thiriomorfoi kentriki

Για το μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου «Θηριόμορφοι» (εκδ. Πόλις). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Laura Makabresku. Η παρουσία πτηνών και ζώων στις συνθέσεις της Πολωνής φωτογράφου είναι βασική συνιστώσα του ύφους της. 

Της Διώνης Δημητριάδου

«Αυτοί οι θηριόμορφοι άνθρωποι ήταν εξαιρετικά εντυπωσιακοί:
το ζωώδες κεφάλι τους έμοιαζε να τους ταιριάζει, να τους ολοκληρώνει
ή –πώς να το πω;– να τους αποκαλύπτει».
Θηριόμορφοι (σ. 55)

Οι Θηριόμορφοι της Έλενας Μαρούτσου, αποκαλυπτικοί και αυτοί ως έμπνευση και γραφή, απαιτούν από τον αναγνώστη τους τη δύσκολη παραδοχή πως η ανθρώπινη φύση ίσως βρίσκει την ολοκλήρωσή της βαδίζοντας προς τα πίσω, προς τις απαρχές της δημιουργίας, εκεί που το ζωώδες ένστικτο με έναν απολύτως φυσικό τρόπο καθοδηγούσε την πορεία από τη ζωή στον θάνατο. Προκλητική η παραδοχή αυτή, καθόσον αναιρεί αιώνες λογικών επιχωματώσεων και ένα γερό (όπως αποδεικνύεται από τη μακροημέρευσή του) χτίσιμο μιας κατά σύμβαση κοινωνίας στα θεμέλια του ορθολογισμού. Ωστόσο, η Έλενα Μαρούτσου στη μέχρι τώρα συγγραφική της διαδρομή ουδέποτε ήταν κοινότοπη στη θεματική της, όπως επίσης ουδέποτε φάνηκε επιφυλακτική στη μορφή με την οποία την απέδωσε. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη συγγραφική φωνή, που δύσκολα (ευτυχώς) κατηγοριοποιείται, καθώς επιμένει να ξεχωρίζει με το δικό της φως μέσα στο κατά τόπους θολό πεδίο της μεγάλης αφήγησης.

Στον αφηγηματικό πυρήνα βρίσκονται δύο πρόσωπα, ο Σπύρος, ο Έλληνας καθηγητής λογοτεχνίας σε μια καθοριστική στιγμή της ζωής του, διαλυμένος συναισθηματικά, και η Μαριάννα, Ιταλίδα ηθοποιός. Οι δυο τους θα συναντηθούν σε ένα ξενοδοχείο στην Κρακοβία και θα συνδεθούν σε μια αινιγματική σχέση από κάθε άποψη – λες και ένα γερό νήμα τούς κρατά μαζί με απροσδιόριστη την αφετηρία του και άγνωστη την κατάληξή του. Κάτω από αυτό το πρίσμα μοιάζει να είναι δύο περσόνες ικανές να επεκταθούν πέρα από τη μυθοπλαστική τους υφή και να εκφράσουν εν συνόλω τη δυαδική ανθρώπινη σχέση – ενδιαφέρον αυτό από κάθε άποψη, όπως επίσης ενδιαφέρουσα η εναλλαγή της αφηγηματικής φωνής από τον άνδρα στη γυναίκα, για να καταλήξει στον παντογνώστη αφηγητή που θα ενσωματώσει την ευφυή πολυφωνία σε μία και μόνον ισχυρή και εξ αρχής επινοητική των πάντων φωνή, που θα αγκαλιάσει όλη την αναγνωστική εμπειρία.

«Είμαι ο παντογνώστης αφηγητής. Είμαι πανταχού παρών αλλά όχι ταυτόχρονα. Απλώς πετάω εδώ κι εκεί. […] Θα με κάλυπτε ένας όρος αμφισεξουαλικός. Ένα φουστάνι με γραβάτα. Ένα δωμάτιο δίπορτο. Ένα γένος ουδέτερο και μαύρο. […] Εγώ είμαι εδώ για να αφηγηθώ την ιστορία, να φωτίσω πλευρές της που έμειναν στο σκοτάδι. Γιατί είμαι από σκοτάδι εγώ. Εγώ ειμί το σκότος το μαύρο. Ο ιδανικός από μηχανής θεός». (σ. 201)

Τα ψυχικά τραύματα των ηρώων, της κεντρικής ιστορίας αλλά και των διαφορετικών προσώπων στις εγκιβωτισμένες αφηγήσεις, εξακτινίζονται πέρα από τη μυθοπλασία και αφορούν πλέον τον κάθε έναν αποδέκτη της γραφής, που ανακαλύπτει προσωπικά του βιώματα, ερμηνεύει τη δική του οπτική στις ερωτικές σχέσεις μέσα από τον διάχυτο (ζωώδη συχνά) ερωτισμό του βιβλίου, βρίσκει τον κοινό τόπο της ιστορικής μνήμης αγγίζοντας τις ναζιστικές θηριωδίες κατά των Εβραίων, επανατοποθετεί τα δεδομένα του ανοίγοντας τα παράθυρα θέασης του κόσμου.

