enedra ston dimarxo

Για το ιστορικό αφήγημα του Γιώργου Π. Ιατρού «Ενέδρα στο δήμαρχο – Κερατέα-Λαύριο 1865» (εκδ. ΑΩ). Κεντρική εικόνα: Ο αφηγητής της ιστορίας, ο μπάρμπα Γιώργης Ρώμας (1884-1987).

Της Διώνης Δημητριάδου

Μια αφήγηση άγνωστη, δηλαδή αγνοημένη από την επίσημη ιστοριογραφία, φέρνει στο φως ο Γιώργος Π. Ιατρού. Αφορά την ενέδρα που στήθηκε στον δήμαρχο Κερατέας Λουκά Π. Αθανασίου (του επιτέθηκαν άγνωστοι με τσουράπια, κάλτσες γεμάτες με άμμο, ώστε το έγκλημα να μην αφήσει ίχνη), ο οποίος εξέπνευσε λίγες μέρες μετά, στις 5 Δεκεμβρίου 1865 – κατά την άποψη του συγγραφέα επρόκειτο για το πρώτο θύμα της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα. Καθόλου τυχαία η χρονολογία, γιατί ήταν η χρονιά που μια νέα πόλη γεννήθηκε, η εργατούπολη του Λαυρίου (αντίγραφο των Cities-Companies του 19ου αιώνα) ως απόρροια της δημιουργίας των Μεταλλείων από τη γαλλική εταιρεία Σερπιέρη.

Ο δήμαρχος Αθανασίου ήταν ο εμπνευστής της αντίστασης των κατοίκων κατά της εταιρείας του Σερπιέρη προκειμένου να μην περάσουν τα μεταλλεία άνευ όρων σε ξένα χέρια· το βασικό επιχείρημα/ισχυρισμός στην ουσία του Σερπιέρι για την ασύδοτη δράση του ήταν ότι σ’ αυτόν και μόνον οφειλόταν η ανακάλυψη της αξίας των αρχαίων σκωριών του Λαυρίου. Από την άλλη η τοπική κοινωνία διεκδικούσε ό,τι της ανήκε από τον τοπικό πλούτο. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη, και ο δήμαρχος βρέθηκε στην πρώτη γραμμή αυτής της αντιπαράθεσης με τον ισχυρό παράγοντα της εποχής. Η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη.

...στάθηκε αρκετή μια διήγηση ενός παππού σ’ ένα καφενείο το 1985, για να «στοιχειώσει» τον άοκνο μελετητή της ιστορίας των Μεσογείων και της Λαυρεωτικής Γιώργο Ιατρού.

Μια ιστορία που κυκλοφορούσε από στόμα σε στόμα με την αχλύ ενός θρύλου –κάτι ανάμεσα στη πραγματικότητα και στον μύθο– μα στάθηκε αρκετή μια διήγηση ενός παππού σ’ ένα καφενείο το 1985, για να «στοιχειώσει» τον άοκνο μελετητή της ιστορίας των Μεσογείων και της Λαυρεωτικής Γιώργο Ιατρού. Από τότε και ως σήμερα που εκδόθηκε το ιστορικό του αφήγημα, ανέτρεξε επί τριάντα πέντε και πλέον χρόνια σε γραπτές και προφορικές πηγές, χρησιμοποίησε πολλά πρωτογενή στοιχεία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους αλλά και ιδιωτικά αρχεία, παλιές εφημερίδες, δικογραφίες, συμβόλαια, ληξιαρχικές πράξεις κ.α., με σκοπό να φέρει στο φως και να αποδείξει τεκμηριωμένα την αλήθεια της παλιάς αυτής ιστορίας. Εστίασε στην αντιπαράθεση της δημοτικής αρχής και των κατοίκων με τον Σερπιέρι, μια υπόθεση χαμένη εξ αρχής, όπως φάνηκε εκ του αποτελέσματος. Και κομβικό γεγονός τοποθέτησε την ενέδρα στον δήμαρχο, μια σκοτεινή υπόθεση που συσκοτίστηκε ακόμη περισσότερο τα χρόνια που ακολούθησαν, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ούτε το όνομα του δημάρχου επάνω στον τάφο του.

