paraguay kentriki

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού «Παραγουάη» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του βραζιλιάνου Thiago Britto, από οδοιπορικό του στην Παραγουάη.

Της Χρύσας Φάντη

Το ένατο μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού είναι ένα πολύπλευρο έργο που συνομιλεί με πολλά από τα προηγούμενα πεζογραφήματά του, –το επικό Ο Μεγάλος Αμπάι και το Εκουατόρια–, αλλά και με άλλα πιο χαμηλόφωνα βιβλία του – Το Πλέγμα, Χρυσή Ακτή και Στυμφαλία. Στο Εκουατόρια, ο συνονόματος του συγγραφέα Μιχαήλ Μοδινός, ακολουθώντας τα βήματα του πρόγονού του (Ταταράκη) και του εξερευνητή του 19ου αιώνα Σάμουελ Μπέηκερ, περιγράφει τη ζωή μιας κοινότητας η οποία κατόρθωσε να επιβιώσει για σχεδόν δύο δεκαετίες (ως το 1889) υπερβαίνοντας ποικίλες πολιτισμικές, εθνοτικές και εδαφικές διαφορές.

Στο Παραγουάη, τα ιστορικά και ανθρωπογεωγραφικά στοιχεία είναι και εδώ πολλά, η πληροφόρηση τεκμηριωμένη και η δομή περισσότερο ανατρεπτική και σύνθετη. Στα κεφάλαια της ενότητας Α (Α1 έως Α7) εκτυλίσσεται η σύγχρονη, νευρώδης και εν πολλοίς εξομολογητική αφήγηση του Καρδιτσιώτη γεωπόνου Γαβριήλ – πρωτοπρόσωπη και με συχνές απευθύνσεις στον αναγνώστη. Σ’ αυτή, ο ήρωας του Μοδινού, με λεπτή αλλά αφοπλιστική ειρωνεία χαρακτηρίζει την «προ κρίσης» περίοδο στην Ελλάδα ως νεοελληνική «belle époque», ενώ με την ίδια ειρωνεία και σαρκαστική ειλικρίνεια σχολιάζει και τα περίφημα επιδοτούμενα «πολιτιστικά δρώμενα» της επαρχίας, με τη διαπλοκή σε όλα τα επίπεδα και σε ολόκληρο το φάσμα του πολιτικού κόσμου. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για κάποιον περιθωριακό ή απηυδισμένο ιδεολόγο της αριστεράς, άνθρωπο καταθλιπτικό ή από πεποίθηση εξεγερμένο. Είναι συντηρητικός, παντρεμένος, εύρωστος οικονομικά, επιχειρηματίας που πριν από την κρίση παρασκεύαζε και εμπορευόταν φυτοφάρμακα και ως εκ τούτου αποτελούσε μέρος του συστήματος, και το να σχολιάζει κάποιος «από τα μέσα» μια ζοφερή κατάσταση αναμφίβολα έχει ευρύτερο ενδιαφέρον. Μετά την οικονομική του κατάρρευση και την επακόλουθη διάλυση του γάμου του, αποφασίζει να εγκαταλείψει τη χώρα του και να ταξιδέψει στην Παραγουάη.

Ο ήρωας του Μοδινού, με λεπτή αλλά αφοπλιστική ειρωνεία χαρακτηρίζει την «προ κρίσης» περίοδο στην Ελλάδα ως νεοελληνική «belle époque», ενώ με την ίδια ειρωνεία και σαρκαστική ειλικρίνεια σχολιάζει και τα περίφημα επιδοτούμενα «πολιτιστικά δρώμενα» της επαρχίας...

Παράλληλα με τη δική του προσωπική ιστορία, στα κεφάλαια της ενότητας Β (Β1-Β5) αποτυπώνεται η τριτοπρόσωπη αφήγηση της πορείας του συνονόματου προγόνου του, ο οποίος, τρεις αιώνες πριν, ξεκινώντας ως ποιμένας και κτηνοτρόφος από την Πίνδο, ύστερα από πολλές περιπέτειες αλλάζει όνομα και επάγγελμα, γίνεται ο ναυτικός Γιωργής Σούρλας και καταφεύγει στις εσχατιές της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, στην Παραγουάη, ως Χόρχε Σούρλα Μπάστος – αφήγηση εν πολλοίς επινοημένη, και πιο κοντά στα πρότυπα ενός κλασικού μυθιστορήματος περιπέτειας. Ταυτόχρονα, στα κεφάλαια Γ1-Γ3, με λόγο περισσότερο δοκιμιακό, αναφέρεται στην ύπαρξη και εξέλιξη μιας ουτοπικής κοινότητας.

