alt

Στη μνήμη του Κωστή Παπαγιώργη που έφυγε από κοντά μας, σαν σήμερα, δυο χρόνια πριν.  

Της Μυρένας Σερβιτζόγλου

Ορισμένοι αποφεύγουν να ταξιδεύουν αεροπορικώς, όχι γιατί φοβούνται τα ύψη, αλλά διότι λατρεύουν τα σύνορα. Την έξαψη του τελευταίου βήματος με το οποίο εξαίφνης βρίσκονται αλλού. Το ίδιο συμβαίνει με σύν-ορους ανθρώπους. Ένα μόνο βλέμμα, ή χαμόγελο και το transit ατελώνιστα έχει συμβεί. Ακόμη πιο σπάνια, αλλά τυχαίνει, είναι η σύν-ορος γραφή. Η γραφή σύνορο, όταν η γραφή δεν εξιστορεί απλώς πέρατα, αλλά λειτουργεί η ίδια ως τέτοια. Μία φράση, ένα βιβλιαράκι, και δεν έχει επιστροφή. 

«Την παρτίδα με την ζωή δεν την κέρδισε ποτέ κανείς», αρέσκετο να γράφει ο Κωστής Παπαγιώργης. Ο θάνατος συνιστά ένα σκάνδαλο για την ανθρωπότητα. Δεν μπαίνει ποτέ μέσα στη ζωή. «Η βαθύτερη απορία του ζωντανού είναι ότι, όσο και αν ψάχνει μέσα του, δε βρίσκει τρόπο να αναμετρηθεί με την απουσία». Δεν είναι τυχαίο ότι όταν ανασηκώνει τα μανίκια του γραφιά, ένα από τα πρώτα θέματα με τα οποία καταπιάνεται είναι αυτό ακριβώς το πέρασμα.

altΤο 1990 εκδίδεται το Ζώντες και Τεθνεώτες, το οποίο έγραψε λόγω «της αρχάριας σχέσης του με τη ζωή και του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου πριν από ένα χρόνο». «Όλα τα κειμενάκια που έχω κάνει έχουν πίσω τους ένα τράνταγμα, θάνατο, ζήλια, μισανθρωπία, αλκοόλ. Σαν να τρως ένα χαστούκι και να λες: Τώρα, με βάση τον πόνο να προλάβω να γράψω».

Για να φτιάξει ένα βιβλίο ο Παπαγιώργης είχε πάντα ανάγκη να τον συγκλονίσει ένα γεγονός. Δεν διάλεγε με φιλολογική άνεση το θέμα. Το καλοκαίρι του 1989 είχε χάσει την μητέρα του. «Ήταν νέα, στα εξήντα πέντε, και δεν έπασχε από τίποτα που να δικαιολογούσε ανησυχίες. Το τηλεφώνημα που έλαβα όμως τα έλεγε όλα: Έλα, η μάνα σου δεν είναι καλά». Αυτή την «άγια γυναίκα» ο Παπαγιώργης δεν πρόλαβε να την φροντίσει. Είχε τα δικά του προβλήματα και πάντα έλεγε ότι θα έρθει μια στιγμή που θα την ευχαριστήσει. Όμως εκείνη βιάστηκε να φύγει με το παράπονο. Τους υπηρέτησε χρόνια, τους αγάπησε και τους στήριξε όπως ξέρουν οι μανάδες. Ένιωθε “ηλίθιος και μικρόψυχος”, αλλά το γεγονός ήταν τετελεσμένο. 

Ο Παπαγιώργης πένθησε την μητέρα του με τον μόνο τρόπο που γνώριζε. Διά της γραφής. «Με τα χείλη που χω σε φιλάω». Μόνο με τον θάνατο της μητέρας του ένιωσε ικανός να γράψει τον Ντοστογιέφσκι. Η δουλειά ήταν πολύ και η φιλολογική φασίνα του είχε φανεί εξαντλητική. Αλλά το βιβλίο αυτό ήταν ο μόνος τρόπος να αφηγηθεί την «μέσα του ιστορία», χωρίς ο ίδιος να πει τίποτα. Αφού, λοιπόν, υπέβαλε εαυτόν στα φιλολογικά κάτεργα του Ντοστογιέφκσι, ένιωσε ότι είχε το δικαίωμα να καθίσει και να φτιάξει ένα λιγοσέλιδο βιβλίο για το ξόδι το νεκρού από το σπίτι.

