lynn ingmar

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Linn Ullmann «Ανησυχία» (μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Μεταίχμιο). Φωτογραφία: Η Λιν Ούλμαν με τον πατέρα της, τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.

Της Διώνης Δημητριάδου

Τι είναι αυτό που μένει μετά την απώλεια του πατέρα; Πώς το διαχειρίζεσαι; Είναι η αποτύπωση της εικόνας του μέσω της γραφής ένας μάλλον πλάγιος τρόπος να αποδεχθείς δύο αλήθειες που έρχονται με τη σειρά και καταλαμβάνουν αυτές (και όχι εσύ) τη θέση του αφηγητή; Η πρώτη αλήθεια είναι πως ό,τι γράφεται απέχει ίση απόσταση από την πραγματικότητα όσο και από τη μυθοπλασία. Η δεύτερη, ως επακόλουθο της πρώτης, είναι πως πλέον λέξη τη λέξη πλάθεται μια νέα εικόνα υποστηρικτική ή αποδομητική της αρχικής. Σε κάθε περίπτωση το όλο εγχείρημα για όσους το αποτολμούν αποβαίνει υποστηρικτικό για τους ίδιους.

Στο προκείμενο τώρα. Η Λιν Ούλμαν, κόρη του Σουηδού σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και της ηθοποιού Λιβ Ούλμαν, παρουσιάζει στο εκτενές αφήγημά της τον πατέρα της όπως τον θυμάται από τις πρώιμες παιδικές της μνήμες ως το τέλος του αλλά και απομαγνητοφωνώντας τις έξι ηχογραφήσεις που αποτύπωσαν συνομιλίες μαζί του κατά την τελευταία άνοιξη της ζωής του, το 2007. Για οκτώ χρόνια ό,τι είχε απομείνει από τη φωνή και από τη συσκοτισμένη σκέψη του πατέρα περίμενε να ωριμάσει μέσα στη συνείδηση της κόρης η ανάγκη να τα φέρει στο φως – ανάγκη στενά συνυφασμένη με την αποδοχή της πατρικής απώλειας. Φράσεις αποσπασματικές, κάποιες αδύνατον να αποκρυπτογραφηθούν, έτσι όπως μπερδεύονται στη φθίνουσα συνείδηση του πατέρα τα πρόσωπα, τα γεγονότα, η πραγματικότητα με την ονειρική της διάσταση – ο Μπέργκμαν κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων άλλοτε επικοινωνούσε και άλλοτε αφηνόταν στη δική του πρόσληψη του πραγματικού. Το απομαγνητοφωνημένο υλικό δεν διασώζει, επομένως, το ξεχωριστό πνεύμα του Σουηδού μάγου των λέξεων και των εικόνων, ωστόσο αποδίδει με δραματικό και συγκλονιστικό τρόπο την πορεία της ζωής προς το τέλος της συνιστώντας μια σπουδαία καταγραφή της θνητότητας με τις εξάρσεις της και τις καταβυθίσεις της.

Η Λιν Ούλμαν, κόρη του Σουηδού σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και της ηθοποιού Λιβ Ούλμαν, παρουσιάζει στο εκτενές αφήγημά της τον πατέρα της όπως τον θυμάται από τις πρώιμες παιδικές της μνήμες ως το τέλος του αλλά και απομαγνητοφωνώντας τις έξι ηχογραφήσεις που αποτύπωσαν συνομιλίες μαζί του κατά την τελευταία άνοιξη της ζωής του, το 2007.

