Για το βιβλίο της Κατερίνας Μαλακατέ «Χωρίς πρόσωπο» (εκδ. Μεταίχμιο), μυθιστόρημα ψυχολογικού ρεαλισμού με άκρως ενδιαφέρουσα πλοκή και άφθονο σασπένς
Της Νίκης Κώτσιου
Πάνω σ’ έναν καβγά με τη μάνα του, ο 23χρονος Διονύσης αυτοπυροβολείται. Για δεκαπέντε χρόνια ζει με διαλυμένο το πρόσωπο, φριχτά παραμορφωμένος και απομονωμένος διατηρώντας ως μοναδική επαφή με τον έξω κόσμο μια ιστοσελίδα, όπου καταγράφει τις επώδυνες εμπειρίες του με το ψευδώνυμο 𝜑aceless. Τα κείμενά του στο διαδίκτυο είναι σπαρακτικά και δηλωτικά απελπισίας. Οι ακόλουθοι τον διαβάζουν με κομμένη την ανάσα. Η ιδιάζουσα αυτή επικοινωνία αποτελεί τη μόνη παρηγοριά του Διονύση μέσα στον διαρκή ζόφο, όπου είναι καταδικασμένος να ζει. Η γιατρός Μάνια Αποστόλου τον ενημερώνει για μια καινοτόμα μέθοδο μεταμόσχευσης προσώπου στην Αμερική και τότε αυτός αποφασίζει να αναλάβει ένα ρίσκο που συνεπάγεται αλλεπάλληλες ταλαιπωρίες, σωματικές και ψυχικές, με αβέβαιη και αμφίβολη έκβαση.
Στο Χωρίς πρόσωπο (εκδ. Μεταίχμιο), τρίτο μυθιστόρημα της Κατερίνας Μαλακατέ (1978), παρακολουθούμε βήμα-βήμα την περιπέτεια του νεαρού ήρωα, που περνάει δια πυρός και σιδήρου προτού κερδίσει το δικαίωμα σε μια εντελώς νέα ζωή, σε μια ζωή με νόημα και ουσία. Ταυτόχρονα, γινόμαστε μάρτυρες της ψυχο-συναισθηματικής ωρίμανσης του πρωταγωνιστή, που μεταβαίνει, από ένα καθεστώς προσκόλλησης και πλήρους εξάρτησης από τη μητέρα του, σε μια διαδικασία αυτονόμησης και ουσιαστικής ανεξαρτητοποίησης.
Το καινούριο του πρόσωπο σηματοδοτεί μια σειρά από σύνθετες ανακατατάξεις και διεργασίες μέσα του και γύρω του, που αφορούν όχι μόνο τον ίδιο αλλά επίσης τους οικείους και όσους ενεπλάκησαν σ’ αυτό το φιλόδοξο σχέδιο.
Η αναπηρία του Διονύση, στα δεκαπέντε χρόνια που διαρκεί, τον καθιστά δέσμιο της δυστυχίας του κι εξαρτημένο ολοκληρωτικά από την οικογένειά του. Παγιδευμένος σε μια καταθλιπτική συνθήκη εγκλεισμού και απομόνωσης εξαιτίας της τερατώδους του εμφάνισης, ο Διονύσης δεν χάνει μόνο το πρόσωπό του αλλά και τον ίδιο τον εαυτό του. Η μεταμόσχευση τού επιτρέπει να ελπίσει, όχι μόνο σε ένα καινούριο πρόσωπο αλλά και σε μια ολοκαίνουρια προοπτική ζωής, οπότε αρπάζει την ευκαιρία και πραγματοποιεί το ταξίδι στην Αμερική προσδοκώντας μια ολική αναγέννηση. Το καινούριο του πρόσωπο σηματοδοτεί μια σειρά από σύνθετες ανακατατάξεις και διεργασίες μέσα του και γύρω του, που αφορούν όχι μόνο τον ίδιο αλλά επίσης τους οικείους και όσους ενεπλάκησαν σ’ αυτό το φιλόδοξο σχέδιο.
Ψυχολογικός ρεαλισμός με άφθονο σασπένς
Μυθιστόρημα ψυχολογικού ρεαλισμού με άκρως ενδιαφέρουσα πλοκή και άφθονο σασπένς, το Χωρίς πρόσωπο εξερευνά μ’ έναν αναπάντεχο τρόπο τα επίπονα στάδια από τα οποία περνά η κατάκτηση της προσωπικής ελευθερίας, ενώ συγχρόνως ανατέμνει όλες εκείνες τις ψυχονοητικές διαδικασίες που σφραγίζουν την ωριμότητα. Ο Διονύσης κατακτά το «πρόσωπό» του μέσα από αλλεπάλληλες, αλγεινές δοκιμασίες που του παρέχουν την αίσθηση ενός ξεχωριστού εαυτού, ενός εαυτού που αναζητά αποδοχή και αγάπη. Είναι φορές που χάνεται και θολώνει, είναι φορές που πελαγοδρομεί και κλυδωνίζεται. Μέσ’ από τον βιωμένο πόνο, σωματικό και ψυχικό, οι αντοχές του ατσαλώνονται ώστε να προχωρήσει ακάθεκτος σε μια συνολική αναδιοργάνωση και αναγέννηση. Η πορεία προς την ουσιαστική ενηλικίωση συντελείται αργά, βασανιστικά και επώδυνα μέσα από διαρκείς απογοητεύσεις, διαψεύσεις και ματαιώσεις. Μαζί του δοκιμάζονται και οι οικείοι αλλά και οι γιατροί του. Για όλους όσους συνδέοναι στενά με τον Διονύση, το αδιανόητο ιατρικό επίτευγμα που λαμβάνει χώρα πάνω στο πρόσωπό του, γίνεται αφετηρία για έντονη ψυχική ζύμωση και ριζικό αναπροσανατολισμό στη ζωή. Κι ενώ η επιστήμη ανοίγει δρόμο σε πρωτοφανείς δυνατότητες, η ενίοτε αγκυλωμένη ανθρώπινη συνείδηση κωλυσιεργεί ή πισωγυρίζει και καθυστερεί με τρόπο ασυγχώρητο.
