spatharis kentriki

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Σωτήρη Σπαθάρη «Τα απομνημονεύματά μου» (επιμ. Γιάννης Κόκκωνας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Κεντρική εικόνα: Ο Σωτήρης Σπαθάρης © Σπαθάρειο Μουσείο.

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Η λαϊκή φωτιά της τέχνης του καραγκιόζη»: Με τούτη τη φράση ξεκινάει ο Σωτήρης Σπαθάρης, μέγας καραγκιοζοπαίχτης και πατέρας του Ευγενίου Σπαθάρη, την τελευταία παράγραφο στα «απομνιμονέματά» του, τη δεύτερη γραφή τους (1950-1955). Τώρα, μας δωρίζονται σε μια υποδειγματική έκδοση των Π.Ε.Κ., (γιατί είναι πραγματικό δώρο), όχι όπως τα ξέραμε ως τώρα, από την τρίτη γραφή τους με επιμέλεια της Κατερίνας Φιλδισάκου και υπό την επίβλεψη της Έλλης Παπαδημητρίου, αλλά η πρώτη γραφή και η δεύτερη, από τ’ αυτόγραφα του Σπαθάρη, όπως ξετύλιξε δηλαδή το βίο του ο ίδιος ο καραγκιοζοπαίχτης. Η ιστορία, για το πώς γράφτηκαν και ξαναγράφτηκαν (και ξανα-ξαναγράφτηκαν) αυτά τα απομνημονεύματα είναι μια φιλολογική περιπέτεια, που την αφηγείται ο φιλόλογος και ιστορικός Γιάννης Κόκκωνας στην εκτενή εισαγωγή του. Για τη δουλειά του στη διάσωση και την επιμέλεια αυτών των απομνημονευμάτων, ως και οι πλέον θερμοί έπαινοι είναι λίγοι. 

Οι διαφορές ανάμεσα στην πρώτη γραφή και τη δεύτερη είναι πολλές. Η πρώτη είναι καταρχάς πολύ πιο σύντομη και καλύπτει ένα μέρος, μόνο, της περιόδου που καλύπτει η δεύτερη· μα οι δύο γραφές διαφέρουν και στη γλώσσα. Όταν ο Σπαθάρης παρακινήθηκε από τον ζωγράφο Νίκο Καρτσωνάκη (Νάκη) να γράψει τα απομνημονεύματά του, ο λαϊκός καλλιτέχνης που έμαθε γράμματα από τους σταυρούς στο Β΄ Νεκροταφείο, «γιατί μ’ άρεσε να κάνω προπόνηση στους σταυρούς με τα ονόματα των πεθαμένων, γιατί εκεί πια τα ’βλεπα [τα γράμματα] σταθερά και μεγάλα», θεωρώντας πως θα απευθυνθεί σε μορφωμένους ανθρώπους, ένιωσε την υποχρέωση να φορέσει τα γλωσσικά κυριακάτικά του, δηλαδή να ποικίλει τη γλώσσα του με ό,τι καθαρευουσιάνικα μπορούσε, ώστε να έχει μιαν επισημότητα. Ωστόσο, ο ζωγράφος του τα άλλαξε, ώστε να είναι η διήγηση από έναν άνθρωπο του λαού, όπως θα ’πρεπε να ’ναι (όπως πίστευε δηλαδή ο ζωγράφος ότι θα έπρεπε να είναι). Έγραφε για παράδειγμα ο Σπαθάρης (ανορθόγραφα βέβαια, και δίχως στίξη):

«Το βραδάκι ήμεθα έτοιμοι με την ασετυλίνη μας και τις φιγούρες έτοιμες για να παρελάσουν εις την οθόνην. Ενώ οι θεαταί έπιαναν θέσιν, εγώ και ο βοηθός μου εκαθήμεθα σε ένα τραπέζι και εκοίταγε ο ένας τον άλλον».

κι ο Καρτσωνάκης διόρθωνε:

«Το βραδάκι είμαστε έτοιμοι με την ασετυλίνη μας και τις φιγούρες έτοιμες για να παρελάσουνε στην οθόνη. Ενώ οι θεατές πιάνανε θέσεις, εγώ και ο βοηθός μου καθόμαστε σ’ ένα τραπέζι και κύτταγε ο ένας τον άλλονε».

Τα σιδέρωνε, αλλά μερικές φορές μαζί με τη ζάρα μπορεί να χαθεί και το ρούχο.

Θεωρώντας πως θα απευθυνθεί σε μορφωμένους ανθρώπους, ένιωσε την υποχρέωση να φορέσει τα γλωσσικά κυριακάτικά του, δηλαδή να ποικίλει τη γλώσσα του με ό,τι καθαρευουσιάνικα μπορούσε, ώστε να έχει μιαν επισημότητα.

Στη δεύτερη, εκτενέστερη γραφή των απομνημονευμάτων του ο Σπαθάρης, έχοντας στο νου του τις υποδείξεις του Καρτσωνάκη, ελάττωσε τα καθαρευουσιάνικα, και σε τούτη τη γραφή βοηθήθηκε από τον Λάμπη Χρονόπουλο, μέλος του ΕΑΜ, φοιτητή της Νομικής και ποιητή, που τον καθοδήγησε έτσι, ώστε να είναι ο λόγος του αυτός που άρμοζε σ’ έναν γνήσιο λαϊκό καλλιτέχνη, ώσπου κάποια στιγμή ήρθαν σε ρήξη οι δυο τους.