Όπου η ιστορία αφορά το σήμερα, η φωνή είναι απομυθοποιητική και κοφτή, το ύφος αγανακτισμένο, ειρωνικό, σαρκαστικό και αυτοσαρκαστικό, ενώ όταν ενδύεται τον τριτοπρόσωπο λόγο εμφανίζεται περισσότερο αποστασιοποιημένη και ουδέτερη. Σε όλες, όμως, υπάρχει σύνδεση, αφού είναι ο σύγχρονος Γαβριήλ αυτός που αναδιφά σε πηγές και αποτυπώνει τη ζωή και τις περιπέτειες του προγόνου του, συμπληρώνοντας τα κενά, συσχετίζοντας το παρελθόν του με το δικό του παρόν και επαναπροσδιορίζοντας τη ζωή του. Εντέλει, και οι τρεις γραφές αλληλοσυμπληρώνονται, με τη δοκιμιακή να τις γεφυρώνει με πραγματολογικές αναφορές που ανάγονται στους αιώνες που τις χωρίζουν, συγκροτώντας έτσι στο σύνολό τους μια πολυπλόκαμη μυθιστορία, με ταυτόχρονη θέαση στη σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης και των αιτίων που στον μέγιστο βαθμό την προκάλεσαν.

Από την Αφρική, στην Κρήτη, κι από εκεί στην Λατινική Αμερική

modinos ex


Ήδη από τη Χρυσή Ακτή (εκδ. Καστανιώτης, 2005), υπάρχει κάτι ανάλογο. Εκεί, ο ήρωας του Μοδινού, ο Νίκος, αποποιείται την έδρα που κατέχει στις Βρυξέλλες και εγκαθίσταται στην Κρήτη, που τη φαντάζεται επίγειο παράδεισο, σαν τη Χρυσή Ακτή της Αφρικής. Αγνοεί, ωστόσο, ότι όπως η Αφρική με την άγρια και παρθένα ομορφιά της φύσης της δεν κατάφερε να γλιτώσει από το δουλεμπόριο, τις εμφύλιες έριδες και πολλά άλλα δεινά, απότοκα της ανθρώπινης απληστίας, έτσι και η Κρήτη των ονείρων του δεν θα καταφέρει να ξεφύγει από τον νεοπλουτισμό και την κακογουστιά των κατοίκων της. Ο Γαβριήλ, αντίστοιχα, κυνηγάει κι αυτός το όνειρο και έναν επί Γης Παράδεισο, επιλέγει όμως μια χώρα απομονωμένη και όχι ιδιαίτερα τουριστική, με ομορφιές πιο απόκρυφες και πιο κοντά στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Καρδίτσα.

Η Παραγουάη ως χώρα δεν ήταν άγνωστη στον Μοδινό. Είχε προηγηθεί πολλή μελέτη, δύο ταξίδια (το πρώτο τουριστικό και το δεύτερο μετά από ένα συμβόλαιο με τον ΟΗΕ στο πλαίσιο μιας μελέτης της ποτάμιας βιοποικιλότητας), ημερολόγια και ένα σχετικό επιστημονικό βιβλίο. Στο ομώνυμο βιβλίο του, με «πρόσχημα» την αναδίφηση του σύγχρονου ήρωά του σε παλιά χειρόγραφα του προγόνου του, αναφέρεται στις Ρεντουσιόνες, πρότυπες οικιστικές μονάδες των 3.000 έως 5.000 κατοίκων, με στοιχεία ουτοπίας (π.χ. συλλογικότητα, παραγωγικότητα και δίκαιη κατανομή του πλούτου χωρίς διαμεσολάβηση του χρήματος), αναδεικνύοντας με γλαφυρότητα τον άγνωστο πολιτισμό των ιθαγενών Γκουαρανί και μιαν άλλη, ενάντια στους δουλεμπόρους, θετική πλευρά της παρέμβασης των Ιησουιτών. Οι Ρεντουσιόνες δεν μπόρεσαν να αποφύγουν τις αντιπαλότητες με τους μεγάλους γαιοκτήμονες και ένα περιβάλλον εχθρικό προς τις συνήθειες, τις αξίες και τον πολιτισμό τους. Παρ’ όλα αυτά, κατάφεραν να επιβιώσουν για ένα μακρύ διάστημα εκατό πενήντα ετών.

