alt

Της Αθηνάς Δημητριάδου

Τι γίνεται όταν ο Μαρκ Τουέιν κάνει ένα άλμα προς τα εμπρός μέσα στον χρόνο, φτάνει στο 2017 και διηγείται σ’ έναν νεαρό, ταλαντούχο συγγραφέα, τον Φίλιπ Στεντ, το παραμύθι που έλεγε στις κορούλες του και που έμεινε ημιτελές στις σημειώσεις του; Μα ακριβώς το ίδιο που συνέβη το 1889, τότε που ο Τουέιν είχε κάνει ένα άλμα προς τα πίσω, μεταφέροντας τον ήρωά του, τον Χανκ, στο «Ένας Γιάνκης του Κοννέκτικατ στην αυλή του βασιλιά Αρθούρου» από τον 19ο στον 6ο αιώνα: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.

Πώς βγήκε τελικά αυτό το παραμύθι; Απρόβλεπτο, σπιρτόζικο, τρυφερό, με τις απαραίτητες νύξεις που αποθεώνουν τη φιλία και την εφευρετικότητα, και καταβαραθρώνουν τον ολοκληρωτισμό, τη στενομυαλιά και την οκνηρία. Με τα ζώα να πρωτοστατούν – όχι μόνον τα πασίγνωστα, όπως το κοτόπουλο, αλλά και τα λιγότερο γνωστά, όπως ο τετραπέρατος ασβός.

Για να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά: Στο αρχείο Μαρκ Τουέιν, σε μία εγγραφή του 1879, εμφανίζονται κάτι λίγες σημειώσεις από ένα παραμύθι που ο συγγραφέας διηγούνταν στις μικρές του κόρες. Κανείς δεν τις είχε πάρει είδηση, ώσπου ένας μελετητής του συγγραφέα, εντοπίζοντας τη λέξη «μαργαρίνη», αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο μαγειρικής αλά Μαρκ Τουέιν. Όμως οι σημειώσεις τελικά δεν προσφέρονταν για τέτοιο εγχείρημα. Αντίθετα, προσφέρονταν για να γραφτεί ένα παραμύθι αλά Μαρκ Τουέιν – με γίγαντες, με ανθρώπους έξυπνους και εφευρετικούς, με βασιλιάδες άχρηστους, με αμέτρητα ζώα. 

Πώς βγήκε τελικά αυτό το παραμύθι; Απρόβλεπτο, σπιρτόζικο, τρυφερό, με τις απαραίτητες νύξεις που αποθεώνουν τη φιλία και την εφευρετικότητα, και καταβαραθρώνουν τον ολοκληρωτισμό, τη στενομυαλιά και την οκνηρία. Με τα ζώα να πρωτοστατούν – όχι μόνον τα πασίγνωστα, όπως το κοτόπουλο, αλλά και τα λιγότερο γνωστά, όπως ο τετραπέρατος ασβός. (Ας μην ξεχνάμε ότι ο Τουέιν αγαπούσε πολύ τα ζώα και ήταν από τους πρώτους Αμερικανούς που πήραν θέση ενάντια στην κακοποίησή τους). Με τις απαραίτητες αναφορές σε πρόσωπα και συμβάντα της εποχής, ώστε το παιδί να μαθαίνει αβίαστα και ο μεγάλος να καταδιασκεδάζει. Μαργαρίνης ο πρίγκιπας, βουτυρόπαιδο με λίγα λόγια. Όμως είναι βέβαιο ότι υπάρχουν κι άλλες παράμετροι στην επιλογή του ονόματος: Στα τέλη της δεκαετίας του 1860, για παράδειγμα, ο αυτοκράτορας Ναπολέων Γ΄ της Γαλλίας διακήρυξε την πρόθεσή του να βραβεύσει όποιον κατόρθωνε να φτιάξει ένα ικανοποιητικό υποκατάστατο του βουτύρου, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του στρατεύματος και των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων. Ο Γάλλος χημικός Ιπολλύτ Μεγκ-Μουριέ τελειοποίησε μία ήδη υπάρχουσα σύνθεση, που βασιζόταν στα φυτικά έλαια, και την ονόμασε oleomargarine, όνομα που γρήγορα συντομεύτηκε για λόγους εμπορικούς σε margarine – στη γνωστή μας μαργαρίνη. Τα περιοδικά της εποχής είχαν συχνά διαφημίσεις του καινούριου αυτού προϊόντος. Διόλου απίθανο ο Τουέιν να εμπνεύστηκε το όνομα του πρίγκιπα από μία τέτοια διαφήμιση. Ίσως τον εξυπηρετούσε πολλαπλά: η μαργαρίνη έχει τη βάση της στο μαργαρικό οξύ, που πήρε το όνομά του από την ελληνική λέξη μαργαρίτης, το γνωστό μας μαργαριτάρι. Χρυσάφι, ασήμι και μαργαριτάρια ντύνουν τους βασιλιάδες και τους πρίγκιπες όλων των εποχών, εστεμμένους και μη. Από την άλλη, ας μην ξεχνάμε ότι η μαργαρίνη είναι υποκατάστατο, δεν είναι γνήσιο βούτυρο.

