alt

«Το πλήθος είναι το πέπλο μέσα από το οποίο η οικεία πόλη μεταμορφώνεται για τον πλάνητα σε φαντασμαγορία» Walter Benjamin

Της Ελένης Γαλάνη

Μέσα σε δύο 24ωρα (από τις 2 έως τις 4 Οκτώβρη 2015) επισκέφτηκα και φωτογράφισα 24 από τα περίπου 80 σημεία/μέρη που αναφέρονται στο βιβλίο Το café της χαμένης νιότης του Πατρίκ Μοντιανό.

Ξεκινώντας από το σημείο με το πράσινο χρώμα στο κέντρο (βλ. χάρτη από κάτω) όπου σύμφωνα με τον συγγραφέα βρισκόταν κάποτε το καφέ Κοντέ στο Οντεόν (στο βιβλίο αναφέρεται πως κατόπιν πήρε τη θέση του ένα πολυτελές κατάστημα δερμάτινων ειδών, εγώ βρήκα εκεί ένα μαγαζί με είδη κυνηγιού), και έχοντας διανύσει μια διαδρομή σε μια ακτίνα από το δημαρχείο του Νεïγί και το Ντανφέρ-Ροσερό μέχρι τη Μονμάρτη και το μετρό Εγκλίζ ντ’ Οτέιγ στα όρια της πόλης, ανακάλυψα, όπως ήταν αναμενόμενο, πως πολλά από τα μέρη για τα οποία διαβάζει κανείς στο βιβλίο δεν υπάρχουν πια ή υπάρχουν με διαφορετικό όνομα: αυτό ισχύει για παράδειγμα για τα περισσότερα από τα καφέ και τα μπαρ που αναφέρονται ονομαστικά στο βιβλίο (με λίγες εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα το Sans-Souci, το aux Noctambules, το Moulin Rouge στην Pigalle), και για τα περισσότερα από τα μαγαζιά -βιβλιοπωλεία κυρίως- και ξενοδοχεία (στη rue d’ Argentin, π.χ. υπάρχει πράγματι και σήμερα ένα μικρό ξενοδοχείο που λέγεται όμως, “My Hotel” , ενώ στην rue du Grand Prieuré, όπου στο βιβλίο αναφέρεται η ακριβής διεύθυνση ενοικιαζόμενων δωματίων με το όνομα Hivernia υπάρχει ένα κατάστημα με μινιατούρες παιχνιδιών). Περισσότερες πληροφορίες και εικόνες από την περιπλάνησή μου στo Παρίσι με βάση το βιβλίο του Μοντιανό μπορείτε να δείτε ΕΔΩΕΔΩ

1-Carte-Paris

Στο café της χαμένης νιότης το νήμα της πλοκής ξετυλίγεται μέσα από τέσσερις «φωνές», μέσα από ένα «εγώ» πολυφωνικό: τέσσερις άνθρωποι (ένας φοιτητής, ένας ντετέκτιβ, μια νεαρή γυναίκα, η Λουκί και ένας επίδοξος συγγραφέας) παρουσιάζονται ο ένας μετά τον άλλον σαν μάρτυρες, και διηγούνται σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση ο καθένας μια ιστορία. Οι διηγήσεις τους που αφορούν στην ίδια γυναίκα, τη Λουκί (ένα από τα τέσσερα πρόσωπα - αφηγητές στο βιβλίο) συμπληρώνουν η μια την άλλη, οι πληροφορίες σαν τις ψηφίδες ενός παζλ σωρεύονται για να συνθέσουν την εικόνα της, η οποία, ωστόσο, παραμένει ώς το τέλος ατελής. Η σύνθεση «χτίζεται» σταδιακά, σε παράλληλο χρόνο, μέσα από τον χάρτη των διαδρομών των ηρώων στην πόλη, ο οποίος επίσης οργανώνεται γύρω από ένα κέντρο (το καφέ Κοντέ). 

