alt

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Patriot» (εκδ. Πόλις) και τα αφηγήματα του Αντώνη Συριανού «Οι Καστρωμένες» (εκδ. Νεφέλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Φρέσκιες γραφές, νέα πρόσωπα, νέοι τρόποι σκέψης και αποτύπωσης πάντα είχαμε και έχουμε. Κάθε νεοεμφανιζόμενος συγγραφέας έρχεται από το μέλλον και τροφοδοτεί το παρόν μας με καινούργιες αντιλήψεις και λογοτεχνικές ματιές. Άλλοι πατάνε γερά στη σύγχρονη πραγματικότητα και προβληματίζονται στο ρεαλιστικό της υπέδαφος κι άλλοι παρουσιάζουν την κωμική πλευρά του ηθογραφικού, απελευθερώνοντας τους αφανείς ποταμούς του επαρχιακού κουτσομπολιού.

Η πλοκή έχει γερά θεμέλια, η πορεία προς το τέλος ανοίγεται ομαλά με σταδιακά όσο και αναμενόμενα βήματα, η κορύφωση σταματά την κρίσιμη ώρα.

Μετά τα πρώτα χρόνια της έλευσης χιλιάδων Αλβανών στην Ελλάδα, εκεί στις αρχές της δεκαετίας του ’90, και τις δυσκολίες εγκλιματισμού, τι έγιναν όλοι αυτοί και πώς ενσωματώθηκαν στον κόσμο της εργασίας; Ο εικοσιτετράχρονος Μιχάλης Μαλανδράκης με τον Patriot του (αλβανική λέξη που μοιράζεται τη σημασία και την καταγωγή της με τα ελληνικά) δηλώνει παρών σε ένα τέτοιο θέμα, το οποίο σκηνοθετεί στα μαγαζιά της αθηναϊκής νύχτας.

Ο Αγκίμ είναι ένας νεαρός Αλβανός που παίζει εξαιρετικά κλαρίνο στον δρόμο, όταν τον βρίσκει ένας συμπατριώτης του, ο Αντώνης, και τον στέλνει συστημένο σε νυχτερινό κέντρο. Εκεί καταξιώνεται στην ορχήστρα, αλλά ακούσια βρίσκεται στο κέντρο της αλβανικής μαφίας, στις διαμάχες μεταξύ των επιχειρηματιών και του μίσους προς τους ξένους. 

Ο συγγραφέας γράφει με άνεση, απλώνει τα υλικά και δένει τη συνταγή του με αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνία, ειδικά για την ηλικία του. Η πλοκή έχει γερά θεμέλια, η πορεία προς το τέλος ανοίγεται ομαλά με σταδιακά όσο και αναμενόμενα βήματα, η κορύφωση σταματά την κρίσιμη ώρα. Μπορεί να μένει ρηχά στα διλήμματα και στο σασπένς της νύχτας και να μην προχωρά σε μια τραγική σύλληψη της εσωτερικής κι εξωτερικής δράσης, αλλά παρ’ όλ’ αυτά αφήνει τον αναγνώστη να ανασυνθέσει τα ζοφερά σημεία και να συλλάβει το ρευστό έδαφος που βρίσκεται κάτω από τα πόδια των αλλοδαπών.

altΟι ντόπιοι εξακολουθούν να τους βλέπουν εχθρικά ή καχύποπτα, ακόμα κι αν αυτοί μιλάνε άψογα ελληνικά, ενώ οι ξένοι και ομοεθνείς τους δεν τους αποδέχονται παρά μόνο αν υπηρετούν τους δικούς τους σκοπούς, αν δηλαδή χειραγωγούνται ως εύκολα αθύρματα και μαριονέτες. Η ενδιάμεση γραμμή στην οποία εγκαταβιούν τους αφήνει έρμαια στη μέγγενη των μεν και των δε, ενώ οι ίδιοι, προσπαθώντας να κοινωνικοποιηθούν, αντιμετωπίζουν διχαστικές λογικές, διλημματικές καταστάσεις και σφοδρές αμφιταλαντεύσεις.

Από την άλλη, τα αλληλοσυνδεόμενα κείμενα του Αντώνη Συριανού ονομάζονται «αφηγήματα», ακριβώς επειδή κινούνται ανάμεσα στο διήγημα και την κοινωνική καταγραφή, ανάμεσα στη λαϊκή αφήγηση και τη λαογραφική έρευνα. Είναι μικρές ιστορίες για την Τήνο, που αναδεικνύουν το τοπικό στοιχείο, την ψυχοσύνθεση και τη νοοτροπία του πληθυσμού, τα κοινωνικά ήθη και έθιμα, τον κόσμο μιας προνεωτερικής εποχής, ο οποίος πλέον δεν διασώζεται ατόφιος. Μικρά ανέκδοτα για ιδιόρρυθμους ανθρώπους, συνήθη ή ασυνήθη περιστατικά, καθημερινές συνήθειες, διαπροσωπικές σχέσεις αλλά και ατομικοί τύποι, δοξασίες και παροιμίες, και κυρίως κουτσομπολιά, μπηχτές και αιχμηρές επιθέσεις συνθέτουν ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό που αναπαριστά τη νησιώτικη ζωή.

