alt

Κάθε δεύτερη Παρασκευή, ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης φορτώνει στον σάκο εκστρατείας του βιβλία που σας συστήνει συνδυάζοντάς τα και μιλώντας γι᾽ αυτά σαν να αφηγείται ιστορίες σ᾽ ένα φιλόξενο στέκι.

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

altΌλους μας γοητεύουν οι ιστορίες με κατασκόπους είτε στο σελιλόιντ είτε στις τυπωμένες σελίδες. Η φαντασία μας διεγείρεται από τη μυστικότητα, τους διπλούς και τριπλούς ρόλους, τη δράση, την περιπέτεια, τα νοητικά λαβυρινθώδη τοπία της κατασκοπείας και της αντικατασκοπείας. Όταν, μάλιστα, δεν πρόκειται για μυθιστορηματικούς κατασκόπους και για μυθοπλασία αλλά για πραγματικούς πράκτορες που έπαιξαν τη ζωή τους κορώνα γράμματα, και που βέβαια έπαιξαν με τη ζωή άλλων, πολλών άλλων, και όταν πρόκειται για τεκμηριωμένες αφηγήσεις, τότε γοητευόμαστε, και φρικιούμε, ακόμα πιο πολύ. Ο Σάκος Εκστρατείας του Επίμονου Αναγνώστη είναι σήμερα γεμάτος με βιβλία που έχουν να κάνουν με αυτή την «ερημιά που αποτελείται από κάτοπτρα», όπως χαρακτήρισε το κατασκοπικό παιχνίδι ο διαβόητος Τζέιμς Τζίζους Άνγκλετον (James Jesus Angleton 1917-1987), με την παρανοϊκή ποιητικότητά του. 

Σύμφωνα, με τον Ουίνστον Τσόρτσιλ οι κατάσκοποι είναι προικισμένοι με «μυαλό τιρμπουσόν». Και ο Όλεγκ Αντόνιεβιτς Γκορντιέφσκι (1938), ο οποίος σήμερα ζει με άλλο όνομα σε «ασφαλές σπίτι», ήταν/είναι με το παραπάνω προικισμένος με το αιχμηρό, μεταλλικό, παγερό μυαλό που αρμόζει σε έναν κατάσκοπο. Και μάλιστα διπλό κατάσκοπο. Ο Μπεν Μακιντάιρ (Ben Macintyre, 1963) στο χορταστικά πολυσέλιδο πόνημά του Ο κατάσκοπος και ο προδότης (μτφρ. Παλμύρα Ισμυρίδου, εκδ. Κλειδάριθμος) αφηγείται την ιστορία του Γκορντέφσκι, του πράκτορα που, μεταξύ άλλων, συνέβαλε στην τήξη των πάγων του Ψυχρού Πολέμου και στην αποτροπή ενός ολέθριου θερμού πολέμου ανάμεσα στις Η.Π.Α. και την τότε Ε.Σ.Σ.Δ.

o kataskopos kai o prodotisΓιος αξιωματούχου της KGB, του αμετανόητα σταλινικού Άντον Λαβρέντιεβιτς Γκορντιέφσκι, ο ήρωας του Μακιντάιρ στρατολογήθηκε, όπως και ο αδελφός του, ο Βασίλι, στις μυστικές υπηρεσίες της Σοβιετικής Ένωσης, εκπαιδεύτηκε στην ποβέρκα, το λεγόμενο «στεγνό καθάρισμα», πάει να πει στην ικανότητα να αντιληφθείς ότι σε παρακολουθούν και να ξεφύγεις, στο πώς να «γίνεσαι αόρατος», στο πώς να χρησιμοποιείς τη «συνθηματική συνεννόηση» –αν αφήνει κάποιος μια φλούδα πορτοκαλιού κάτω από ένα συγκεκριμένο παγκάκι στο πάρκο σημαίνει «κινδυνεύω», η καρδιά ενός φαγωμένου μήλου σημαίνει «αύριο αναχωρώ από τη χώρα», κ.τ.λ.–, στο πώς να ελίσσεσαι στο γεμάτο κινδύνους μυστικό τοπίο της κατασκοπείας. 

