alt

Για το βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου «Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη» (εκδ. Μαλλιάρης) και το βιβλίο του Ηλία Σ. Σπυρόπουλου «Από τα χρόνια και τα χαρτιά του Ντίνου Χριστιανόπουλου» (εκδ. Οδός Πανός).

Του Διονύση Στεργιούλα

Στις συνεντεύξεις που ανθολογούνται στο βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου με τίτλο Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη (δόθηκαν στους: Γιώργο Γαλάντη, Μάνο Κοντολέων, Χλόη Κουτσουμπέλη και στην ανθολόγο), ο Σφυρίδης μιλά για το έργο του σαν να μιλά για τη ζωή του. Από το ευθύ και εξομολογητικό ύφος των συνεντεύξεων γίνεται σαφές ότι ο πεζογράφος εισήλθε στη λογοτεχνία από τη ζωή και την εμπειρία και όχι από τη φιλολογική ενασχόληση. Συνδέει την ιατρική του ιδιότητα με τα διηγήματά του και εξηγεί με ποιον τρόπο οδηγήθηκε από την ποίηση στην πεζογραφία και από τα βιώματα, τα δικά του και των φίλων του, στη λογοτεχνική καταγραφή τους. Λέει, μεταξύ άλλων, για τη γραφή του, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ρεαλιστική-βιωματική: «Για μένα προηγείται η ζωή κι ακολουθεί η λογοτεχνία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στα διηγήματά μου δεν υπάρχει η απαραίτητη μυθοπλασία, γιατί αλλιώς δεν θα συζητούσαμε για λογοτεχνία, αλλά για φτηνή δημοσιογραφία».

Οι συνεντεύξεις παρουσιάζουν μεγάλο αναγνωστικό ενδιαφέρον και επιβεβαιώνουν τη δύναμη του Σφυρίδη στην αφήγηση, ενώ προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για το πρόσφατο λογοτεχνικό τοπίο της Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα για τον «κύκλο της Διαγωνίου».

Και οι τέσσερις συνεντεύξεις παρουσιάζουν μεγάλο αναγνωστικό ενδιαφέρον και επιβεβαιώνουν τη δύναμη του Σφυρίδη στην αφήγηση, ενώ προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για το πρόσφατο λογοτεχνικό τοπίο της Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα για τον «κύκλο της Διαγωνίου», τη μικρή, χωρίς πάντοτε διακριτά όρια, παρέα λογοτεχνών και καλλιτεχνών, που είχε ως κέντρο τον εκδότη του περιοδικού «Διαγώνιος» ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο. Ο Σφυρίδης, που προστέθηκε στον κύκλο του περιοδικού αρκετά αργά, όταν πολλοί από τους παλαιότερους συνεργάτες είχαν απομακρυνθεί, επηρεάστηκε από τον Χριστιανόπουλο, αλλά και τον επηρέασε. Η «Διαγώνιος», ενώ ξεκίνησε ως πολυσυλλεκτικό περιοδικό, με τον καιρό περιορίζει τις συνεργασίες όσων δεν ενστερνίζονταν τις αισθητικές απόψεις του εκδότη. Τα ποιοτικά κριτήρια για δημοσίευση γίνονταν όλο και πιο αυστηρά, οι πιθανότητες όμως για λογοτεχνικά θαύματα μειώνονταν.

Η αμηχανία του Σφυρίδη 

Ο Σφυρίδης, παρά τη μεγάλη άνεση με την οποία συζητά για το έργο του και για τη ζωή του, παρουσιάζεται μάλλον αμήχανος όταν έρχεται αντιμέτωπος με την παρακάτω αντίφαση: να προσπαθεί, παρόλο που κινείται –ως συγγραφέας και κριτικός– σε ένα πλαίσιο κυρίως εμπειρίας και ελάχιστα θεωρίας, να μιλήσει θεωρητικά για την προτίμησή του στο βιωματικό περιεχόμενο. Με αποτέλεσμα να κάνει μία βιαστική σύγκριση εκφραζόμενος, σε κάποιες περιπτώσεις, απαξιωτικά για τον μοντερνισμό, την παράδοση του εσωτερικού μονολόγου και γενικά τη λογοτεχνία του «πνευματικού εργαστηρίου», σύμφωνα με την έκφρασή του. Ένα παράδειγμα: «Η λογοτεχνία δεν πρέπει να έχει σχέση με τα σταυρόλεξα. Λένε ορισμένοι ότι η ερμητική γραφή προϋποθέτει την ενεργητική συμμετοχή του αναγνώστη. Αυτά εγώ τα ακούω βερεσέ. Δηλαδή, αν κάποιο βιβλίο με τη σαφήνεια και την ενάργειά του διαβάζεται μονορούφι, τότε δεν συμμετέχει ο αναγνώστης; Και συμμετέχει όταν σπάει το κεφάλι του για να μαντέψει τι θέλει να πει ο συγγραφέας;». Οι σχετικές διατυπώσεις, αν και μοιάζουν αποτέλεσμα αυθόρμητων συλλογισμών, έχουν μεγάλο γραμματολογικό παρελθόν. Φτάνουν στον Γιώργο Σεφέρη, που χαρακτήρισε τον υπερρεαλισμό «εύκολη ποίηση», και ακόμη πιο πίσω.

