paraguay kentriki

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού «Παραγουάη» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του βραζιλιάνου Thiago Britto, από οδοιπορικό του στην Παραγουάη.

Της Χρύσας Φάντη

Το ένατο μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού είναι ένα πολύπλευρο έργο που συνομιλεί με πολλά από τα προηγούμενα πεζογραφήματά του, –το επικό Ο Μεγάλος Αμπάι και το Εκουατόρια–, αλλά και με άλλα πιο χαμηλόφωνα βιβλία του – Το Πλέγμα, Χρυσή Ακτή και Στυμφαλία. Στο Εκουατόρια, ο συνονόματος του συγγραφέα Μιχαήλ Μοδινός, ακολουθώντας τα βήματα του πρόγονού του (Ταταράκη) και του εξερευνητή του 19ου αιώνα Σάμουελ Μπέηκερ, περιγράφει τη ζωή μιας κοινότητας η οποία κατόρθωσε να επιβιώσει για σχεδόν δύο δεκαετίες (ως το 1889) υπερβαίνοντας ποικίλες πολιτισμικές, εθνοτικές και εδαφικές διαφορές.

Στο Παραγουάη, τα ιστορικά και ανθρωπογεωγραφικά στοιχεία είναι και εδώ πολλά, η πληροφόρηση τεκμηριωμένη και η δομή περισσότερο ανατρεπτική και σύνθετη. Στα κεφάλαια της ενότητας Α (Α1 έως Α7) εκτυλίσσεται η σύγχρονη, νευρώδης και εν πολλοίς εξομολογητική αφήγηση του Καρδιτσιώτη γεωπόνου Γαβριήλ – πρωτοπρόσωπη και με συχνές απευθύνσεις στον αναγνώστη. Σ’ αυτή, ο ήρωας του Μοδινού, με λεπτή αλλά αφοπλιστική ειρωνεία χαρακτηρίζει την «προ κρίσης» περίοδο στην Ελλάδα ως νεοελληνική «belle époque», ενώ με την ίδια ειρωνεία και σαρκαστική ειλικρίνεια σχολιάζει και τα περίφημα επιδοτούμενα «πολιτιστικά δρώμενα» της επαρχίας, με τη διαπλοκή σε όλα τα επίπεδα και σε ολόκληρο το φάσμα του πολιτικού κόσμου. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για κάποιον περιθωριακό ή απηυδισμένο ιδεολόγο της αριστεράς, άνθρωπο καταθλιπτικό ή από πεποίθηση εξεγερμένο. Είναι συντηρητικός, παντρεμένος, εύρωστος οικονομικά, επιχειρηματίας που πριν από την κρίση παρασκεύαζε και εμπορευόταν φυτοφάρμακα και ως εκ τούτου αποτελούσε μέρος του συστήματος, και το να σχολιάζει κάποιος «από τα μέσα» μια ζοφερή κατάσταση αναμφίβολα έχει ευρύτερο ενδιαφέρον. Μετά την οικονομική του κατάρρευση και την επακόλουθη διάλυση του γάμου του, αποφασίζει να εγκαταλείψει τη χώρα του και να ταξιδέψει στην Παραγουάη.

Ο ήρωας του Μοδινού, με λεπτή αλλά αφοπλιστική ειρωνεία χαρακτηρίζει την «προ κρίσης» περίοδο στην Ελλάδα ως νεοελληνική «belle époque», ενώ με την ίδια ειρωνεία και σαρκαστική ειλικρίνεια σχολιάζει και τα περίφημα επιδοτούμενα «πολιτιστικά δρώμενα» της επαρχίας...

Παράλληλα με τη δική του προσωπική ιστορία, στα κεφάλαια της ενότητας Β (Β1-Β5) αποτυπώνεται η τριτοπρόσωπη αφήγηση της πορείας του συνονόματου προγόνου του, ο οποίος, τρεις αιώνες πριν, ξεκινώντας ως ποιμένας και κτηνοτρόφος από την Πίνδο, ύστερα από πολλές περιπέτειες αλλάζει όνομα και επάγγελμα, γίνεται ο ναυτικός Γιωργής Σούρλας και καταφεύγει στις εσχατιές της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, στην Παραγουάη, ως Χόρχε Σούρλα Μπάστος – αφήγηση εν πολλοίς επινοημένη, και πιο κοντά στα πρότυπα ενός κλασικού μυθιστορήματος περιπέτειας. Ταυτόχρονα, στα κεφάλαια Γ1-Γ3, με λόγο περισσότερο δοκιμιακό, αναφέρεται στην ύπαρξη και εξέλιξη μιας ουτοπικής κοινότητας.

