enedra ston dimarxo

Για το ιστορικό αφήγημα του Γιώργου Π. Ιατρού «Ενέδρα στο δήμαρχο – Κερατέα-Λαύριο 1865» (εκδ. ΑΩ). Κεντρική εικόνα: Ο αφηγητής της ιστορίας, ο μπάρμπα Γιώργης Ρώμας (1884-1987).

Της Διώνης Δημητριάδου

Μια αφήγηση άγνωστη, δηλαδή αγνοημένη από την επίσημη ιστοριογραφία, φέρνει στο φως ο Γιώργος Π. Ιατρού. Αφορά την ενέδρα που στήθηκε στον δήμαρχο Κερατέας Λουκά Π. Αθανασίου (του επιτέθηκαν άγνωστοι με τσουράπια, κάλτσες γεμάτες με άμμο, ώστε το έγκλημα να μην αφήσει ίχνη), ο οποίος εξέπνευσε λίγες μέρες μετά, στις 5 Δεκεμβρίου 1865 – κατά την άποψη του συγγραφέα επρόκειτο για το πρώτο θύμα της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα. Καθόλου τυχαία η χρονολογία, γιατί ήταν η χρονιά που μια νέα πόλη γεννήθηκε, η εργατούπολη του Λαυρίου (αντίγραφο των Cities-Companies του 19ου αιώνα) ως απόρροια της δημιουργίας των Μεταλλείων από τη γαλλική εταιρεία Σερπιέρη.

Ο δήμαρχος Αθανασίου ήταν ο εμπνευστής της αντίστασης των κατοίκων κατά της εταιρείας του Σερπιέρη προκειμένου να μην περάσουν τα μεταλλεία άνευ όρων σε ξένα χέρια· το βασικό επιχείρημα/ισχυρισμός στην ουσία του Σερπιέρι για την ασύδοτη δράση του ήταν ότι σ’ αυτόν και μόνον οφειλόταν η ανακάλυψη της αξίας των αρχαίων σκωριών του Λαυρίου. Από την άλλη η τοπική κοινωνία διεκδικούσε ό,τι της ανήκε από τον τοπικό πλούτο. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη, και ο δήμαρχος βρέθηκε στην πρώτη γραμμή αυτής της αντιπαράθεσης με τον ισχυρό παράγοντα της εποχής. Η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη.

...στάθηκε αρκετή μια διήγηση ενός παππού σ’ ένα καφενείο το 1985, για να «στοιχειώσει» τον άοκνο μελετητή της ιστορίας των Μεσογείων και της Λαυρεωτικής Γιώργο Ιατρού.

Μια ιστορία που κυκλοφορούσε από στόμα σε στόμα με την αχλύ ενός θρύλου –κάτι ανάμεσα στη πραγματικότητα και στον μύθο– μα στάθηκε αρκετή μια διήγηση ενός παππού σ’ ένα καφενείο το 1985, για να «στοιχειώσει» τον άοκνο μελετητή της ιστορίας των Μεσογείων και της Λαυρεωτικής Γιώργο Ιατρού. Από τότε και ως σήμερα που εκδόθηκε το ιστορικό του αφήγημα, ανέτρεξε επί τριάντα πέντε και πλέον χρόνια σε γραπτές και προφορικές πηγές, χρησιμοποίησε πολλά πρωτογενή στοιχεία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους αλλά και ιδιωτικά αρχεία, παλιές εφημερίδες, δικογραφίες, συμβόλαια, ληξιαρχικές πράξεις κ.α., με σκοπό να φέρει στο φως και να αποδείξει τεκμηριωμένα την αλήθεια της παλιάς αυτής ιστορίας. Εστίασε στην αντιπαράθεση της δημοτικής αρχής και των κατοίκων με τον Σερπιέρι, μια υπόθεση χαμένη εξ αρχής, όπως φάνηκε εκ του αποτελέσματος. Και κομβικό γεγονός τοποθέτησε την ενέδρα στον δήμαρχο, μια σκοτεινή υπόθεση που συσκοτίστηκε ακόμη περισσότερο τα χρόνια που ακολούθησαν, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ούτε το όνομα του δημάρχου επάνω στον τάφο του.

