Η παρουσία της φιλολόγου και συγγραφέα Έφης Δήμου στα λογοτεχνικά πράγματα του τόπου αριθμεί μέχρι σήμερα τρεις ποιητικές συλλογές: Στη σπορά των αστεριών (2011), Σονέτα (2016), Απώλεια Λήθης (2019), καθώς και ευάριθμες δημοσιεύσεις άρθρων, διηγημάτων και ποιημάτων σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια σοβαρή και πολλά υποσχόμενη παρουσία, η οποία κατόρθωσε όχι μόνο να ορθοποδήσει, αλλά και να ξεχωρίσει μέσα στην εκδοτική πληθοπαραγωγή των τελευταίων χρόνων. Στο σχετικώς πρόσφατο έργο της Κλέφτες + Αστυνόμοι (εκδ. Γκοβόστη), φιλοξενούνται δώδεκα διηγήματα, τα οποία καλύπτουν συνολικά εβδομήντα σελίδες. Στο σύνολό τους, τόσο τα αφηγηματικώς εκτεταμένα όσο και τα μικρόσχημα, λόγω της «πυκνής» και αφαιρετικής γραφής τους, ξεχωρίζουν για τις λογοτεχνικές τους ιδιότητες.

Η συγγραφέας εφαρμόζει με αξιοπρόσεκτη ικανότητα τις απαιτήσεις της σύνθετης πλοκής και εξέλιξης του μύθου. Η Δήμου, χωρίς να «προδίδει» την κλασική φόρμα του διηγήματος που διακρίνεται στη δέση, την κορύφωση και τη λύση, επινοεί μέσα και τρόπους που προσδίδουν έντονο ενδιαφέρον στη ροή της αφήγησης. Η έναρξη των διηγημάτων, γίνεται in media res (από το μέσο του αφηγημένου μύθου), πράγμα που επιβάλλει τη χρήση ανάδρομων αφηγήσεων. Σ’ αυτό, η συγγραφέας αναδεικνύει ταλέντο και γνώση. Ταυτόχρονα, επιμένει στη σκιαγράφηση της ψυχολογίας και γενικά της προσωπικότητας των ατόμων, στοιχεία που υπογραμμίζουν τις αντιθέσεις μεταξύ των χαρακτήρων και συνεργούν στην προώθηση της υπόθεσης. Μάλιστα, εκεί όπου τα πράγματα «κορυφώνονται» και ευθύς αμέσως ακολουθεί η λύση, η Δήμου ξαφνιάζει και καταπλήσσει τον αναγνώστη με την ευρηματικότητά της. Αναφέρομαι ειδικότερα στο στοιχείο της ανατροπής, όπου, με ξεχωριστές επινοήσεις που κινούνται στα όρια του «παρά προσδοκίαν», η συγγραφέας αναδεικνύει την ικανότητά της να διαχειρίζεται και να ελέγχει τη ροή της αφήγησης.

Ανάμεσα στα εξαιρετικά παραδείγματα όπου όχι μόνον ο ασκημένος αναγνώστης αλλά και ο απλός εραστής του έντεχνου λόγου μπορεί να διακρίνει αυτές τις ειδικότερες αναφορές, είναι και το διήγημα «Η Αφροδίτη της Κω». Η αρχαιολόγος Αφροδίτη Δ. Νίκου απολύεται από την αρχαιολογική υπηρεσία, όπου εργαζόταν προσωρινά σε ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα με σκοπό την καταγραφή όλων των διασωθέντων και μη αγαλμάτων της αρχαιότητας. Το θέμα αυτό τη θέλγει ιδιαιτέρως και τώρα, με τον ελεύθερο χρόνο που διαθέτει, βρίσκει την ευκαιρία να ασχοληθεί με ένα δυσεξήγητο, αρχαιολογικής φύσεως θέμα. Ο Πραξιτέλης, μετά από παραγγελία των κατοίκων της Κω, φιλοτέχνησε δύο αγάλματα της Αφροδίτης, το ένα με γυμνή τη θεά. Οι Κώοι προτίμησαν την ντυμένη Αφροδίτη. Το γυμνό άγαλμα της Αφροδίτης κατέληξε στην απέναντι στεριά, όπου οι κάτοικοι της Κνίδου, ενθουσιασμένοι, το τοποθέτησαν στον ναό τους. Ωστόσο, κανένα από τα αγάλματα αυτά δεν σώθηκαν.