Το μυθιστόρημα, εικονοποιητικό, ευφάνταστο, καλά δομημένο και με ανθρωπογεωγραφικές, οικολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις, αποτελεί συναρπαστική περιδιάβαση στον μαγικό κόσμο εκείνης της εξωτικής χώρας, αλλά και τον πιο οικουμενικό και εσώτερο, της γλώσσας, των στοχασμών και της ύπαρξης.

mixalis modinos
  Περιβαλλοντολόγος, γεωγράφος και μηχανικός. Έζησε και δούλεψε στην Αφρική, στη Νότια Αμερική και την ελληνική περιφέρεια και ταξίδεψε στις πέντε ηπείρους ως ερευνητής, πανεπιστημιακός και συνεργάτης διεθνών οργανισμών. Από το 2005 στράφηκε συστηματικά στη λογοτεχνία και την κριτική της, εκδίδοντας εννέα μυθιστορήματα, με πιο πρόσφατο την Παραγουάη [εκδ. Καστανιώτη 2020]. Ως κριτικός λογοτεχνίας συνεργάζεται με ποικίλα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά και συστηματικά από το 2008 με το ένθετο «Βιβλιοδρόμιο» της εφημερίδας Τα Νέα. Έχει λάβει το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών / Ίδρυμα Πέτρου Χάρη για το μυθιστόρημα Επιστροφή [2009] και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημα Εκουατόρια [2016].

«Τον χρόνο πρέπει να τον σέβεσαι γιατί δεν μπορείς να τον νικήσεις» λένε οι Γκουαρανί. Στην Παραγουάη, από το μακρινό παρελθόν στο σήμερα αλλά και στο μέλλον του 2024 (το οποίο και αποδίδεται ως βιωμένο), ο Μοδινός ανατέμνει τις συγκλονιστικές διαδρομές αυτής της ουτοπικής κοινότητας σε τροχιά παράλληλη με τον ήρωά του, εντάσσοντας αριστοτεχνικά τη γραμμική, επίπεδη πορεία της ζωής του και των προσώπων που τον περιστοιχίζουν στον σπειροειδή χρόνο της ιστορικής μνήμης και τον κυκλικό και διαρκώς ανανεωνόμενο των πραγμάτων και των φυσικών φαινομένων. Το μυθιστόρημά του, εικονοποιητικό, ευφάνταστο, καλά δομημένο και με ανθρωπογεωγραφικές, οικολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις, αποτελεί συναρπαστική περιδιάβαση στον μαγικό κόσμο εκείνης της εξωτικής χώρας, αλλά και τον πιο οικουμενικό και εσώτερο, της γλώσσας, των στοχασμών και της ύπαρξης.

Διόλου τυχαία, στο εξώφυλλο του βιβλίου φιγουράρει ένα τζάγκουαρ. Η ομορφιά του ζώου (κράμα καθαρής αισθητικής και όπλο στον αγώνα για επιβίωση) σαγηνεύει τον ήρωά του και αποτελεί έναν ακόμη λόγο για να πραγματοποιήσει το ταξίδι του. Η ευαίσθητη και λυρική περιγραφή του στιγμιαίου και σπάνιου συναπαντήματός τους γράφει και τον επίλογο του βιβλίου:

«…γυαλιστερό, μεταξένιο στο πρωινό φως, με τους ρόμβους του να διαγράφονται πεντακάθαρα, μας επέστρεψε το βλέμμα μέσα από τα βούρλα. Νομίζω πως έτρεμα, κράτησα την ανάσα μου».

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