Μια αφήγηση που δένει την τοπική ιστορία με την παγκόσμια, στον βαθμό που ένα επιμέρους γεγονός ταυτόχρονα εμπεριέχει τον παλμό, τα ήθη και φυσικά τα κυρίαρχα συμφέροντα της εποχής, αλλά και εξακτινίζεται επηρεάζοντας ένα ευρύτερο πεδίο από το τοπικό – καμία ιστορία, όσο μικρή, δεν λειτουργεί αυτόνομα και ανεξάρτητα από τις ευρύτερες εξελίξεις. Έχει ενδιαφέρον ο τρόπος που ο Ιατρού εκθέτει το υλικό του και διατυπώνει διακριτικά (όπως ο κάθε σοβαρός μελετητής που δεν αρκείται σε μια απλή παράθεση στοιχείων) τις απόψεις του. Αξιολογεί σωστά και μετρημένα τις προφορικές αφηγήσεις/μαρτυρίες, τις αφήνει απλώς να συνεπικουρούν την όλη μελέτη, καθώς συχνά το αφηγημένο παρελθόν φιλτράρεται από σημερινά συναισθήματα, ιδεολογίες και φυσικά τα ποικίλα ιδεολογήματα. Στηρίζεται, έτσι, κυρίως στα γραπτά ντοκουμέντα, γιατί στην ουσία μόνον αυτά συνιστούν την Ιστορία ως επιστήμη.

Αξιολογεί σωστά και μετρημένα τις προφορικές αφηγήσεις/μαρτυρίες, τις αφήνει απλώς να συνεπικουρούν την όλη μελέτη, καθώς συχνά το αφηγημένο παρελθόν φιλτράρεται από σημερινά συναισθήματα, ιδεολογίες και φυσικά τα ποικίλα ιδεολογήματα.

Μαθηματικός ο ίδιος, δεν μπορούσε να μη δομήσει με ορθολογικό τρόπο το υλικό του, φτιάχνοντας επαγωγικό συλλογισμό, βαδίζοντας δηλαδή από το ειδικό στο γενικό, καθώς έτσι αποδεικνύεται η αλήθεια των γεγονότων (εδώ έχει σημασία η σειρά των γεγονότων που οδήγησαν νομοτελειακά στη σύγκρουση), χρησιμοποιώντας όμως παράλληλα, εκεί που έπρεπε, την παραγωγική συλλογιστική πορεία, που διατυπώνει γενικές αλήθειες οι οποίες έχουν εφαρμογή σε επιμέρους περιπτώσεις (εδώ έχει σημασία η γενική αλήθεια για την εποχή της απληστίας, είμαστε στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, που επαληθεύεται από τα επιμέρους γεγονότα).

aw iatrou enedra ston dimarxoΤο ιστορικό αφήγημα του Ιατρού εντάσσεται στην ευρύτερη υπόθεση των Λαυρεωτικών, δηλαδή της διαμάχης μεταξύ της γαλλοϊταλικής εταιρείας Roux - Serpieri - Fressynet CIE με το ελληνικό δημόσιο, σχετικά με την έκταση και τη μορφή της εκμετάλλευσης των μεταλλείων του Λαυρίου. Ακολούθησε χρηματιστηριακό σκάνδαλο και η συνακόλουθη καταστροφή πολλών οικογενειών που επένδυσαν στις σκόπιμα υπερτιμημένες μετοχές των μεταλλείων. Η ενέδρα στον δήμαρχο αποτελεί ένα παράπλευρο γεγονός, το οποίο στη μικρογραφία του αποδίδει το γενικότερο κλίμα. Για τους κατοίκους, όμως, της Λαυρεωτικής ήταν ένα μείζον γεγονός, το οποίο έχει τη σημασία του ως σήμερα.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, η μελέτη του Ιατρού έχει την ξεχωριστή της αξία, καθώς πρόκειται για ένα βιβλίο που έρχεται να συμπληρώσει την επίσημη ιστορία, αναδεικνύοντας πτυχές του ζητήματος ως τώρα ανεξερεύνητες. Όσο για τα πολλά τεκμήρια που χρησιμοποιεί, αξίζει να αναφέρουμε την άποψη του Ε.Χ. Καρ, την οποία επικαλείται ο συγγραφέας: «Οι πληροφορίες που θα αντλήσουμε από τις πηγές μας και οι εικόνες για το παρελθόν που θα φτιάξουμε εξαρτώνται από τις ερωτήσεις που θα υποβάλουμε στα ντοκουμέντα μας». Ο Ιατρού δείχνει έτσι ότι λειτουργεί στα μελετήματά του με τον τρόπο ενός ιστορικού, πράγμα σπουδαίο, γιατί δεν είναι αυτή η ειδικότητά του. Και όπως ο ίδιος «ρωτάει» τις πηγές του για να αποκαλυφθεί η ουσία τους, έτσι μοιάζει να παροτρύνει και τον αναγνώστη να επεξεργαστεί τα πολλά στοιχεία που παραθέτει και να βγάλει τα συμπεράσματά του. Δεν τον χειραγωγεί.

