karaiskakis kentriki

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου «Πότε διάβολος, πότε άγγελος» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Προσωπογραφία του Γεωργίου Kαραϊσκάκη (1780-1827). Eλαιογραφία, 0,99x0,78 μ. © Μουσείο Μπενάκη.

Του Μάνου Κοντολέων

Ο εορτασμός των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ήταν αναμενόμενο να αφήσει το αποτύπωμά της και στον χώρο του βιβλίου. Πολλές οι εκδόσεις γύρω από το γεγονός αυτό, πολλοί και ποικίλοι οι τρόποι που οι συγγραφείς θέλησαν να εκφράσουν το στίγμα του στο παρόν: από καθαρώς ιστορικά έργα έως εκδόσεις εικονογραφημένων βιβλίων για παιδιά, από μυθιστορήματα στα οποία η δράση εξελίσσεται σε εκείνα τα χρόνια έως και βιογραφίες προσώπων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρωταγωνίστησαν στον αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία.

Σε κάθε περίπτωση, το στοιχείο εκείνο που πιστεύω πως θα καταξιώσει έργα αφιερωμένα στο 1821 είναι η επαρκής και σε βάθος προσέγγιση γεγονότων και ατόμων, ώστε να αποκτήσει τελικά η ελληνική γραμματολογία μια σειρά τίτλων που θα τοποθετούν το ιστορικό γεγονός στο πλαίσιο μιας ορθής, μα και ενδοσκοπούμενης εθνικής ταυτότητας. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας προσέγγισης των πρωταγωνιστών του ’21, η λογοτεχνία έχει να διαδραματίσει έναν κεντρικό ρόλο, αν αποφασίσει να αφήσει στην άκρη την όποια εθνική δυσκαμψία και να χρησιμοποιήσει τη δεδομένη ικανότητά της να εξηγεί, να συμπάσχει, να κατανοεί, να επανατοποθετεί, να αμφισβητεί. Με άλλα λόγια, ήταν πια καιρός η λογοτεχνία μας να δει τους ήρωες του ’21 όχι ως εθνικά και μόνο σύμβολα, αλλά ως άτομα αντιμέτωπα με τα πάθη και τα λάθη τους, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους. Και να συνδυάσει τα ιστορικά ευρήματα με τις ψυχολογικές επεξηγήσεις, τις ιστορίες με τις μυθιστορίες.

Ήταν πια καιρός η λογοτεχνία μας να δει τους ήρωες του ’21 όχι ως εθνικά και μόνο σύμβολα, αλλά ως άτομα αντιμέτωπα με τα πάθη και τα λάθη τους, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους. Και να συνδυάσει τα ιστορικά ευρήματα με τις ψυχολογικές επεξηγήσεις, τις ιστορίες με τις μυθιστορίες.

Ο Κώστας Ακρίβος διαθέτει σημαντικό λογοτεχνικό παρελθόν και επαρκέστατη φιλολογική κατάρτιση. Ανήκει στους συγγραφείς εκείνους που πάρα πολύ συχνά ανατρέχουν σε κάποιο ατομικό ή συλλογικό παρελθόν και σε αυτό βασίζουν τη μυθιστορηματική πλοκή του έργου τους, ενισχύοντάς τη και αντλώντας έμπνευση από τα εκάστοτε ιστορικοκοινωνικά γεγονότα. Συγκαταλέγεται λοιπόν στους πλέον αρμόδιους συγγραφείς του καιρού για να αναζητήσει έμπνευση ανάμεσα στα κεντρικά πρόσωπα του 1821. Επέλεξε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Και ήταν μια ενδιαφέρουσα επιλογή, γιατί ο Καραϊσκάκης έχει εγγραφεί στην ιστορική συνείδηση ως ίσως ο πλέον αντιφατικός από εκείνους που ηγήθηκαν του Αγώνα. Και υπό αυτή τη λογική, ο Ακρίβος επιλέγει και τον τίτλο του έργου του – Πότε διάβολος, πότε άγγελος.

