bestsellers

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Οι έλληνες συγγραφείς της δεκαετίας του ’80 θεωρούνται ότι αποστασιοποιήθηκαν ριζικά από τους προκατόχους τους και έδωσαν το δικό τους στίγμα στον χάρτη της ελληνικής πεζογραφίας. Βασικό σημείο καμπής στάθηκε η απομάκρυνσή τους από το πολιτικό μυθιστόρημα, γενικότερα από την αφήγηση της δημόσιας ζωής, και η ανάδυση του ατομικού βίου ως πυρήνα της θεματικής των έργων τους.

Εκεί γύρω στα 1980 πρωτοεμφανίζονται κείμενα που προσανατολίζονται σ’ αυτό ακριβώς το προσωπικό σύμπαν και σκόπιμα αγνοούν, ή έστω περιορίζουν, τις συζητήσεις για την πολιτική, την αριστερά και τη δεξιά, τη μεταπολίτευση και τους αγώνες για τη δημοκρατία. Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος (1959- ) δημοσιεύει τα «Κομματάκια» (1979) και τα «Διόδια» (1982), ο Χρήστος Βακαλόπουλος (1956-1993) την «Υπόθεση μπεστ σέλερ» (1980), ο Πέτρος Τατσόπουλος (1959- ) τους «Ανήλικους» (1980) και «Το παυσίπονο» (1982), ο μεγαλύτερος Γιάννης Ξανθούλης (1947- ) τον «Μεγάλο θανατικό» (1981) και την «Οικογένεια Μπες-Βγες» (1982), ο Άρης Σφακιανάκης (1958- ) τη συλλογή διηγημάτων «Όταν βρέχει και φοράς παπούτσια κόλετζ» (1981) και η Έρση Σωτηροπούλου (1953- ) τη «Φάρσα» (1982).

Καταρχάς, θεωρήθηκαν οι αναγεννητές μιας κορεσμένης λογοτεχνίας η οποία λιβάνιζε συνεχώς αγώνες και συλλογικές θυσίες και ακολουθούσε έναν φθαρμένο ρεαλισμό ή μάλλον έναν φορτωμένο μοντερνισμό. Αυτοί αντίθετα επικέντρωσαν γόνιμα τον ρεαλισμό τους στην κοινωνία της εποχής, στο ατομικό όραμα, στο σοσιαλιστικό μοντέλο του Ανδρέα Παπανδρέου, χωρίς όμως αναφορές στην πολιτική και χωρίς μεγάλες αφηγήσεις. Και μερικοί από αυτούς, λίγο ή πολύ, κατάφεραν να γράψουν έργα που να πείθουν ότι ο ατομικός βίος (του οικογενειακού συμπεριλαμβανομένου) είναι μια παραγνωρισμένη πτυχή, ένας χώρος που αναδεικνύει υπαρξιακές, κοινωνικές και ψυχολογικές αναζητήσεις του ανθρώπου.

Στροφή προς την ιδιωτική σφαίρα

Η στροφή όμως αυτή έκανε τη λογοτεχνία –πέρα από τον δημιουργικό αέρα που ευαγγελίστηκε– να πάρει μια επικίνδυνη κλίση και να γείρει μονόπλευρα, τουλάχιστον για το ευρύ κοινό, όταν τη δεκαετία του ’90 πλείστοι άλλοι και πλείστες άλλες ανήγαγαν το ατομικό μικροσκηνικό σε μπεστ σέλερ, το προσωπικό σε σκανδαλώδες και το ιδιωτικό σε τηλεοπτικό. Σ’ αυτό συνέβαλαν η ιδιωτική τηλεόραση κι η εικόνα που αυτή εγκαθίδρυσε, η εκδοτική έκρηξη που αποτέλεσε ευρύχωρη βιομηχανία επίδοξων συγγραφέων και η ευμάρεια του πληθυσμού που μπορούσε να καταναλώσει μαζικά βιβλία, τραγούδια και ταινίες μίας χρήσης. Οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της γενιάς του ’80 –όχι όλοι βέβαια, ούτε σε όλα τους τα έργα–, αν δεν το είχαν εξ αρχής, απέκτησαν στη συνέχεια το μικρόβιο της μπεστσελερικής γραφής, στράφηκαν στις ιδιωτικές ιστορίες για να αποθεώσουν το σεξ, την απιστία, την ευδαιμονιστική ζωή, τα στερεότυπα της τηλεόρασης, τους διαλόγους γεμάτους ατάκες, το ευφυολόγημα κ.λπ.

Νομίζω ότι οι πιο συνεπείς πεζογράφοι σ’ αυτήν τη γραμμή, που ξεκίνησε επαναλαμβάνω ως καινοτομία ανανέωσης και κατάντησε εμπορική λογοτεχνία για όσους βλέπουν το μυθιστόρημα ως κλειδαρότρυπα, είναι ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος και ο Άρης Σφακιανάκης.

raptopoulosΟ πρώτος γράφει στο τέλος του 2012 την «Πιο κρυφή πληγή» (εκδ. Ίκαρος), όπου, επιχειρώντας να προσδώσει στη ρεαλιστική του γραφή –τη συχνά μέσα στο έργο χαλαρή και άσκοπα ερωτική– πολιτικό βάθος, αναθέτει στον νεαρό ήρωά του το ρόλο του “ανασκαφέα” αντιπροσωπευτικών ιστοριών και φωτογραφιών από τα Δεκεμβριανά χάρη στον πρώτο του έρωτα. Στην πράξη, όμως, το μυθιστόρημα του Β. Ραπτόπουλου, ενώ έχει τις προδιαγραφές εκ της σύλληψής του να συνθέσει με συνεχείς συνάψεις το παρόν και το παρελθόν, το λογοτεχνικό και το ιστορικό, εκπίπτει σε ένα συνονθύλευμα ετερόκλητων στοιχείων. Όλα αυτά προδίδουν συνειδητή(;) έλλειψη οικονομίας, η οποία ίσως οφείλεται στην ανάγκη του πεζογράφου να συνδυάσει το συλλογικό (την Ιστορία) με το ατομικό (έρωτα), ώσμωση που στην εκτέλεσή της οδηγεί σε μια διπλή αποτυχία.

