karaiskakis kentriki

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου «Πότε διάβολος, πότε άγγελος» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Προσωπογραφία του Γεωργίου Kαραϊσκάκη (1780-1827). Eλαιογραφία, 0,99x0,78 μ. © Μουσείο Μπενάκη.

Του Μάνου Κοντολέων

Ο εορτασμός των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ήταν αναμενόμενο να αφήσει το αποτύπωμά της και στον χώρο του βιβλίου. Πολλές οι εκδόσεις γύρω από το γεγονός αυτό, πολλοί και ποικίλοι οι τρόποι που οι συγγραφείς θέλησαν να εκφράσουν το στίγμα του στο παρόν: από καθαρώς ιστορικά έργα έως εκδόσεις εικονογραφημένων βιβλίων για παιδιά, από μυθιστορήματα στα οποία η δράση εξελίσσεται σε εκείνα τα χρόνια έως και βιογραφίες προσώπων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρωταγωνίστησαν στον αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία.

Σε κάθε περίπτωση, το στοιχείο εκείνο που πιστεύω πως θα καταξιώσει έργα αφιερωμένα στο 1821 είναι η επαρκής και σε βάθος προσέγγιση γεγονότων και ατόμων, ώστε να αποκτήσει τελικά η ελληνική γραμματολογία μια σειρά τίτλων που θα τοποθετούν το ιστορικό γεγονός στο πλαίσιο μιας ορθής, μα και ενδοσκοπούμενης εθνικής ταυτότητας. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας προσέγγισης των πρωταγωνιστών του ’21, η λογοτεχνία έχει να διαδραματίσει έναν κεντρικό ρόλο, αν αποφασίσει να αφήσει στην άκρη την όποια εθνική δυσκαμψία και να χρησιμοποιήσει τη δεδομένη ικανότητά της να εξηγεί, να συμπάσχει, να κατανοεί, να επανατοποθετεί, να αμφισβητεί. Με άλλα λόγια, ήταν πια καιρός η λογοτεχνία μας να δει τους ήρωες του ’21 όχι ως εθνικά και μόνο σύμβολα, αλλά ως άτομα αντιμέτωπα με τα πάθη και τα λάθη τους, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους. Και να συνδυάσει τα ιστορικά ευρήματα με τις ψυχολογικές επεξηγήσεις, τις ιστορίες με τις μυθιστορίες.

Ήταν πια καιρός η λογοτεχνία μας να δει τους ήρωες του ’21 όχι ως εθνικά και μόνο σύμβολα, αλλά ως άτομα αντιμέτωπα με τα πάθη και τα λάθη τους, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους. Και να συνδυάσει τα ιστορικά ευρήματα με τις ψυχολογικές επεξηγήσεις, τις ιστορίες με τις μυθιστορίες.

Ο Κώστας Ακρίβος διαθέτει σημαντικό λογοτεχνικό παρελθόν και επαρκέστατη φιλολογική κατάρτιση. Ανήκει στους συγγραφείς εκείνους που πάρα πολύ συχνά ανατρέχουν σε κάποιο ατομικό ή συλλογικό παρελθόν και σε αυτό βασίζουν τη μυθιστορηματική πλοκή του έργου τους, ενισχύοντάς τη και αντλώντας έμπνευση από τα εκάστοτε ιστορικοκοινωνικά γεγονότα. Συγκαταλέγεται λοιπόν στους πλέον αρμόδιους συγγραφείς του καιρού για να αναζητήσει έμπνευση ανάμεσα στα κεντρικά πρόσωπα του 1821. Επέλεξε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Και ήταν μια ενδιαφέρουσα επιλογή, γιατί ο Καραϊσκάκης έχει εγγραφεί στην ιστορική συνείδηση ως ίσως ο πλέον αντιφατικός από εκείνους που ηγήθηκαν του Αγώνα. Και υπό αυτή τη λογική, ο Ακρίβος επιλέγει και τον τίτλο του έργου του – Πότε διάβολος, πότε άγγελος.