Επειδή καθόλου εύκολη δεν είναι μια τέτοια γραφή, απαιτούνται τα κατάλληλα υποστηρικτικά υλικά, προκειμένου να βρουν τα αυθεντικά λόγια του πατέρα τη θέση τους, να δέσουν με τα γεγονότα και την πορεία της ζωής του. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αποτελείται από τις μνήμες της κόρης – πολλές δικές της αλλά και κάποιες που αποτέλεσαν κτήμα της μέσα από τις αφηγήσεις των άλλων, χωρίς να γίνεται πάντοτε δυνατή η διάκριση μεταξύ τους. Όλα πολύτιμα αποσπάσματα που συναρμολογούνται για να αποδώσουν την πλήρη εικόνα. Άλλοτε με τη χρήση του πρώτου προσώπου και άλλοτε μιλώντας για τον εαυτό της σε τρίτο πρόσωπο, σαν από τη θέση του παρατηρητή να καταγράφει εικόνες, η Λιν τοποθετεί τον πατέρα της στο «κάδρο» της αφήγησης δίπλα στη μητέρα της και στην ίδια, συχνά με σκηνές που θυμίζουν κινηματογραφικά πλάνα σε μια σεκάνς, μονταρισμένα σε μια σειρά που δεν ενδιαφέρεται για τη γραμμική ακολουθία των χρονικών στιγμών αλλά περισσότερο για την απόδοση της ατμόσφαιρας, της αύρας που πέρναγε μέσα από την κοινή τους ζωή. Τα πρόσωπα, οι ηλικίες, οι τόποι (σημαντική η παρουσία των τόπων) σε ένα συμφυρμό χρονικών εποχών και συναισθημάτων που διαφοροποιούνται υποταγμένα στην αλλαγή των καταστάσεων, προσωπικών κυρίως αλλά και κοινωνικών.

Έχεις συχνά την αίσθηση ότι αυτοβιογραφείται η κόρη παράλληλα με την ιδιάζουσα βιογραφία του πατέρα, αν θεωρήσουμε βιογραφία το είδος στο οποίο ανήκει το συγκεκριμένο έργο. Όμως, πώς αλλιώς να μιλήσεις για το ένα πρόσωπο, αν δεν το εντάξεις στον χώρο του (τόπους και πρόσωπα), αν δεν «κυκλοφορήσεις» κι εσύ με τις δικές σου μνήμες ανάμεσα στα δικά του λόγια; Η πολυπλοκότητα της σχέσης των τριών (πατέρας-μητέρα-κόρη) δεν θα μπορούσε να αποδοθεί διαφορετικά. Ο πατέρας με μοιρασμένες την παρουσία και την απουσία του, όπως άλλωστε και η μητέρα, διαμόρφωσαν τον τρόπο με τον οποίο η κόρη αντιμετωπίζει τη σχέση τους αλλά και τη ζωή γενικότερα. Δεν μπορεί να σκιαγραφήσει την εικόνα του ενός χωρίς να εμπλέξει τον άλλον, χωρίς να βρεθεί η ίδια ανάμεσά τους βιώνοντας ομοίως την παρουσία όσο και την απουσία τους. Παράλληλα, στο φόντο προβάλλει η κοινωνία της εποχής, περισσότερο συντηρητική από όσο ίσως θα πιστεύαμε – δείγμα η αντιμετώπιση της ανύπαντρης μητέρας από τον περίγυρο αλλά και ο στιγματισμός της κόρης ως νόθου παιδιού (οι γονείς της Λιν ουδέποτε παντρεύτηκαν), καθώς και η αδυναμία του δικαστή να κατανοήσει πώς το παιδί θα μπορούσε να πάρει το επίθετο του πατέρα, συναινώντας τελικά να πάρει το επίθετο της μητέρας.

Η Λιν τοποθετεί τον πατέρα της στο «κάδρο» της αφήγησης δίπλα στη μητέρα της και στην ίδια, συχνά με σκηνές που θυμίζουν κινηματογραφικά πλάνα σε μια σεκάνς, μονταρισμένα σε μια σειρά που δεν ενδιαφέρεται για τη γραμμική ακολουθία των χρονικών στιγμών αλλά περισσότερο για την απόδοση της ατμόσφαιρας, της αύρας που πέρναγε μέσα από την κοινή τους ζωή.

Μια σπαρακτική απεικόνιση του περάσματος από τη ζωή στη «μη ζωή», από την ύπαρξη στην ανυπαρξία. Μια γραφή που παρά τη λιτότητα των μέσων της αποβαίνει συγκλονιστική. Η μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου παρακολουθεί τον ρυθμό της αφήγησης και αποδίδει την ατμόσφαιρα, προσφέροντας ταυτόχρονα χρήσιμες υποσημειώσεις.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.


ullmann exΑνησυχία
LINN ULLMANN
Μτφρ. ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2021
Σελ. 464, τιμή εκδότη €17,70

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ LINN ULLMANN

 

 


Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Για να γράψεις για αληθινούς ανθρώπους –γονείς, παιδιά, εραστές, φίλους, εχθρούς, αδέλφια, θείους ή έναν τυχαίο περαστικό– είναι απαραίτητο να τους κάνεις μυθιστορηματικούς. Πιστεύω ότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να τους εμφυσήσεις ζωή. Το να θυμάσαι σημαίνει να κοιτάζεις τριγύρω, ξανά και ξανά, το ίδιο έκπληκτος κάθε φορά». (σ. 321)

«ΑΥΤΟΣ Έχω εμπλακεί τόσο σ’ ένα σύστημα ονείρων από το οποίο δεν μπορώ να δραπετεύσω, δεν είναι διασκεδαστικό πια, δεν απολαμβάνω τα όνειρά μου, ούτε ένα γαμημένο απολαυστικό όνειρο. Αυτό… αυτά τα όνειρα δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
ΑΥΤΗ Τότε, λοιπόν, τι είναι πραγματικό για σένα αυτές τις μέρες;
ΑΥΤΟΣ Εσύ είσαι». (σ. 383)

«ΑΥΤΟΣ Και ανοίγω την πόρτα, βλέπω εκατό πενήντα μουσικούς και ξέρω ότι μια σπουδαία και ανα-ναλύσιμη… μη αναλύσιμη… μια απερίγραπτη εμπειρία με περιμένει τώρα. Μια συμφωνία του Μπετόβεν. Ή τα Κατά Ματθαίον Πάθη με μεγάλη χορωδία και ορχήστρα. Είναι συναρπαστικό. Αδύνατον να το περιγράψω. Είναι ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει η ζωή». (σ. 408)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα 1934-1944» του Νίκου Βατόπουλου (κριτική) – Ημερολόγιο μαθητείας

«Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα 1934-1944» του Νίκου Βατόπουλου (κριτική) – Ημερολόγιο μαθητείας

Για το αυτοβιογραφικό αφήγημα του Νίκου Βατόπουλου «Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα 1934-1944» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο συγγραφέας με τη μικρή Ada στο σπίτι τους, το 1967 © Από το αρχείο του Νίκου Βατόπουλου.

Γράφει ο Ηλίας Καφάογλου

...
«“Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...”: Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου» του Λέοντα Ναρ (κριτική)

«“Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...”: Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου» του Λέοντα Ναρ (κριτική)

Για το βιβλίο του Λέοντα Ναρ «“Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...”: Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου» (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Δρουγαλά

Με τον πολύ χαρακτηριστικό τίτλο Να βρω ξανά του νήματος την άκρη… –στίχο α...

«Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο» της Εύας Μπέη (κριτική)

«Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο» της Εύας Μπέη (κριτική)

Για το βιβλίο με τις καταγραφές της Εύας Μπέη «Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο» (εκδ. Loggia).

Του Γιάννη Παλαβού

Έχω την αίσθηση πως για αρκετούς Έλληνες ποιητές που έχουν πάνω κάτω τα χρόνια μου το να τσιτάρουν στίχους του Καρούζου και να ανεκδοτολο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Άνα Μαρία Σούα: «Η ζωή είναι τρελή, παράλογη, κωμική και τραγική – το ίδιο και οι ιστορίες μου!»

Συνέντευξη με την Αργεντινή συγγραφέα Άνα Μαρία Σούα [Ana María Shua], με αφορμή την ανθολογία διηγημάτων της «Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες» (μτφρ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Βακχικόν). Η συγγραφέας θα βρεθεί στην Αθήνα τις επόμενες μέρες, καλεσμένη του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ.

Συνέ...

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

1ο Φεστιβάλ Διά-δραση στα Ιωάννινα – Τι σημαίνει η σιωπή στην εποχή των θορύβων;

Το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών διοργανώνει το 1ο Φεστιβάλ «Διά-δραση» από τις 15 έως τις 17 Ιουνίου, με θέμα των συζητήσεων και των καλλιτεχνικών δράσεων τη σιωπή.

Επιμέλεια: Book Press

...

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ: Συζητήσεις και εργαστήρια με συγγραφείς από τη Λατινική Αμερική, την Πορτογαλία και την Ισπανία – Αναλυτικά όλο το πρόγραμμα

Το 15ο Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) θα πραγματοποιηθεί από τις 13 έως τις 22 Ιουνίου στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις.

Επιμέλεια: Book Press

Υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνας Σα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