο ΣΤΕ «για την άκρως προβληματική διαδικασία»

Οι εκδότες χαιρετίζουν την εισαγωγή του «πολλαπλού σχολικού βιβλίου» μα ετοιμάζουν προσφυγή στο ΣΤΕ «για την άκρως προβληματική διαδικασία»

H Σύμπραξη Εκδοτών προσφεύγει στο ΣτΕ με στόχο την επανεξέταση των όρων της Πρόσκλησης του υπουργείου Παιδείας σχετικά με το πολλαπλό σχολικό εγχειρίδιο ενώ ταυτόχρονα καταθέτουν τις δικές τους προτάσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Ν. Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι νεραντζιές τρελαίνονται την άνοιξη στο Παγκράτι. Οι μυρωδιές τους α...

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