Μια αφήγηση που δένει την τοπική ιστορία με την παγκόσμια, στον βαθμό που ένα επιμέρους γεγονός ταυτόχρονα εμπεριέχει τον παλμό, τα ήθη και φυσικά τα κυρίαρχα συμφέροντα της εποχής, αλλά και εξακτινίζεται επηρεάζοντας ένα ευρύτερο πεδίο από το τοπικό – καμία ιστορία, όσο μικρή, δεν λειτουργεί αυτόνομα και ανεξάρτητα από τις ευρύτερες εξελίξεις. Έχει ενδιαφέρον ο τρόπος που ο Ιατρού εκθέτει το υλικό του και διατυπώνει διακριτικά (όπως ο κάθε σοβαρός μελετητής που δεν αρκείται σε μια απλή παράθεση στοιχείων) τις απόψεις του. Αξιολογεί σωστά και μετρημένα τις προφορικές αφηγήσεις/μαρτυρίες, τις αφήνει απλώς να συνεπικουρούν την όλη μελέτη, καθώς συχνά το αφηγημένο παρελθόν φιλτράρεται από σημερινά συναισθήματα, ιδεολογίες και φυσικά τα ποικίλα ιδεολογήματα. Στηρίζεται, έτσι, κυρίως στα γραπτά ντοκουμέντα, γιατί στην ουσία μόνον αυτά συνιστούν την Ιστορία ως επιστήμη.

Αξιολογεί σωστά και μετρημένα τις προφορικές αφηγήσεις/μαρτυρίες, τις αφήνει απλώς να συνεπικουρούν την όλη μελέτη, καθώς συχνά το αφηγημένο παρελθόν φιλτράρεται από σημερινά συναισθήματα, ιδεολογίες και φυσικά τα ποικίλα ιδεολογήματα.

Μαθηματικός ο ίδιος, δεν μπορούσε να μη δομήσει με ορθολογικό τρόπο το υλικό του, φτιάχνοντας επαγωγικό συλλογισμό, βαδίζοντας δηλαδή από το ειδικό στο γενικό, καθώς έτσι αποδεικνύεται η αλήθεια των γεγονότων (εδώ έχει σημασία η σειρά των γεγονότων που οδήγησαν νομοτελειακά στη σύγκρουση), χρησιμοποιώντας όμως παράλληλα, εκεί που έπρεπε, την παραγωγική συλλογιστική πορεία, που διατυπώνει γενικές αλήθειες οι οποίες έχουν εφαρμογή σε επιμέρους περιπτώσεις (εδώ έχει σημασία η γενική αλήθεια για την εποχή της απληστίας, είμαστε στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, που επαληθεύεται από τα επιμέρους γεγονότα).

aw iatrou enedra ston dimarxoΤο ιστορικό αφήγημα του Ιατρού εντάσσεται στην ευρύτερη υπόθεση των Λαυρεωτικών, δηλαδή της διαμάχης μεταξύ της γαλλοϊταλικής εταιρείας Roux - Serpieri - Fressynet CIE με το ελληνικό δημόσιο, σχετικά με την έκταση και τη μορφή της εκμετάλλευσης των μεταλλείων του Λαυρίου. Ακολούθησε χρηματιστηριακό σκάνδαλο και η συνακόλουθη καταστροφή πολλών οικογενειών που επένδυσαν στις σκόπιμα υπερτιμημένες μετοχές των μεταλλείων. Η ενέδρα στον δήμαρχο αποτελεί ένα παράπλευρο γεγονός, το οποίο στη μικρογραφία του αποδίδει το γενικότερο κλίμα. Για τους κατοίκους, όμως, της Λαυρεωτικής ήταν ένα μείζον γεγονός, το οποίο έχει τη σημασία του ως σήμερα.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, η μελέτη του Ιατρού έχει την ξεχωριστή της αξία, καθώς πρόκειται για ένα βιβλίο που έρχεται να συμπληρώσει την επίσημη ιστορία, αναδεικνύοντας πτυχές του ζητήματος ως τώρα ανεξερεύνητες. Όσο για τα πολλά τεκμήρια που χρησιμοποιεί, αξίζει να αναφέρουμε την άποψη του Ε.Χ. Καρ, την οποία επικαλείται ο συγγραφέας: «Οι πληροφορίες που θα αντλήσουμε από τις πηγές μας και οι εικόνες για το παρελθόν που θα φτιάξουμε εξαρτώνται από τις ερωτήσεις που θα υποβάλουμε στα ντοκουμέντα μας». Ο Ιατρού δείχνει έτσι ότι λειτουργεί στα μελετήματά του με τον τρόπο ενός ιστορικού, πράγμα σπουδαίο, γιατί δεν είναι αυτή η ειδικότητά του. Και όπως ο ίδιος «ρωτάει» τις πηγές του για να αποκαλυφθεί η ουσία τους, έτσι μοιάζει να παροτρύνει και τον αναγνώστη να επεξεργαστεί τα πολλά στοιχεία που παραθέτει και να βγάλει τα συμπεράσματά του. Δεν τον χειραγωγεί.