Έδρασε στη Δανία, στην Κοπεγχάγη, λάτρεψε τη μουσική του Τέλεμαν, του Χάιντν και του Μπαχ, συγκλονίστηκε όταν, το 1968, οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία, κλονίστηκε ηθικά, τον κατέκλυσε απέχθεια για το γκρίζο συμπαγές καθεστώς του Μπρέζνιεφ. Άρχισε να ερωτοτροπεί με την ιδέα να το υπονομεύσει, δελεάστηκε από έναν ιδιοφυή γλεντζέ Εγγλέζο, τον Ρίτσαρντ Μπρόμχεντ, και έστερξε, ύστερα από πολλούς ενδοιασμούς αλλά και εντέλει με ακλόνητη αποφασιστικότητα, να εργαστεί για λογαριασμό των Βρετανών και του MI6, ζώντας, εις διπλούν μάλιστα, την «γκρίζα, μαύρη, άσπρη και θαμπή από την ομίχλη και από το σταχτί νέφος της καπνιάς» ζωή του μυστικού πράκτορα, όπως τη χαρακτήρισε ο Σουηδός Στιγκ Μπεργκλίνγκ. 

Επί έντεκα χρόνια, από το 1974 έως το 1985, ο Γκορντιέφσκι πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στους Βρετανούς, ιδίως επί καθεστώτος Μάργκαρετ Θάτσερ, ξεσκεπάστηκε από έναν άλλο διπλό πράκτορα, τον Αμερικανό Όλντριτζ Έιμς (Aldrich Ames, 1941), κινδύνευσε να συλληφθεί, να βασανιστεί, και να εκτελεστεί, διέφυγε όμως εντέλει, χάρη σε μια καλοστημένη επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Πίμλικο», τιμήθηκε από τον Ρόναλντ Ρέιγκαν το 1987, και χρίστηκε Ιππότης του Πλέον Διακεκριμένου Τάγματος των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου για τις υπηρεσίες του υπερ της «ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου», ενώ τον παρασημοφόρησε η ίδια η βασίλισσα Ελισάβετ, το 2007. 

Ο Όλεγκ Γκορντιέφσκι πίστευε ότι δεν αποτελεί αποστασία ή προδοσία η κατασκοπική του δράση υπέρ της Δύσης, αλλά πράξη πολιτισμικής διαμαρτυρίας. Ο ίδιος είπε: «Όπως ο Σοστακόβιτς, ο συνθέτης, αντιστεκόταν με όπλο τη μουσική, και ο Σολτζενίτσιν, ο συγγραφέας, με όπλο τις λέξεις, έτσι κι εγώ, ο άνθρωπος της KGB, μπόρεσα να λειτουργήσω μόνο μέσα από το δικό μου σύμπαν – ένα σύμπαν μυστικών πληροφοριών». 

altΤο σχεδόν εξακοσίων σελίδων βιβλίο του Μπεν Μακιντάιρ παράλληλα με τον βίο και τη δράση του Γκορντιέφσκι αφηγείται πολλές πτυχές της ιστορίας του Ψυχρού Πολέμου και τον γεγονότων που σημάδεψαν τις δεκαετίες 1970 και 1980. Η ανεπίληπτη και εμπνευσμένη μετάφραση της έμπειρης Παλμύρας Ισμυρίδου συμβάλλει στο να γίνει η ανάγνωση του βιβλίου μια θελκτική και συναρπαστική εμπειρία. 

Ο Όλεγκ Γκορντιέφσκι είχε γνωρίσει, όταν ήταν νεαρός εκπαιδευόμενος κατάσκοπος, και είχε συναντήσει δεκαετίες μετά, τον θρυλικό Κιμ Φίλμπυ (Kim Philby, 1912-1988), τον θεωρούμενο ως μεγαλύτερο κατάσκοπο του 20ού αιώνα. Μαζί με τους Γκάυ Μπέρτζες, Ντον Μακλήν και Άντονυ Μπλαντ, αποτέλεσαν την περιβόητη Τετράδα του Κέμπριτζ που έδρασε στον Μεσοπόλεμο αλλά και, εν συνεχεία, στις αρχές Ψυχρού Πολέμου υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης. Στο βιβλίο Φίλμπυ – Πορτρέτο του Κατασκόπου σε Νεαρά Ηλικία (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα) ο Ρόμπερτ Λίτελ (Robert Littell, 1935) αφηγείται μυθιστορηματικά, αλλά τεκμηριωμένα, τις περιπέτειες του διπλού, ενδεχομένως και τριπλού πράκτορα.

