alt

Για το βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου «Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη» (εκδ. Μαλλιάρης) και το βιβλίο του Ηλία Σ. Σπυρόπουλου «Από τα χρόνια και τα χαρτιά του Ντίνου Χριστιανόπουλου» (εκδ. Οδός Πανός).

Του Διονύση Στεργιούλα

Στις συνεντεύξεις που ανθολογούνται στο βιβλίο της Σωτηρίας Σταυρακοπούλου με τίτλο Τέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη (δόθηκαν στους: Γιώργο Γαλάντη, Μάνο Κοντολέων, Χλόη Κουτσουμπέλη και στην ανθολόγο), ο Σφυρίδης μιλά για το έργο του σαν να μιλά για τη ζωή του. Από το ευθύ και εξομολογητικό ύφος των συνεντεύξεων γίνεται σαφές ότι ο πεζογράφος εισήλθε στη λογοτεχνία από τη ζωή και την εμπειρία και όχι από τη φιλολογική ενασχόληση. Συνδέει την ιατρική του ιδιότητα με τα διηγήματά του και εξηγεί με ποιον τρόπο οδηγήθηκε από την ποίηση στην πεζογραφία και από τα βιώματα, τα δικά του και των φίλων του, στη λογοτεχνική καταγραφή τους. Λέει, μεταξύ άλλων, για τη γραφή του, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ρεαλιστική-βιωματική: «Για μένα προηγείται η ζωή κι ακολουθεί η λογοτεχνία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στα διηγήματά μου δεν υπάρχει η απαραίτητη μυθοπλασία, γιατί αλλιώς δεν θα συζητούσαμε για λογοτεχνία, αλλά για φτηνή δημοσιογραφία».

Οι συνεντεύξεις παρουσιάζουν μεγάλο αναγνωστικό ενδιαφέρον και επιβεβαιώνουν τη δύναμη του Σφυρίδη στην αφήγηση, ενώ προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για το πρόσφατο λογοτεχνικό τοπίο της Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα για τον «κύκλο της Διαγωνίου».

Και οι τέσσερις συνεντεύξεις παρουσιάζουν μεγάλο αναγνωστικό ενδιαφέρον και επιβεβαιώνουν τη δύναμη του Σφυρίδη στην αφήγηση, ενώ προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για το πρόσφατο λογοτεχνικό τοπίο της Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα για τον «κύκλο της Διαγωνίου», τη μικρή, χωρίς πάντοτε διακριτά όρια, παρέα λογοτεχνών και καλλιτεχνών, που είχε ως κέντρο τον εκδότη του περιοδικού «Διαγώνιος» ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο. Ο Σφυρίδης, που προστέθηκε στον κύκλο του περιοδικού αρκετά αργά, όταν πολλοί από τους παλαιότερους συνεργάτες είχαν απομακρυνθεί, επηρεάστηκε από τον Χριστιανόπουλο, αλλά και τον επηρέασε. Η «Διαγώνιος», ενώ ξεκίνησε ως πολυσυλλεκτικό περιοδικό, με τον καιρό περιορίζει τις συνεργασίες όσων δεν ενστερνίζονταν τις αισθητικές απόψεις του εκδότη. Τα ποιοτικά κριτήρια για δημοσίευση γίνονταν όλο και πιο αυστηρά, οι πιθανότητες όμως για λογοτεχνικά θαύματα μειώνονταν.

Η αμηχανία του Σφυρίδη 

Ο Σφυρίδης, παρά τη μεγάλη άνεση με την οποία συζητά για το έργο του και για τη ζωή του, παρουσιάζεται μάλλον αμήχανος όταν έρχεται αντιμέτωπος με την παρακάτω αντίφαση: να προσπαθεί, παρόλο που κινείται –ως συγγραφέας και κριτικός– σε ένα πλαίσιο κυρίως εμπειρίας και ελάχιστα θεωρίας, να μιλήσει θεωρητικά για την προτίμησή του στο βιωματικό περιεχόμενο. Με αποτέλεσμα να κάνει μία βιαστική σύγκριση εκφραζόμενος, σε κάποιες περιπτώσεις, απαξιωτικά για τον μοντερνισμό, την παράδοση του εσωτερικού μονολόγου και γενικά τη λογοτεχνία του «πνευματικού εργαστηρίου», σύμφωνα με την έκφρασή του. Ένα παράδειγμα: «Η λογοτεχνία δεν πρέπει να έχει σχέση με τα σταυρόλεξα. Λένε ορισμένοι ότι η ερμητική γραφή προϋποθέτει την ενεργητική συμμετοχή του αναγνώστη. Αυτά εγώ τα ακούω βερεσέ. Δηλαδή, αν κάποιο βιβλίο με τη σαφήνεια και την ενάργειά του διαβάζεται μονορούφι, τότε δεν συμμετέχει ο αναγνώστης; Και συμμετέχει όταν σπάει το κεφάλι του για να μαντέψει τι θέλει να πει ο συγγραφέας;». Οι σχετικές διατυπώσεις, αν και μοιάζουν αποτέλεσμα αυθόρμητων συλλογισμών, έχουν μεγάλο γραμματολογικό παρελθόν. Φτάνουν στον Γιώργο Σεφέρη, που χαρακτήρισε τον υπερρεαλισμό «εύκολη ποίηση», και ακόμη πιο πίσω.

