lynn ingmar

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Linn Ullmann «Ανησυχία» (μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Μεταίχμιο). Φωτογραφία: Η Λιν Ούλμαν με τον πατέρα της, τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.

Της Διώνης Δημητριάδου

Τι είναι αυτό που μένει μετά την απώλεια του πατέρα; Πώς το διαχειρίζεσαι; Είναι η αποτύπωση της εικόνας του μέσω της γραφής ένας μάλλον πλάγιος τρόπος να αποδεχθείς δύο αλήθειες που έρχονται με τη σειρά και καταλαμβάνουν αυτές (και όχι εσύ) τη θέση του αφηγητή; Η πρώτη αλήθεια είναι πως ό,τι γράφεται απέχει ίση απόσταση από την πραγματικότητα όσο και από τη μυθοπλασία. Η δεύτερη, ως επακόλουθο της πρώτης, είναι πως πλέον λέξη τη λέξη πλάθεται μια νέα εικόνα υποστηρικτική ή αποδομητική της αρχικής. Σε κάθε περίπτωση το όλο εγχείρημα για όσους το αποτολμούν αποβαίνει υποστηρικτικό για τους ίδιους.

Στο προκείμενο τώρα. Η Λιν Ούλμαν, κόρη του Σουηδού σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και της ηθοποιού Λιβ Ούλμαν, παρουσιάζει στο εκτενές αφήγημά της τον πατέρα της όπως τον θυμάται από τις πρώιμες παιδικές της μνήμες ως το τέλος του αλλά και απομαγνητοφωνώντας τις έξι ηχογραφήσεις που αποτύπωσαν συνομιλίες μαζί του κατά την τελευταία άνοιξη της ζωής του, το 2007. Για οκτώ χρόνια ό,τι είχε απομείνει από τη φωνή και από τη συσκοτισμένη σκέψη του πατέρα περίμενε να ωριμάσει μέσα στη συνείδηση της κόρης η ανάγκη να τα φέρει στο φως – ανάγκη στενά συνυφασμένη με την αποδοχή της πατρικής απώλειας. Φράσεις αποσπασματικές, κάποιες αδύνατον να αποκρυπτογραφηθούν, έτσι όπως μπερδεύονται στη φθίνουσα συνείδηση του πατέρα τα πρόσωπα, τα γεγονότα, η πραγματικότητα με την ονειρική της διάσταση – ο Μπέργκμαν κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων άλλοτε επικοινωνούσε και άλλοτε αφηνόταν στη δική του πρόσληψη του πραγματικού. Το απομαγνητοφωνημένο υλικό δεν διασώζει, επομένως, το ξεχωριστό πνεύμα του Σουηδού μάγου των λέξεων και των εικόνων, ωστόσο αποδίδει με δραματικό και συγκλονιστικό τρόπο την πορεία της ζωής προς το τέλος της συνιστώντας μια σπουδαία καταγραφή της θνητότητας με τις εξάρσεις της και τις καταβυθίσεις της.

Η Λιν Ούλμαν, κόρη του Σουηδού σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και της ηθοποιού Λιβ Ούλμαν, παρουσιάζει στο εκτενές αφήγημά της τον πατέρα της όπως τον θυμάται από τις πρώιμες παιδικές της μνήμες ως το τέλος του αλλά και απομαγνητοφωνώντας τις έξι ηχογραφήσεις που αποτύπωσαν συνομιλίες μαζί του κατά την τελευταία άνοιξη της ζωής του, το 2007.

Επειδή καθόλου εύκολη δεν είναι μια τέτοια γραφή, απαιτούνται τα κατάλληλα υποστηρικτικά υλικά, προκειμένου να βρουν τα αυθεντικά λόγια του πατέρα τη θέση τους, να δέσουν με τα γεγονότα και την πορεία της ζωής του. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αποτελείται από τις μνήμες της κόρης – πολλές δικές της αλλά και κάποιες που αποτέλεσαν κτήμα της μέσα από τις αφηγήσεις των άλλων, χωρίς να γίνεται πάντοτε δυνατή η διάκριση μεταξύ τους. Όλα πολύτιμα αποσπάσματα που συναρμολογούνται για να αποδώσουν την πλήρη εικόνα. Άλλοτε με τη χρήση του πρώτου προσώπου και άλλοτε μιλώντας για τον εαυτό της σε τρίτο πρόσωπο, σαν από τη θέση του παρατηρητή να καταγράφει εικόνες, η Λιν τοποθετεί τον πατέρα της στο «κάδρο» της αφήγησης δίπλα στη μητέρα της και στην ίδια, συχνά με σκηνές που θυμίζουν κινηματογραφικά πλάνα σε μια σεκάνς, μονταρισμένα σε μια σειρά που δεν ενδιαφέρεται για τη γραμμική ακολουθία των χρονικών στιγμών αλλά περισσότερο για την απόδοση της ατμόσφαιρας, της αύρας που πέρναγε μέσα από την κοινή τους ζωή. Τα πρόσωπα, οι ηλικίες, οι τόποι (σημαντική η παρουσία των τόπων) σε ένα συμφυρμό χρονικών εποχών και συναισθημάτων που διαφοροποιούνται υποταγμένα στην αλλαγή των καταστάσεων, προσωπικών κυρίως αλλά και κοινωνικών.

