deipno-360

Του Κώστα Β. Κατσουλάρη

Το τελευταίο βιβλίο της Λίλας Κονομάρα, το τέταρτο κατά σειρά για ενηλίκους, είναι ένα μυθιστόρημα με χαλαρή, εκ πρώτοις, δομή που προσφέρει σημαντικές αφορμές για στοχασμό πάνω σε καίριες λειτουργίες της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Ας δούμε όμως πρώτα ορισμένα από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του: Το «Δείπνο» (εκδ. Κέδρος) είναι ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα (αφήγημα, το χαρακτηρίζει η συγγραφέας) που συναπαρτίζεται από τρία μέρη, περίπου ισάριθμων σελίδων, με αρκετές διαφορές σε τεχνοτροπία και ύφος.

Το πρώτο, που δανείζει και τον τίτλο του στο βιβλίο, εξελίσσεται στη διάρκεια μιας και μόνης βραδιάς, σε παραθαλάσσιο διαμέρισμα στην Αττική. Πρόκειται για συνεύρεση από αυτές που οι γαλλοτραφείς αποκαλούν «σουαρέ», μια «βραδιά» δηλαδή που ισορροπεί ανάμεσα στο τυπικό δείπνο και το πάρτι. Οι καλεσμένοι της Ελένης, καμιά δεκαπενταριά πάνω κάτω, αρχικά τρώνε και πίνουν καθισμένοι σε ένα ή περισσότερα τραπέζια και στη συνέχεια συνωθούνται στο καθιστικό ή στη βεράντα, σε ζευγάρια ή σκόρπιες συντροφιές, χωρίς να λείπουν τα χορευτικά ξεσπάσματα – προϊόντος του χρόνου και της ροής του αλκοόλ.

Η τελευταία βραδιά της Ελένης

Ο αναγνώστης παρακολουθεί τα τεκταινόμενα μέσα από την οπτική γωνία του Αντώνη, ενός 50χρονου, που εκτός από την ήπιας μορφής κατάθλιψη –συνεπικουρούμενης από ένα κύμα ενοχών οφειλόμενο, μεταξύ άλλων, σε μια αήθη πράξη που έχει μόλις διαπράξει, ενάντια στον καλύτερό του φίλο και δημοφιλή μουσουργό, τον Στέφανο– πάσχει από έντονο πονόδοντο, ο οποίος διεκδικεί στη ροή της αφήγησης ευρύτερο μετωνυμικό φορτίο: η άρνηση του Αντώνη να αντιμετωπίσει κάτι τόσο απλό υποδηλώνει την εν γένει αδυναμία του να φροντίσει τα του οίκου του ή να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του και των πράξεών του. Καλλιεργημένος, ευφυής, έντονα καυστικός απέναντι σε πρόσωπα και πράγματα του περίγυρου, γίνεται προνομιακός αφηγητής της βραδιάς, ο ευρυγώνιος φακός που, παρότι παραμορφώνει, καταφέρνει να συνοψίσει την παθογένεια του συγκεκριμένου κύκλου ανθρώπων – χωρίς να του διαφεύγει η γοητεία του.

konomaraΗ σημαντικότερη επιτυχία της Κονομάρα, σε αυτό το πρώτο μέρος, έγκειται στην μαεστρία με την οποία περιγράφει καταστάσεις αναγνωρίσιμες, τουλάχιστον για τη μεσοαστική αθηναϊκή κοινωνική τάξη, επιτυγχάνοντας να υπονομεύσει τον τρόπο ζωής και τα ήθη της, αποφεύγοντας το σκόπελο της κοινότοπης και ανέξοδης κριτικής. Διαγράφονται επίσης ορισμένοι διακριτοί χαρακτήρες και σκιαγραφείται η ατμόσφαιρα ενός τέλους εποχής (είμαστε στην εποχή «της κρίσης»), χωρίς ωστόσο αυτό να θεματοποιείται υπερβολικά: Η «κρίση», σε αυτά τα κοινωνικά στρώματα, διαφαίνεται κυρίως μέσα από την ιδεολογική πόλωση που προκαλεί το οξυμένο θυμικό των ανθρώπων, με αποτέλεσμα –το σημειώνει κάπου η συγγραφέας– να δοκιμάζονται φιλίες και σχέσεις ετών.

