kafka

Του Κυριάκου Χαλκόπουλου

Τα περισσότερα από τα αποφθέγματα του Φραντς Κάφκα γράφτηκαν σε μια σειρά τετραδίων, τα λεγόμενα «μπλε τετράδια», λόγω του καλύμματος τους. Πρόκειται για μικρές προτάσεις, η κάθε μία από τις οποίες παρουσιάζει μια μεμονωμένη εικόνα, ως φωτεινό κύκλο στο γενικότερο σκοτάδι.

Ένα από αυτά τα αποφθέγματα αναφέρεται σε μια σκηνή σε κάποιο τραπέζι όπου ένας άνθρωπος τρώει. Σημειώνεται λακωνικά ότι το άτομο εκείνο κατέληξε να τρώει όχι πάνω από το τραπέζι, αλλά από τα ψίχουλα που έπεφταν στο πάτωμα. «Έτσι, για μερική ώρα χορταίνει περισσότερο από τους άλλους, όμως επειδή δεν τρώει και στο τραπέζι κάποια στιγμή σταματούν να πέφτουν και τα ψίχουλα».

Η φράση είναι βέβαια αλληγορική, άλλωστε αν τη διαβάσει κανείς κυριολεκτικά θα αναγκαστεί να αμφιβάλει πως τρώγοντας από τα ψίχουλα θα ωφελούταν –έστω και βραχυπρόθεσμα– ένας που για χάρη του επάνω στο τραπέζι υπήρχε φαγητό. Δεν πολεμά για το πιάτο του φαγητού με τους ομοτράπεζούς του, για τους οποίους ξέρουμε μόνο ότι βρίσκονται επίσης εκεί, και τρώνε. Αν αποκλείσουμε την κυριολεκτική ερμηνεία, μπορούμε να κοιτάξουμε διάφορες αλληγορικές:

Όλα τα σημεία του γεωμετρικού χώρου στον Κάφκα αποκτούν σημασία μέσω της σύνδεσης του ενός με τα άλλα, και ποτέ με εξωτερικά σημεία – ως να ήταν κάθε τί εξωτερικό χαμένο στην ομιχλώδη και αδιαπέραστη περιφέρεια του κόσμου αυτών των έργων...

Κάτω από το τραπέζι τα πράγματα είναι, κατά πάσα πιθανότητα, πιο ήσυχα. Το σίγουρο, πάντως, είναι πως εκεί δεν τρώει κανείς άλλος, ούτε διαφιλονικεί για ψίχουλα, ούτε θεωρεί το πάτωμα και τα ψίχουλα που πέφτουν σε αυτό ως ευρύτερα μέρη του τραπεζιού. Μοιάζει να παραπέμπει αυτή η αυτόκλητη μετατόπιση του τέως ομοτράπεζου, στην ομοίως περιθωριακή λογοτεχνία και τα θέματα του Φραντς Κάφκα, από τα οποία απουσιάζει η οποιαδήποτε ευθεία αναφορά σε ζητήματα κοινωνικά ή φιλοσοφικά, πολιτικά και επιστημονικά. Αντίθετα με τους περισσότερους άλλους σημαντικούς συγγραφείς του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, ο Κάφκα δεν εξετάζει πουθενά στο έργο του στα φανερά κάποιο θέμα φιλοσοφικό, ή έννοιες μαθηματικές ή από την ψυχολογία ή τις φυσικές επιστήμες. Τέτοιου είδους ζητήματα δείχνουν να απουσιάζουν εντελώς από το οπτικό πεδίο του κύριου χαρακτήρα στα έργα του· ενώ ακόμα και στα κείμενα που είναι γραμμένα σε τρίτο πρόσωπο εμείς παρατηρούμε τον εσωτερικό κόσμο μόνο του κύριου χαρακτήρα. Παρόλο που, πολύ σύντομα, η περιπλοκότητα εμφανίζεται σε όλα τα διηγήματα και τα μυθιστορήματα του Φραντς Κάφκα, δεν είναι αυτή ποτέ μια περιπλοκότητα που λειτουργεί με παραπομπές, με σαφήνεια, με έναν πολλαπλασιασμό μέσω της αναφοράς σε εξωτερικά αντικείμενα ή θεωρίες. Όλα τα σημεία του γεωμετρικού χώρου στον Κάφκα αποκτούν σημασία μέσω της σύνδεσης του ενός με τα άλλα, και ποτέ με εξωτερικά σημεία – ως να ήταν κάθε τί εξωτερικό χαμένο στην ομιχλώδη και αδιαπέραστη περιφέρεια του κόσμου αυτών των έργων...

