alt

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Patriot» (εκδ. Πόλις) και τα αφηγήματα του Αντώνη Συριανού «Οι Καστρωμένες» (εκδ. Νεφέλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Φρέσκιες γραφές, νέα πρόσωπα, νέοι τρόποι σκέψης και αποτύπωσης πάντα είχαμε και έχουμε. Κάθε νεοεμφανιζόμενος συγγραφέας έρχεται από το μέλλον και τροφοδοτεί το παρόν μας με καινούργιες αντιλήψεις και λογοτεχνικές ματιές. Άλλοι πατάνε γερά στη σύγχρονη πραγματικότητα και προβληματίζονται στο ρεαλιστικό της υπέδαφος κι άλλοι παρουσιάζουν την κωμική πλευρά του ηθογραφικού, απελευθερώνοντας τους αφανείς ποταμούς του επαρχιακού κουτσομπολιού.

Η πλοκή έχει γερά θεμέλια, η πορεία προς το τέλος ανοίγεται ομαλά με σταδιακά όσο και αναμενόμενα βήματα, η κορύφωση σταματά την κρίσιμη ώρα.

Μετά τα πρώτα χρόνια της έλευσης χιλιάδων Αλβανών στην Ελλάδα, εκεί στις αρχές της δεκαετίας του ’90, και τις δυσκολίες εγκλιματισμού, τι έγιναν όλοι αυτοί και πώς ενσωματώθηκαν στον κόσμο της εργασίας; Ο εικοσιτετράχρονος Μιχάλης Μαλανδράκης με τον Patriot του (αλβανική λέξη που μοιράζεται τη σημασία και την καταγωγή της με τα ελληνικά) δηλώνει παρών σε ένα τέτοιο θέμα, το οποίο σκηνοθετεί στα μαγαζιά της αθηναϊκής νύχτας.

Ο Αγκίμ είναι ένας νεαρός Αλβανός που παίζει εξαιρετικά κλαρίνο στον δρόμο, όταν τον βρίσκει ένας συμπατριώτης του, ο Αντώνης, και τον στέλνει συστημένο σε νυχτερινό κέντρο. Εκεί καταξιώνεται στην ορχήστρα, αλλά ακούσια βρίσκεται στο κέντρο της αλβανικής μαφίας, στις διαμάχες μεταξύ των επιχειρηματιών και του μίσους προς τους ξένους. 

Ο συγγραφέας γράφει με άνεση, απλώνει τα υλικά και δένει τη συνταγή του με αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνία, ειδικά για την ηλικία του. Η πλοκή έχει γερά θεμέλια, η πορεία προς το τέλος ανοίγεται ομαλά με σταδιακά όσο και αναμενόμενα βήματα, η κορύφωση σταματά την κρίσιμη ώρα. Μπορεί να μένει ρηχά στα διλήμματα και στο σασπένς της νύχτας και να μην προχωρά σε μια τραγική σύλληψη της εσωτερικής κι εξωτερικής δράσης, αλλά παρ’ όλ’ αυτά αφήνει τον αναγνώστη να ανασυνθέσει τα ζοφερά σημεία και να συλλάβει το ρευστό έδαφος που βρίσκεται κάτω από τα πόδια των αλλοδαπών.

altΟι ντόπιοι εξακολουθούν να τους βλέπουν εχθρικά ή καχύποπτα, ακόμα κι αν αυτοί μιλάνε άψογα ελληνικά, ενώ οι ξένοι και ομοεθνείς τους δεν τους αποδέχονται παρά μόνο αν υπηρετούν τους δικούς τους σκοπούς, αν δηλαδή χειραγωγούνται ως εύκολα αθύρματα και μαριονέτες. Η ενδιάμεση γραμμή στην οποία εγκαταβιούν τους αφήνει έρμαια στη μέγγενη των μεν και των δε, ενώ οι ίδιοι, προσπαθώντας να κοινωνικοποιηθούν, αντιμετωπίζουν διχαστικές λογικές, διλημματικές καταστάσεις και σφοδρές αμφιταλαντεύσεις.

Από την άλλη, τα αλληλοσυνδεόμενα κείμενα του Αντώνη Συριανού ονομάζονται «αφηγήματα», ακριβώς επειδή κινούνται ανάμεσα στο διήγημα και την κοινωνική καταγραφή, ανάμεσα στη λαϊκή αφήγηση και τη λαογραφική έρευνα. Είναι μικρές ιστορίες για την Τήνο, που αναδεικνύουν το τοπικό στοιχείο, την ψυχοσύνθεση και τη νοοτροπία του πληθυσμού, τα κοινωνικά ήθη και έθιμα, τον κόσμο μιας προνεωτερικής εποχής, ο οποίος πλέον δεν διασώζεται ατόφιος. Μικρά ανέκδοτα για ιδιόρρυθμους ανθρώπους, συνήθη ή ασυνήθη περιστατικά, καθημερινές συνήθειες, διαπροσωπικές σχέσεις αλλά και ατομικοί τύποι, δοξασίες και παροιμίες, και κυρίως κουτσομπολιά, μπηχτές και αιχμηρές επιθέσεις συνθέτουν ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό που αναπαριστά τη νησιώτικη ζωή.

