51 ιστορίες για το απροσδόκητο

Πενήντα μία σπονδυλωτές ιστορίες για την τέχνη τού να ενδίδεις στο απροσδόκητο ή καλύτερα πώς να πιστεύεις στο θαύμα, συνθέτουν το νέο βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου. Πρόκειται για αλληγορικές ιστορίες μικρής έκτασης που ουσιαστικά «φωτίζουν» την ψυχοσύνθεση των ηρώων, εισδύοντας στον εσώτερο κόσμο τους και φέρνοντας στην επιφάνεια την καθαρότητα που απαιτεί το απροσδόκητο για να φανερωθεί. Οι μικρές αμφίσημες αυτές ιστορίες μοιάζουν πραγματικά με μικρές φωτογραφίες, τις οποίες η συγγραφέας –και καθηγήτρια Ψυχολογίας– Φωτεινή Τσαλίκογλου παίρνει, για να κρατήσει στο αρχείο της τις λεπταίσθητες εκείνες ισορροπίες που δυναμώνουν ή αποδομούν τους ήρωές της.

Η κυρία Φι είναι η ενσάρκωση του ανθρώπου που δεν το βάζει εύκολα κάτω. Σηκώνει ανάστημα κάθε φορά, όταν οι περιστάσεις την καταβάλλουν και εφορμά εκ νέου στην αρένα της ζωής νιώθοντας πώς όσο απίθανο και να μοιάζει το μέλλον εκείνη θα σταθεί με αξιοπρέπεια.

Σε όλες τις ιστορίες η κυρία Φι και ο καταθλιπτικός γιος της είναι οι πρωταγωνιστές. Άνθρωποι που μάχονται να επιβιώσουν μέσα από τραυματικές εμπειρίες που έχουν επιφέρει πόνο, απώλεια, συντριβή, μελαγχολία, θλίψη, καταστροφή, θάνατο αλλά και γέλιο. Η κυρία Φι είναι η ενσάρκωση του ανθρώπου που δεν το βάζει εύκολα κάτω. Σηκώνει ανάστημα κάθε φορά, όταν οι περιστάσεις την καταβάλλουν και εφορμά εκ νέου στην αρένα της ζωής νιώθοντας πώς όσο απίθανο και να μοιάζει το μέλλον εκείνη θα σταθεί με αξιοπρέπεια στοχεύοντας στην επίγευση της έκπληξής που της επιφυλάσσει. Επειδή η ζωή είναι γεμάτη εκπλήξεις και εμείς οφείλουμε να τις βιώσουμε.

Είναι η ελπίδα μια έντιμη απάντηση στον αγώνα της ζωής; Και αν ναι, πόσο δικαιούται κανείς να τη διατηρεί; Η κυρία Φι πάντως δεν παραιτείται. Η λύπη δεν γίνεται ο διακινητής των συναισθημάτων της. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος της κυρίας Φι με την Παναγία στη σελίδα 29, όταν τη ρωτάει για το τι μπορεί να γίνει με τον γιο της κι εκείνη της απαντά:

– Δεν υπάρχουν πολλά να γίνουν.
– Πες μου κάτι από τα λίγα που μένουν, παρακάλεσε η κυρία Φι.

Προτιμάει να ακούσει τους ήχους της σιωπής και να απομαγνητίσει τη φωνή τους. «Οι άνθρωποι συνήθως δεν ομιλούν, σφυρίζουν σαν τα κουτά πουλιά» γράφει παραφράζοντας τον Μποντλέρ και «ενδίδει κάθε τόσο στη σαγήνη της σιωπής». Και σε άλλο σημείο γράφει νιώθοντας ότι ο υπέρτατος κύκλος της ζωής είναι ένα μυστικό που εκείνη οφείλει να το γνωρίσει τελικά: «Κατάρρευση-αναγέννηση, πτώση-ανόρθωση, είναι οι εκδοχές ενός ίδιου πράγματος». Άλλωστε: «Οι μεγάλες απώλειες ακινητοποιούν το χρόνο. Είναι ένα από τα κρυφά δώρα που μας χαρίζουν οι μεγάλες συμφορές».

Στην πλούσια εργογραφία της Φωτεινής Τσαλίκογλου ξεχωρίζουν δύο ιδιαίτερα βιβλία. Το Μήπως; (εκδ. Καστανιώτη), ένα βιβλίο που έγραψε μαζί με τη Μαργαρίτα Καραπάνου και περιλαμβάνει 32 πρωινές συνομιλίες τους. Και το Δε μ' αγαπάς. Μ' αγαπάς – Τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη στην κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου (εκδ. Καστανιώτη).

Μοιάζει να έχει προικίσει την ηρωίδα της η συγγραφέας με τη μεγάλη δύναμη της μετάλλαξης των πραγμάτων. Της διαρκούς μεταμόρφωσης όλων όσα συμβαίνουν γύρω της διεκδικώντας για την ίδια την αισιοδοξία μιας οξυδερκούς ματιάς στη ζωή που προλαβαίνει να εξουδετερώνει εκείνα που δεν μπορεί να δεχτεί η συνείδησή της· την ασχήμια των γεγονότων και την οδύνη των απωλειών. Επειδή μόνο έτσι η ζωή γίνεται πιο υποφερτή και αποκτά ένα υπερβατικό νόημα. Οι άνθρωποι γύρω μας αλλάζουν, η ευγένεια της ψυχής αχρηστεύει τις απώλειες και τον πόνο, ακόμα και τον θάνατο. Η θλίψη αφανίζεται και η ζωή γιατρεύεται, έστω και προσωρινά πριν από την τελική της μεταστροφή, αρκεί να μπορεί κάποιος να πιστέψει ότι το θαύμα συντελείται φτάνει να πιστέψεις σ’ αυτό, να ανοίξεις τα μάτια της δική σου ψυχής, να την ετοιμάσεις να το δεχτεί, όσο μακρινό και αν φαντάζει.

Με την τρυφερότητα που διακρίνει τη γραφή της και την ποιητική υφή η Τσαλίκογλου γράφει αυτές τις παράξενες ιστορίες –διανθίζοντάς τες με φράσεις υψηλής αισθητικής και στοχασμού που επιτρέπουν την κατανόηση βαθύτερων εννοιών και αξίζουν την αυθύπαρκτη αξιολόγησή τους– για να δείξει σε όλους ότι ακόμη και στις πιο τραγικές στιγμές αξίζει να προσπαθήσουμε ώστε να δούμε να εξαφανίζονται η αναξιοπιστία και η σκαιότητα, η χυδαιότητα και η αφροσύνη. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να αλλάξει ο κόσμος εν τω βάθει, καθολικά και ανυπέρβλητα. Ακόμη και αν μοιάζει ουτοπικό το μήνυμα αυτό, το σίγουρο είναι ότι είναι αισιόδοξο και αναγκαίο καθώς η κυρία Φι δημιουργεί έναν δικό της τόπο όπου η ευδαιμονία ανασταίνεται μέσα στη σιωπή και στις φωνές των ανθρώπων, εκεί όπου οφείλουμε να αφουγκραστούμε τις αλήθειες αυτού του κόσμου.

* Η ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Τις νυχτες έπαιζε με τις σκιές» (εκδ. Ψυχογιός).

→ Στην κεντρική εικόνα: πίνακας © Maria Krul.

---

Οι παράξενες ιστορίες της κυρίας Φι

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΤΣΑΛΙΚΟΓΛΟΥ