Όπου η ιστορία αφορά το σήμερα, η φωνή είναι απομυθοποιητική και κοφτή, το ύφος αγανακτισμένο, ειρωνικό, σαρκαστικό και αυτοσαρκαστικό, ενώ όταν ενδύεται τον τριτοπρόσωπο λόγο εμφανίζεται περισσότερο αποστασιοποιημένη και ουδέτερη. Σε όλες, όμως, υπάρχει σύνδεση, αφού είναι ο σύγχρονος Γαβριήλ αυτός που αναδιφά σε πηγές και αποτυπώνει τη ζωή και τις περιπέτειες του προγόνου του, συμπληρώνοντας τα κενά, συσχετίζοντας το παρελθόν του με το δικό του παρόν και επαναπροσδιορίζοντας τη ζωή του. Εντέλει, και οι τρεις γραφές αλληλοσυμπληρώνονται, με τη δοκιμιακή να τις γεφυρώνει με πραγματολογικές αναφορές που ανάγονται στους αιώνες που τις χωρίζουν, συγκροτώντας έτσι στο σύνολό τους μια πολυπλόκαμη μυθιστορία, με ταυτόχρονη θέαση στη σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης και των αιτίων που στον μέγιστο βαθμό την προκάλεσαν.

Από την Αφρική, στην Κρήτη, κι από εκεί στην Λατινική Αμερική

modinos ex


Ήδη από τη Χρυσή Ακτή (εκδ. Καστανιώτης, 2005), υπάρχει κάτι ανάλογο. Εκεί, ο ήρωας του Μοδινού, ο Νίκος, αποποιείται την έδρα που κατέχει στις Βρυξέλλες και εγκαθίσταται στην Κρήτη, που τη φαντάζεται επίγειο παράδεισο, σαν τη Χρυσή Ακτή της Αφρικής. Αγνοεί, ωστόσο, ότι όπως η Αφρική με την άγρια και παρθένα ομορφιά της φύσης της δεν κατάφερε να γλιτώσει από το δουλεμπόριο, τις εμφύλιες έριδες και πολλά άλλα δεινά, απότοκα της ανθρώπινης απληστίας, έτσι και η Κρήτη των ονείρων του δεν θα καταφέρει να ξεφύγει από τον νεοπλουτισμό και την κακογουστιά των κατοίκων της. Ο Γαβριήλ, αντίστοιχα, κυνηγάει κι αυτός το όνειρο και έναν επί Γης Παράδεισο, επιλέγει όμως μια χώρα απομονωμένη και όχι ιδιαίτερα τουριστική, με ομορφιές πιο απόκρυφες και πιο κοντά στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Καρδίτσα.

Η Παραγουάη ως χώρα δεν ήταν άγνωστη στον Μοδινό. Είχε προηγηθεί πολλή μελέτη, δύο ταξίδια (το πρώτο τουριστικό και το δεύτερο μετά από ένα συμβόλαιο με τον ΟΗΕ στο πλαίσιο μιας μελέτης της ποτάμιας βιοποικιλότητας), ημερολόγια και ένα σχετικό επιστημονικό βιβλίο. Στο ομώνυμο βιβλίο του, με «πρόσχημα» την αναδίφηση του σύγχρονου ήρωά του σε παλιά χειρόγραφα του προγόνου του, αναφέρεται στις Ρεντουσιόνες, πρότυπες οικιστικές μονάδες των 3.000 έως 5.000 κατοίκων, με στοιχεία ουτοπίας (π.χ. συλλογικότητα, παραγωγικότητα και δίκαιη κατανομή του πλούτου χωρίς διαμεσολάβηση του χρήματος), αναδεικνύοντας με γλαφυρότητα τον άγνωστο πολιτισμό των ιθαγενών Γκουαρανί και μιαν άλλη, ενάντια στους δουλεμπόρους, θετική πλευρά της παρέμβασης των Ιησουιτών. Οι Ρεντουσιόνες δεν μπόρεσαν να αποφύγουν τις αντιπαλότητες με τους μεγάλους γαιοκτήμονες και ένα περιβάλλον εχθρικό προς τις συνήθειες, τις αξίες και τον πολιτισμό τους. Παρ’ όλα αυτά, κατάφεραν να επιβιώσουν για ένα μακρύ διάστημα εκατό πενήντα ετών.

