paraguay kentriki

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού «Παραγουάη» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του βραζιλιάνου Thiago Britto, από οδοιπορικό του στην Παραγουάη.

Της Χρύσας Φάντη

Το ένατο μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού είναι ένα πολύπλευρο έργο που συνομιλεί με πολλά από τα προηγούμενα πεζογραφήματά του, –το επικό Ο Μεγάλος Αμπάι και το Εκουατόρια–, αλλά και με άλλα πιο χαμηλόφωνα βιβλία του – Το Πλέγμα, Χρυσή Ακτή και Στυμφαλία. Στο Εκουατόρια, ο συνονόματος του συγγραφέα Μιχαήλ Μοδινός, ακολουθώντας τα βήματα του πρόγονού του (Ταταράκη) και του εξερευνητή του 19ου αιώνα Σάμουελ Μπέηκερ, περιγράφει τη ζωή μιας κοινότητας η οποία κατόρθωσε να επιβιώσει για σχεδόν δύο δεκαετίες (ως το 1889) υπερβαίνοντας ποικίλες πολιτισμικές, εθνοτικές και εδαφικές διαφορές.

Στο Παραγουάη, τα ιστορικά και ανθρωπογεωγραφικά στοιχεία είναι και εδώ πολλά, η πληροφόρηση τεκμηριωμένη και η δομή περισσότερο ανατρεπτική και σύνθετη. Στα κεφάλαια της ενότητας Α (Α1 έως Α7) εκτυλίσσεται η σύγχρονη, νευρώδης και εν πολλοίς εξομολογητική αφήγηση του Καρδιτσιώτη γεωπόνου Γαβριήλ – πρωτοπρόσωπη και με συχνές απευθύνσεις στον αναγνώστη. Σ’ αυτή, ο ήρωας του Μοδινού, με λεπτή αλλά αφοπλιστική ειρωνεία χαρακτηρίζει την «προ κρίσης» περίοδο στην Ελλάδα ως νεοελληνική «belle époque», ενώ με την ίδια ειρωνεία και σαρκαστική ειλικρίνεια σχολιάζει και τα περίφημα επιδοτούμενα «πολιτιστικά δρώμενα» της επαρχίας, με τη διαπλοκή σε όλα τα επίπεδα και σε ολόκληρο το φάσμα του πολιτικού κόσμου. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για κάποιον περιθωριακό ή απηυδισμένο ιδεολόγο της αριστεράς, άνθρωπο καταθλιπτικό ή από πεποίθηση εξεγερμένο. Είναι συντηρητικός, παντρεμένος, εύρωστος οικονομικά, επιχειρηματίας που πριν από την κρίση παρασκεύαζε και εμπορευόταν φυτοφάρμακα και ως εκ τούτου αποτελούσε μέρος του συστήματος, και το να σχολιάζει κάποιος «από τα μέσα» μια ζοφερή κατάσταση αναμφίβολα έχει ευρύτερο ενδιαφέρον. Μετά την οικονομική του κατάρρευση και την επακόλουθη διάλυση του γάμου του, αποφασίζει να εγκαταλείψει τη χώρα του και να ταξιδέψει στην Παραγουάη.

Ο ήρωας του Μοδινού, με λεπτή αλλά αφοπλιστική ειρωνεία χαρακτηρίζει την «προ κρίσης» περίοδο στην Ελλάδα ως νεοελληνική «belle époque», ενώ με την ίδια ειρωνεία και σαρκαστική ειλικρίνεια σχολιάζει και τα περίφημα επιδοτούμενα «πολιτιστικά δρώμενα» της επαρχίας...

Παράλληλα με τη δική του προσωπική ιστορία, στα κεφάλαια της ενότητας Β (Β1-Β5) αποτυπώνεται η τριτοπρόσωπη αφήγηση της πορείας του συνονόματου προγόνου του, ο οποίος, τρεις αιώνες πριν, ξεκινώντας ως ποιμένας και κτηνοτρόφος από την Πίνδο, ύστερα από πολλές περιπέτειες αλλάζει όνομα και επάγγελμα, γίνεται ο ναυτικός Γιωργής Σούρλας και καταφεύγει στις εσχατιές της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, στην Παραγουάη, ως Χόρχε Σούρλα Μπάστος – αφήγηση εν πολλοίς επινοημένη, και πιο κοντά στα πρότυπα ενός κλασικού μυθιστορήματος περιπέτειας. Ταυτόχρονα, στα κεφάλαια Γ1-Γ3, με λόγο περισσότερο δοκιμιακό, αναφέρεται στην ύπαρξη και εξέλιξη μιας ουτοπικής κοινότητας.

