man vs machine

Για τα μυθιστορήματα «Ίσος Ιησούς» (εκδ. Γαβριηλίδης) του Γιώργου Παναγιωτίδη και «Γκόλεμ» (εκδ. Πόλις) του Pierre Assouline.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Αρχίσει να αναπτύσσεται όλο και περισσότερο μια λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας που διερευνά όχι μόνο τις δυνατότητες της ανθρωπότητας αλλά και τα ηθικά προβλήματα που αναφύονται στο βιοτεχνολογικό μέλλον της. Κι όταν η ανθρώπινη φύση επεκτείνεται με ηλεκτρόδια και ψηφιακές απολήξεις, τότε η λογοτεχνία βρίσκει σ’ αυτό το υβρίδιο περιθώρια προβληματισμού.

Ο Ίσος είναι ένα μικρό δωδεκαετές αγόρι, αυτιστικό που δεν επικοινωνεί ολοκληρωμένα με το περιβάλλον. Αποφασίζεται λοιπόν να συνδεθεί με έναν νανοϋπολογιστή, τον Ιησού, ο οποίος συνδέεται με έναν μεγαϋπολογιστή, ώστε να καταγράφονται οι σκέψεις του.

Στην Ελλάδα, τέτοιο έργο είναι το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγιωτίδη Ίσος Ιησούς που είναι πολύ φιλόδοξο, καθώς συνδυάζει την επιστημονική φαντασία με την ποίηση και τη θρησκεία με τη μυθολογία. Ο Ίσος είναι ένα μικρό δωδεκαετές αγόρι, αυτιστικό που δεν επικοινωνεί ολοκληρωμένα με το περιβάλλον. Αποφασίζεται λοιπόν να συνδεθεί με έναν νανοϋπολογιστή, τον Ιησού, ο οποίος συνδέεται με έναν μεγαϋπολογιστή, ώστε να καταγράφονται οι σκέψεις του. Ο Ίσος (από το Διόνυσος), επιπλέον, είναι γιος του Φοίβου, γιου του Αίμονα και της Αντιγόνης, οι οποίοι διοικούν έναν γιγάντιο όμιλο έξι εταιριών με καινοτόμα προϊόντα και ρηξικέλευθες ιδέες που υλοποιούνται προς όφελος του ανθρώπου.

Είμαστε επομένως στην εποχή της τεχνολογικής Επιστημονικής Φαντασίας, όπου μικροϋπολογιστές εμφυτεύονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο, μεγάλες εταιρίες τρέχουν πρωτοπόρα προγράμματα, η τεχνολογία εξελίσσει τη ζωή και τον άνθρωπο. Παράλληλα, όμως, το μυθικό υπόβαθρο που υποδηλώνεται με τα ονόματα των πρωταγωνιστών συναντά την Αγία Τριάδα του Χριστιανισμού: ο Πατήρ υπολογιστής με τον γιο του Ιησού και κάπου εκεί πετά το Άγιο Πνεύμα. Είναι ο Ίσος και οι σκέψεις του; Είναι η πνευματώδης καινοτομία που ανοίγει δρόμους; Είναι μια άλλη ασύλληπτη δύναμη;

Κι εκεί γεννιούνται στον αναγνώστη γόνιμες απορίες για το αν η τεχνολογία είναι πλέον θεός και ποιες δυνατότητες δίνει στον άνθρωπο. Το μυθολογικό υπόβαθρο μάλιστα έρχεται να διατυμπανίσει ότι τα αρχέτυπα του κόσμου έχουν περιληφθεί στην αρχαιοελληνική μυθολογία που εξηγεί διαχρονικά την πραγματικότητα.

