kafka

Του Κυριάκου Χαλκόπουλου

Τα περισσότερα από τα αποφθέγματα του Φραντς Κάφκα γράφτηκαν σε μια σειρά τετραδίων, τα λεγόμενα «μπλε τετράδια», λόγω του καλύμματος τους. Πρόκειται για μικρές προτάσεις, η κάθε μία από τις οποίες παρουσιάζει μια μεμονωμένη εικόνα, ως φωτεινό κύκλο στο γενικότερο σκοτάδι.

Ένα από αυτά τα αποφθέγματα αναφέρεται σε μια σκηνή σε κάποιο τραπέζι όπου ένας άνθρωπος τρώει. Σημειώνεται λακωνικά ότι το άτομο εκείνο κατέληξε να τρώει όχι πάνω από το τραπέζι, αλλά από τα ψίχουλα που έπεφταν στο πάτωμα. «Έτσι, για μερική ώρα χορταίνει περισσότερο από τους άλλους, όμως επειδή δεν τρώει και στο τραπέζι κάποια στιγμή σταματούν να πέφτουν και τα ψίχουλα».

Η φράση είναι βέβαια αλληγορική, άλλωστε αν τη διαβάσει κανείς κυριολεκτικά θα αναγκαστεί να αμφιβάλει πως τρώγοντας από τα ψίχουλα θα ωφελούταν –έστω και βραχυπρόθεσμα– ένας που για χάρη του επάνω στο τραπέζι υπήρχε φαγητό. Δεν πολεμά για το πιάτο του φαγητού με τους ομοτράπεζούς του, για τους οποίους ξέρουμε μόνο ότι βρίσκονται επίσης εκεί, και τρώνε. Αν αποκλείσουμε την κυριολεκτική ερμηνεία, μπορούμε να κοιτάξουμε διάφορες αλληγορικές:

Όλα τα σημεία του γεωμετρικού χώρου στον Κάφκα αποκτούν σημασία μέσω της σύνδεσης του ενός με τα άλλα, και ποτέ με εξωτερικά σημεία – ως να ήταν κάθε τί εξωτερικό χαμένο στην ομιχλώδη και αδιαπέραστη περιφέρεια του κόσμου αυτών των έργων...

Κάτω από το τραπέζι τα πράγματα είναι, κατά πάσα πιθανότητα, πιο ήσυχα. Το σίγουρο, πάντως, είναι πως εκεί δεν τρώει κανείς άλλος, ούτε διαφιλονικεί για ψίχουλα, ούτε θεωρεί το πάτωμα και τα ψίχουλα που πέφτουν σε αυτό ως ευρύτερα μέρη του τραπεζιού. Μοιάζει να παραπέμπει αυτή η αυτόκλητη μετατόπιση του τέως ομοτράπεζου, στην ομοίως περιθωριακή λογοτεχνία και τα θέματα του Φραντς Κάφκα, από τα οποία απουσιάζει η οποιαδήποτε ευθεία αναφορά σε ζητήματα κοινωνικά ή φιλοσοφικά, πολιτικά και επιστημονικά. Αντίθετα με τους περισσότερους άλλους σημαντικούς συγγραφείς του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, ο Κάφκα δεν εξετάζει πουθενά στο έργο του στα φανερά κάποιο θέμα φιλοσοφικό, ή έννοιες μαθηματικές ή από την ψυχολογία ή τις φυσικές επιστήμες. Τέτοιου είδους ζητήματα δείχνουν να απουσιάζουν εντελώς από το οπτικό πεδίο του κύριου χαρακτήρα στα έργα του· ενώ ακόμα και στα κείμενα που είναι γραμμένα σε τρίτο πρόσωπο εμείς παρατηρούμε τον εσωτερικό κόσμο μόνο του κύριου χαρακτήρα. Παρόλο που, πολύ σύντομα, η περιπλοκότητα εμφανίζεται σε όλα τα διηγήματα και τα μυθιστορήματα του Φραντς Κάφκα, δεν είναι αυτή ποτέ μια περιπλοκότητα που λειτουργεί με παραπομπές, με σαφήνεια, με έναν πολλαπλασιασμό μέσω της αναφοράς σε εξωτερικά αντικείμενα ή θεωρίες. Όλα τα σημεία του γεωμετρικού χώρου στον Κάφκα αποκτούν σημασία μέσω της σύνδεσης του ενός με τα άλλα, και ποτέ με εξωτερικά σημεία – ως να ήταν κάθε τί εξωτερικό χαμένο στην ομιχλώδη και αδιαπέραστη περιφέρεια του κόσμου αυτών των έργων...

Επανερχόμενοι στο απόφθεγμα με τα ψίχουλα, με αφορμή τα παραπάνω μπορούμε να εικάσουμε ότι ίσως τα ψίχουλα είναι ακριβώς τόσο αγαπητά σε εκείνον που τρώει κάτω από το τραπέζι επειδή τα ψίχουλα ήδη σε έναν βαθμό είναι διαποτισμένα από τον εαυτό του, δημιουργήθηκαν ήδη από μια πρώτη δική του κίνηση, καθώς έπεσαν από το ίδιο του το στόμα, ή προέκυψαν από τον θρυμματισμό της τροφής στα δάχτυλά του. Ενώ οι άλλοι πάνω τρώνε τα γνωστά φαγητά για τα οποία μπορούν εύκολα να μιλήσουν ο ένας στον άλλο, εκείνος κάτω από το τραπέζι ασχολείται με μια τροφή ήδη περισσότερο συνδεδεμένη με τον εαυτό του. Ίσως, μάλιστα, σε κάποια από εκείνα τα ψίχουλα, να εστίαζε κάποτε για ώρα τη ματιά του σε ένα σημείο που είχε διαβρωθεί από το σάλιο του, πιστεύοντας ότι μόνο κάτι ήδη τραβηγμένο τόσο κοντά στον εαυτό του μπορεί να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει και να τραφεί από αυτό, και μουρμουρίζοντας κάτω από το τραπέζι ένα άλλο από τα αποφθέγματα του Κάφκα, ότι «μόνο ο περιορισμένος κύκλος είναι καθαρός».

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι μεταφραστής και συγγραφέας.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

Το βράδυ της Δευτέρας 11 Μαρτίου, δύο χρόνια από τον θάνατο του δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας «Το Ποντίκι» (1979-2005), Κώστα Παπαϊωάννου (1938-2022), διοργανώθηκε στην Ένωση Συντακτών τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του. Βασικοί ομιλητές ήταν οι (από αριστερά στη φωτογραφία) Μιχάλης Ιγνατίου, Αλέξης Παπαχελάς...

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η ικανότητα της Αισθητικής είναι να αποδιώχνει το κακό και μέσω της εμπειρίας του ωραίου να οδηγεί τους ανθρώπους σε αυτοαποκαλύψεις, σε γνωστικές περιπέτειες, αλλά και σε ιατρικές θεραπείες. Κεντρική εικόνα: O Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου ©Wikipedia. 

Γράφει ο Δημο...

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

Σαράντα πέντε λογοτεχνικά περιοδικά: Τα μακροβιότερα, τα καινούργια, τα σπάνια. Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών και βιβλιολογικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή, παρουσιάζοντας το πρώτο και το τελευταίο τεύχος από το καθένα. Μια αναδρομή, επίσης, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα, που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