Παθιασμένη ανασκαφή

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση και πάλι, είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στο πάθος ενός εκ των προσώπων του Δείπνου, της Λήδας, για έναν εκ των παρευρισκομένων, τον Μάνο, με τον οποίο –όπως καταλαβαίνουμε στην πορεία– πυροδοτήθηκε τη βραδιά εκείνη ένας χρόνιος («παράνομος», όπως λέμε), ερωτικός δεσμός. Τα επιμέρους κεφάλαια του δεύτερου μέρους έχουν τον χαρακτήρα ανεπίδοτων επιστολών προς το ερωτικό αντικείμενο, κι είναι γραμμένα σε ύφος άμεσο, συγκινησιακά φορτισμένο. Η ηρωίδα, αρχαιολόγος στο επάγγελμα, τις συντάσσει στο τέλος κοπιαστικών ημερών στις οποίες εργάζεται σε ανασκαφή στη νήσο Κέρο (κοντά στην Αμοργό). Η επιλογή αυτή, ο συσχετισμός της «εσωτερικής ανασκαφής» που λαμβάνει χώρα κατά τη συγγραφή των επιστολών με την συνθήκη της καθαυτής ανασκαφής, δεν είναι βέβαιο ότι προσδίδει στο κείμενο (στις επιστολές, δηλαδή) κάτι περισσότερο από αυτό που ούτως ή άλλως διαθέτει: ερωτική ενέργεια, ένταση, διαύγεια συνταιριασμένη με την παραφορά του ματαιωμένου πάθους, έλλειψη που πηγάζει από την απουσία του εραστή, από τον ίλιγγο μιας διαρκώς μετεωριζόμενης επιθυμίας. Αλλά και βιωμένη σοφία. Επίγνωση. 

Επιπλέον: Μέσω των επιστολών προσλαμβάνουμε ορισμένες καίριες πληροφορίες για τα όσα εκτυλίχτηκαν τη βραδιά του Δείπνου, καθώς και για όσα ακολούθησαν, με σημαντικότερο, τον αιφνίδιο θάνατο της οικοδέσποινας. Προς τούτο, η συγγραφέας αναγκάζεται –σημεία σημεία– να γίνεται υπέρμετρα περιγραφική, για το πλαίσιο μιας ερωτικής επιστολής, με αποτέλεσμα ορισμένα «περάσματα» να φαντάζουν διεκπεραιωτικά.

Ο απρόβλεπτος παράγοντας

Το τρίτο μέρος εμφανίζεται ακόμη πιο ισχνά δεμένο στο άρμα των προηγηθέντων, κάτι που τελικά δεν ισχύει στο βαθμό που θα νόμιζε ο ανυπόμονος αναγνώστης. Σε αυτό, παρακολουθούμε τη διαδρομή μιας Κινέζας, από τα βάθη της αγροτικής Ασίας έως τη Νέα Υόρκη, με ένα ολιγόχρονο (ολιγόμηνο;) πέρασμα από την Ελλάδα. Η Λι, όπως καταλαβαίνουμε στην πορεία, ήταν «η κοπέλα» στην οποία –έτσι ανώνυμα, ως είθισται– αναφερόταν ο αφηγητής στο μέρος του Δείπνου, μια φασματική φιγούρα που κάθε τόσο διέσχιζε το χώρο ανάμεσα στους καλεσμένους σερβίροντας, συμμαζεύοντας, εξυπηρετώντας. Ήταν η «κοπέλα» που –η «είδηση» θα αποκτήσει σε αυτά τα συμφραζόμενα άλλη σημασία–, την επομένη της βραδιάς τους δείπνου, βρήκε αιφνιδίως νεκρή στο σπίτι της την οικοδέσποινα Ελένη. Το γεγονός θεωρήθηκε ατυχές, όπως μαθαίνουμε μέσα από τις προγενέστερες αφηγήσεις, αλλά όχι «ύποπτο».

