
Του Παναγιώτη Γούτα
Η φωνή της κοπέλας του εκδοτικού οίκου όπου τηλεφώνησα ήταν τρυφερή και φιλική. Έδειχνε απίστευτη κατανόηση στην επιμονή μου να την καλώ, μια επιμονή που άγγιζε τα όρια της υστερίας. Ωστόσο, στα τα λόγια ήταν φειδωλή. «Δεν μπορώ να σας πω τίποτα ακόμη, κύριε, περιμένω και την εισήγηση του αναγνώστη». Όταν τόλμησα να την ρωτήσω αν ο αναγνώστης τού προς έκδοση κειμένου μου ήταν κάποιος επώνυμος συγγραφέας που γνώριζα πως εκδίδει στον συγκεκριμένο οίκο, η συμπεριφορά της άλλαξε απότομα. «Αυτά δεν τα ανακοινώνουμε ποτέ, κύριε. Θα κάνετε υπομονή λίγες μέρες ακόμη».
Τι ιδιότητες έχουν, άραγε, αυτοί οι αναγνώστες; Υποθέτω πως ακριβέστερος όρος θα ήταν «επαρκής αναγνώστης» ή κάτι συναφές, αλλά διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις γι' αυτό το τελευταίο. Άλλωστε ποιος ορίζει ποιος ο επαρκής και ποιος ο ανεπαρκής αναγνώστης; Υπάρχει κάπου γραμμένο ότι εδώ τελειώνουν τα όρια της αναγνωστικής επάρκειας κι από 'δω και πέρα αρχίζει η αναγνωστική ανεπάρκεια; Κι αν όλα είναι θέμα διαβασμάτων, ποιος θα μας πει στα πόσα διαβασμένα λογοτεχνικά αριστουργήματα κατοχυρώνεται η επάρκεια στην ανάγνωση; Στα πενήντα, στα εκατό, στα χίλια ή στις πέντε χιλιάδες; Και γιατί εγώ που διάβασα λιγότερο να θεωρούμαι ανεπαρκέστερος από κάποιον άλλο βιβλιοφάγο, που είναι όμως κολλημένος σε ένα συγκεκριμένο είδος γραφής;
...σκοτεινά, άγνωστα πρόσωπα...
Μπορεί να είναι επώνυμοι συγγραφείς που τυπώνουν αλλού και εισηγούνται αλλού
Όπως και να έχει το θέμα, οι αναγνώστες των εκδοτικών οίκων είναι μυστήριες περιπτώσεις. Σκοτεινά, άγνωστα πρόσωπα, που μπορεί να παίζουν τη λογοτεχνία και τις θεωρίες της στα δάχτυλα ή να μην σκαμπάζουν γρι απ' αυτά. Μπορεί να είναι επώνυμοι συγγραφείς που τυπώνουν αλλού και εισηγούνται αλλού, μπορεί να είναι ο μπατζανάκης ή ο κουμπάρος του εκδότη ή η συννυφάδα της εκδότριας που θέλει μια δεύτερη ή τρίτη γνώμη. Μπορεί να είναι κάποια κυρία, συνήθως πρόσχαρη, που διατηρεί στήλη σε κουτσομπολίστικο περιοδικό ή γράφει στίχους σε ελαφρολαϊκές καλλιτέχνιδες. Μπορεί να είναι ακόμη και ο ίδιος ο εκδότης, ο οποίος θέλοντας να εξωραΐσει το συγκεντρωτικό του πρόσωπο, υποδύεται ότι διατηρεί, τάχαμου, αυλή ολόκληρη με επαΐοντες που τους συμβουλεύεται και τους ακούει για τις προσεχείς εκδόσεις του. Το ενδεχόμενο να είναι αναγνώστης κάποιος παροπλισμένος, στραγγισμένος συγγραφέας που θέλει να ανατροφοδοτήσει την έμπνευσή του μέσα από πρωτόλεια κείμενα φιλόδοξων συγγραφέων, δεν το κρατώ ως σκέψη ούτε για δευτερόλεπτο. Το απωθώ ακαριαία.