Η γλώσσα του Μοντιανό είναι πυκνή και ελλειπτική, η αφήγηση θραυσματική, γι’ αυτό ποιητική. Μέσα στην διαρκή μετακίνησή τους οι χαρακτήρες που δημιουργεί ο συγγραφέας, νέοι μποέμ, αλλά με χαρακτηριστικά ανθρώπων «καθημερινών», σαν άλλοι «απόγονοι της νύχτας»* περιπλανιούνται στην πόλη, ζουν μια νιότη προορισμένη να καεί, φλερτάρουν ανοιχτά με την φυγή.

Οι διαδρομές τους ξεκινούν με αφετηρία το καφέ Κοντέ (στην περιοχή Οντεόν, στο κέντρο) και σκορπίζουν φυγόκεντρα στα τέσσερα σημεία της πόλης μέχρι τα όριά της.

Οι διαδρομές τους ξεκινούν με αφετηρία το καφέ Κοντέ (στην περιοχή Οντεόν, στο κέντρο) και σκορπίζουν φυγόκεντρα στα τέσσερα σημεία της πόλης μέχρι τα όριά της, ποτέ όμως έξω από αυτά: οι αναφορές σε ονόματα δρόμων, καφέ, μπαρ, καμπαρέ, διευθύνσεις (συχνά ακριβείς), και οι περιγραφές διαφορετικών «στοιχείων της πόλης»*** αφθονούν στο βιβλίο – κατέγραψα συνολικά πάνω από ογδόντα (80) τέτοια σημεία εντός (ή στα όρια) του Παρισιού, τα τριάντα (30) περίπου από τα οποία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην πλοκή. Επίσης ονομαστικά αναφέρονται στο βιβλίο δεκατρείς (13) σταθμοί του μετρό.

Η δράση τοποθετείται χρονικά στο τέλος της δεκαετίας του ’50/ αρχές της δεκαετίας του ’60. Την ίδια εποχή, στα 1955, όχι τυχαία, έχουμε την πρώτη αναφορά στο πλαίσιο των Λεττριστών του όρου «Ψυχογεωγραφία» ως «η πρακτική της μελέτης των εξειδικευμένων επιπτώσεων του γεωγραφικού περιβάλλοντος επί των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς των ατόμων».

altΗ «περιπλάνηση» (dérive), επίσης, βασική πρακτική της ψυχογεωγραφίας και μεθοδολογικό εργαλείο για τους καταστασιακούς (έχει ρίζες σε ντανταïστικά πρότυπα, όμως οι απαρχές της και η φιγούρα του πλάνητα / flâneur ανιχνεύονται ήδη από τον 19ο αιώνα στο έργο του Μπωντλαίρ), η οποία εκτός από μέθοδος αστικής ανάγνωσης υπήρξε ταυτόχρονα και ένα είδος «αυτόματης γραφής»/παρέμβασης του περιπατητή στην δομημένη αρχιτεκτονική της πόλης, εφαρμόζεται και αυτή για πρώτη φορά στα τέλη του ’50, οπότε και τα αποτελέσματά της καταγράφονται σε «ψυχογεωγραφικούς χάρτες» όπως ο χάρτης Naked City που συνέταξε για το Παρίσι ο ίδιος ο Ντεμπόρ το 1957, και τον ονόμασε έτσι για να εκφράσει την πεποίθηση των λεττριστών ότι η αστική εξερεύνηση είναι εξίσου ερωτική με την εξερεύνηση ενός γυναικείου σώματος.

Θυμίζοντας την πρακτική των Καταστασιακών, την περιπλάνηση δηλαδή, τα πρόσωπα στο βιβλίο του Μοντιανό περιδιαβαίνουν την πόλη με την οποία συνδέονται με σχέση αμφίδρομη και οργανική. Ο συγγραφέας/παρατηρητής συλλέγει τα ίχνη από τις διαδρομές τους για να σκιαγραφήσει τον χάρτη μιας εποχής και τον χάρτη ενός προσώπου που, όμως, η εικόνα του παραμένει θολή.