Τελικά, η εξήγηση του όλου εγχειρήματος αφορά στην αθανασία της συνείδησης μέσω της ηλεκτρονικής καταγραφής της. Μπορεί ο νους του Αίμονα να αποθηκευτεί σε ψηφιακό αρχείο και να ενσωματωθεί σε έναν νέο εγκέφαλο; Ο μικρός Ίσος μπορεί να γίνει ο ξενιστής των σκέψεων και των αναμνήσεων του παππού Αίμονα και να αναβιώσει το πνεύμα του; Ο Γιώργος Παναγιωτίδης πειραματίζεται με τη νέα τεχνολογία και τη δυνατότητά της να προσφέρει την αθανασία στον θνήσκοντα άνθρωπο, ο οποίος αργά ή γρήγορα θα χάσει το σωματικό του περίβλημα. Κι η διλημματική ερώτηση για το αν ο άνθρωπος είναι σώμα ή ψυχή (πνεύμα, συνείδηση, νους) παίρνει απάντηση μέσω της αιώνιας ψηφιακότητας.

alt
Γιώργος Παναγιωτίδης - Pierre Assouline

Στα όρια της επιστημονικής φαντασίας και ο Pierre Assouline εισάγει τον αναγνώστη του στο πεδίο μιας υβριδικής περιοχής, που συνδυάζει τις θετικές επιστήμες με τις θεολογικές ανησυχίες.

Αντίστοιχα, ο ήρωας του Pierre Assouline ονόματι Γκυστάβ Μεγέρ είναι εβραίος σκακιστής του Παρισιού, που διαθέτει ένα ιδιαίτερο γνώρισμα: είναι υπερμνήμων. Όταν σκοτώνεται σε αυτοκινητικό δυστύχημα η πρώην γυναίκα του, η αστυνομία τον υποψιάζεται ως δολοφόνο, κι αυτός, για να γλιτώσει, εξαφανίζεται. Ανακαλύπτει μάλιστα πως ο φίλος του και γιατρός του καθηγητής Κλαπμάν έχει συνδέσει στο εγκέφαλό του ένα ηλεκτρόδιο, ώστε ο Γκυστάβ να μπορεί να επεξεργάζεται καλύτερα τις πληροφορίες που δέχεται.

Από εκεί και πέρα ξεκινά την έρευνά του, η οποία θα τον οδηγήσει στο μυθικό γκόλεμ, την άμορφη ύλη, που θεωρητικά μπορεί να ζωντανέψει, στην καβαλιστική παράδοση, στις σύγχρονες εξελίξεις της ιατρικής και μάλιστα της νευρολογίας, η οποία, όταν συνδυάζεται με τη θρησκεία, παίρνει τον χαρακτήρα της νευροθεολογίας! Χωρίς να είναι θρήσκος αντιμετωπίζει την εβραϊκότητα ως μια πολιτισμική δεξαμενή και μέσω αυτής προσπαθεί να πιστοποιήσει την ανθρώπινη φύση του, αναζητώντας την ουσιαστική κουλτούρα του.

golem paul wegener
Από την ταινία Golem (1915) του Paul Wegener
 

Στα όρια της επιστημονικής φαντασίας και ο Pierre Assouline εισάγει τον αναγνώστη του στο πεδίο μιας υβριδικής περιοχής, που συνδυάζει τις θετικές επιστήμες με τις θεολογικές ανησυχίες. Το μέλλον όχι μόνο κάνει τον άνθρωπο να προεκτείνει τα όριά του, αλλά και να δοκιμάζει τις αντοχές του οργανισμού του, παίζοντας τον θεό, με πειραματόζωο τον ίδιο τον εαυτό του. Στην ουσία τέτοια μυθιστορήματα, όπως το «Γκόλεμ», διερευνούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας να επέμβει στην ανθρώπινη φυσιολογία και να μετατρέψει τον άνθρωπο σε θεό ή να βρει μέσα του τη θεϊκή σπίθα που ο υλισμός έχει σβήσει.