Η απέραντη χώρα της λογοτεχνίας είναι φιλόξενη για δημιουργούς που έχουν επιλέξει διαφορετικούς δρόμους και ποικίλους προορισμούς. Συνήθως η μακροπρόθεσμη αντοχή και αποδοχή ενός έργου εξαρτάται από την ποιότητα της γραφής και όχι από από τις προγραμματικές επιλογές του συγγραφέα (συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει αβίαστα, σε δύο τουλάχιστον σημεία, και ο Σφυρίδης). Η λογοτεχνική παράδοση έχει τόσο βαθιές ρίζες στον χρόνο και στον πολιτισμό, ώστε συχνά ακριβώς οι αναφορές σε αυτή την παράδοση, οι λεγόμενες ενδολογοτεχνικές και διακειμενικές αναφορές, και όχι η ρεαλιστική απόδοση πρόσφατων βιωμάτων, είναι ο κύριος λόγος που ένα σύγχρονο έργο αποκτά ποιότητα και υπόσταση.

Η επιλογή της ανθολόγου

Στην εκτενή εισαγωγή της η Σωτηρία Σταυρακοπούλου μιλά για την ενασχόλησή της με το έργο του Σφυρίδη και για τη δομή και το περιεχόμενο του βιβλίου, ενώ εξηγεί γιατί ανθολόγησε μόνο τις συγκεκριμένες συνεντεύξεις και όχι άλλες, όπως για παράδειγμα τις δύο ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις προς τον Ηλία Γκρη και τον Παναγιώτη Γούτα. Ειδικά για τις δύο τελευταίες γράφει ότι ο λόγος που δεν συμπεριλαμβάνονται στην έκδοση είναι ότι είχαν ήδη κυκλοφορήσει σε βιβλίο αυτοτελώς. Πρόκειται ουσιαστικά για μία μεσαίας έκτασης φιλολογική μελέτη, που εστιάζεται στην προσωπικότητα και στο έργο του συγγραφέα και καταγράφει εποπτικώς και συνοπτικώς μερικά συμπεράσματα που προκύπτουν από το υλικό των συνεντεύξεων.

alt

Ο Ηλίας Σπυρόπουλος, κλασικός φιλόλογος και μεταφραστής αρχαίων συγγραφέων, με αφορμή τη δημοσίευση της αλληλογραφίας του με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο (των περιόδων 1953-1958 και 1983-2006) ανασύρει από το αρχείο του και από τη μνήμη του εικόνες, λέξεις, συναισθήματα, και κυρίως το κλίμα περασμένων εποχών. Δεν ασχολείται παρά ελάχιστα με το ποιητικό έργο του Χριστιανόπουλου και με τη βιβλιογραφία που έχει σχηματιστεί για τον ποιητή. Επιχειρεί να συνθέσει ένα ψυχογράφημα και ένα ζωντανό πορτρέτο του, με κύριο υλικό τις αναμνήσεις από τις κοινές σπουδές τους στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την αλληλογραφία τους και την εστίαση σε ενδιαφέρουσες στιγμές της αλληλεπίδρασής τους.

Ο Σπυρόπουλος, με τα αναλυτικά του σχόλια και την άρτια παρουσίαση του πρωτογενούς υλικού, κάνει μία εν πολλοίς επιτυχημένη προσπάθεια να αναδείξει, μέσα από την καταγραφή στιγμών και γεγονότων της καθημερινής του ζωής, τον άλλοτε απλό στους τρόπους και τη συμπεριφορά και άλλοτε δύστροπο ή εμμονικό λαϊκό άνθρωπο, πίσω από τη λαμπερή εικόνα του διάσημου ποιητή.

Βιογραφώντας τον ποιητή, βιογραφείται και ο συγγραφέας της μελέτης. Έτσι μαθαίνουμε ότι αμέσως μετά την απόλυσή του από τη χούντα, οι μόνοι που τον στήριξαν οικονομικά ήταν ο Λίνος Πολίτης και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. Μιλά για έναν φίλο από το παρελθόν, δίνοντας πλήθος πληροφοριών για την καθημερινή του ζωή, τις απόψεις του, τις επαγγελματικές του ενασχολήσεις, τον ευρύτερο κύκλο γνωριμιών του. Τα περισσότερα από αυτά τα έχει ήδη πει ο Χριστιανόπουλος στα αυτοβιογραφικά του κείμενα, σε ομιλίες και στις εκατοντάδες συνεντεύξεις του. Ωστόσο, το συγκεκριμένο υλικό (σε συνδυασμό και με άλλες παρόμοιες εργασίες που κυκλοφορούν ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν), είναι πολύ πιθανό να δώσει, έστω και έμμεσα, πολλές απαντήσεις στους συστηματικότερους τωρινούς και μελλοντικούς μελετητές του λογοτεχνικού έργου του. Ιδιαίτερα ορισμένα σημεία των επιστολών της πρώτης περιόδου (δεκαετία 1950) θα βοηθήσουν πολλαπλώς με το φως που ρίχνουν στις υπό διαμόρφωση τότε αισθητικές απόψεις του. Αντιθέτως, οι νεότερες επιστολές μοιάζουν να έχουν τυπικό χαρακτήρα.