Το μικρό βιβλιαράκι του Ζώντες και τεθνεώτες αποτελείται από δεκατρία κεφάλαια, και είναι λες και το χέρι που το γράψε δεν βρήκε καταλληλότερο αριθμό για την περίσταση από το δεκατρία. Ο Παπαγιώργης έγραψε συνολικά δεκαοχτώ «βιβλιαράκια», κι έτσι μόνο τα αποκαλούσε «διότι όποιος δεν είδε παλάτι, είδε φούρνο και εθαυμάχτη». «Εξάλλου, αφού όλα τα βιβλία θα δοθούν στην πυρά, γιατί να κουράζουμε τη φωτιά;».

Για το δικό του θάνατο ο θνητός δεν έχει μάτια. «Όραση και γνώση έχει μόνο για το θάνατο των άλλων. Αυτό το δεύτερο πρόσωπο του θανάτου είναι και το μόνο που μας εμφανίζεται».

Στο πρώτο κεφάλαιο, το οποίο μαζί με τα επόμενα έξι συναποτελούν την πρώτη ενότητα, Ο οίκος, ο συγγραφέας αντιμετωπίζει το θέμα κατά πρόσωπο. Ο κανόνας του παιχνιδιού είναι ο εξής: «Ο θάνατος έχει δύο πρόσωπα. Το ένα είναι άφαντο, και δεν το είδε ποτέ κανείς». Για το δικό του θάνατο ο θνητός δεν έχει μάτια. «Όραση και γνώση έχει μόνο για το θάνατο των άλλων. Αυτό το δεύτερο πρόσωπο του θανάτου είναι και το μόνο που μας εμφανίζεται».

«Μελλοντικός νεκρός ο καθένας, κυκλοφορεί ανάμεσα σε μελλοντικούς και αβοήθητους νεκρούς». Μόνο όταν είναι «δικός μας», ο νεκρός δίνει πλήθος σκληρά μαθήματα. «Ό,τι είναι μακριά από την μανίκα μας, περνάει έξω από την καρδιά μας». Για αυτό ο Παπαγιώργης περιπαίζει το «αναπότρεπτο», την «έκπληξη», το «ανερμήνευτο»: «Προς γνώση και συμμόρφωση, κάθε ζωντανός, οφείλει να κυκλοφορεί με έναν αόρατο κουβά γεμάτο κόκαλα. Μόνο τα οστά συνετίζουν, ο αυτισμός του «θα πεθάνω, θα πεθάνω, θα πεθάνω» δεν ωριμάζει κανέναν».

Μετά το πρώτο αποκάρωμα από το θέαμα του αγαπημένου νεκρού, ο συγγραφέας περιγράφει τα έθιμα του νεκρού. Τις μοιρολογίστρες που συνδέουν τα ασύνδετα και τραβάν τον πόνο σαν μαμές, την αγρυπνία στον οίκο του νεκρού, τα κεράσματα. Στις κηδείες, γράφει, πρωτοστατούν τα ξένα χέρια και τα ξένα στόματα.

Στο σημείο αυτό, ο συγγραφέας στέκεται σε μία διάκριση και σχεδόν λαογραφεί. «Ο νεκρός στην πόλη δεν γνωρίζει τις ψυχόρμητες τιμές που γνωρίζει ο νεκρός του χωριού, ακόμη και σήμερα. Ο άνθρωπος της κλειστής κοινωνίας ξέρει να μοιρολογεί, να θρηνεί μακρόσυρτα και να ξαγρυπνά τους πεθαμένους του». «Στην πολυκατοικία, αυτό το κάθετο χωριό, όπου συνήθως δεν γνωρίζει κανείς ποιος φθείρει τον βίο του στη διπλανή πόρτα, μπορεί κανείς να ζει, αλλά όχι να πεθάνει». «Η έξοδος από τη ζωή κατά κύριο λόγο γίνεται αισθητή ως τετελεσμένη έξοδος από τον οίκο. Ο τεθνεώς παύει να είναι οικείος».

«Στην πολυκατοικία, αυτό το κάθετο χωριό, όπου συνήθως δεν γνωρίζει κανείς ποιος φθείρει τον βίο του στη διπλανή πόρτα, μπορεί κανείς να ζει, αλλά όχι να πεθάνει».