Έχεις συχνά την αίσθηση ότι αυτοβιογραφείται η κόρη παράλληλα με την ιδιάζουσα βιογραφία του πατέρα, αν θεωρήσουμε βιογραφία το είδος στο οποίο ανήκει το συγκεκριμένο έργο. Όμως, πώς αλλιώς να μιλήσεις για το ένα πρόσωπο, αν δεν το εντάξεις στον χώρο του (τόπους και πρόσωπα), αν δεν «κυκλοφορήσεις» κι εσύ με τις δικές σου μνήμες ανάμεσα στα δικά του λόγια; Η πολυπλοκότητα της σχέσης των τριών (πατέρας-μητέρα-κόρη) δεν θα μπορούσε να αποδοθεί διαφορετικά. Ο πατέρας με μοιρασμένες την παρουσία και την απουσία του, όπως άλλωστε και η μητέρα, διαμόρφωσαν τον τρόπο με τον οποίο η κόρη αντιμετωπίζει τη σχέση τους αλλά και τη ζωή γενικότερα. Δεν μπορεί να σκιαγραφήσει την εικόνα του ενός χωρίς να εμπλέξει τον άλλον, χωρίς να βρεθεί η ίδια ανάμεσά τους βιώνοντας ομοίως την παρουσία όσο και την απουσία τους. Παράλληλα, στο φόντο προβάλλει η κοινωνία της εποχής, περισσότερο συντηρητική από όσο ίσως θα πιστεύαμε – δείγμα η αντιμετώπιση της ανύπαντρης μητέρας από τον περίγυρο αλλά και ο στιγματισμός της κόρης ως νόθου παιδιού (οι γονείς της Λιν ουδέποτε παντρεύτηκαν), καθώς και η αδυναμία του δικαστή να κατανοήσει πώς το παιδί θα μπορούσε να πάρει το επίθετο του πατέρα, συναινώντας τελικά να πάρει το επίθετο της μητέρας.

Η Λιν τοποθετεί τον πατέρα της στο «κάδρο» της αφήγησης δίπλα στη μητέρα της και στην ίδια, συχνά με σκηνές που θυμίζουν κινηματογραφικά πλάνα σε μια σεκάνς, μονταρισμένα σε μια σειρά που δεν ενδιαφέρεται για τη γραμμική ακολουθία των χρονικών στιγμών αλλά περισσότερο για την απόδοση της ατμόσφαιρας, της αύρας που πέρναγε μέσα από την κοινή τους ζωή.

Μια σπαρακτική απεικόνιση του περάσματος από τη ζωή στη «μη ζωή», από την ύπαρξη στην ανυπαρξία. Μια γραφή που παρά τη λιτότητα των μέσων της αποβαίνει συγκλονιστική. Η μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου παρακολουθεί τον ρυθμό της αφήγησης και αποδίδει την ατμόσφαιρα, προσφέροντας ταυτόχρονα χρήσιμες υποσημειώσεις.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.


ullmann exΑνησυχία
LINN ULLMANN
Μτφρ. ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 464, τιμή εκδότη €17,70

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ LINN ULLMANN

 

 


Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Για να γράψεις για αληθινούς ανθρώπους –γονείς, παιδιά, εραστές, φίλους, εχθρούς, αδέλφια, θείους ή έναν τυχαίο περαστικό– είναι απαραίτητο να τους κάνεις μυθιστορηματικούς. Πιστεύω ότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να τους εμφυσήσεις ζωή. Το να θυμάσαι σημαίνει να κοιτάζεις τριγύρω, ξανά και ξανά, το ίδιο έκπληκτος κάθε φορά». (σ. 321)

«ΑΥΤΟΣ Έχω εμπλακεί τόσο σ’ ένα σύστημα ονείρων από το οποίο δεν μπορώ να δραπετεύσω, δεν είναι διασκεδαστικό πια, δεν απολαμβάνω τα όνειρά μου, ούτε ένα γαμημένο απολαυστικό όνειρο. Αυτό… αυτά τα όνειρα δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
ΑΥΤΗ Τότε, λοιπόν, τι είναι πραγματικό για σένα αυτές τις μέρες;
ΑΥΤΟΣ Εσύ είσαι». (σ. 383)

«ΑΥΤΟΣ Και ανοίγω την πόρτα, βλέπω εκατό πενήντα μουσικούς και ξέρω ότι μια σπουδαία και ανα-ναλύσιμη… μη αναλύσιμη… μια απερίγραπτη εμπειρία με περιμένει τώρα. Μια συμφωνία του Μπετόβεν. Ή τα Κατά Ματθαίον Πάθη με μεγάλη χορωδία και ορχήστρα. Είναι συναρπαστικό. Αδύνατον να το περιγράψω. Είναι ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει η ζωή». (σ. 408)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

Για το βιβλίο της Σόνια Παρνέλ [Sonia Purnell] «Μια ασήμαντη γυναίκα» (μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Η κατάσκοπος Βιρτζίνια Χολ. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η επιβλητική θωριά και το απαράμιλλο σ...

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

Για το βιβλίο του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Φλεγόμενο αγόρι» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο Στίβεν Κρέιν [Stephen Crane] όπως φωτογραφήθηκε το 1897 (© Britannica). 

Γράφει ο Μιχάλης Πιτένης

Κά...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