Εδώ οι άνθρωποι είναι τα τοπία: «ουδέτερες ζώνες», μαύρες τρύπες, no man’s lands, μέρη μεταβατικά και σταθερά σημεία εναλλάσσονται στην πόλη, στη μνήμη - κυκλικά. Είτε πρόκειται για υπαρκτά πρόσωπα είτε για φανταστικά, οι χαρακτήρες παλινδρομούν διαρκώς ανάμεσα σε φως και σκιά, ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό: τα δίπολα επανέρχονται, τα όρια ανάμεσα στο παρόν και την ανάμνηση είναι δυσδιάκριτα.

Η Λουκί και οι θαμώνες του καφέ Κοντέ ονειρεύονται να δραπετεύσουν, αλλά αυτό δεν θα γίνει ποτέ: παραμένουν εγκλωβισμένοι στον (αστικό) ιστό όπως τα έντομα, περιστρέφονται γυρω από ένα κέντρο/ φως που συχνά είναι ορατό μόνο μέσα από τη σκιά του. Μέσα σε αυτό το χάρτινο σκηνικό ούτε ο έρωτας αρκεί για να κατευνάσει την υπαρξιακή αγωνία: «τι να σου κάνει αυτός...» (ο έρωτας) βάζει απλά «λίγα παγάκια στη μελαγχολία μου»***. 

Με τον ίδιο τρόπο που το μαγαζί γύρω από το οποίο περιστρέφεται η δράση στο τέλος παύει να υπάρχει, έτσι και η Λουκί, που οι διηγήσεις «συναντιούνται» στο πρόσωπό της, στο τέλος χάνεται.

Και όπως το όνομα του καφέ «Κοντέ» έχει διπλή σημασία στα γαλλικά (σημαίνει «μπάτσος» -αστυνόμος δηλαδή στην αργκό- και «άδεια» από αστυνομική αρχή), έτσι και η Λουκί (ψευδώνυμο για το όνομα Ζακλίν Ντελάνγκ) καθώς και πολλοί χαρακτήρες στο βιβλίο παρουσιάζονται συχνά με δύο ονόματα και διπλή ζωή· με τον ίδιο τρόπο που το μαγαζί γύρω από το οποίο περιστρέφεται η δράση στο τέλος παύει να υπάρχει, έτσι και η Λουκί, που οι διηγήσεις «συναντιούνται» στο πρόσωπό της, στο τέλος χάνεται (αυτοκτονεί): μπαίνει από την «πόρτα της σκιάς» στην πρώτη σελίδα του βιβλίου και δραπετεύει στην τελευταία σελίδα από το παράθυρο. Οι πληροφορίες για την εφήμερη υπαρξή της σωρεύονται στο μεσοδιάστημα όσο η πλοκή προχωράει· η καλειδοσκοπική εικόνα της, που οικοδομείται αργά, χωρίς να ολοκληρώνεται, ωστόσο, ποτέ, γκρεμίζεται ακαριαία, με μια φράση της μόνο, την τελική: «Αυτό είναι. Αφήσου».

Έτσι, με μια κατάφαση, περνά η Λουκί στην άλλη πλευρά.

Μαζί της περνάει μια εποχή με τρόπο αθόρυβο, φυσικό – σχεδόν λυτρωτικό: η ιστορία συνεχίζεται, η περιπλάνηση αρχίζει κάθε φορά από την αρχή, με άλλα πρόσωπα, σε άλλες ζωές, με άλλες διαδρομές. Πού αρχίζει και πού τελειώνει η μνήμη; Τι είναι τελικά πραγματικό και τι φανταστικό; Ο Μοντιανό δεν δίνει απαντήσεις – δεν τις αναζητά καν.

«Ζωή είναι η εμμονή να ολοκληρώσει κανείς μια ανάμνηση» («Vivre c’ est s’ obstiner à achever un souvenir»), έγραψε κάποτε ο Ρενέ Σαρ.

* H ΕΛΕΝΗ ΓΑΛΑΝΗ είναι μουσειολόγος και ποιήτρια.


