deipno-360

Του Κώστα Β. Κατσουλάρη

Το τελευταίο βιβλίο της Λίλας Κονομάρα, το τέταρτο κατά σειρά για ενηλίκους, είναι ένα μυθιστόρημα με χαλαρή, εκ πρώτοις, δομή που προσφέρει σημαντικές αφορμές για στοχασμό πάνω σε καίριες λειτουργίες της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Ας δούμε όμως πρώτα ορισμένα από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του: Το «Δείπνο» (εκδ. Κέδρος) είναι ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα (αφήγημα, το χαρακτηρίζει η συγγραφέας) που συναπαρτίζεται από τρία μέρη, περίπου ισάριθμων σελίδων, με αρκετές διαφορές σε τεχνοτροπία και ύφος.

Το πρώτο, που δανείζει και τον τίτλο του στο βιβλίο, εξελίσσεται στη διάρκεια μιας και μόνης βραδιάς, σε παραθαλάσσιο διαμέρισμα στην Αττική. Πρόκειται για συνεύρεση από αυτές που οι γαλλοτραφείς αποκαλούν «σουαρέ», μια «βραδιά» δηλαδή που ισορροπεί ανάμεσα στο τυπικό δείπνο και το πάρτι. Οι καλεσμένοι της Ελένης, καμιά δεκαπενταριά πάνω κάτω, αρχικά τρώνε και πίνουν καθισμένοι σε ένα ή περισσότερα τραπέζια και στη συνέχεια συνωθούνται στο καθιστικό ή στη βεράντα, σε ζευγάρια ή σκόρπιες συντροφιές, χωρίς να λείπουν τα χορευτικά ξεσπάσματα – προϊόντος του χρόνου και της ροής του αλκοόλ.

Η τελευταία βραδιά της Ελένης

Ο αναγνώστης παρακολουθεί τα τεκταινόμενα μέσα από την οπτική γωνία του Αντώνη, ενός 50χρονου, που εκτός από την ήπιας μορφής κατάθλιψη –συνεπικουρούμενης από ένα κύμα ενοχών οφειλόμενο, μεταξύ άλλων, σε μια αήθη πράξη που έχει μόλις διαπράξει, ενάντια στον καλύτερό του φίλο και δημοφιλή μουσουργό, τον Στέφανο– πάσχει από έντονο πονόδοντο, ο οποίος διεκδικεί στη ροή της αφήγησης ευρύτερο μετωνυμικό φορτίο: η άρνηση του Αντώνη να αντιμετωπίσει κάτι τόσο απλό υποδηλώνει την εν γένει αδυναμία του να φροντίσει τα του οίκου του ή να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του και των πράξεών του. Καλλιεργημένος, ευφυής, έντονα καυστικός απέναντι σε πρόσωπα και πράγματα του περίγυρου, γίνεται προνομιακός αφηγητής της βραδιάς, ο ευρυγώνιος φακός που, παρότι παραμορφώνει, καταφέρνει να συνοψίσει την παθογένεια του συγκεκριμένου κύκλου ανθρώπων – χωρίς να του διαφεύγει η γοητεία του.

konomaraΗ σημαντικότερη επιτυχία της Κονομάρα, σε αυτό το πρώτο μέρος, έγκειται στην μαεστρία με την οποία περιγράφει καταστάσεις αναγνωρίσιμες, τουλάχιστον για τη μεσοαστική αθηναϊκή κοινωνική τάξη, επιτυγχάνοντας να υπονομεύσει τον τρόπο ζωής και τα ήθη της, αποφεύγοντας το σκόπελο της κοινότοπης και ανέξοδης κριτικής. Διαγράφονται επίσης ορισμένοι διακριτοί χαρακτήρες και σκιαγραφείται η ατμόσφαιρα ενός τέλους εποχής (είμαστε στην εποχή «της κρίσης»), χωρίς ωστόσο αυτό να θεματοποιείται υπερβολικά: Η «κρίση», σε αυτά τα κοινωνικά στρώματα, διαφαίνεται κυρίως μέσα από την ιδεολογική πόλωση που προκαλεί το οξυμένο θυμικό των ανθρώπων, με αποτέλεσμα –το σημειώνει κάπου η συγγραφέας– να δοκιμάζονται φιλίες και σχέσεις ετών.