Η συνήθεια του Χριστιανόπουλου να απαντά γραπώς

Όσοι γνώρισαν από κοντά τον Χριστιανόπουλο, γνωρίζουν και τη συνήθειά του, ως ένα χρονικό σημείο (αρκετά μετά το 2000), να απαντά γραπτώς σε ό,τι ελάμβανε: βιβλία, ανάτυπα, δημοσιεύματα, αδημοσίευτα λογοτεχνικά κείμενα. Είχε γράψει και αποστείλει χιλιάδες επιστολές και θεωρώ από τώρα δεδομένο ότι ένα σημαντικό μέρος τους θα δημοσιευτεί στο μέλλον. Ο Ηλίας Σπυρόπουλος, με τα αναλυτικά του σχόλια και την άρτια παρουσίαση του πρωτογενούς υλικού, κάνει μία εν πολλοίς επιτυχημένη προσπάθεια να αναδείξει, μέσα από την καταγραφή στιγμών και γεγονότων της καθημερινής του ζωής, τον άλλοτε απλό στους τρόπους και τη συμπεριφορά και άλλοτε δύστροπο ή εμμονικό λαϊκό άνθρωπο, πίσω από τη λαμπερή εικόνα του διάσημου ποιητή. Έκπληξη πάντως προκαλεί η σχεδόν παντελής απουσία αναφορών σε ανθρώπους που υπήρξαν για δεκαετίες οι πιο στενοί φίλοι και συνεργάτες του Χριστιανόπουλου, όπως ο γραφίστας Κάρολος Τσίζεκ (από τη δεκαετία του 1950), ο πεζογράφος Περικλής Σφυρίδης, ο μουσικός Νίκος Στρουθόπουλος (ενώ δημοσιεύεται φωτογραφία όπου τραγουδά με τον πολιτικό Παναγιώτη Ψωμιάδη) και άλλοι, αλλά και ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ο πιο κοντινός φίλος του ποιητή (σύμφωνα με δική του δήλωση), πριν την οριστική ρήξη στις σχέσεις τους.

Το λογοτεχνικό τοπίο της Θεσσαλονίκης αλλάζει, όταν αλλάζει και η θέση του παρατηρητή, όπως θα συνέβαινε και σε κάθε φυσικό τοπίο. Όποια όμως και αν είναι η οπτική γωνία του παρατηρητή, παραμένει ένα τοπίο ενδιαφέρον, που αξίζει να το αναπαραστήσει κανείς με τη ζωγραφική των λέξεων.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ είναι συγγραφέας.

altΤέσσερις συνεντεύξεις του Περικλή Σφυρίδη
Σωτηρία Σταυρακοπούλου
Μαλλιάρης 2016
Σελ. 128. τιμή εκδότη €8,90

alt

 

 

 

 

altΑπό τα χρόνια και τα χαρτιά του Ντίνου Χριστιανόπουλου
Ηλίας Σ. Σπυρόπουλος
Οδός Πανός 2107
Σελ. 218, τιμή εκδότη €15,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (κριτική) – Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, η πρώτη ποιήτρια της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (κριτική) – Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, η πρώτη ποιήτρια της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης

Για τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο. Στην κεντρική εικόνα, η Ανθούλα Σταθοπούλου και ο Γιώργος Βαφόπουλος.

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη

«Μα τώρα πάλι ρωτι...

«Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς» (κριτική) – Μποέμικος τρόπος ζωής, ταξίδια, στέκια, πρόσωπα

«Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς» (κριτική) – Μποέμικος τρόπος ζωής, ταξίδια, στέκια, πρόσωπα

Για την αυτοβιογραφία του Γιώργου Χρονά «Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς» (εκδ. Οδός Πανός). Κεντρική εικόνα: Ο συγγραφέας με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο.

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο ποιητής και εκδότης Γιώργος Χρονάς (1948), από τους πιο σημαντικ...

«Μαχαίρι» του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – «Ένα φονικό φάντασμα από το παρελθόν»

«Μαχαίρι» του Σαλμάν Ρούσντι (κριτική) – «Ένα φονικό φάντασμα από το παρελθόν»

Για το βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι [Salman Rushdie] «Μαχαίρι» (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, Δημήτρης Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Υπάρχουν βιβλία που οι συγγραφείς προσδοκούν να γράψουν. Αυτά που θεωρητικά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

Για την ιδιότυπη συλλογή κειμένων του Κώστα Βούλγαρη «Η Προμηθέα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Πορτραίτο» του Καζιμίρ Μαλέβιτς που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου 

Λόγος εκ λόγου και εν λόγ...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