Η απέραντη χώρα της λογοτεχνίας είναι φιλόξενη για δημιουργούς που έχουν επιλέξει διαφορετικούς δρόμους και ποικίλους προορισμούς. Συνήθως η μακροπρόθεσμη αντοχή και αποδοχή ενός έργου εξαρτάται από την ποιότητα της γραφής και όχι από από τις προγραμματικές επιλογές του συγγραφέα (συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει αβίαστα, σε δύο τουλάχιστον σημεία, και ο Σφυρίδης). Η λογοτεχνική παράδοση έχει τόσο βαθιές ρίζες στον χρόνο και στον πολιτισμό, ώστε συχνά ακριβώς οι αναφορές σε αυτή την παράδοση, οι λεγόμενες ενδολογοτεχνικές και διακειμενικές αναφορές, και όχι η ρεαλιστική απόδοση πρόσφατων βιωμάτων, είναι ο κύριος λόγος που ένα σύγχρονο έργο αποκτά ποιότητα και υπόσταση.

Η επιλογή της ανθολόγου

Στην εκτενή εισαγωγή της η Σωτηρία Σταυρακοπούλου μιλά για την ενασχόλησή της με το έργο του Σφυρίδη και για τη δομή και το περιεχόμενο του βιβλίου, ενώ εξηγεί γιατί ανθολόγησε μόνο τις συγκεκριμένες συνεντεύξεις και όχι άλλες, όπως για παράδειγμα τις δύο ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις προς τον Ηλία Γκρη και τον Παναγιώτη Γούτα. Ειδικά για τις δύο τελευταίες γράφει ότι ο λόγος που δεν συμπεριλαμβάνονται στην έκδοση είναι ότι είχαν ήδη κυκλοφορήσει σε βιβλίο αυτοτελώς. Πρόκειται ουσιαστικά για μία μεσαίας έκτασης φιλολογική μελέτη, που εστιάζεται στην προσωπικότητα και στο έργο του συγγραφέα και καταγράφει εποπτικώς και συνοπτικώς μερικά συμπεράσματα που προκύπτουν από το υλικό των συνεντεύξεων.

alt

Ο Ηλίας Σπυρόπουλος, κλασικός φιλόλογος και μεταφραστής αρχαίων συγγραφέων, με αφορμή τη δημοσίευση της αλληλογραφίας του με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο (των περιόδων 1953-1958 και 1983-2006) ανασύρει από το αρχείο του και από τη μνήμη του εικόνες, λέξεις, συναισθήματα, και κυρίως το κλίμα περασμένων εποχών. Δεν ασχολείται παρά ελάχιστα με το ποιητικό έργο του Χριστιανόπουλου και με τη βιβλιογραφία που έχει σχηματιστεί για τον ποιητή. Επιχειρεί να συνθέσει ένα ψυχογράφημα και ένα ζωντανό πορτρέτο του, με κύριο υλικό τις αναμνήσεις από τις κοινές σπουδές τους στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την αλληλογραφία τους και την εστίαση σε ενδιαφέρουσες στιγμές της αλληλεπίδρασής τους.

Ο Σπυρόπουλος, με τα αναλυτικά του σχόλια και την άρτια παρουσίαση του πρωτογενούς υλικού, κάνει μία εν πολλοίς επιτυχημένη προσπάθεια να αναδείξει, μέσα από την καταγραφή στιγμών και γεγονότων της καθημερινής του ζωής, τον άλλοτε απλό στους τρόπους και τη συμπεριφορά και άλλοτε δύστροπο ή εμμονικό λαϊκό άνθρωπο, πίσω από τη λαμπερή εικόνα του διάσημου ποιητή.