Το ενδιαφέρον της αρχαιολόγου εξάπτεται από τις πληροφορίες που παίρνει από τον Τέλη Παγώνη, τον υπεύθυνο του μουσείου της Κω, ο οποίος τη διαβεβαίωσε ότι τότε το νησί στοίχειωσε, οι Κώοι κατάλαβαν το σφάλμα τους να διώξουν τη γυμνή Αφροδίτη, γι’ αυτό και ζήτησαν τη βοήθεια του Πραξιτέλη. Έτσι το άγαλμα γύρισε πίσω στο νησί. Ο ίδιος ο Παγώνης επέμενε ότι το άγαλμα βρίσκεται στο νησί και έβαλε σκοπό της ζωής του να το βρει. Μετά από όλα αυτά, τα πράγματα εξελίσσονται με τρόπο λογοτεχνικά εκπληκτικό. Οι επινοήσεις της Δήμου, όσον αφορά την εξέλιξη και την πλοκή της αφήγησης, προκαλούν αμείωτο το ενδιαφέρον της ανάγνωσης. Οι σταδιακές αποκαλύψεις οδηγούν βήμα βήμα σε μια απροσδόκητη ανατροπή. Ο Πραξιτέλης Παγώνης με το πάθος και τις εκμυστηρεύσεις του φέρνει την αρχαιολόγο Αφροδίτη Νίκου, μπροστά σε συνεχείς εκπλήξεις, ενώ, την ίδια στιγμή, ο αναγνώστης, μάρτυρας των αποκαλύψεων, γεύεται μια εξαιρετική, σε σύλληψη και εξέλιξη, μυθοπλασία. Μάλιστα, ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του διηγήματος «Η Αφροδίτη της Κω», μου γεννήθηκε η εύλογη απορία μήπως αυτή η μυθοπλασία άξιζε κάτι περισσότερο. Εννοώ, φυσικά, ένα εκτεταμένο αφήγημα. Σέβομαι, όμως, τις επιλογές της συγγραφέα, η οποία έχει και τον πρώτο λόγο.

Ασφαλώς, η συλλογή περιλαμβάνει και άλλα, λογοτεχνικώς ισοϋψή διηγήματα. Ένα από αυτά είναι το τιτλοφορούμενο «Υπόθεση Δόξα», όπου ένας νέος δεσμοφύλακας, ο Στέλιος Καββαδίας, αναλαμβάνει, κατόπιν εντολής, τη φύλαξη ενός νεαρού τρομοκράτη, του Λαυρέντη Δόξα. Η απρόσμενη ομοιότητα μεταξύ των δύο προσώπων, μαζί και η πολύωρη συνύπαρξη, ανοίγουν τα μονοπάτια που οδηγούν στον δρόμο της συμπάθειας του ενός προς τον άλλο. Και εδώ, πάλι, η Δήμου διαχειρίζεται το θέμα με ευρηματικές αφηγηματικές επινοήσεις που προωθούν την εξέλιξη της πλοκής προς την κατεύθυνση μιας ασύλληπτης ανατροπής.

Εντέλει, η εμπειρία από την ανάγνωση της συλλογής διηγημάτων Κλέφτες + αστυνόμοι της Έφης Δήμου πείθει ότι, απέναντι στη λογοτεχνική δυσκαμψία των καιρών, εξακολουθούν να ορθώνουν το ανάστημά τους πολλά υποσχόμενοι, νέοι δημιουργοί.

* Ο ΜΑΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Έρικκα – Δεκαοκτώ αφηγηματικές γραφές» (εκδ. Momentum) 

Κλέφτες + αστυνόμοι
Ευσταθία Δήμου
Εκδ. Γκοβόστη 2020
Σελ. 88, τιμή εκδότη €8,00 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΣ ΔΗΜΟΥ