Στη γη του Σεμπαστιάο Σαλγάδο

«Οι άνθρωποι είναι το αλάτι της γης». Με αυτή την πολύτιμη σκέψη στο μυαλό ο 72χρονος Βραζιλιάνος φωτογράφος Σεμπαστιάο Σαλγάδο ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο και φωτογράφησε τη ζωή των ανθρώπων. Στο πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ του Το αλάτι της γης, ο Βιμ Βέντερς, σε συνεργασία με τον Τζουλιάνο Σαλγάδο, παρουσίασαν τη ζωή, τη φιλοσοφία και το σπουδαίο φωτογραφικό έργο του Σεμπαστιάο Σαλγάδο αναδεικνύοντας το βάθος της πολιτικής και ανθρωπιστικής του σκέψης. 

Φωτογράφισε πολέμους από τη Ρουάντα ώς τη Βοσνία και το Ιράκ, ενώ τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε περισσότερο με την φωτογραφική καταγραφή των κατακλυσμιαίων περιβαλλοντικών αλλαγών που αλλάζουν τον κόσμο μας.

Ο Σαλγάδο γεννήθηκε στη Βραζιλία το 1944 αλλά έφυγε για το Παρίσι την δεκαετία του '60, μετά την επιβολή της Δικτατορίας στη Βραζιλία, και σπούδασε οικονομικά. Δουλεύοντας ως οικονομικός σύμβουλος για την Παγκόσμια Τράπεζα σε πολλές χώρες της Αφρικής την δεκαετία του '70 κατάλαβε πως τον απασχολούσε περισσότερο να αποτυπώσει τα όσα έβλεπε μέσω του φωτογραφικού του φακού. Φωτογράφισε την άλλη όψη της Αμερικής και της Αφρικής και τη ζωή της εργατικής τάξης με υλικό που συγκεντρώθηκε το 1993 στη συλλογή «Εργάτες, μια αρχαιολογία της βιομηχανικής εποχής». Φωτογράφισε πολέμους από τη Ρουάντα ώς τη Βοσνία και το Ιράκ, ενώ τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε περισσότερο με την φωτογραφική καταγραφή των κατακλυσμιαίων περιβαλλοντικών αλλαγών που αλλάζουν τον κόσμο μας.

Εδώ και λίγες μέρες κυκλοφόρησε και στη χώρα μας, σε εξαιρετικά φροντισμένη έκδοση και θαυμάσια μετάφραση, ίσως το πιο προσωπικό του βιβλίο με τίτλο Από τη γη μου στη Γη. Πρόκειται για ένα οδοιπορικό που το έγραψε με τη συνδρομή της δημοσιογράφου Ιζαμπέλ Φρανκ. Με ύφος εκμυστηρευτικό, ο Σαλγάδο εκτίθεται και εκθέτει τα μυστικά της δουλειάς του, αλλά και τις κορυφαίες στιγμές της ζωής του.

Ακολουθεί μέρος από τον Πρόλογο της Ιζαμπέλ Φρανκ κι ένα μικρό απόσπασμα του ίδιου του Σαλγάδο

«Κοιτάζοντας μια φωτογραφία του Σεμπαστιάο Σαλγάδο, βιώνεις την εμπειρία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αντιλαμβάνεσαι τι σημαίνει να είσαι γυναίκα, άνδρας, παιδί. Ο λόγος είναι, αναμφίβολα, ότι ο Σαλγάδο τρέφει βαθειά αγάπη για τους ανθρώπους που φωτογραφίζει. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς το πόσο παρόντα είναι τα πρόσωπα στις εικόνες του, εκπέμποντας ζωή, εκπέμποντας εμπιστοσύνη; Και πώς να ερμηνεύσει την αδελφοσύνη που αισθάνεται ο θεατής αυτών των εικόνων; Εδώ και πολύ καιρό, η δουλειά του με αναστατώνει. Αγαπώ την μπαρόκ αισθητική των εικόνων του, τους εκπληκτικούς φωτισμούς του, τη δύναμη που μεταδίδουν, αλλά και την τρυφερότητα που πηγάζει απ' αυτές και με επαναφέρει στον καλύτερο εαυτό μου». (από τον πρόλογο της Isabelle FRANCQ)

Ἐν ἀρχῇ ἦν : «Genesis»

«Αν δεν σου αρέσει να περιμένεις, δεν γίνεται να είσαι φωτογράφος. Μια μέρα του 2004 φτάνω στο νησί Ιζαμπέλα, στα Γκαλαπάγκος, κοντά σ’ ένα πολύ ωραίο ηφαίστειο, το Αλσέντο. Υπήρχε εκεί μια τεράστια χελώνα, τουλάχιστον 200 κιλά, από αυτές που έδωσαν το όνομα τους στο αρχιπέλαγος. Κάθε φορά που την πλησίαζα, η χελώνα απομακρυνόταν. Δεν προχωρούσε γρήγορα, ωστόσο ήταν αδύνατον να την φωτογραφίσω. Κάθισα και σκέφτηκα. Είπα στον εαυτό μου: όταν φωτογραφίζω ανθρώπους, δεν εμφανίζομαι ξαφνικά ινκόγκνιτο μέσα στην ομάδα, κάθε φορά συστήνομαι· παρουσιάζομαι στα πρόσωπα, εξηγούμαι, κουβεντιάζω και σιγά σιγά γνωριζόμαστε. Κατάλαβα πως, κατ’ αναλογία, ο μοναδικός τρόπος να φωτογραφίσω αυτή τη χελώνα ήταν να γνωριστούμε· να βρεθώ στον δικό της μήκος κύματος. Μεταμορφώθηκα, λοιπόν, σε χελώνα: γονάτισα κι άρχισα να έρπω στο ίδιο ύψος με εκείνην, με τις παλάμες και τα γόνατα στο έδαφος. Από εκείνη τη στιγμή και πέρα, η χελώνα δεν αποπειράθηκε ξανά να το σκάσει.

Μόλις εκείνη σταματούσε, εγώ έκανα μια κίνηση προς τα πίσω. Προχώρησε προς το μέρος μου, οπισθοχώρησα. Περίμενα μερικά λεπτά, ύστερα πλησίασα λίγο, αργά. Η χελώνα έκανε ένα ακόμη βήμα προς το μέρος μου, κι εγώ έκανα αμέσως μερικά βήματα προς τα πίσω. Τότε με πλησίασε και, ήρεμη, με άφησε να την κοιτάζω. Τώρα μπορούσα ν’ αρχίσω να τη φωτογραφίζω. Η προσέγγιση αυτής της χελώνας μου έφαγε μια ολόκληρη μέρα. Μια ολόκληρη μέρα για να την κάνω να καταλάβει ότι σεβόμουν την περιοχή της». (Σεμπαστιάο Σαλγάδο, απόσπασμα από το βιβλίο) 

Από τη γη μου στη Γη