Η Κατερίνα Μαλακατέ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Σπούδασε φαρμακευτική στο ΕΚΠΑ. Το 2013 εκδόθηκε η νουβέλα της «Κανείς δεν θέλει να πεθάνει». Το μυθιστόρημά της «Το σχέδιο» (Μελάνι, 2016) ήταν υποψήφιο για το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου λογοτέχνη του περιοδικού Κλεψύδρα. Διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε ομαδικές συλλογές, καθώς και σε πολλά έντυπα και διαδικτυακά λογοτεχνικά περιοδικά. Διατηρεί το ιστολόγιο diavazontas.blogspot.com, ενώ είναι ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Booktalks.
|
Οι μονόλογοι σε πρώτο πρόσωπο, που διαδέχονται ο ένας τον άλλο και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, καθιστούν διάφανη τη σκέψη των προσώπων και τον ψυχικό τους κυματισμό. Μεταπτώσεις, παλινωδίες, εκρήξεις, εξάρσεις και υφέσεις αποδίδονται με μια μοναδική ακρίβεια και ευστοχία, που μαρτυρούν τη βαθιά ανθρωπογνωστική σοφία της συγγραφέως. Οι χαρακτήρες, ανάγλυφοι και ολοζώντανοι, σκιαγραφούνται με πληρότητα και σαφήνεια, μέσ’ από κρίσιμες σκηνές που επιτρέπουν να τους ζυγιάσουμε και να τους κατανοήσουμε. Δεν είναι μόνο ο Διονύσης που αναζητά ένα καινούριο πρόσωπο, για να μπορέσει να υπάρξει, πέρα απ’ τον φόβο και τον πόνο. Παρομοίως, η υπερπροστατευτική μητέρα του αναζητεί κι εκείνη διαφυγές, όπως και η γιατρός του. Οι γυναίκες της ιστορίας αναζητούν περισσότερο οξυγόνο, για να μπορέσουν να ανασάνουν έξω από καλούπια και υποχρεώσεις. Είναι αμφότερες εγκλωβισμένες σε δίκτυα σχέσεων, που τις παγιδεύουν και δεν τους επιτρέπουν να έχουν πρόσβαση στην ευτυχία και την αυτοπραγμάτωση. Οι μονόλογοι της κυρίας Κάλλιας και της Μάνιας αρθρώνουν αιτήματα, που έχουν να κάνουν με απολύτως εύλογες αξιώσεις για μια αυθεντική ζωή, που δεν θα υπαγορεύεται μόνο από κανόνες και στερεότυπα. Ιδίως ο λόγος της Μάνιας, ειλικρινής και πηγαίος, χωρίς να υπεισέρχονται μηχανισμοί αυτολογοκρισίας, συγκροτεί ένα ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτο κείμενο με καίριες ψυχολογικές αλήθειες.
Χωρίς εκζήτηση και τερτίπια, χωρίς άχρηστες περιγραφές, χωρίς περιττούς περισπασμούς, το κείμενο της Κατερίνας Μαλακατέ κυλάει γάργαρο μέχρι τέλους.
Μοντέρνο ως σύλληψη και ως εκτέλεση, με πρωτότυπο θέμα και ενδελεχή επεξεργασία των χαρακτήρων, το Χωρίς πρόσωπο αποπνέει τη φρεσκάδα μιας νέας, χαρισματικής δημιουργού, που διαρκώς κατακτά ολοένα και πιο υψηλούς στόχους στη συγγραφή. Το ύφος είναι καθηλωτικό μέσα στην απλότητά του. Η λιτή γλώσσα, ευθύβολη και νευρώδης, διαθέτει μια αιχμηρότητα που ξαφνιάζει. Χωρίς εκζήτηση και τερτίπια, χωρίς άχρηστες περιγραφές, χωρίς περιττούς περισπασμούς, το κείμενο της Κατερίνας Μαλακατέ κυλάει γάργαρο μέχρι τέλους. Πουθενά δεν επιβαρύνεται από στοιχεία ικανά να εμποδίσουν την αβίαστη και συνεχή ροή του.
Μυθιστόρημα μιας πολλαπλώς εμποδισμένης και οδυνηρής «ενηλικίωσης», το Χωρίς πρόσωπο εξερευνά τον εσώτερο εαυτό, τις τροχοπέδες που τον κρατούν μαραζωμένο και συρρικνωμένο, τις βραχυκυκλωμένες σχέσεις που μπλοκάρουν την εξέλιξη και ευδοκίμηση. Η κατάκτηση ενός λειτουργικού, αρμονικού «προσώπου», μιας κοσμοθέασης και μιας διευρυμένης αντίληψης που θα μπορεί να μεταφράζει δημιουργικά τα ερεθίσματα και να ανταποκρίνεται στις έσωθεν και έξωθεν προκλήσεις με τρόπο επωφελή κι εποικοδομητικό, παραμένει το διαρκές ζητούμενο για τον άνθρωπο που ζει σε μια κοινωνία ραγδαία εξελισσόμενη.
* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.
Χωρίς Πρόσωπο
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΛΑΚΑΤΕ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2020
Σελ. 328, τιμή εκδότη €16.60