Μυθιστορηματική η ζωή του Καραϊσκάκη: από τη μέρα που γεννιέται έως τα παιδικά του χρόνια· από τις πρώτες εμφανίσεις του στους χώρους των ένοπλων Ελλήνων έως την περίοδο της ηγετικής παρουσίας του στην καρδιά της Επανάστασης· από τον άδικο και σκοτεινό θάνατό του έως τις μέρες μας, όπου ακόμα και ο ανδριάντας του μαζί με τα οστά του έμελλε να γνωρίσουν τη βιαιότητα μιας πολύ συχνά παραποιημένης εθνικής συνείδησης. Ο Ακρίβος, λοιπόν, αυτή την τόσο πλούσια σε γεγονότα και αντιθέσεις ζωή αφηγείται, με το πάθος του φιλολόγου και του ερευνητή. Πλούσια γλώσσα, αφομοιωμένη χρήση της δομής των φράσεων που παραπέμπουν στον τρόπο έκφρασης του τότε, τεκμηριωμένη καταγραφή γεωγραφικών συντεταγμένων, στέρεες περιγραφές μαχών από σοφά επιλεγμένες μαρτυρίες – όλα τα παραπάνω συνυπάρχουν για να περιγράψουν άλλοτε τον άντρα με τα πάθη του κι άλλοτε τον ήρωα με τα οράματά του.

Πλούσια γλώσσα, αφομοιωμένη χρήση της δομής των φράσεων που παραπέμπουν στον τρόπο έκφρασης του τότε, τεκμηριωμένη καταγραφή γεωγραφικών συντεταγμένων, στέρεες περιγραφές μαχών από σοφά επιλεγμένες μαρτυρίες – όλα τα παραπάνω συνυπάρχουν για να περιγράψουν άλλοτε τον άντρα με τα πάθη του κι άλλοτε τον ήρωα με τα οράματά του.

Αλλά ο Ακρίβος θέλησε να προσδώσει μεγαλύτερη μυθιστορηματική οντότητα στο έργο του. Γι’ αυτό και δίπλα στον Καραϊσκάκη τοποθέτησε ένα ακόμα πρόσωπο, υπαρκτό κι αυτό, από εκείνα όμως τα σχεδόν αφανή για την Ιστορία πρόσωπα. Ο Μήτρος Αγραφιώτης ήταν ένας νέος άντρας στον οποίο ο Καραϊσκάκης είχε ιδιαίτερη αδυναμία: τον είχε ορίσει, μάλιστα, ταμία του και τον είχε συμπεριλάβει στη διαθήκη του. Ο Ακρίβος μάς αποκαλύπτει πως η οικογένειά του είχε μια μακρινή συγγένεια με τον Αγραφιώτη και η ανακάλυψη αυτού του γεγονότος τον ώθησε να προσεγγίσει τον Καραϊσκάκη, τόσο ιστορικά όσο και μυθιστορηματικά. Το γεγονός πως ο Αγραφιώτης δεν άφησε τελικά ανεξίτηλο το αποτύπωμά του ιστορικά και δεν απέκτησε την αίγλη ενός εθνικού ήρωα έδωσε την ευκαιρία στον μακρινό απόγονό του να καταθέσει ένα έργο που ισορροπεί ανάμεσα στη ιστορία και τη μυθιστορία, αλλά και διευρυμένο ώστε να συμπεριλάβει τον τρόπο ζωής των απλών ανθρώπων της εποχής.

Με το έργο του αυτό –που μπορεί να διαβαστεί ισότιμα ως βιογραφία, ως μυθιστοριογραφία αλλά ακόμα και ως λαογραφία– θεωρώ πως ο Κώστας Ακρίβος περιχαράζει και συγκεκριμενοποιεί τα καθαρά προσωπικά συγγραφικά του στίγματα: το άτομο και το περιβάλλον· ο ένας και οι άλλοι· ο μύθος και η αλήθεια.

* Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, «Η μάσκα του Καπιτάνο» (εκδ. Πατάκη).


akrivos exΠότε διάβολος, πότε άγγελος
ΚΩΣΤΑΣ ΑΚΡΙΒΟΣ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 256, τιμή εκδότη €15,50



ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΚΡΙΒΟΥ


 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Λοιπόν. Ο καπετάνιος είναι όμορφος, όμορφος από ψυχής. Είναι όμορφος γιατί είναι αθώος. Και είναι αθώος γιατί δεν έχει επίγνωση αυτής της εσωτερικής ομορφιάς του. Ανήκει σ’ εκείνη τη δυσεύρετη κατηγορία των ανθρώπων που δεν είναι σε θέση να συνειδητοποιήσουν πόσο ωραίοι είναι, πόσο σπάνιοι και ξεχωριστοί».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