Όπου η ιστορία αφορά το σήμερα, η φωνή είναι απομυθοποιητική και κοφτή, το ύφος αγανακτισμένο, ειρωνικό, σαρκαστικό και αυτοσαρκαστικό, ενώ όταν ενδύεται τον τριτοπρόσωπο λόγο εμφανίζεται περισσότερο αποστασιοποιημένη και ουδέτερη. Σε όλες, όμως, υπάρχει σύνδεση, αφού είναι ο σύγχρονος Γαβριήλ αυτός που αναδιφά σε πηγές και αποτυπώνει τη ζωή και τις περιπέτειες του προγόνου του, συμπληρώνοντας τα κενά, συσχετίζοντας το παρελθόν του με το δικό του παρόν και επαναπροσδιορίζοντας τη ζωή του. Εντέλει, και οι τρεις γραφές αλληλοσυμπληρώνονται, με τη δοκιμιακή να τις γεφυρώνει με πραγματολογικές αναφορές που ανάγονται στους αιώνες που τις χωρίζουν, συγκροτώντας έτσι στο σύνολό τους μια πολυπλόκαμη μυθιστορία, με ταυτόχρονη θέαση στη σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης και των αιτίων που στον μέγιστο βαθμό την προκάλεσαν.

Από την Αφρική, στην Κρήτη, κι από εκεί στην Λατινική Αμερική

modinos ex


Ήδη από τη Χρυσή Ακτή (εκδ. Καστανιώτης, 2005), υπάρχει κάτι ανάλογο. Εκεί, ο ήρωας του Μοδινού, ο Νίκος, αποποιείται την έδρα που κατέχει στις Βρυξέλλες και εγκαθίσταται στην Κρήτη, που τη φαντάζεται επίγειο παράδεισο, σαν τη Χρυσή Ακτή της Αφρικής. Αγνοεί, ωστόσο, ότι όπως η Αφρική με την άγρια και παρθένα ομορφιά της φύσης της δεν κατάφερε να γλιτώσει από το δουλεμπόριο, τις εμφύλιες έριδες και πολλά άλλα δεινά, απότοκα της ανθρώπινης απληστίας, έτσι και η Κρήτη των ονείρων του δεν θα καταφέρει να ξεφύγει από τον νεοπλουτισμό και την κακογουστιά των κατοίκων της. Ο Γαβριήλ, αντίστοιχα, κυνηγάει κι αυτός το όνειρο και έναν επί Γης Παράδεισο, επιλέγει όμως μια χώρα απομονωμένη και όχι ιδιαίτερα τουριστική, με ομορφιές πιο απόκρυφες και πιο κοντά στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Καρδίτσα.

Η Παραγουάη ως χώρα δεν ήταν άγνωστη στον Μοδινό. Είχε προηγηθεί πολλή μελέτη, δύο ταξίδια (το πρώτο τουριστικό και το δεύτερο μετά από ένα συμβόλαιο με τον ΟΗΕ στο πλαίσιο μιας μελέτης της ποτάμιας βιοποικιλότητας), ημερολόγια και ένα σχετικό επιστημονικό βιβλίο. Στο ομώνυμο βιβλίο του, με «πρόσχημα» την αναδίφηση του σύγχρονου ήρωά του σε παλιά χειρόγραφα του προγόνου του, αναφέρεται στις Ρεντουσιόνες, πρότυπες οικιστικές μονάδες των 3.000 έως 5.000 κατοίκων, με στοιχεία ουτοπίας (π.χ. συλλογικότητα, παραγωγικότητα και δίκαιη κατανομή του πλούτου χωρίς διαμεσολάβηση του χρήματος), αναδεικνύοντας με γλαφυρότητα τον άγνωστο πολιτισμό των ιθαγενών Γκουαρανί και μιαν άλλη, ενάντια στους δουλεμπόρους, θετική πλευρά της παρέμβασης των Ιησουιτών. Οι Ρεντουσιόνες δεν μπόρεσαν να αποφύγουν τις αντιπαλότητες με τους μεγάλους γαιοκτήμονες και ένα περιβάλλον εχθρικό προς τις συνήθειες, τις αξίες και τον πολιτισμό τους. Παρ’ όλα αυτά, κατάφεραν να επιβιώσουν για ένα μακρύ διάστημα εκατό πενήντα ετών.