*Ingirumimusnocteetconsumimurigni (περιπλανιόμαστε μες στη νύχτα και μας καταπίνει η φωτιά)
** Ο συγγραφέας και πολεοδόμος Kevin Lynch, στο βιβλίο του ImageoftheCity, MIT Press, 1960 ομαδοποιεί τα “στοιχείᔨτης πόλης σε πέντε κατηγορίες: Διαδρομές (Paths), Άκρα (Edges), Συνοικείες (Districts), Κόμβοι (Nodes) και Ορόσημα (Landmarks).
*** Νίκος Καρούζος (Νεολιθική Νυχτωδία στην Κροστάνδη)
altΣτο cafe της χαμένης νιότης
Πατρίκ Μοντιανό
Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης
Πόλις 2013
Σελ. 158, τιμή εκδότη €14,20
alt
 
 
 
 
 
 
 
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη για τη σημαντική επιρροή που άσκησε ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth). 

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο Φραν...

«Το κράτος των σωμάτων» του Στέλιου Χουρμουζιάδη – Απάντηση σε γράμμα από το νότιο ημισφαίριο

«Το κράτος των σωμάτων» του Στέλιου Χουρμουζιάδη – Απάντηση σε γράμμα από το νότιο ημισφαίριο

Για την ποιητική συλλογή του Στέλιου Χουρμουζιάδη «Το κράτος των σωμάτων» (εκδ. Περισπωμένη).

Γράφει η Ελιάνα Χουρμουζιάδου

Θα ξεκινήσω κάπως ανορθόδοξα, διότι αυτή δεν είναι μια ορθόδοξη παρουσίαση ποιητικού βιβλίου. Αρχές Νοεμβρίου, η είδησ...

Ο συγγραφέας και η εποχή του – Τι αναζητάμε σε ένα λογοτεχνικό έργο;

Ο συγγραφέας και η εποχή του – Τι αναζητάμε σε ένα λογοτεχνικό έργο;

Υφίσταται ο διαχωρισμός μορφής / περιεχομένου; Τι αναζητάμε στο έργο ενός συγγραφέα; Ταυτιζόμαστε με τους χαρακτήρες και τις κοινωνικές συνθήκες ή είμαστε «ανοιχτοί» στην αποδόμηση της τρέχουσας ηθικής και αισθητικής;

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) –  Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

«Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές» των Έρικ Τσάπο και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ (κριτική) – Πρωτότυπη μελέτη για τις ρίζες του δράματος και της κωμωδίας

Για το βιβλίο των Έρικ Τσάπο [Eric Csapo] και Γουίλιαμ Τζ. Σλάτερ [William J. Slater] «Το αρχαίο θέατρο μέσα από τις πηγές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε μετάφραση Βάιου Λιαπή. Στις εικόνες, θεατρικές μάσκες σκαλισμένες σε μάρμαρo, όπως βρίσκονται στη Νεκρόπολη της αρχαίας ...

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] –  Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

Αφιέρωμα στον Χρήστο Βακαλόπουλο [ΙΙ] – Διαβάζοντας τη Γραμμή του Ορίζοντος τότε και τώρα

«Η Γραμμή του Ορίζοντος», το τελευταίο μυθιστόρημα του Χρήστου Βακαλόπουλου, συμπυκνώνει το πεζογραφικό του σύμπαν και συμπληρώνει το ψηφιδωτό μιας ανήσυχης, δημιουργικής και έκκεντρης προσωπικότητας.

Γράφει ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Habent sua fata...

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Βαγγέλης Μπέκας: «Το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη σημάδεψε την εφηβεία μου»

Από τις «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα» μέχρι το «Υπόγειο», μια «Ελεγεία και Σάτιρες» δρόμος. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Βαγγέλη Μπέκα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

«Ηθική και Ανήθικοι» του Κωνσταντίνου Γιατρά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Γιατρά «Ηθική και Ανήθικοι», το οποιο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Stamora Moravita

...
«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα είναι τα φύλα, τελικά; Βιβλία και μελέτες που δίνουν τις απαντήσεις

Πόσα φύλα υπάρχουν; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου; Υπάρχει φάσμα όσον αφορά το βιολογικό φύλο; Μια προσεκτική εξέταση των παραπάνω ερωτημάτων που αναδύονται στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