altΕίναι γνωστό ότι τα κοινωνικά σχόλια δίνουν και παίρνουν σε όλο το έργο του Τουέιν. Ο συγγραφέας στηλιτεύει τη ματαιοδοξία των ανθρώπων, αποστρέφεται την τυραννία και τους αμέτρητους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνεται και υποστηρίζει με πάθος την αντίσταση στην όποια εκδήλωσή της με τη γενναιότητα, την καλοσύνη και την φιλανθρωπία. Όλα αυτά περνούν στην αφήγηση ντυμένα τον μαγικό μανδύα του κλασικού παραμυθιού. 

Ο Φίλιπ Στεντ, που ανέλαβε να ολοκληρώσει το παραμύθι του «φίλου του», το έκανε με απερίγραπτο σεβασμό στον μεγάλο συγγραφέα. Και με μπόλικο χιούμορ. Η φωνή του πρίγκιπα Μαργαρίνη περιγράφεται σαν τον χαρακτηριστικό ήχο του τενεκεδένιου πέταλου καθώς το καρφώνουν στην οπλή του αλόγου. Απλά ο πρίγκιπας είναι κύμβαλον αλαλάζον ή, ακόμη πιο απλά, είναι τενεκές ξεγάνωτος. Για τον βασιλιά επιφυλάσσεται το εξής σχόλιο: «Μέσα στην κούφια κούτρα του ανθρωπάκου που καθόταν στον θρόνο έπεσε για μια στιγμή πανικός». Οπωσδήποτε ο Στέντ υπηρετεί και τη δική του εποχή, τις αρχές του 21ου αιώνα. Η μεταμοντέρνα εμφάνιση του Τουέιν, στο πρώτο μέρος της αφήγησης, να πίνει το τσάι του παρέα με τον Στεντ, ο υποθετικός διάλογος με τον Στεντ για την έννοια του γεγονότος (κατά Δαρβίνο) και για την πειστικότητα στην αφήγηση, καθώς και η αιφνίδια αναχώρηση του Τουέιν λίγο αργότερα δίνουν μια αλλόκοτη ζωντάνια στο όλο εγχείρημα, αφενός υποστηρίζοντας την προσπάθεια του νεαρού συγγραφέα να διατηρήσει το ύφος και το ήθος του Τουέιν, αφετέρου χαρίζοντας στο κείμενο την αύρα της σημερινής εποχής. 

Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται το βιβλίο; Ανεπιφύλακτα σε όλες. Σ’ αυτές που διαβάζουν και σ’ αυτές που τους διαβάζουν. Άλλωστε η εξαιρετική εικονογράφηση της Έριν Στεντ δε συμπληρώνει απλώς αλλά σχολιάζει με χιούμορ, τρυφερότητα και περιπαικτική διάθεση την αφήγηση. Και αυτό είναι κάτι που το απολαμβάνουν όλες οι ηλικίες.

* Η ΑΘΗΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι μεταφράστρια.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Σκέψεις για τέσσερα βιβλία του Γιάννη Ατζακά με όχημα και γέφυρα τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), της Κλερ Κίγκαν. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

Γράφει ο ...

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Σκέψεις για την εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους και της λογοτεχνίας ανά τους αιώνες, καθώς και τη σημερινή θέση της, στην εποχή «μετά» τον μεταμοντερνισμό. Στην κεντρική εικόνα, ο Φρέντρικ Τζέιμσον (Fredric Jameson), θεωρητικός που μελέτησε αναλυτικά τον μεταμοντερνισμό. 

...
Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας; Μια προσπάθεια ορισμού, κατηγορίες μεταμυθοπλασίας και ενδεικτικά παραδείγματα.

Του Π. Ένιγουεϊ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας μιλήσουμε για τον όρο «μεταμυθοπλασία», που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης επιστρέφει με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για το μυθιστόρημα του Μάξιμ Μπίλλερ (Maxim Biller) «Ο λάθος χαιρετισμός» (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη), καθώς και για τη μελέτη του Βίκτορ ...

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 ολοκληρώνεται σήμερα με μια θεατρική παράσταση για την ισπανική γλώσσα. Κεντρική εικόνα: Ο Πέδρο Σαλίνας (Pedro Salinas), σημαντικός Ισπανός ποιητής και ένας από τους συγγραφείς του έργου «Doña Gramática» («Η κυρά-Γραμματική») του 1942.

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