Επανερχόμενοι στο απόφθεγμα με τα ψίχουλα, με αφορμή τα παραπάνω μπορούμε να εικάσουμε ότι ίσως τα ψίχουλα είναι ακριβώς τόσο αγαπητά σε εκείνον που τρώει κάτω από το τραπέζι επειδή τα ψίχουλα ήδη σε έναν βαθμό είναι διαποτισμένα από τον εαυτό του, δημιουργήθηκαν ήδη από μια πρώτη δική του κίνηση, καθώς έπεσαν από το ίδιο του το στόμα, ή προέκυψαν από τον θρυμματισμό της τροφής στα δάχτυλά του. Ενώ οι άλλοι πάνω τρώνε τα γνωστά φαγητά για τα οποία μπορούν εύκολα να μιλήσουν ο ένας στον άλλο, εκείνος κάτω από το τραπέζι ασχολείται με μια τροφή ήδη περισσότερο συνδεδεμένη με τον εαυτό του. Ίσως, μάλιστα, σε κάποια από εκείνα τα ψίχουλα, να εστίαζε κάποτε για ώρα τη ματιά του σε ένα σημείο που είχε διαβρωθεί από το σάλιο του, πιστεύοντας ότι μόνο κάτι ήδη τραβηγμένο τόσο κοντά στον εαυτό του μπορεί να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει και να τραφεί από αυτό, και μουρμουρίζοντας κάτω από το τραπέζι ένα άλλο από τα αποφθέγματα του Κάφκα, ότι «μόνο ο περιορισμένος κύκλος είναι καθαρός».

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι μεταφραστής και συγγραφέας.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

Σαράντα πέντε λογοτεχνικά περιοδικά: Τα μακροβιότερα, τα καινούργια, τα σπάνια. Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών και βιβλιολογικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή, παρουσιάζοντας το πρώτο και το τελευταίο τεύχος από το καθένα. Μια αναδρομή, επίσης, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα, που...

«Πρόδωσε» η Νάθενα τον Παπαδιαμάντη; – Μια αναδρομή στις κινηματογραφικές μεταφορές της Φόνισσας και ορισμένες χρήσιμες παραδοχές

«Πρόδωσε» η Νάθενα τον Παπαδιαμάντη; – Μια αναδρομή στις κινηματογραφικές μεταφορές της Φόνισσας και ορισμένες χρήσιμες παραδοχές

Μερικές παρατηρήσεις από τη σκοπιά των Σπουδών Κινηματογραφικής Μεταφοράς. Φωτογραφίες © Γιώργος Τατάκης, από τα γυρίσματα της ταινίας «Φόνισσα».

Γράφει ο Γιάννης Βαγγελοκώστας

Στο αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού «Αντί» για τον κορυφαίο Σκ...

Για το «Φονικό καρναβάλι» του Μετίν Αρντιτί – Από τη βενετσιάνικη Αναγέννηση στη σημερινή εποχή

Για το «Φονικό καρναβάλι» του Μετίν Αρντιτί – Από τη βενετσιάνικη Αναγέννηση στη σημερινή εποχή

Για το μυθιστόρημα του Μετίν Αρντιτί [Metin Arditi] «Φονικό καρναβάλι» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, εκδ. Πατάκη).

Γράφει η Ρίτα Κολαΐτη

Το Φονικό καρναβάλι είναι το πέμπτο βιβλίο του Μετίν Αρντιτί που μεταφράζω στα ελληνικά. Είναι μεγάλη ευτυχία για έ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας που επέλεξε η ομάδα Loxodox «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδ...

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Ο Κινέζος Νομπελίστας Μο Γιάν κατηγορείται ότι με τα βιβλία του σπιλώνει τον κομμουνιστικό στρατό της Κίνας και εξυμνεί τον αντίστοιχο της Ιαπωνίας. 

Επιμέλεια: Book Press

Το να είσαι ...

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2024 θα γίνει η τελετή της απονομής των λογοτεχνικών βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν οι μικρές λίστες και μαζί οι νικητές σε κάθε κατηγορία, καθώς και το μεγάλο βραβείο της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