Παθιασμένη ανασκαφή

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση και πάλι, είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στο πάθος ενός εκ των προσώπων του Δείπνου, της Λήδας, για έναν εκ των παρευρισκομένων, τον Μάνο, με τον οποίο –όπως καταλαβαίνουμε στην πορεία– πυροδοτήθηκε τη βραδιά εκείνη ένας χρόνιος («παράνομος», όπως λέμε), ερωτικός δεσμός. Τα επιμέρους κεφάλαια του δεύτερου μέρους έχουν τον χαρακτήρα ανεπίδοτων επιστολών προς το ερωτικό αντικείμενο, κι είναι γραμμένα σε ύφος άμεσο, συγκινησιακά φορτισμένο. Η ηρωίδα, αρχαιολόγος στο επάγγελμα, τις συντάσσει στο τέλος κοπιαστικών ημερών στις οποίες εργάζεται σε ανασκαφή στη νήσο Κέρο (κοντά στην Αμοργό). Η επιλογή αυτή, ο συσχετισμός της «εσωτερικής ανασκαφής» που λαμβάνει χώρα κατά τη συγγραφή των επιστολών με την συνθήκη της καθαυτής ανασκαφής, δεν είναι βέβαιο ότι προσδίδει στο κείμενο (στις επιστολές, δηλαδή) κάτι περισσότερο από αυτό που ούτως ή άλλως διαθέτει: ερωτική ενέργεια, ένταση, διαύγεια συνταιριασμένη με την παραφορά του ματαιωμένου πάθους, έλλειψη που πηγάζει από την απουσία του εραστή, από τον ίλιγγο μιας διαρκώς μετεωριζόμενης επιθυμίας. Αλλά και βιωμένη σοφία. Επίγνωση. 

Επιπλέον: Μέσω των επιστολών προσλαμβάνουμε ορισμένες καίριες πληροφορίες για τα όσα εκτυλίχτηκαν τη βραδιά του Δείπνου, καθώς και για όσα ακολούθησαν, με σημαντικότερο, τον αιφνίδιο θάνατο της οικοδέσποινας. Προς τούτο, η συγγραφέας αναγκάζεται –σημεία σημεία– να γίνεται υπέρμετρα περιγραφική, για το πλαίσιο μιας ερωτικής επιστολής, με αποτέλεσμα ορισμένα «περάσματα» να φαντάζουν διεκπεραιωτικά.

Ο απρόβλεπτος παράγοντας

Το τρίτο μέρος εμφανίζεται ακόμη πιο ισχνά δεμένο στο άρμα των προηγηθέντων, κάτι που τελικά δεν ισχύει στο βαθμό που θα νόμιζε ο ανυπόμονος αναγνώστης. Σε αυτό, παρακολουθούμε τη διαδρομή μιας Κινέζας, από τα βάθη της αγροτικής Ασίας έως τη Νέα Υόρκη, με ένα ολιγόχρονο (ολιγόμηνο;) πέρασμα από την Ελλάδα. Η Λι, όπως καταλαβαίνουμε στην πορεία, ήταν «η κοπέλα» στην οποία –έτσι ανώνυμα, ως είθισται– αναφερόταν ο αφηγητής στο μέρος του Δείπνου, μια φασματική φιγούρα που κάθε τόσο διέσχιζε το χώρο ανάμεσα στους καλεσμένους σερβίροντας, συμμαζεύοντας, εξυπηρετώντας. Ήταν η «κοπέλα» που –η «είδηση» θα αποκτήσει σε αυτά τα συμφραζόμενα άλλη σημασία–, την επομένη της βραδιάς τους δείπνου, βρήκε αιφνιδίως νεκρή στο σπίτι της την οικοδέσποινα Ελένη. Το γεγονός θεωρήθηκε ατυχές, όπως μαθαίνουμε μέσα από τις προγενέστερες αφηγήσεις, αλλά όχι «ύποπτο».

Πού πήγαν όμως τα χρήματα που χάθηκαν, όλως τυχαίως εκείνες τις μέρες, από το ταμείο της Ακαδημίας στην οποία εργαζόταν ο Αντώνης όσο και ο Στέφανος; Το «αστυνομικό» μέρος της ιστορίας θα πάρει κι αυτό τις απαντήσεις του, αλλά το πραγματικό παιχνίδι έχει ήδη μεταφερθεί αλλού…

Νέα προοπτική

Για τις περιπέτειες της νεαρής Κινέζας, από τα προγονικά της χωράφια που πλημμυρίζοντας τη βύθισαν στο πένθος και την ένδεια, περνώντας από τα πορνεία της κοντινής πόλης, την τραυματική της εμπειρία σε καθολικό Μοναστήρι, την «αναβάπτισή της» σε «κοπέλα» στην Ελλάδα και σε «ιδιοκτήτρια εστιατορίου» στη Νέα Υόρκη, δεν θα επεκταθώ σε λεπτομέρειες: Όλα όσα φαντάζεται κανείς, κι άλλα τόσα που δεν φαντάζεται, συμποσούνται σε μια ρέουσα και επαρκώς αποστασιοποιημένη αφήγηση, πίσω από την οποία μπορεί κανείς να διακρίνει, σε κάθε της στροφή, το κίτρινο γέλιο της απελπισίας.