Τα ψυχικά τραύματα των ηρώων, της κεντρικής ιστορίας αλλά και των διαφορετικών προσώπων στις εγκιβωτισμένες αφηγήσεις, εξακτινίζονται πέρα από τη μυθοπλασία και αφορούν πλέον τον κάθε έναν αποδέκτη της γραφής, που ανακαλύπτει προσωπικά του βιώματα, ερμηνεύει τη δική του οπτική στις ερωτικές σχέσεις μέσα από τον διάχυτο (ζωώδη συχνά) ερωτισμό του βιβλίου.

Στη συνολική πρόσληψη του βιβλίου συντελούν οι φωτογραφίες της Laura Makabresku, οι οποίες συνοδεύουν το κείμενο αποδίδοντας με εικαστικό τρόπο το νόημα των λόγων. Πρόσωπα με την ανθρώπινη και ζωώδη μείξη των χαρακτηριστικών τους, που στην απόλυτη αισθητικά συνύπαρξή τους ενέπνευσαν στη συγγραφέα την πολύμορφη αυτή ιστορία. Πολλά παραμυθιακά στοιχεία (άλλωστε ευκταίος ο παραμυθητικός / παρηγορητικός χαρακτήρας της λογοτεχνικής γραφής είτε αφορά τον δημιουργό είτε τον αποδέκτη), αναγκαίος ο διάσπαρτος συμβολισμός που προκαλεί για τη σύζευξη των δύο, του συμβόλου και του ερμηνευτικού κώδικα, πλήθος επιμέρους στοιχείων για εσωτερίκευση του νοήματος και πολλαπλές ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Ακόμα και αποσπασματικά να διαβαστεί, σαν να πρόκειται για fragmenta, θραύσματα πολύτιμου αγγείου μέσα στον χρόνο που αποζητά την αναγνωστική πρόσληψη, ακόμα κι έτσι λειτουργεί αγγίζοντας στιγμές ζωής ή (μακάρι) μια συνολική θεώρησή της.

maroutsou
  Η Έλενα Μαρούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Λογοτεχνία και στις Εικαστικές Τέχνες στο Reading University της Αγγλίας. Ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία και το κολάζ. Το 2009 το μυθιστόρημά της Μεταξύ συρμού και αποβάθρας βραβεύτηκε με το Athens Prize for Literature από το περιοδικό (δέ)κατα. Ζει και εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην Αθήνα.

«[...] τους διακατείχε η αθώα επιθυμία να λυγίσουν τα σίδερα του κλουβιού τους – αθώα γιατί αγνοούσαν πως έξω από το κλουβί υπήρχε ένα μεγαλύτερο κλουβί, κάτι που συνειδητοποίησαν έντρομοι όταν έπεσε το καθεστώς […] ο καπιταλισμός τους έβγαλε από το κλουβί για να τους αφήσει ελεύθερους σε έναν ζωολογικό κήπο, όπου σπαράσσονταν μεταξύ τους μικρά πουλιά και άγρια θηρία». (σ. 49)

Με ανοιχτά τραύματα, με κυρίαρχο το πάθος, με ακραίες εκδηλώσεις ενστίκτων, με τον έρωτα να προσεγγίζει τον θάνατο ως άλλο προσωπείο του, τη ζωή να μεσολαβεί κάθε φορά για να υπενθυμίζει τις λεπτές και επίφοβες ισορροπίες αποτελώντας και αυτή μια άλλη όψη θανάτου, όχι μόνο ως φυσική κατάληξη των πάντων αλλά ως την ενσωμάτωση των χαρακτηριστικών του μέσα της, με διαρκή την τάση για απελευθέρωση από όποια δεσμά κρατούν το σώμα και την ψυχή δέσμια, με το σταθερό, σωτήριο νήμα (αν και αόρατο σαν σωστική λέμβος να διασώζει μια άλλη θέα στον κόσμο, να συνδέει εικόνες και λόγια σε αγαστή συμπόρευση), με τη ζωώδη φύση να αναδύεται μέσα και πάνω από την ανθρώπινη είτε με τρομακτική μορφή απειλώντας με κατάρρευση το λογικό οικοδόμημα είτε σαν θηρίο / σωτήριος δαίμονας να καταξιώνει τα πιο αρχέγονα ένστικτα αποσείοντας αιώνες ανθρώπινης ενοχής – εν συνόλω ένα απρόσμενο βιβλίο σε μια εξαιρετικής αισθητικής έκδοση, προκλητικό ως τα όρια της αναγνωστικής ανοχής· γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο σπουδαίο.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).


Θηριόμορφοι
ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: LAURA MAKABRESKU
ΠΟΛΙΣ 2020
Σελ. 224, τιμή εκδότη €17,70



ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Καρακίτσου «Αυτός ο χειμώνας» (εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Χιόνι πάνω στο χιόνι και σιωπή. Ένα χωριό, το Περιβόλι, κοντά στα Γρεβε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη για τη σημαντική επιρροή που άσκησε ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth). 

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο Φραν...

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη στην Αίθουσα τελετών της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων και της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας. Αφορμή, η κυκλοφορία του τόμου «Κώστας Κρυστάλλης: Άπαντα - Ένας πρόωρα επαναστατημένος» (εκδ. Κ. & Μ. Σταμούλη).&nb...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