Πού πήγαν όμως τα χρήματα που χάθηκαν, όλως τυχαίως εκείνες τις μέρες, από το ταμείο της Ακαδημίας στην οποία εργαζόταν ο Αντώνης όσο και ο Στέφανος; Το «αστυνομικό» μέρος της ιστορίας θα πάρει κι αυτό τις απαντήσεις του, αλλά το πραγματικό παιχνίδι έχει ήδη μεταφερθεί αλλού…

Νέα προοπτική

Για τις περιπέτειες της νεαρής Κινέζας, από τα προγονικά της χωράφια που πλημμυρίζοντας τη βύθισαν στο πένθος και την ένδεια, περνώντας από τα πορνεία της κοντινής πόλης, την τραυματική της εμπειρία σε καθολικό Μοναστήρι, την «αναβάπτισή της» σε «κοπέλα» στην Ελλάδα και σε «ιδιοκτήτρια εστιατορίου» στη Νέα Υόρκη, δεν θα επεκταθώ σε λεπτομέρειες: Όλα όσα φαντάζεται κανείς, κι άλλα τόσα που δεν φαντάζεται, συμποσούνται σε μια ρέουσα και επαρκώς αποστασιοποιημένη αφήγηση, πίσω από την οποία μπορεί κανείς να διακρίνει, σε κάθε της στροφή, το κίτρινο γέλιο της απελπισίας.

Η εξιστόρηση της ιστορίας της ασιάτισας στο τέλος του βιβλίου τοποθετεί όλες τις επιμέρους αφηγήσεις –τα ερωτικά, επαγγελματικά, φιλικά δράματα–, σε μια νέα προοπτική – αλλάζει τον ορίζοντα μπροστά από τον οποίο διαδραματίζονται. Ο λόγος της διεμβολίζει το συμβολικό τοπίο των μεσοαστών, δοκιμάζει τις αντοχές των αισθηματικών και υπαρξιακών τους ερωτημάτων, μέσα από την απλοϊκή τραγικότητα μιας ζωής που είναι δυνάμει η ζωή χιλιάδων άλλων σωμάτων που κυκλοφορούν ανάμεσά μας, πότε ενδεδυμένα κοινωνικούς ρόλους (νταντά, υπηρέτρια, «κοπέλα») και πότε ως σκιές, ως σημαίνοντα της «γυμνής ζωής».

Η αφήγηση της Λι έχει το χαρακτήρα μιας οργανωμένης λογόρροιας που απευθύνεται σε συγκεκριμένο ακροατή. Είναι ένας λόγος που υπάρχει γιατί δεν μπορεί να ανασχεθεί: η ιστορία της πρέπει να ειπωθεί, συμβαίνει πέρα από τις προθέσεις του ομιλούντος σαρκίου της.

Εντέλει, σκέφτομαι: Καμιά ιστορία που θέλει να φέρει στο προσκήνιο την «κρίση», με όποια υλικά κι αν φορτίζεται αυτή η έννοια, δεν μπορεί να είναι πλήρης, αν δεν λαμβάνει υπόψη της (ενίοτε, δίνοντάς τους φωνή – αλλά αυτός είναι μόνο ένας από τους τρόπους), τους ανθρώπους εκείνους που, παρά την οξυμένη μας πλέον ευαισθησία, την ύστατη ώρα επιλέγουμε να μην τους εντάσσουμε στους, έτσι κι αλλιώς, ατελείς λογαριασμούς μας. Η Λίλα Κονομάρα τους έδωσε, μέσα από αυτό το καλογραμμένο και στοχαστικό αφήγημα, μια θέση στο τραπέζι μας.

