Κάποιος άλλος θα έλεγε ότι η Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης είναι οι δημόσιες σχέσεις μεταξύ συγγραφέων, εκδοτών, επιμελητών, μεταφραστών. Φιλιά, αγκαλιές, κουτσομπολιό για το ποιος συγγραφέας είχε τον περισσότερο κόσμο στην παρουσίασή του, παράπονα από τους εκδότες για την μειωμένη αγοραστική κίνηση καθώς και από καθιερωμένους συγγραφείς για το πόσο έχουν κουραστεί από τον τρόπο που λειτουργεί το «σύστημα» και από τις αλλεπάλληλες παρουσιάσεις που «εξαναγκάζονται» να κάνουν. Βιαστικές ανταλλαγές απόψεων και φιλοφρονήσεων για να προλάβεις να χαιρετίσεις τον επόμενο.

Χάρη στον Μανώλη Πιμπλή και την ομάδα των συνεργατών του, παρατηρείται ήδη από πέρυσι μια συστηματική προσπάθεια αναβάθμισης του θεσμού τόσο στο περιεχόμενο των θεματικών εκδηλώσεων, όσο και στην οργάνωση του χώρου.

Πολλές ήταν οι εκδηλώσεις που παρουσίαζαν φέτος ενδιαφέρον με αποτέλεσμα το κοινό να στέκει αμήχανο όταν δεν καταφέρνει να προγραμματίσει ποιες θα παρακολουθήσει. Η αλήθεια είναι ότι αρκετοί από εμάς τείνουμε να παρακολουθούμε τις εκδηλώσεις που αφορούν φίλους μας ή συγγραφείς στους οποίους έχουμε κάποια υποχρέωση και παραβλέπουμε ομιλίες που θα είχαν πιθανόν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη δουλειά μας.

Η φετινή διοργάνωση ήταν σαφώς καλύτερη από αυτές των παλαιότερων ετών. Χάρη στον Μανώλη Πιμπλή και την ομάδα των συνεργατών του, παρατηρείται ήδη από πέρυσι μια συστηματική προσπάθεια αναβάθμισης του θεσμού τόσο στο περιεχόμενο των θεματικών εκδηλώσεων, όσο και στην οργάνωση του χώρου, των χρωματικών επιλογών, του φωτισμού, δημιουργώντας ένα πολύ πιο καλόγουστο και φιλόξενο πεδίο συνάντησης ανθρώπων που αγαπούν το βιβλίο.

Συνεχίζουν όμως να υφίστανται κάποια προβλήματα τα οποία δεν οφείλονται τόσο στην κεντρική διοργάνωση όσο στις πρακτικές που υιοθετούνται από όσους τείνουν εδώ και χρόνια να κάνουν τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο. Ενδεικτικά ας αναφέρω τα εξής:

Η χώρα μας διαθέτει δημοσιογράφους που ασχολούνται συστηματικά με το βιβλίο, και έχουν γνώση της εγχώριας και διεθνούς παραγωγής. Αντ' αυτών, κάποιοι οίκοι επιλέγουν να συντονίζουν τις εκδηλώσεις τους δημοσιογράφοι γενικού ρεπορτάζ που δεν είναι σαφές κατά πόσο γνωρίζουν το βιβλίο που παρουσιάζουν, και που αδυνατούν να διατηρήσουν το ενδιαφέρον του κοινού που βρίσκεται εκεί για να μάθει κάτι για το έργο του εκάστοτε συγγραφέα, κι όχι ανέκδοτα για τη ζωή του.

Η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη και με κάποιους συνεργάτες εκδοτικών οίκων, οι οποίοι αναλαμβάνουν να συστήσουν ξένους προσκεκλημένους στο ελληνικό κοινό, δίχως να μπορούν να επικοινωνήσουν ικανοποιητικά ούτε στη γλώσσα του συγγραφέα, ούτε σε στοιχειώδη αγγλικά, δημιουργώντας δυσφορία τόσο στο κοινό όσο και στον προσκεκλημένο τους. 

Ορισμένα προβλήματα οφείλονται και στο συγγραφικό συνάφι μας: κάποιοι συγγραφείς καλό θα είναι όταν συμμετέχουν σε πάνελ που δεν αφορά δικό τους βιβλίο, αλλά ένα θέμα γενικότερου ενδιαφέροντος σε σχέση με τη λογοτεχνία, να προσέρχονται ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι για ανταλλαγή απόψεων, ώστε να αποφεύγεται η πλήξη και η αμηχανία που δημιουργείται από τον πρόδηλο αυτοσχεδιασμό. Είναι επίσης σημαντικό για την επιτυχία μιας εκδήλωσης να διασφαλίζεται η συμμετοχή του κοινού –θα ήταν ως εκ τούτου καλό οι συγγραφείς να φροντίζουν να μην επεκτείνονται σε βαθμό που να εξαντλείται ο χρόνος, ακυρώνοντας τη δυνατότητα συζήτησης με το κοινό– δέκα λεπτά στο τέλος της παρουσίασης δεν είναι αρκετά.

Το σημαντικότερο στοίχημα παραμένει το πόσο περισσότερο διεθνής μπορεί να γίνει η Έκθεση.

Κατά τη γνώμη μου, πάντως, το σημαντικότερο στοίχημα παραμένει το πόσο περισσότερο διεθνής μπορεί να γίνει η Έκθεση. Τα αφιερώματα, αποκομμένα από τις υπόλοιπες δραστηριότητες της Έκθεσης, δεν λειτουργούν πάντα με επιτυχία, όπως διαπίστωσα από την περιορισμένη προσέλευση σε κάποιες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συζητήσεις στο περίπτερο της Γαλλοφωνίας. Θα ήταν νομίζω πολύ πιο λειτουργικό αν υπήρχε τρόπος Έλληνες και ξένοι συγγραφείς να συναντώνται σε πάνελ προσελκύοντας ένα ευρύτερο κοινό.

Για να γίνει βέβαια κάτι τέτοιο, για να γεμίσει η Έκθεση Βιβλίου από ξένους εκδότες, συγγραφείς και απλούς βιβλιόφιλους, θα πρέπει να χαραχτεί επιτέλους μία εθνική πολιτική βιβλίου, μια στρατηγική μετάφρασης και προώθησης του καλού ελληνικού βιβλίου –λογοτεχνικού και δοκιμιακού– στο εξωτερικό, η οποία θα διασφαλίσει και το ενδιαφέρον ξένων βιβλιοκριτικών και του ευρύτερου αναγνωστικού κοινού. Ένα διεθνές φόρουμ βιβλίου λειτουργεί όταν όλες οι πλευρές που συμμετέχουν –τόσο οι φιλοξενούμενοι όσο και οι οικοδεσπότες– έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν κάποια έργα τους μεταφρασμένα σε διαφορετικές γλώσσες.

Η γενική εντύπωσή μου από την φετινή έκθεση ήταν πολύ θετική, καθώς παρά τα όποια προβλήματα, ήταν έκδηλη η μέριμνα και η σοβαρότητα της διοργάνωσης. Περιμένω με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την επόμενη Έκθεση, ελπίζοντας σε μια ακόμα πιο διεθνοποιημένη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης.

* Η ΕΥΑ ΣΤΑΜΟΥ είναι συγγραφέας και ψυχοθεραπεύτρια.