pithagoras kentriki

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Ευάγγελου Αυδίκου

Η οικογένεια υπήρξε πάντα ένας προνομιακός χώρος για το μυθιστόρημα, να οργανώσει μια οικογενειακή σάγκα με συγκρούσεις και σκιαγράφηση χαρακτήρων, με συμπλέγματα και ανταγωνισμούς, ή με χρήση της οικογένειας ως πεδίου για την αναφορά σε ευρύτερα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα. Ωστόσο, η αφηγηματική εστίαση στη σχέση των αγοριών αδελφών δεν είναι σύνηθες φαινόμενο, μόλο που διασώζεται αυτό το αρχετυπικό μοτίβο τόσο στην αδελφοκτονία του Άβελ από τον Κάιν όσο και στα παραμύθια.

Αυτό τον άξονα για την αφηγηματική οργάνωση του πρώτου του μυθιστορήματος επέλεξε ο Γιώργος Περαντωνάκης. Σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο πρόβαλε το εκδοθέν προ ολίγων ετών μυθιστόρημά του ο Γιώργος Συμπάρδης. Αυτό που καθιστά ιδιαίτερη την αφήγηση διαμορφώνοντας τη μυθιστορηματική ιδιοπροσωπία του Περαντωνάκη είναι ο τρόπος που δομεί την ιστορία του. Δυο αδέλφια, ο ένας γιατρός, μεγαλύτερος στην ηλικία, ο άλλος γνωστός με το ψευδώνυμο «Πυθαγόρας» λόγω της αυστηρής, ορθολογικής αλλά και μη ευέλικτης σκέψης και συμπεριφοράς του. Ο μικρός, γυμναστής και προπονητής, αθλητικός, είναι δυσκοίλιος στην επικοινωνία και στις κοινωνικές συναναστροφές, ακόμη και με τον αδελφό του, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες του γιατρού να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους.

Η αφηγηματική σκηνοθεσία συνδέεται άρρηκτα με τη αφηγηματική μονοφωνία, η οποία ούτως ή άλλως υπαγορεύεται και από τον χαρακτήρα του μικρού αδελφού, ο οποίος εκφράζεται μονολεκτικά ή με τη σιωπή του.

Αξιοπρόσεκτη είναι η αφηγηματική σκηνοθεσία που αιφνιδιάζει τον αναγνώστη αλλά και ο άξονας της σύγκρουσης, της δημιουργίας χάσματος στη σχέση των δύο αδελφών. Αυτό το τελευταίο διατρέχει τον μονοπρόσωπο εξομολογητικό λόγο του μεγαλύτερου αδελφού, σε μια απελπισμένη προσπάθεια να έχει έστω και μία μοναδική ευκαιρία να συνομιλήσει με τον αδελφό του, να κατανοήσει τα κίνητρα αυτής της συμπεριφοράς που φτάνει στα όρια του μισανθρωπισμού, ο οποίος εκφράζεται και πολιτικά στο τέλος με τη στράτευσή του σε ναζιστικό πολιτικό σχήμα που γεννήθηκε μέσα σε αυτές τις συνθήκες.

Αντιφωνικός λόγος

Η αφηγηματική σκηνοθεσία συνδέεται άρρηκτα με τη αφηγηματική μονοφωνία, η οποία ούτως ή άλλως υπαγορεύεται και από τον χαρακτήρα του μικρού αδελφού, ο οποίος εκφράζεται μονολεκτικά ή με τη σιωπή του. Διακατέχεται από δυσανεξία στην επικοινωνία, έχει σωματική ρώμη κι αυτό καθιστά, μυθοπλαστικά, αναγκαίο τόσο τον μονόλογο του γιατρού όσο και την ακινητοποίηση του αδελφού του με δέσιμο, ώστε να διαμορφωθεί το αφηγηματικό περιβάλλον. Ο συγγραφέας γνωρίζει τα όρια του εγχειρήματος και την ολισθηρότητα του πεδίου κι αυτό εκφράζεται με την παρεμβολή, υπό την μορφή υποθετικού λόγου, ενός αντιφωνικού αφηγηματικού λόγου σε σχέση με τα αφηγηματικά κρατούντα σ’ ένα είδος πεζογραφίας. «Άλλωστε, αν ήμουν συγγραφέας, θα ’πρεπε να διανθίσω τον λόγο μου με λυρισμό, τραγικότητα, ένταση, πάθος… να πάψω να μιλώ έτσι χύμα, να κάνω πιο λογοτεχνικό το ύφος μου… πού να τα βρω αυτά;»

perantonakis


Αξιοποιώντας την πλούσια εμπειρία του ως κριτικού λογοτεχνίας, ο Περαντωνάκης ενσωματώνει στον μονόλογο του αδελφού έναν παράλληλο εσωτερικό διάλογο με το ύφος ενός μέρους της λογοτεχνίας που διακρίνεται για τον έντονο λυρισμό αλλά και την εντυπωσιοθηρία στην επιλογή του μύθου. Θίγει έναν υπαρκτό ζήτημα για την επιλογή της θεματογραφίας στην πεζογραφία, η οποία οφείλει να υποχωρεί στoν κανόνα που υπαγορεύεται από τα ευπώλητα.