Στην τωρινή έκδοση των ΠΕΚ, ωστόσο, μας δίνονται τα κείμενα όπως τα έγραψε ο Σπαθάρης, και οι αλλαγές που ’χουν γίνει είναι μόνο στη στίξη (εν πολλοίς ανύπαρκτη στα αυτόγραφα), στην ορθογραφία (και στα πνεύματα και τους τόνους, που ήταν βαλμένα όπως να ’ναι), στη χρήση των κεφαλαίων (αυθαίρετη στον Σπαθάρη) και στον χωρισμό σε παραγράφους [καθώς και στο ξεχώρισμα κάποιων λέξεων (το κελεγά γίνεται κι έλεγα, π.χ., το ασηκόσουν γίνεται ας σηκώσουν, το μεκόψουναι γίνεται με κόψουνε, κ.λπ.)], που διευκολύνουν στο διάβασμα τον αναγνώστη:

«…καί άφίνο μέσα στούς πένται δρόμους γινέκα Μάνα δυό άδελφάδες καί ένα Στραβό πατέρα. όταν ο σηδερόδρομος μάς πίγε στή λάρισα και εκατασκινόσαμαι εκί εμένα με πίρανε για ύμιονιγό στό Β. Μεραρχιακό συνεργείο σέ δύο μήναις έρχετε διαταγή όλη σηζηγαρχία νά πάη μέ τά πόδια στή μακεδονία…» (του Σπαθάρη, χωρίς τα πνεύματα)

«…και αφήνω μέσα στους πέντε δρόμους γυναίκα, μάνα, δυο αδελφάδες και ένα στραβό πατέρα. Όταν ο σιδερόδρομος μας πήγε στη Λάρισα και εκατασκηνώσαμε εκεί, εμένα με πήρανε για ημιονηγό στο Β΄ μεραρχιακό συνεργείο. Σε δύο μήνες έρχεται διαταγή όλη η συζυγαρχία να πάει με τα πόδια στη Μακεδονία…» (το διορθωμένο κείμενο)

spatharis sotiris eygenios
Ο Σωτήρης και ο Ευγένιος Σπαθάρης κατασκευάζουν μια φιγούρα του καραγκιόζη.

 

Στα «απομνιμονέματά» του ο Σπαθάρης είναι αφενός ειλικρινής (όπως όταν παραδέχεται ότι μέχρι μεγάλος κατουριόταν στον ύπνο του, «όταν πανδρεύτηκα και περάσανε κάμποσα χρόνια, σώθηκα από αυτή τη βραδινή μπουγάδα, γιατί η γυναίκα με σήκωνε δυο τρεις φορές κάθε βράδυ») κι αφετέρου κομπορρήμων, μ’ ένα λάιτ μοτίφ σ’ όλες τούτες τις διηγήσεις να είναι πως τον καλούν να παίξει κάπου, στην αρχή είναι απέναντί του δύσπιστοι, είναι εκεί κι άλλος ένας καραγκιοζοπαίχτης που δίνει παράσταση, κι ο Σπαθάρης τον κάνει ανεξαιρέτως σκόνη και γίνεται περιζήτητος. Μέσ’ από τα λόγια του δείχνεται άνθρωπος κάποτε σκληρός κι άλλοτε εύθικτος κι ευαίσθητος, έχει μιαν ευθύτητα, κι ο λόγος του έχει αμεσότητα και ζωηράδα, που δίνουν ζωή σ’ ό,τι βιώνει και στα πρόσωπα που γνωρίζει περιφέροντας τον Καραγκιόζη του σ’ όλη την Ελλάδα. Λέει πώς έμαθε πως ήταν υιοθετημένος και για τα παιδικά του χρόνια μες στη βαθιά φτώχεια και την επαιτεία:

«Ο πατέρας μου από εργάτης έγινε ζητιάνος […] Η μητέρα μου εδούλεψε απάνω από σαράντα χρόνια και εσάπισαν τα κρέατά της μέσα στα ξένα σκατοβολιά της σκάφης. Εμείς, τα τρία τους παιδιά, ποτέ δεν χορτάσαμε ψωμί ούτε καινούργιο ρούχο εφορέσαμε, παρά μόνο όλο αποφόρια. Και τα τρία παιδιά εγίναμε ζητιάνοι […]»

Λέει πώς αγάπησε τον Καραγκιόζη, για τις πρώτες του παραστάσεις, πώς ο πατέρας του δεν τον άφηνε να παίζει, τον κυνηγούσε και του χαλούσε τις φιγούρες· για τους πετροπόλεμους που ’παιζε και για τις αλητείες του· για τις εμπειρίες του όταν τον επιστράτευσαν το ’17 κι έφυγε για το Μακεδονικό μέτωπο· για τις πρωτότυπες παραστάσεις που έφτιαξε ο ίδιος κι είχαν μεγάλη επιτυχία (σαν αυτήν για τον λήσταρχο Γιαγκούλα)· για τις «αποθεώσεις» (όπου αυτός και οι βοηθοί του αντικαθιστούσαν τις φιγούρες του θεάτρου σκιών στο τέλος της παράστασης, κι έπαιζαν θέατρο οι ίδιοι), καθώς και τις κάθε λογής λεπτομέρειες σχετικά με τις παραστάσεις, όπως τις ρεκλάμες που ’βαζαν για να τις διαφημίσουν και τις καινοτομίες που εισήγαγε ο Σπαθάρης.

«ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΟΥ ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΚΟΥΡΓΑ ΠΕΘΕΡΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ. ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ, ΚΑΨΙΜΟ, ΤΕΜΑΧΗΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΤΩΜΑΤΟΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΦΤΟΥ ΔΙΑ ΚΛΙΜΑΜΑΞΗΣ, Η ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ ΣΤΑ ΧΕΡΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΕΟΣΗΝΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΚΛΗΜΑΤΟΣ» 

spatharis ex


Λέει για τη φιλία του με ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων, όπως τον Τσαρούχη και τον Σικελιανό, που τον στήριξαν, και για τα δεινά του πολέμου και της Κατοχής:

«Όταν ετοίμαζα τη σκηνή μου για το Αρεταίειο, όλοι οι θεαταί μου ήτανε βαριά τραυματισμένοι. […] Αλλουνού του ’λειπε το ένα χέρι, το πόδι, τα δύο […] Για μια στιγμή μου φωνάζει δυνατά ένας που ’τανε απάνω σ’ ένα τραπέζι με δίχως πόδια και χέρια. “Κύριε Σπαθάρη, τόσα χρόνια που ’σαι καραγκιοζοπαίχτης έχεις δει τέτοιον καραγκιόζη σαν εμένα;” Και μου ’δειχνε το σώμα του».

«Αυτή η λαϊκή φωτιά της τέχνης του καραγκιόζη όλους αυτούς τους κακούς ανθρώπους τους ξεστράβωσε και τώρα όλοι θέλουνε να με κάνουνε δικό τους, κι όταν έρθουνε στην Ελλάδα ξένοι υπουργοί, εμένα παρουσιάζουνε για να τους πω την παλιά παράδοση της τέχνης του ελληνικού καραγκιόζη», γράφει ο Σπαθάρης, ανακατεύοντας με τον χαρακτηριστικό του τρόπο ειλικρίνεια κι έπαρση, στο τέλος των απομνημονευμάτων του, που γι’ αυτά έχουν μιλήσει πολλοί, από τον Μάριο Πλωρίτη μέχρι την Ελένη Βακαλό κι από τον Γρηγόρη Σηφάκη μέχρι τον Βάλτερ Πούχνερ. Θα μπορούσα να πω κι εγώ πως είναι ένα μνημείο του λαϊκού πολιτισμού μας. Όμως τα μνημεία έχουν κάτι «μουσειακό», ενώ τα «απομνιμονέματα» του Σπαθάρη, πέρα απ’ ό,τι άλλο, είναι τελικά ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Η θάλασσα» (εκδ. Κίχλη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κρυφή ζωή των φιλοσόφων» του Κυριάκου Δημητρίου (κριτική) – Πάθη, ελαττώματα και αντιφάσεις

«Η κρυφή ζωή των φιλοσόφων» του Κυριάκου Δημητρίου (κριτική) – Πάθη, ελαττώματα και αντιφάσεις

Για το δοκίμιο του Κυριάκου Δημητρίου «Η κρυφή ζωή των φιλοσόφων» (εκδ. Επίκεντρο). Κεντρική εικόνα: Ο Νεύτωνας. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

Ο βιογραφισμός είναι μια μέθοδος που παρά την μεγάλη της παράδοση επικρ...

«Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» του Λέοντα Ναρ

«Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» του Λέοντα Ναρ

Για τη βιογραφία «Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό... – Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Σωκράτη Μάλαμα» (εκδ. Πατάκη) του Λέοντα Α. Ναρ. Κεντρική εικόνα: Ο Σωκράτης Μάλαμας. 

Γράφει ο Κώστας Φρουζάκης

Το ν...

«Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκι: Καλχαίνοντας τις μέρες» της Ηρακλείας-Ελευθερίας Γ. Πέππα (κριτική) –  Ο απόλυτος και ανυποχώρητος φουτουριστής ποιητής

«Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκι: Καλχαίνοντας τις μέρες» της Ηρακλείας-Ελευθερίας Γ. Πέππα (κριτική) – Ο απόλυτος και ανυποχώρητος φουτουριστής ποιητής

Για τη μελέτη της Ηρακλείας-Ελευθερίας Γ. Πέππα «Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκι: Καλχαίνοντας τις μέρες» (εκδ. Κείμενα).

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Όπως κι αν αποδοθεί το ρήμα «καλχαίνω», είτε ως «βάφω κάτι κατακόκκινο» είτε ως «ταράζω κάτι σαν την τρ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