Η εξιστόρηση της ιστορίας της ασιάτισας στο τέλος του βιβλίου τοποθετεί όλες τις επιμέρους αφηγήσεις –τα ερωτικά, επαγγελματικά, φιλικά δράματα–, σε μια νέα προοπτική – αλλάζει τον ορίζοντα μπροστά από τον οποίο διαδραματίζονται. Ο λόγος της διεμβολίζει το συμβολικό τοπίο των μεσοαστών, δοκιμάζει τις αντοχές των αισθηματικών και υπαρξιακών τους ερωτημάτων, μέσα από την απλοϊκή τραγικότητα μιας ζωής που είναι δυνάμει η ζωή χιλιάδων άλλων σωμάτων που κυκλοφορούν ανάμεσά μας, πότε ενδεδυμένα κοινωνικούς ρόλους (νταντά, υπηρέτρια, «κοπέλα») και πότε ως σκιές, ως σημαίνοντα της «γυμνής ζωής».

Η αφήγηση της Λι έχει το χαρακτήρα μιας οργανωμένης λογόρροιας που απευθύνεται σε συγκεκριμένο ακροατή. Είναι ένας λόγος που υπάρχει γιατί δεν μπορεί να ανασχεθεί: η ιστορία της πρέπει να ειπωθεί, συμβαίνει πέρα από τις προθέσεις του ομιλούντος σαρκίου της.

Εντέλει, σκέφτομαι: Καμιά ιστορία που θέλει να φέρει στο προσκήνιο την «κρίση», με όποια υλικά κι αν φορτίζεται αυτή η έννοια, δεν μπορεί να είναι πλήρης, αν δεν λαμβάνει υπόψη της (ενίοτε, δίνοντάς τους φωνή – αλλά αυτός είναι μόνο ένας από τους τρόπους), τους ανθρώπους εκείνους που, παρά την οξυμένη μας πλέον ευαισθησία, την ύστατη ώρα επιλέγουμε να μην τους εντάσσουμε στους, έτσι κι αλλιώς, ατελείς λογαριασμούς μας. Η Λίλα Κονομάρα τους έδωσε, μέσα από αυτό το καλογραμμένο και στοχαστικό αφήγημα, μια θέση στο τραπέζι μας.

to-deipno-exof

Το δείπνο
Λίλα Κονομάρα
Κέδρος 2012
Σελ. 258, τιμή € 12,50

alt

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΛΙΛΑΣ ΚΟΝΟΜΑΡΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ίταλο Καλβίνο: «Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου»

Ίταλο Καλβίνο: «Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου»

Ιδού ένα σπέσιαλ εκλογικό άρθρο. Κι αφού σύμφωνα με τις περισσότερες προβλέψεις δεν θα ξεμπερδέψουμε εύκολα με τις εκλογές, προβλέπεται να είναι επίκαιρο για αρκετές μέρες ακόμη. Πόσες; Ποιος ξέρει; Το να κάνεις προβλέψεις πριν από μια εκλογική διαδικασία είναι ένα ολισθηρό μονοπάτι. Για να το αποφύγουμε, γυρέψαμε α...

«Λεωφόρος Λίνκολν» του Άμορ Τόουλς (κριτική) – μυθιστόρημα δρόμου και αυτοπραγμάτωσης στην Αμερική του πενήντα

«Λεωφόρος Λίνκολν» του Άμορ Τόουλς (κριτική) – μυθιστόρημα δρόμου και αυτοπραγμάτωσης στην Αμερική του πενήντα

Για το μυθιστόρημα του Άμορ Τόουλς [Amor Towles] «Λεωφόρος Λίνκολν»  (μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδ. Διόπτρα) – μυθιστόρημα δρόμου και αυτοπραγμάτωσης, με φρέσκια ματιά και καλοδουλεμένους χαρακτήρες, που μας μεταφέρει στη θρυλική Αμερική του πενήντα.

...

Ο Καζαντζάκης ξανανασταίνεται: Το νήμα και το νόημα

Ο Καζαντζάκης ξανανασταίνεται: Το νήμα και το νόημα

Τη στιγμή που γράφω τούτες τις γραμμές κρατάω στα χέρια μου ένα νέο, ανέκδοτο μέχρι σήμερα μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Είναι δυνατόν; Κι όμως, ναι. Τίτλος του, «Ο ανήφορος», ενώ η συγγραφή του χρονολογείται κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '40, μετά τον Ζορμπά.

Του ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