Το μυθιστόρημα, εικονοποιητικό, ευφάνταστο, καλά δομημένο και με ανθρωπογεωγραφικές, οικολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις, αποτελεί συναρπαστική περιδιάβαση στον μαγικό κόσμο εκείνης της εξωτικής χώρας, αλλά και τον πιο οικουμενικό και εσώτερο, της γλώσσας, των στοχασμών και της ύπαρξης.

mixalis modinos
  Περιβαλλοντολόγος, γεωγράφος και μηχανικός. Έζησε και δούλεψε στην Αφρική, στη Νότια Αμερική και την ελληνική περιφέρεια και ταξίδεψε στις πέντε ηπείρους ως ερευνητής, πανεπιστημιακός και συνεργάτης διεθνών οργανισμών. Από το 2005 στράφηκε συστηματικά στη λογοτεχνία και την κριτική της, εκδίδοντας εννέα μυθιστορήματα, με πιο πρόσφατο την Παραγουάη [εκδ. Καστανιώτη 2020]. Ως κριτικός λογοτεχνίας συνεργάζεται με ποικίλα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά και συστηματικά από το 2008 με το ένθετο «Βιβλιοδρόμιο» της εφημερίδας Τα Νέα. Έχει λάβει το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών / Ίδρυμα Πέτρου Χάρη για το μυθιστόρημα Επιστροφή [2009] και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημα Εκουατόρια [2016].

«Τον χρόνο πρέπει να τον σέβεσαι γιατί δεν μπορείς να τον νικήσεις» λένε οι Γκουαρανί. Στην Παραγουάη, από το μακρινό παρελθόν στο σήμερα αλλά και στο μέλλον του 2024 (το οποίο και αποδίδεται ως βιωμένο), ο Μοδινός ανατέμνει τις συγκλονιστικές διαδρομές αυτής της ουτοπικής κοινότητας σε τροχιά παράλληλη με τον ήρωά του, εντάσσοντας αριστοτεχνικά τη γραμμική, επίπεδη πορεία της ζωής του και των προσώπων που τον περιστοιχίζουν στον σπειροειδή χρόνο της ιστορικής μνήμης και τον κυκλικό και διαρκώς ανανεωνόμενο των πραγμάτων και των φυσικών φαινομένων. Το μυθιστόρημά του, εικονοποιητικό, ευφάνταστο, καλά δομημένο και με ανθρωπογεωγραφικές, οικολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις, αποτελεί συναρπαστική περιδιάβαση στον μαγικό κόσμο εκείνης της εξωτικής χώρας, αλλά και τον πιο οικουμενικό και εσώτερο, της γλώσσας, των στοχασμών και της ύπαρξης.

Διόλου τυχαία, στο εξώφυλλο του βιβλίου φιγουράρει ένα τζάγκουαρ. Η ομορφιά του ζώου (κράμα καθαρής αισθητικής και όπλο στον αγώνα για επιβίωση) σαγηνεύει τον ήρωά του και αποτελεί έναν ακόμη λόγο για να πραγματοποιήσει το ταξίδι του. Η ευαίσθητη και λυρική περιγραφή του στιγμιαίου και σπάνιου συναπαντήματός τους γράφει και τον επίλογο του βιβλίου:

«…γυαλιστερό, μεταξένιο στο πρωινό φως, με τους ρόμβους του να διαγράφονται πεντακάθαρα, μας επέστρεψε το βλέμμα μέσα από τα βούρλα. Νομίζω πως έτρεμα, κράτησα την ανάσα μου».

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Η εκδήλωση για το βιβλίο «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη», του Βασίλη Κολώνα (εκδ. University Studio Press) θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την έκθεση «Βάσος Καπάνταης. Σχέδια και Γλυπτά» από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 2025. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Φεβρουαρίου. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Η Μαρία Ζάχου μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Woman in a box» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας ποιητής; Τι το καινούργιο φέρνει;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