Τα επόμενα κεφάλαια ο Παπαγιώργης τα αφιερώνει στο βίωμα του πένθους, τις φενάκες που στήνει η συνείδηση στον εαυτό της για να τα βγάλει πέρα, το καθεστώς των επισκέψεων στο κοιμητήριο και τα πρακτικά καθήκοντα, το φάρμακο κάθε μελαγχολίας. Καθ' όλο το μάκρος, εξαντλεί τη δεξιοτεχνία του στα σχήματα και την ατάκα, λες κι από το λογοτεχνικό του μεράκι θα κρινόταν η αγάπη και η αφοσίωση στο πρόσωπο που κοιμήθηκε τον ύπνο τον ανεξύπνητο.

Στο δεύτερο μέρος, Χορταίνει ο Άδης κόκαλα;, που αποτελείται από τα υπόλοιπα έξι κεφάλαια, ο Παπαγιώργης βρίσκει τον γνώριμό του εαυτό. «Η ρίζα της ευλάβειας, της τελετουργικής σκοτοδίνης που κατατρύχει κάθε θρησκευόμενη και άθρησκη ψυχή, δεν μπορεί να αναζητηθεί πέρα από την ανάκληση των νεκρών». Θρησκεία χωρίς λατρεία των νεκρών δεν μπορεί να υπάρξει. «Η ανάμνηση του νεκρού, και μόνο αυτή, ιδρύει μια οικογενειακή θρησκεία». «Ο Χριστιανισμός είναι η θρησκεία της οικογένειας: του πατρός, του υιού και της θεοτόκου μητρός».

Εν συνεχεία, διατρέχει το «μασκάρεμα» της θρησκείας, την συγκλονιστική μετατόπιση, που συντελέστηκε μέσα στην ιστορία. «Η θρησκεία δεν εμφανίζεται ως θεσμοποίηση του θρήνου για κάποια μέλη κάποιας οικογένειας». «Μέσα στους κόλπους της θρησκείας συντελείται ένας σφετερισμός των νεκρών, μια απαλλοτρίωση των τάφων». Πώς η θρησκεία από θρήνο της οικογένειας καταλήγει σε εδώλιο, σ έναν ιερόσυλο έλεγχο; «Πώς η προαιώνια ευλάβεια στην μνήμη των νεκρών μετατράπηκε σε φόβο για ένα θεό, ανίδωτο και άγνωστο;»

alt

Για το Παπαγιώργη ο θάνατος είναι τρύπα. Και κάθε θρησκεία -με πρώτο τον Πλάτωνα, ο οποίος υποστήριξε ότι δεν υπάρχει θάνατος και η ψυχή είναι αθάνατη-, αυτήν την τρύπα προσπαθεί να κλείσει. Ο Πλάτωνας έλεγε: «Οι ορθώς φιλοσοφούντες αποθνήσκειν μελετώσι». Για τον Παπαγιώργη η θρησκεία είναι μία δυνατότητα - «να μην την πω;». «Είναι όμως διαφορετικό πράγμα να είσαι έμπορος μιας ιδέας, και διαφορετικό να είσαι χρήστης. Το ράσο θεολογεί και εμπορεύεται ιδέες. Με το ράσο δεν ήμουνα ποτέ. Εγώ είμαι μονάχα χρήστης».

«Όταν δια βίου κοιτάζεις κάτι, στο τέλος, αρχίζει και αυτό να σε κοιτάει».

Ο Χάιντεγκερ είχε γράψει ότι η έννοια του ιερού είναι ανώτερη από εκείνη του θείου. Ο Παπαγιώργης δεν παραδίδει αμαχητί τη σχέση με τον νεκρό στη λήθη, στον πολιτικό ελιγμό που συντελέστηκε μέσα στην θρησκεία. «Η σχέση αυτή είναι αρχέγονη και προθεϊστική, ενδέχεται να είναι η λησμονημένη απαρχή κάθε θρησκευτικού συναισθήματος και κάθε πίστης». Για να υποστηρίξει τον συλλογισμό του επιστρέφει στον Όμηρο, τα μόνα κείμενα χαράς που έχει διαβάσει, και όπου όλα παραμένουν απομάγευτα και ιερά.