Ντόπιες λέξεις, με το φορτίο των συγκοπών και των ιδιαιτεροτήτων τους, με την κλίμακα των σημασιών τους, με το ευφάνταστο των ονομασιών τους, παραπέμπουν πάλι στην αποκεντρωμένη γλώσσα της ηθογραφίας και φτάνουν καλλικέλαδες ως τον αναγνώστη.

Με αυτά και με κείνα, ποιος τελικά πρωταγωνιστεί σ’ αυτά τα αλληλένδετα αφηγήματα; Σε πρώτη φάση εύκολα κανείς μπορεί να ορίσει ως πρωταγωνιστή, παρά τα πλείστα ονόματα που έρχονται και παρέρχονται, τον απλό λαό, το πλήθος των Τηνιακών κυρίως γυναικών που δίνουν το στίγμα στη ζωή μέσα κι έξω από το σπίτι. Γι’ αυτό κι ο συγγραφέας επέλεξε για τίτλο στο βιβλίο του τον θηλυκό τύπο «Καστρωμένες», για να επιστήσει την προσοχή στις πολυάριθμες, επώνυμες κι ανώνυμες, φτωχές ή πλούσιες, καπάτσες ή αφανείς συζύγους, μητέρες, γιαγιάδες, δούλες κ.λπ. που συγκαθορίζουν τη δράση της αφήγησης. Και μαζί μ’ αυτές πρωταγωνίστρια είναι η ίδια η Τήνος, στο υπόγειο σύστημα της αφανούς κοινωνικής της ζωής, ένα πολύβουο μελίσσι από γλώσσες, κινήσεις και τακτικές, που φιδοσέρνεται και εγκολπώνεται όλα όσα πράττουν οι κάτοικοί του. Είναι η ίδια ηθογραφική λογική που συναντάμε και στο «Χρονικό μιας πολιτείας» του Παντελή Πρεβελάκη, έργο που αναφέρεται αντίστοιχα –έστω και με άλλο τρόπο- στο μεσοπολεμικό Ρέθυμνο.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, η λογοτεχνικότητα του βιβλίου έγκειται στη μουσική γλώσσα που απλώνεται προφορική, ρέουσα, ιδιωματική, μαγική στον εξωτισμό της και καλλίφωνη στη χειμαρρώδη της φύση. Ο Αντώνης Συριανός, ως μουσικός ο ίδιος, έχει πιάσει με το αυτί του τον ρυθμό της τοπικής λαλιάς και τον έχει υιοθετήσει, καθώς ξεδιπλώνει τα ευφωνικά μονοπάτια της νησιωτικής κοινωνίας. Ντόπιες λέξεις, με το φορτίο των συγκοπών και των ιδιαιτεροτήτων τους, με την κλίμακα των σημασιών τους, με το ευφάνταστο των ονομασιών τους, παραπέμπουν πάλι στην αποκεντρωμένη γλώσσα της ηθογραφίας και φτάνουν καλλικέλαδες ως τον αναγνώστη, ο οποίος χάνεται μέσα στη ροή και τη δίνη τους. Δεν αγνοώ και τη σκαμπρόζικη διάθεση μέσα στο αλά Ραμπελαί χιούμορ της γραφής, που διανθίζει με γέλια και πιπεράτα αστεία τον μικρόκοσμο του νησιού.

Καθένα από τα δύο κείμενα αυτών των πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων, είτε στην τραγική μορφή που δίνει ο Μιχάλης Μαλανδράκης στο δικό του, είτε στην κωμικοσατιρική (και σατυρική) που του δίνει ο Αντώνης Συριανός, αποζημιώνει τον αναγνώστη, καθώς αυτός συνδυάζει την κοινωνική ματιά με τη λογοτεχνική τέχνη. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου. 
Τελευταίο του βιβλίο, η μελέτη «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

 Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία © Σπύρος Στάβερης


altPatriot
Μιχάλης Μαλανδράκης
Πόλις 2019
Σελ. 96, τιμή εκδότη €10,00

alt

 

 

 

altΟι Καστρωμένες
Αντώνης Συριανός
Νεφέλη 2019
Σελ. 264, τιμή εκδότη €13,30

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο (γενν. 1928) επίτιμο μέλος της. 

Επιμέλεια: Book Press

Η Ακαδημία Αθην...

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

«Νομίζω πως οι Φαινότυποι έτυχαν θερμής υποδοχής επειδή δείχνουν το πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις γέφυρες μεταξύ ανθρώπων που ζουν στην ίδια χώρα και μιλούν την ίδια γλώσσα, επηρεασμένοι από την αδράνεια που υπάρχει ακόμα εξαιτίας του αποικιοκρατικού παρελθόντος» μας είπε ο Βραζιλιάνος Πάουλο Σκοτ (Paulo Scott), που...

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Ποικιλία εκδηλώσεων συναντάμε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 για την Παρασκευή 20 Ιουνίου : εργαστήρια μετάφρασης, αφιερώματα σε νομπελίστες συγγραφείς, συναντήσεις και συζητήσεις με αγαπημένους πεζογράφους της ισπανόφωνης λογοτεχνίας και προβολές ταινιών. Κεντρική εικόνα: Φερνάντο Αραμπ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