Ο συγγραφέας έχει σαφή θέση επ’ αυτού. Ο βασικός άξονας της αφήγησης είναι η επιδείνωση των σχέσεων των δύο αδελφών εξαιτίας ενός συνηθισμένου φαινομένου στην καθημερινότητα της ελληνικής κοινωνίας. «Αν ήμουν συγγραφέας κι αποφάσιζα να ορίσω πώς ξεκίνησε μια βεντέτα, θα ήθελα να βρω μια πειστική ιστορία ακραίου μίσους, που ψάχνει τις ρίζες της πίσω σ’ έριδες για ένα χωράφι, μια προσβολή, κλοπή, απαγωγή, κι αν το ’φερνα στη σύγχρονη ζωή, θα ’βρισκα μια γκόμενα, χρήματα, μια οξεία κατάσταση». Στο απόσπασμα περιγράφεται το εύρος της θεματολογίας που εξάπτει το αφηγηματικό ενδιαφέρον, όπως επιδιώκεται στη σύγχρονη μυθοπλασία οποιουδήποτε είδους. Μπορεί να γραφτεί ένα μυθιστόρημα με άξονα ήσσονα θέματα;

Η απάντηση του Περαντωνάκη είναι απολύτως πειστική, όπως αποδεικνύει με το μυθιστόρημά του. Η αφήγηση είναι χαμηλόφωνη, με έναν συγκρατημένο αναστεναγμό για την αγωνιώδη προσπάθεια να υπάρξει επικοινωνία ανάμεσα στα δύο αδέλφια και να γίνουν κατανοητά όσα συμβαίνουν. Προαπαιτούμενο για τη δημιουργία ενός καλού μυθιστορήματος δεν είναι πρωτίστως μια αφηγηματική ζύμη, που θα διεγείρει το ενδιαφέρον με την παραδοξότητα του θέματος ή με την προεικόνιση έντονων συγκρούσεων. Για τον συγγραφέα το κρίσιμο σημείο είναι η οργάνωση της αφήγησης, η είσοδος του αναγνώστη σε μια ανάγνωση που θα τον παρασύρει στο ανείπωτο, το οποίο δεν εμπεριέχει προϋποθέσεις αφηγηματικής κορύφωσης. Όμως είναι ένας ασφαλής τρόπος για την κατανόηση της σιωπής.

Για τον συγγραφέα το κρίσιμο σημείο είναι η οργάνωση της αφήγησης, η είσοδος του αναγνώστη σε μια ανάγνωση που θα τον παρασύρει στο ανείπωτο, το οποίο δεν εμπεριέχει προϋποθέσεις αφηγηματικής κορύφωσης. Όμως είναι ένας ασφαλής τρόπος για την κατανόηση της σιωπής.

Ο Περαντωνάκης τραβάει την κουρτίνα και δίνει λόγο στους κατοίκους μιας μεγάλης ελληνικής πόλης. Είναι ο κόσμος της πολυκατοικίας, που έχει αντικαταστήσει τη γειτονιά. Ένας κόσμος που διαχειρίζεται τη μοναξιά του και τον ατομικισμό του με καινούργιους όρους, οι οποίοι συχνά διοχετεύονται σε κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές.

Αξιοσημείωτος είναι, τέλος, και ο αντιφωνικός τρόπος οργάνωσης του υλικού, ο οποίος συντελεί στη διαμόρφωση της ιδιοπροσωπίας του συγκεκριμένου μυθιστορήματος. Στα μισά κεφάλαια ο μονόλογος εξιστορεί τα πραγματολογικά γεγονότα, ενώ στα άλλα μισά επιχειρούνται υποθέσεις, μη αληθείς, που ωστόσο λειτουργούν –αντιφωνικά– ως σχόλιο για τα όρια της μυθοπλασίας και της πραγματικότητας.

Ένα πολύπλευρα ενδιαφέρον μυθιστόρημα.

* Ο ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΥΔΙΚΟΣ είναι ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πεζογράφος. Τελευταίο του βιβλίο το μυθιστόρημα Οδός Οφθαλμιατρείου (εκδ. Εστία).


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Δεν θέλω να μιλήσω για τον εαυτό μου, έγινα γιατρός επειδή δεν μπορούσα να πιστέψω με τίποτα σε κάτι έξω απ' τον άνθρωπο, έγινα γιατρός γιατί η φυσική ήταν πιο κοντά στη λογική μου απ' τη μεταφυσική, παράτησα τη Θεολογία και την Ελλάδα και φεύγοντας για το εξωτερικό αγάπησα τη Βιολογία και την Ανατομία, στράφηκα προς τον ουμανισμό, γιατί ο χριστιανισμός μού φάνηκε ουτοπικός, αιθεροβάμων, συναισθηματικός. Κι έτσι απομακρύνθηκα από σένα, εγώ ο μεγάλος αδελφός αποδείχθηκα πιο άβολος, εσύ ο μικρός πιο συντηρητικός, πιο κομφορμιστής, λιγότερο ριψοκίνδυνος, εσύ έμεινες στην πίστη κι εγώ, μολονότι απομακρύνθηκα, πάντα θαύμαζα τον παλμό και τη ζέση σου».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