Φροντισμένο από τις ΑΩ εκδόσεις το ιστορικό αφήγημα, σε επιμέλεια του Δημήτρη Φύσσα, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, με ένα εξαιρετικό εξώφυλλο (έργο του Γιάννη Δημητράκη) που αναπαριστά εικαστικά την ενέδρα επικεντρώνοντας στη φοράδα του δημάρχου που επέστρεψε αλαφιασμένη και μόνη, χωρίς τον τραυματισμένο αναβάτη της. Μια αφήγηση σε ζωντανή, γλαφυρή γλώσσα, που αποδεικνύει ότι η λογοτεχνική γραφή έρχεται πολύτιμη αρωγός στο ιστορικό κείμενο.


Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η μελέτη «Ο ποιητὴς διάγει εσώκλειστος – Οι “τόποι” στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Φοίνικα.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Η διήγηση ενός παππού στη γειτονιά μου στα πάνω καφενεία της Κερατέας το 1985, η σπηλαιώδης φωνή του, τα ξεκάθαρα ελληνικά του, ο σεβασμός που μου ενέπνεε, η καταπληκτική ιστορία του με “στοίχειωσε”. Ο μπάρμπα Γιώργης Ρώμας (1884-1987) είχε τελειώσει Σχολαρχείο και τα ήξερε πολύ καλά. Κυρίως δεν έλεγε παραμύθια. Διατηρούσε αρχείο εγγράφων της εποχής εκείνης γιατί ήταν εγγονός του Ιωάννη Σταμ. Ρώμα που διετέλεσε δήμαρχος 1866-1870, λίγο μετά τον Λουκά Π. Αθανασίου. Σύμφωνα με την αφήγηση, αυτή την εποχή που ήρθε ο Σερπιέρι για να δημιουργήσει την Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, ο δήμαρχος Λουκάς Π. Αθανασίου τον συνάντησε και του έθεσε τρεις όρους για να προχωρήσει στη συμφωνία και να παραχωρηθούν τα εδάφη που ανήκαν στην Κοινότητα Κερατέας:

• Η Εταιρεία να καταβάλλει δημόσιο και δημοτικό φόρο.
• Η Εταιρεία να αναλάβει να σπουδάσει τα ικανά παιδιά της Κοινότητας στη Γαλλία.
• Η Εταιρεία να μεριμνήσει για την υγεία των κατοίκων, όταν στηθούν οι εγκαταστάσεις κι αρχίσουν οι εργασίες». (σ. 17)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

Για το βιβλίο του Τέρυ Ίγκλετον [Τerry Eagleton] «Πώς να διαβάσουμε λογοτεχνία» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Πεδίο]. Κεντρική εικόνα: (© Unsplash). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Το ερώτημα του τίτλου ...

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

Για το λεύκωμα της Ελένης Παπανδρέου «Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» (εκδ. Ιωλκός). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία της Ελένης Παπανδρέου από την έκδοση. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στο ...

«Βαθύ μπλε» του Πάτρικ Σβένσον (κριτική) – H θάλασσα, τα βάθη της και η αναζήτηση του αγνώστου

«Βαθύ μπλε» του Πάτρικ Σβένσον (κριτική) – H θάλασσα, τα βάθη της και η αναζήτηση του αγνώστου

Για το βιβλίο του Πάτρικ Σβένσον [Patrik Svensson] «Βαθύ μπλε – H θάλασσα, τα βάθη της και η αναζήτηση του αγνώστου» (μτφρ. Αγγελική Νάτση, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Σκίτσα από τη ζωή στη θάλασσα βασισμένα σε γκραβούρες του 1849.

Γράφει η Άννα Λυδάκη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