«Κάθε άνθρωπος έχει μια μικρή ή μεγάλη τρύπα στο κεφάλι του. Όποια δυστυχία κι αν τον κατατρύχει, δοκιμάζεται από πειρασμούς βαθύτητας που δύσκολα μπορεί να εξηγήσει. Η τρύπα στο κεφάλι μεγαλώνει καθώς καίγονται τα παραπετάσματα και ο πάσχων μυούμενος κρυφομαντεύει ένα θαύμα μέσα στο τίποτα». «Όταν δια βίου κοιτάζεις κάτι, στο τέλος, αρχίζει και αυτό να σε κοιτάει». Ο Πασκάλ έλεγε: «Στοιχηματίστε! Αν χάσετε, τι χάνετε; Αν κερδίσετε, κερδίζετε τα πάντα.»

altΤις απόκρυφες συνδέσεις του ανθρώπου με τον νεκρό ο Παπαγιώργης δεν τις παραδίδει στις άρπαγες της θρησκείας. Η σκέψη των νεκρών «είναι η μόνη μας ηθική και θρησκεία». Μόνον αυτές οι ανυπόστατες σκιές προσφέρουν κάποια παραμυθία. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να περισώσει μέσα του ακέραιο ό,τι του έχει απομείνει. Την ιερή μνήμη της μητέρας του.

Ερωτηθείς ποια είναι για εκείνον η απόλυτη ευτυχία, δεν δίστασε: «Η ανάσταση της μητέρας μου, έστω και για ένα απόγευμα». Ο Παπαγιώργης είχε πολύ μυαλό για να προσμένει Δευτέρα Παρουσία. Γνώριζε ότι η μόνη δυνατή Ανάσταση ήταν δυνατή μέσω της πιο δαιμονικής πράξης που παραχώρησε ο Θεός στον άνθρωπο, τη συγγραφή.

«Αυτό το βιβλίο το έκανα σαν ένα είδος προσευχής για ένα αγαπημένο πρόσωπο. Όπως όταν χάνεις έναν πολύ καλό φίλο και του γράφεις όσα δεν πρόλαβες να του πεις. Γιατί η ηθική μας είναι οι νεκροί και η προσευχή ένας τρόπος να τους θυμόμαστε».

Κι αν τον Ντοστογιέφκσι τον αφιερώνει «στην ιερή μνήμη της μάνας του, ΔΗΜΗΤΡΑΣ», το Ζώντες και τεθνεώτες το αφιερώνει στον φίλο του Πέτρο Τατσόπουλο. Το γιατί ανήκει σε άλλο κεφάλαιο.

«Ανάξιος για τη σιωπή –πάντα βαθύτερη από κάθε σιωπητή-, ο άνθρωπος είναι ανάξιος και για το κλάμα που ξεκινάει σαν σπαραγμός για να καταλήξει ψυχωφελές και ηδονικό σκίρτημα». 

* Η ΜΥΡΕΝΑ ΣΕΡΒΙΤΖΟΓΛΟΥ είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας.

** Στην κεντρική εικόνα: Ο Κωστής Παπαγιώργης δια χειρός Χρόνη Μπότσογλου.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οδοιπορικό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με αφορμή την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα

Οδοιπορικό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με αφορμή την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα

Η πόλη, οι άνθρωποι, οι συνήθειες, αλλά και το έντονο αναγνωστικό ενδιαφέρον στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Όλα όσα κατέγραψε ο ποιητής και εκδότης Γιώργος Αλισάνογλου κατά την επίσκεψή του στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα.

Γράφει ο Γιώργος Αλισάνογλου

...
Για τον διάλογο στη λογοτεχνία: Σκέψεις, παραδείγματα, αντικρούσεις

Για τον διάλογο στη λογοτεχνία: Σκέψεις, παραδείγματα, αντικρούσεις

Είναι τόσο χρήσιμοι οι διάλογοι στη λογοτεχνία; Μήπως η πραγματική «δύναμη» ενός κειμένου βρίσκεται στην περιγραφή και την αφήγηση και λιγότερο στα διαλογικά μέρη, ειδικά αν αυτά είναι ανέμπνευστα; Κεντρική εικόνα: ο Τσαρλς Ντίκενς. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
Ποιος είναι ο Γιον Φόσε, ο Νορβηγός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023

Ποιος είναι ο Γιον Φόσε, ο Νορβηγός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023

Τα έργα του Γιον Φόσε (θεατρικά, πεζογραφικά και ποίηση) είναι ποτισμένα από το σκοτεινό τοπίο της πατρίδας του, αλλά με μια διάθεση ελπίδας απέναντι στη φθορά και τον θάνατο. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Αν κάποιος δει εντατικά του μαύρους πίνακες ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