altΟ σημαντικότερος εν ζωή δοκιμιογράφος, ο Τζορτζ Στάινερ (George Steiner, 1929) έχει γράψει ένα εκτενέστατο κείμενο για τον Άντονυ Μπλαντ, με τίτλο «Ο κληρικός της προδοσίας», στο οποίο επιχειρεί, με θυμωμένη ψυχραιμία, να κατανοήσει το πώς οδεύουν ορισμένοι χαρισματικοί άνθρωποι προς την «ερημιά με τα κάτοπτρα» και στην συντριβή. Ας σημειώσουμε εδώ ότι οι περισσότεροι διπλοί πράκτορες, και δεν απετέλεσε εξαίρεση ούτε ο πεισματικά εγκρατής Γκορντιέφσκι, έχουν κατά καιρούς φλερτάρει επικίνδυνα με τον αλκοολισμό. Το δοκίμιο του Στάινερ φιλοξενείται στον πολύτιμο τόμο Περί Λόγου, Τέχνης και Ζωής – κείμενα στο New Yorker (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Πατάκη). 

Άλλα δύο βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και σχετίζονται με το αλλόκοτο σύμπαν της κατασκοπείας είναι το μυθιστόρημα Casino Royal (μτφρ. Χριστιάνα Σακκελαροπούλου, εκδ. Διόπτρα) του Ίαν Φλέμινγκ (Ian Fleming, 1908-1964), μια από τις πιο ωραίες περιπέτειες του ανεπανάληπτου Πράκτορα 007, του Τζέιμς Μποντ, όπου εμπλέκονται Σοβιετικοί, Γάλλοι, Αμερικανοί, και Εγγλέζοι κατάσκοποι, και το πόνημα Ο Ψυχρός Πόλεμος – Οι Συμφωνίες, οι Συγκρούσεις, τα Ψέματα, οι Αλήθειες (μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδ. Παπαδόπουλος), του Αμερικανού ιστορικού Τζον Λιούις Γκάντις (John Lewis Gaddis, 1941), όπου εξοικειωνόμαστε με τα πολιτικά παιχνίδια ισχύος, με τα παρασκήνια της διπλωματίας, και με τη δράση των μυστικών πρακτόρων στα χρόνια και στις δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ίχνη και χνότα» (εκδ. Γαβριηλίδη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δυσοίωνες πραγματικότητες, γοητευτικές αφηγήσεις

Δυσοίωνες πραγματικότητες, γοητευτικές αφηγήσεις

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγο Οράσιο Αμιγκορένα «Τα τελευταία μου λόγια (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Ισχυ...

Δοκίμια & πονήματα: έργα που πλουτίζουν τη σκέψη

Δοκίμια & πονήματα: έργα που πλουτίζουν τη σκέψη

Μαξ Βέμπερ, Ζίγκμουντ Μπάουμαν, Κορνήλιος Καστοριάδης, Αν Κάρσον κ.ά. Επιλογή δοκιμίων από την πρόσφατη εκδοτική παραγωγή.

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

...
Τέχνη και Αρχιτεκτονική

Τέχνη και Αρχιτεκτονική

Κάθε δεύτερη Παρασκευή, ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης φορτώνει στον σάκο εκστρατείας του βιβλία που σας συστήνει συνδυάζοντάς τα και μιλώντας γι᾽ αυτά σαν να αφηγείται ιστορίες σ᾽ ένα φιλόξενο στέκι.

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Θλίψη στον χώρο του βιβλίου: Πέθανε ο εκδότης Παύλος Παπαχριστοφίλου

Θλίψη στον χώρο του βιβλίου: Πέθανε ο εκδότης Παύλος Παπαχριστοφίλου

Ο Παύλος Παπαχριστοφίλου, ιδιοκτήτης και πρόεδρος επί σειρά ετών των εκδόσεων «Ελληνικά Γράμματα» και ιδρυτής των εκδόσεων «Πεδίο», πέθανε ξαφνικά σήμερα τα ξημερώματα. Οι εκδόσεις «Πεδίο» ανακοίνωσαν τον θάνατό του.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Τα χρόνια» της Ανί Ερνό σε σκηνοθεσία Ελίνε Άρμπο (κριτική) – Όταν προσωπική και συλλογική ιστορία γίνονται ένα

«Τα χρόνια» της Ανί Ερνό σε σκηνοθεσία Ελίνε Άρμπο (κριτική) – Όταν προσωπική και συλλογική ιστορία γίνονται ένα

Για την παράσταση «Τα χρόνια», βασισμένη στο μυθιστόρημα της Ανί Ερνό (Annie Ernaux), σε σκηνοθεσία Ελίνε Άρμπο, στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. © εικόνας: Fred Debrock

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