Φροντισμένο από τις ΑΩ εκδόσεις το ιστορικό αφήγημα, σε επιμέλεια του Δημήτρη Φύσσα, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, με ένα εξαιρετικό εξώφυλλο (έργο του Γιάννη Δημητράκη) που αναπαριστά εικαστικά την ενέδρα επικεντρώνοντας στη φοράδα του δημάρχου που επέστρεψε αλαφιασμένη και μόνη, χωρίς τον τραυματισμένο αναβάτη της. Μια αφήγηση σε ζωντανή, γλαφυρή γλώσσα, που αποδεικνύει ότι η λογοτεχνική γραφή έρχεται πολύτιμη αρωγός στο ιστορικό κείμενο.


Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η μελέτη «Ο ποιητὴς διάγει εσώκλειστος – Οι “τόποι” στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Φοίνικα.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Η διήγηση ενός παππού στη γειτονιά μου στα πάνω καφενεία της Κερατέας το 1985, η σπηλαιώδης φωνή του, τα ξεκάθαρα ελληνικά του, ο σεβασμός που μου ενέπνεε, η καταπληκτική ιστορία του με “στοίχειωσε”. Ο μπάρμπα Γιώργης Ρώμας (1884-1987) είχε τελειώσει Σχολαρχείο και τα ήξερε πολύ καλά. Κυρίως δεν έλεγε παραμύθια. Διατηρούσε αρχείο εγγράφων της εποχής εκείνης γιατί ήταν εγγονός του Ιωάννη Σταμ. Ρώμα που διετέλεσε δήμαρχος 1866-1870, λίγο μετά τον Λουκά Π. Αθανασίου. Σύμφωνα με την αφήγηση, αυτή την εποχή που ήρθε ο Σερπιέρι για να δημιουργήσει την Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, ο δήμαρχος Λουκάς Π. Αθανασίου τον συνάντησε και του έθεσε τρεις όρους για να προχωρήσει στη συμφωνία και να παραχωρηθούν τα εδάφη που ανήκαν στην Κοινότητα Κερατέας:

• Η Εταιρεία να καταβάλλει δημόσιο και δημοτικό φόρο.
• Η Εταιρεία να αναλάβει να σπουδάσει τα ικανά παιδιά της Κοινότητας στη Γαλλία.
• Η Εταιρεία να μεριμνήσει για την υγεία των κατοίκων, όταν στηθούν οι εγκαταστάσεις κι αρχίσουν οι εργασίες». (σ. 17)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

Για το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Όλα για την αγάπη» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει η Πηνελόπη Αλεξίου

H μπελ χουκς, ή αλλιώς Gloria Watkins, εξέδωσε το 2000 το βιβλίο Αll about love, το οποίο ήρθε στα ...

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή (κριτική) – «Οι Έλληνοι ήτανε γίγαντες και θεριά και δράκοι»

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή (κριτική) – «Οι Έλληνοι ήτανε γίγαντες και θεριά και δράκοι»

Για το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στον Ουρανό από άλλους τόπους (εκδ. Πατάκη) του Σωτήρη Δημητρίου, τούτο το γάργαρο μνημείο γλώσσας, η εκατοντάχρονη Α...

«Το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα» του Κ.Π. Καβάφη (κριτική) – O Αλεξανδρινός στην Αθήνα της Μπελ Επόκ

«Το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα» του Κ.Π. Καβάφη (κριτική) – O Αλεξανδρινός στην Αθήνα της Μπελ Επόκ

Για το βιβλίο του Κ.Π. Καβάφη «Το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Μια επίσκεψη στο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη για τη σημαντική επιρροή που άσκησε ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth). 

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο Φραν...

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη στην Αίθουσα τελετών της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων και της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας. Αφορμή, η κυκλοφορία του τόμου «Κώστας Κρυστάλλης: Άπαντα - Ένας πρόωρα επαναστατημένος» (εκδ. Κ. & Μ. Σταμούλη).&nb...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