Οι παραλληλισμοί είναι έντονοι, καθώς το κείμενο κινείται συνεχώς ανάμεσα στον άνθρωπο-υβρίδιο που συνδυάζει φυσικό οργανισμό και τεχνολογικές απολήξεις και το τερατώδες Γκόλεμ, που πήρε πνοή ζωής. Σ’ αυτό συντελούν και οι πλείστοι διακειμενικοί –τόσο στη λογοτεχνία όσο και στον κινηματογράφο– υπαινιγμοί ή αναφορές, οι οποίοι στίζουν το μυθιστόρημα με διάσπαρτες εκδοχές του Γκόλεμ. Οι προβληματισμοί είναι εξίσου ρητοί: μπορεί το μέλλον της ανθρωπότητας να είναι μια τεχνολογική προέκταση που να επεμβαίνει στην ανθρώπινη νοητική λειτουργία;

Τέτοιες σκέψεις μεταφέρουν στη λογοτεχνία τις απόψεις του τρανσουμανισμού, ο οποίος πιστεύει σε μια εξελιγμένη εκδοχή του ανθρώπινου είδους μέσω βιονικών εμφυτευμάτων. Τα ερωτήματα που προκύπτουν δεν είναι επιστημονικά αλλά βιοηθικά, καθώς ο άνθρωπος αποκτά χαρακτηριστικά ρομπότ, με αποτέλεσμα να μπορεί να ελέγχεται και να χαθεί έτσι ο αυτόβουλος χαρακτήρας του, η ηθική και ψυχολογική αυτοτέλεια περιορίζεται, η αναγωγή του ανθρώπου σε θεό εγκυμονεί νέους κινδύνους, ενώ η ίδια η τεχνολογία συχνά καταντά ανεξέλεγκτη απειλή. Κι ακόμα περισσότερο η έννοια της μνήμης, τόσο σε ατομικό επίπεδο (αυτοσυνειδησία) όσο και σε συλλογικό (εβραϊκότητα), εμφανίζεται παντού, για να επανεξετάσει το είναι του ανθρώπου μέσα από τις προσωπικές και πολιτισμικές συνιστώσες της ύπαρξής μας. 

Ερεθιστικά κείμενα και τα δύο. Μυθιστόρημα ιδεών χωρίς απτούς χαρακτήρες το πρώτο, θρίλερ με δόσεις αστυνομικού μυθιστορήματος το δεύτερο. Η βασική ιδέα της τεχνολογικής επέκτασης του ανθρώπου παίρνει λογοτεχνική σάρκα και οστά και κοινοποιείται στη βάση των ηθικών προβληματισμών που εγείρει μέσω της αφήγησης, της λογοτεχνίας και της γραφής.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΊσος Ιησούς
Γιώργος Παναγιωτίδης
Γαβριηλίδης 2017
Σελ. 264

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗ

  

 

altΓκόλεμ
Pierre Assouline
Μτφρ. Μαρίζα Ντεκάστρο
Πόλις 2017
Σελ. 256, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ PIERRE ASSOULINE

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

Το βράδυ της Δευτέρας 11 Μαρτίου, δύο χρόνια από τον θάνατο του δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας «Το Ποντίκι» (1979-2005), Κώστα Παπαϊωάννου (1938-2022), διοργανώθηκε στην Ένωση Συντακτών τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του. Βασικοί ομιλητές ήταν οι (από αριστερά στη φωτογραφία) Μιχάλης Ιγνατίου, Αλέξης Παπαχελάς...

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η ικανότητα της Αισθητικής είναι να αποδιώχνει το κακό και μέσω της εμπειρίας του ωραίου να οδηγεί τους ανθρώπους σε αυτοαποκαλύψεις, σε γνωστικές περιπέτειες, αλλά και σε ιατρικές θεραπείες. Κεντρική εικόνα: O Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου ©Wikipedia. 

Γράφει ο Δημο...

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

Σαράντα πέντε λογοτεχνικά περιοδικά: Τα μακροβιότερα, τα καινούργια, τα σπάνια. Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών και βιβλιολογικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή, παρουσιάζοντας το πρώτο και το τελευταίο τεύχος από το καθένα. Μια αναδρομή, επίσης, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα, που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