Μυθιστορηματική η ζωή του Καραϊσκάκη: από τη μέρα που γεννιέται έως τα παιδικά του χρόνια· από τις πρώτες εμφανίσεις του στους χώρους των ένοπλων Ελλήνων έως την περίοδο της ηγετικής παρουσίας του στην καρδιά της Επανάστασης· από τον άδικο και σκοτεινό θάνατό του έως τις μέρες μας, όπου ακόμα και ο ανδριάντας του μαζί με τα οστά του έμελλε να γνωρίσουν τη βιαιότητα μιας πολύ συχνά παραποιημένης εθνικής συνείδησης. Ο Ακρίβος, λοιπόν, αυτή την τόσο πλούσια σε γεγονότα και αντιθέσεις ζωή αφηγείται, με το πάθος του φιλολόγου και του ερευνητή. Πλούσια γλώσσα, αφομοιωμένη χρήση της δομής των φράσεων που παραπέμπουν στον τρόπο έκφρασης του τότε, τεκμηριωμένη καταγραφή γεωγραφικών συντεταγμένων, στέρεες περιγραφές μαχών από σοφά επιλεγμένες μαρτυρίες – όλα τα παραπάνω συνυπάρχουν για να περιγράψουν άλλοτε τον άντρα με τα πάθη του κι άλλοτε τον ήρωα με τα οράματά του.

Πλούσια γλώσσα, αφομοιωμένη χρήση της δομής των φράσεων που παραπέμπουν στον τρόπο έκφρασης του τότε, τεκμηριωμένη καταγραφή γεωγραφικών συντεταγμένων, στέρεες περιγραφές μαχών από σοφά επιλεγμένες μαρτυρίες – όλα τα παραπάνω συνυπάρχουν για να περιγράψουν άλλοτε τον άντρα με τα πάθη του κι άλλοτε τον ήρωα με τα οράματά του.

Αλλά ο Ακρίβος θέλησε να προσδώσει μεγαλύτερη μυθιστορηματική οντότητα στο έργο του. Γι’ αυτό και δίπλα στον Καραϊσκάκη τοποθέτησε ένα ακόμα πρόσωπο, υπαρκτό κι αυτό, από εκείνα όμως τα σχεδόν αφανή για την Ιστορία πρόσωπα. Ο Μήτρος Αγραφιώτης ήταν ένας νέος άντρας στον οποίο ο Καραϊσκάκης είχε ιδιαίτερη αδυναμία: τον είχε ορίσει, μάλιστα, ταμία του και τον είχε συμπεριλάβει στη διαθήκη του. Ο Ακρίβος μάς αποκαλύπτει πως η οικογένειά του είχε μια μακρινή συγγένεια με τον Αγραφιώτη και η ανακάλυψη αυτού του γεγονότος τον ώθησε να προσεγγίσει τον Καραϊσκάκη, τόσο ιστορικά όσο και μυθιστορηματικά. Το γεγονός πως ο Αγραφιώτης δεν άφησε τελικά ανεξίτηλο το αποτύπωμά του ιστορικά και δεν απέκτησε την αίγλη ενός εθνικού ήρωα έδωσε την ευκαιρία στον μακρινό απόγονό του να καταθέσει ένα έργο που ισορροπεί ανάμεσα στη ιστορία και τη μυθιστορία, αλλά και διευρυμένο ώστε να συμπεριλάβει τον τρόπο ζωής των απλών ανθρώπων της εποχής.

Με το έργο του αυτό –που μπορεί να διαβαστεί ισότιμα ως βιογραφία, ως μυθιστοριογραφία αλλά ακόμα και ως λαογραφία– θεωρώ πως ο Κώστας Ακρίβος περιχαράζει και συγκεκριμενοποιεί τα καθαρά προσωπικά συγγραφικά του στίγματα: το άτομο και το περιβάλλον· ο ένας και οι άλλοι· ο μύθος και η αλήθεια.

* Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, «Η μάσκα του Καπιτάνο» (εκδ. Πατάκη).


akrivos exΠότε διάβολος, πότε άγγελος
ΚΩΣΤΑΣ ΑΚΡΙΒΟΣ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 256, τιμή εκδότη €15,50



ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΚΡΙΒΟΥ


 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Λοιπόν. Ο καπετάνιος είναι όμορφος, όμορφος από ψυχής. Είναι όμορφος γιατί είναι αθώος. Και είναι αθώος γιατί δεν έχει επίγνωση αυτής της εσωτερικής ομορφιάς του. Ανήκει σ’ εκείνη τη δυσεύρετη κατηγορία των ανθρώπων που δεν είναι σε θέση να συνειδητοποιήσουν πόσο ωραίοι είναι, πόσο σπάνιοι και ξεχωριστοί».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Η γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Η γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Η Πολίνα Μπαρσκόβα (Polina Barskova), Ρωσίδα συγγραφέας και ποιήτρια, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής αφηγημάτων της «Ζωντανές εικόνες» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου, εκδ. Βακχικόν).

Στη Βίκυ Πορφυρίδου

Το βιβλίο σας ...

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