Ντόπιες λέξεις, με το φορτίο των συγκοπών και των ιδιαιτεροτήτων τους, με την κλίμακα των σημασιών τους, με το ευφάνταστο των ονομασιών τους, παραπέμπουν πάλι στην αποκεντρωμένη γλώσσα της ηθογραφίας και φτάνουν καλλικέλαδες ως τον αναγνώστη.

Με αυτά και με κείνα, ποιος τελικά πρωταγωνιστεί σ’ αυτά τα αλληλένδετα αφηγήματα; Σε πρώτη φάση εύκολα κανείς μπορεί να ορίσει ως πρωταγωνιστή, παρά τα πλείστα ονόματα που έρχονται και παρέρχονται, τον απλό λαό, το πλήθος των Τηνιακών κυρίως γυναικών που δίνουν το στίγμα στη ζωή μέσα κι έξω από το σπίτι. Γι’ αυτό κι ο συγγραφέας επέλεξε για τίτλο στο βιβλίο του τον θηλυκό τύπο «Καστρωμένες», για να επιστήσει την προσοχή στις πολυάριθμες, επώνυμες κι ανώνυμες, φτωχές ή πλούσιες, καπάτσες ή αφανείς συζύγους, μητέρες, γιαγιάδες, δούλες κ.λπ. που συγκαθορίζουν τη δράση της αφήγησης. Και μαζί μ’ αυτές πρωταγωνίστρια είναι η ίδια η Τήνος, στο υπόγειο σύστημα της αφανούς κοινωνικής της ζωής, ένα πολύβουο μελίσσι από γλώσσες, κινήσεις και τακτικές, που φιδοσέρνεται και εγκολπώνεται όλα όσα πράττουν οι κάτοικοί του. Είναι η ίδια ηθογραφική λογική που συναντάμε και στο «Χρονικό μιας πολιτείας» του Παντελή Πρεβελάκη, έργο που αναφέρεται αντίστοιχα –έστω και με άλλο τρόπο- στο μεσοπολεμικό Ρέθυμνο.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, η λογοτεχνικότητα του βιβλίου έγκειται στη μουσική γλώσσα που απλώνεται προφορική, ρέουσα, ιδιωματική, μαγική στον εξωτισμό της και καλλίφωνη στη χειμαρρώδη της φύση. Ο Αντώνης Συριανός, ως μουσικός ο ίδιος, έχει πιάσει με το αυτί του τον ρυθμό της τοπικής λαλιάς και τον έχει υιοθετήσει, καθώς ξεδιπλώνει τα ευφωνικά μονοπάτια της νησιωτικής κοινωνίας. Ντόπιες λέξεις, με το φορτίο των συγκοπών και των ιδιαιτεροτήτων τους, με την κλίμακα των σημασιών τους, με το ευφάνταστο των ονομασιών τους, παραπέμπουν πάλι στην αποκεντρωμένη γλώσσα της ηθογραφίας και φτάνουν καλλικέλαδες ως τον αναγνώστη, ο οποίος χάνεται μέσα στη ροή και τη δίνη τους. Δεν αγνοώ και τη σκαμπρόζικη διάθεση μέσα στο αλά Ραμπελαί χιούμορ της γραφής, που διανθίζει με γέλια και πιπεράτα αστεία τον μικρόκοσμο του νησιού.

Καθένα από τα δύο κείμενα αυτών των πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων, είτε στην τραγική μορφή που δίνει ο Μιχάλης Μαλανδράκης στο δικό του, είτε στην κωμικοσατιρική (και σατυρική) που του δίνει ο Αντώνης Συριανός, αποζημιώνει τον αναγνώστη, καθώς αυτός συνδυάζει την κοινωνική ματιά με τη λογοτεχνική τέχνη. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου. 
Τελευταίο του βιβλίο, η μελέτη «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

 Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία © Σπύρος Στάβερης


altPatriot
Μιχάλης Μαλανδράκης
Πόλις 2019
Σελ. 96, τιμή εκδότη €10,00

alt

 

 

 

altΟι Καστρωμένες
Αντώνης Συριανός
Νεφέλη 2019
Σελ. 264, τιμή εκδότη €13,30

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