to-deipno-exof

Το δείπνο
Λίλα Κονομάρα
Κέδρος 2012
Σελ. 258, τιμή € 12,50

alt

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΛΙΛΑΣ ΚΟΝΟΜΑΡΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τι είναι Ποίηση; «Ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου», «ενθύμια φρίκης» ή «αντικλείδια» – 15 ποιητές ιχνηλατούν μια απάντηση

Τι είναι Ποίηση; «Ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου», «ενθύμια φρίκης» ή «αντικλείδια» – 15 ποιητές ιχνηλατούν μια απάντηση

Τι είναι η ποίηση; Το ερώτημα είναι αδύνατον να απαντηθεί με πληρότητα, μια και η ίδια η φύση της ποίησης διαφεύγει κάθε ορισμού, κάθε περιορισμού, κάθε κλειστής ταυτότητας. Ίσως εξίσου προκλητικό θα ήταν να ρωτήσει κανείς, «τι κάνει η ποίηση;», ερώτημα που επίσης επιδέχεται πολλές και ποικίλες απαντήσεις. Κεντρική ...

«Ο ήχος της σιωπής της» του Δημοσθένη Κούρτοβικ – Όταν το προσωπικό αίνιγμα συναντά το συλλογικό δράμα

«Ο ήχος της σιωπής της» του Δημοσθένη Κούρτοβικ – Όταν το προσωπικό αίνιγμα συναντά το συλλογικό δράμα

Για το μυθιστόρημα «Ο ήχος της σιωπής της» τους Δημοσθένη Κούρτοβικ (εκδ. Εστία), «ένα βιβλίο-επιστέγασμα, όπου όλες οι πλευρές του συγγραφέα, ο λογοτέχνης, ο δοκιμιογράφος, ο αθηναιογράφος, ο ανθρωπολόγος, αλλά και ο πληγωμένος γιος, συναιρούνται αρμονικά, σε έναν καμβά προσωπικό, ελληνικό και συνάμα πανανθρώπινο»....

«Η κούκλα» της Δάφνης ντι Μωριέ – Ιδανική εισαγωγή στο έργο της σπουδαίας Αγγλίδας συγγραφέα

«Η κούκλα» της Δάφνης ντι Μωριέ – Ιδανική εισαγωγή στο έργο της σπουδαίας Αγγλίδας συγγραφέα

Tη Δάφνη ντι Μωριέ [Daphne du Maurier] τη γνωρίζουμε ήδη, αν όχι από τα βιβλία της, σίγουρα μέσα από κάποια από τις θαυμάσιες ταινίες που βασίστηκαν σε αυτά. Παράδειγμα, η «Ρεβέκκα» ή «Τα πουλιά», δυο από τις γνωστότερες ταινίες του Άλφρεντ Χίτσκοκ, ή το υποβλητικό «Με...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

Για το θεολογικό δοκίμιο του Άντριου Πάρκερ (Andrew Parker) «Το αίνιγμα της Γενέσεως», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ουρανός, σε μετάφραση Μαρτίνας Κόφφα. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο Βρετανός συγγρα...

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Απαντήσεις», από τη συλλογή «Του λιναριού τα πάθη – Ο Μέγας Μυρμηκοφάγος», εκδ. Άγρα, της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000). Κεντρική εικόνα, «Ρόδια» του Γεώργιου Ιακωβίδη.

Επιμέλεια: Οράτιος

Οι απαντήσεις

Σ’ αυτό που ρω...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

Για τα βιβλία «Ο παράδεισος και η κόλαση στη γη. Προσωπικές εμπειρίες του Βασιλείου Καισαρείας, του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. ΠΕΚ), «Αυγούστας Ευδοκίας, Βίος Κυπριανού» (εκδ. Αρμός) και για το λεύκωμα «Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής. Φώτη Κόντογλου, διαχρονικές δημιουργίες» (εκδ....

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Δώδεκα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας διαλεγμένα από τις πρόσφατες εκδόσεις στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.  

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Αρκετοί θεωρούν πως οι οδηγοί αυτοβοήθειας κι αυτογνωσίας είναι μόδα που θα περ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