Βιογραφώντας τον ποιητή, βιογραφείται και ο συγγραφέας της μελέτης. Έτσι μαθαίνουμε ότι αμέσως μετά την απόλυσή του από τη χούντα, οι μόνοι που τον στήριξαν οικονομικά ήταν ο Λίνος Πολίτης και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. Μιλά για έναν φίλο από το παρελθόν, δίνοντας πλήθος πληροφοριών για την καθημερινή του ζωή, τις απόψεις του, τις επαγγελματικές του ενασχολήσεις, τον ευρύτερο κύκλο γνωριμιών του. Τα περισσότερα από αυτά τα έχει ήδη πει ο Χριστιανόπουλος στα αυτοβιογραφικά του κείμενα, σε ομιλίες και στις εκατοντάδες συνεντεύξεις του. Ωστόσο, το συγκεκριμένο υλικό (σε συνδυασμό και με άλλες παρόμοιες εργασίες που κυκλοφορούν ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν), είναι πολύ πιθανό να δώσει, έστω και έμμεσα, πολλές απαντήσεις στους συστηματικότερους τωρινούς και μελλοντικούς μελετητές του λογοτεχνικού έργου του. Ιδιαίτερα ορισμένα σημεία των επιστολών της πρώτης περιόδου (δεκαετία 1950) θα βοηθήσουν πολλαπλώς με το φως που ρίχνουν στις υπό διαμόρφωση τότε αισθητικές απόψεις του. Αντιθέτως, οι νεότερες επιστολές μοιάζουν να έχουν τυπικό χαρακτήρα.

Η συνήθεια του Χριστιανόπουλου να απαντά γραπώς

Όσοι γνώρισαν από κοντά τον Χριστιανόπουλο, γνωρίζουν και τη συνήθειά του, ως ένα χρονικό σημείο (αρκετά μετά το 2000), να απαντά γραπτώς σε ό,τι ελάμβανε: βιβλία, ανάτυπα, δημοσιεύματα, αδημοσίευτα λογοτεχνικά κείμενα. Είχε γράψει και αποστείλει χιλιάδες επιστολές και θεωρώ από τώρα δεδομένο ότι ένα σημαντικό μέρος τους θα δημοσιευτεί στο μέλλον. Ο Ηλίας Σπυρόπουλος, με τα αναλυτικά του σχόλια και την άρτια παρουσίαση του πρωτογενούς υλικού, κάνει μία εν πολλοίς επιτυχημένη προσπάθεια να αναδείξει, μέσα από την καταγραφή στιγμών και γεγονότων της καθημερινής του ζωής, τον άλλοτε απλό στους τρόπους και τη συμπεριφορά και άλλοτε δύστροπο ή εμμονικό λαϊκό άνθρωπο, πίσω από τη λαμπερή εικόνα του διάσημου ποιητή. Έκπληξη πάντως προκαλεί η σχεδόν παντελής απουσία αναφορών σε ανθρώπους που υπήρξαν για δεκαετίες οι πιο στενοί φίλοι και συνεργάτες του Χριστιανόπουλου, όπως ο γραφίστας Κάρολος Τσίζεκ (από τη δεκαετία του 1950), ο πεζογράφος Περικλής Σφυρίδης, ο μουσικός Νίκος Στρουθόπουλος (ενώ δημοσιεύεται φωτογραφία όπου τραγουδά με τον πολιτικό Παναγιώτη Ψωμιάδη) και άλλοι, αλλά και ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ο πιο κοντινός φίλος του ποιητή (σύμφωνα με δική του δήλωση), πριν την οριστική ρήξη στις σχέσεις τους.

Το λογοτεχνικό τοπίο της Θεσσαλονίκης αλλάζει, όταν αλλάζει και η θέση του παρατηρητή, όπως θα συνέβαινε και σε κάθε φυσικό τοπίο. Όποια όμως και αν είναι η οπτική γωνία του παρατηρητή, παραμένει ένα τοπίο ενδιαφέρον, που αξίζει να το αναπαραστήσει κανείς με τη ζωγραφική των λέξεων.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ είναι συγγραφέας.

altΤέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη
Σωτηρία Σταυρακοπούλου
Μαλλιάρης 2016
Σελ. 128. τιμή εκδότη €8,90

alt

 

 

 

 

altΑπό τα χρόνια και τα χαρτιά του Ντίνου Χριστιανόπουλου
Ηλίας Σ. Σπυρόπουλος
Οδός Πανός 2107
Σελ. 218, τιμή εκδότη €15,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

Για το βιβλίο της Σόνια Παρνέλ [Sonia Purnell] «Μια ασήμαντη γυναίκα» (μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Η κατάσκοπος Βιρτζίνια Χολ. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η επιβλητική θωριά και το απαράμιλλο σ...

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

Για το βιβλίο του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Φλεγόμενο αγόρι» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο Στίβεν Κρέιν [Stephen Crane] όπως φωτογραφήθηκε το 1897 (© Britannica). 

Γράφει ο Μιχάλης Πιτένης

Κά...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