Το μυθιστόρημα, εικονοποιητικό, ευφάνταστο, καλά δομημένο και με ανθρωπογεωγραφικές, οικολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις, αποτελεί συναρπαστική περιδιάβαση στον μαγικό κόσμο εκείνης της εξωτικής χώρας, αλλά και τον πιο οικουμενικό και εσώτερο, της γλώσσας, των στοχασμών και της ύπαρξης.

mixalis modinos
  Περιβαλλοντολόγος, γεωγράφος και μηχανικός. Έζησε και δούλεψε στην Αφρική, στη Νότια Αμερική και την ελληνική περιφέρεια και ταξίδεψε στις πέντε ηπείρους ως ερευνητής, πανεπιστημιακός και συνεργάτης διεθνών οργανισμών. Από το 2005 στράφηκε συστηματικά στη λογοτεχνία και την κριτική της, εκδίδοντας εννέα μυθιστορήματα, με πιο πρόσφατο την Παραγουάη [εκδ. Καστανιώτη 2020]. Ως κριτικός λογοτεχνίας συνεργάζεται με ποικίλα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά και συστηματικά από το 2008 με το ένθετο «Βιβλιοδρόμιο» της εφημερίδας Τα Νέα. Έχει λάβει το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών / Ίδρυμα Πέτρου Χάρη για το μυθιστόρημα Επιστροφή [2009] και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημα Εκουατόρια [2016].

«Τον χρόνο πρέπει να τον σέβεσαι γιατί δεν μπορείς να τον νικήσεις» λένε οι Γκουαρανί. Στην Παραγουάη, από το μακρινό παρελθόν στο σήμερα αλλά και στο μέλλον του 2024 (το οποίο και αποδίδεται ως βιωμένο), ο Μοδινός ανατέμνει τις συγκλονιστικές διαδρομές αυτής της ουτοπικής κοινότητας σε τροχιά παράλληλη με τον ήρωά του, εντάσσοντας αριστοτεχνικά τη γραμμική, επίπεδη πορεία της ζωής του και των προσώπων που τον περιστοιχίζουν στον σπειροειδή χρόνο της ιστορικής μνήμης και τον κυκλικό και διαρκώς ανανεωνόμενο των πραγμάτων και των φυσικών φαινομένων. Το μυθιστόρημά του, εικονοποιητικό, ευφάνταστο, καλά δομημένο και με ανθρωπογεωγραφικές, οικολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις, αποτελεί συναρπαστική περιδιάβαση στον μαγικό κόσμο εκείνης της εξωτικής χώρας, αλλά και τον πιο οικουμενικό και εσώτερο, της γλώσσας, των στοχασμών και της ύπαρξης.

Διόλου τυχαία, στο εξώφυλλο του βιβλίου φιγουράρει ένα τζάγκουαρ. Η ομορφιά του ζώου (κράμα καθαρής αισθητικής και όπλο στον αγώνα για επιβίωση) σαγηνεύει τον ήρωά του και αποτελεί έναν ακόμη λόγο για να πραγματοποιήσει το ταξίδι του. Η ευαίσθητη και λυρική περιγραφή του στιγμιαίου και σπάνιου συναπαντήματός τους γράφει και τον επίλογο του βιβλίου:

«…γυαλιστερό, μεταξένιο στο πρωινό φως, με τους ρόμβους του να διαγράφονται πεντακάθαρα, μας επέστρεψε το βλέμμα μέσα από τα βούρλα. Νομίζω πως έτρεμα, κράτησα την ανάσα μου».

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