...αλλά ίσως και όχι...
Έπεσα από τα σύννεφα τελευταία όταν ανακάλυψα πως καλός φίλος και συγγραφέας ήταν αναγνώστης σε εκδοτικό οίκο. Μου το αποκάλυψε τυχαία, σε μια συζήτηση που είχαμε σε μπαράκι της πόλης. «Και γιατί, ρε συ, δεν το έλεγες τόσο καιρό; Θα διάλεγες ένα από τα αδημοσίευτα βιβλία μου και θα το τυπώνατε ...» του γκρίνιαξα. «Α, όχι, αυτά δεν γίνονται έτσι. Εσένα σε γνωρίζω καλά και θα μεροληπτούσα. Ποτέ δεν θα έπαιρνα την ευθύνη για ένα δικό σου βιβλίο. Η κρίση μου δεν πρέπει να επηρεάζεται από γνωριμίες και συγγένειες», απάντησε τελείως ψυχρά και επαγγελματικά. «Και τι θα έκανες σε μια τέτοια περίπτωση;» τον ξαναρωτώ, έκπληκτος από το προσωπείο δικαιοσύνης και αξιοκρατίας που επέμενε να μου παρουσιάζει. «Ε, τότε θα έστελνα το κείμενό σου σε άλλον αναγνώστη ...»
Υπάρχουν συγγραφείς που εναρμονίζουν τη γραφή τους με τις απαιτήσεις του εκδοτικού οίκου στον οποίο ζητούν καταφύγιο
Υπάρχουν συγγραφείς που εναρμονίζουν τη γραφή τους με τις απαιτήσεις του εκδοτικού οίκου στον οποίο ζητούν καταφύγιο. Άλλοι κάνουν εκπτώσεις στην ποιότητα για να φανούν ότι αγκαλιάζουν πλατιές μάζες αναγνωστών, άλλοι γράφουν ιδιότροπα και αλλόκοτα για να θέλξουν και να συγκινήσουν, άλλοι το γυρίζουν στο κοινωνικό ή στο πολιτικό, άλλοι γίνονται ερευνητές μιας εποχής για την οποία δεν δίνουν δεκάρα τσακιστή, άλλοι παρακάμπτουν το ταλέντο τους και γίνονται μελό ή απροσδόκητα βαρύγδουποι ή μεταφυσικοί. Οι πρώτοι που θα τους διαβάσουν είναι οι αναγνώστες των εκδοτικών οίκων. Αν αυτοί δώσουν την έγκριση, το κείμενο θα προχωρήσει. Αν όχι, θα πεταχτεί στα σκουπίδια. Ή θα ταχυδρομηθεί σε άλλους αναγνώστες άλλων εκδοτικών οίκων που σκέφτονται αλλιώς, που κρίνουν και αποφασίζουν διαφορετικά.
***
Γράφω αποκλειστικά για τον εαυτό μου και την τρέλα μου και δεν βασίζομαι, πλέον, σε κανέναν αναγνώστη. Τα κείμενα που κάποτε ταχυδρομούσα, σπάνια συνέπιπταν με τις προτιμήσεις των «αναγνωστών», οπότε απορρίπτονταν δίχως δεύτερη κουβέντα. Ο πρώτος και καλύτερος αναγνώστης που εμπιστεύομαι πια είναι το δικό μου μάτι, το δικό μου αυτί, η δικιά μου συνείδηση, το δικό μου συναίσθημα. Εάν πάρω την έγκρισή τους, προχωρώ και δεν υπολογίζω κανέναν. Και πάντα ελπίζω να συναντήσω εσένα, αφανή και άγνωστε αναγνώστη, αγγίζοντας τις πιο βαθιές χορδές της ψυχής σου, τις πιο μύχιες σκέψεις σου. Έστω και ένας τέτοιος αναγνώστης να υπάρχει στον κόσμο για μένα, είμαι υποχρεωμένος να συνεχίσω να γράφω και να τυπώνω.