sfakianakisΟ Άρης Σφακιανάκης, από την άλλη, στις «Παντρεμένες» (εκδόσεις Κέδρος 2013) τοποθετεί εξ αρχής τον ήρωά του, ένα alter ego του εαυτού του (το όνομα Σατανάκης είναι δηλωτικό), στο κέντρο μιας σειράς ερωτικών προσκλήσεων που απευθύνονται σε παντρεμένες και επιδιώκουν να ανορθώσουν την αυτοπεποίθησή τους, ενώ εκείνος προσπαθεί να αναθερμάνει τη σεξουαλική τους ζωή. Απιστίες, ευφυολογήματα, μάρκες ακριβών αρωμάτων και τσαντών, ατακοφόροι διάλογοι είναι τα συστατικά με τα οποία στήνει ο συγγραφέας το μπεστ-σέλερ του. Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα, όπως όλα τα ομοειδή του, έχει δόσεις σάτιρας και (αυτο)ειρωνείας, δελεάζει τον αναγνώστη με τις εύκολες σκηνές που στήνει μπροστά του, αλλά μένει τελικά, σχεδόν εκ προθέσεως, στην επιφανειακή προσέγγιση των ανθρώπινων σχέσεων.

Τα δύο αυτά έργα, που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, είναι μόνο δυο από τα πολλά άλλα που ξεπήδησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια από τις πέννες μερικών συγγραφέων της γενιάς του ’80, μερικά από τα έργα που φλέρταραν και συχνά παντρεύτηκαν το εμπορικό μυθιστόρημα της ρηχής γραφής και της σκανδαλοθηρικής θεματικής. Ακολούθησαν κι άλλοι συγγραφείς, που άλλοτε μπαίνουν κι άλλοτε όχι στο πεδίο τής ευπώλητης γραφής. Φυσικά όμως η έκρηξη έγινε με πλείστες κυρίως γυναίκες που αξιοποίησαν το κοινό, το οποίο είχε ήδη διαμορφωθεί ώστε να είναι δεκτικό στη λογοτεχνία του ατομικού, να θέλει να βρει καθημερινά πρότυπα και να θέλγεται από τηλεοπτικά μοντέλα συμπεριφοράς, και έγραψαν δεκάδες μπεστ-σέλερ εύκολης λογοτεχνίας, δείγμα της μαζικής κουλτούρας των καιρών.

Το άτομο στο κέντρο του κόσμου

Αν λοιπόν η κριτική κατηγόρησε και κατηγορεί διά της σιωπής τα βιβλία των Μ. Παπαθανασοπούλου, Λ. Μαντά, Χρ. Δημουλίδου και πολλών άλλων, θα έπρεπε να δείξει την ίδια απαξιωτική διάθεση και προς μερικούς εκπροσώπους της γενιάς του ’80, όσοι εξέθρεψαν ένα τέτοιο κοινό, δημιούργησαν τις βάσεις για να φυτρώσει η μετέπειτα ευπώλητη λογοτεχνία, συνεχίζουν και τώρα να προβάλλουν το μυθοπλαστικό εγώ τους ως άξονα μιας αφήγησης που βλέπει πολύ καλά το δέντρο αλλά δεν θέλει να δει καθόλου το κοινωνικό δάσος.

Η τάση αυτή εξακολουθεί και σήμερα να παραμερίζει τη μεγάλη αφήγηση, είτε αυτή λέγεται πολιτική, είτε έθνος, είτε Ιστορία ή να τη θέτει στην υπηρεσία του ατόμου, του οποίου η ζωή έχει μεγαλύτερη σημασία. Το πρόβλημα δεν είναι η στροφή αυτή καθεαυτή, αλλά η σύλληψη του κόσμου τόσο ατομοκεντρικά, τόσο στενά βιογραφικά ή ψευδοβιογραφικά, η αναγωγή του υποκειμένου σε άξονα που γυρίζει τη γη, η απαξίωση του ψυχικού έρωτα και η αντικατάστασή του από τη φαρσική του εκδοχή, ώστε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, από τη δεκαετία του ’80 έως και σήμερα, διαμορφώνεται ως μάζα άβουλων πολιτών οι οποίοι διαβάζουν λογοτεχνία όπως θα διάβαζαν τα περιοδικά ποικίλης ύλης στα κομμωτήρια.

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οδοιπορικό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με αφορμή την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα

Οδοιπορικό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με αφορμή την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα

Η πόλη, οι άνθρωποι, οι συνήθειες, αλλά και το έντονο αναγνωστικό ενδιαφέρον στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Όλα όσα κατέγραψε ο ποιητής και εκδότης Γιώργος Αλισάνογλου κατά την επίσκεψή του στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα.

Γράφει ο Γιώργος Αλισάνογλου

...
Για τον διάλογο στη λογοτεχνία: Σκέψεις, παραδείγματα, αντικρούσεις

Για τον διάλογο στη λογοτεχνία: Σκέψεις, παραδείγματα, αντικρούσεις

Είναι τόσο χρήσιμοι οι διάλογοι στη λογοτεχνία; Μήπως η πραγματική «δύναμη» ενός κειμένου βρίσκεται στην περιγραφή και την αφήγηση και λιγότερο στα διαλογικά μέρη, ειδικά αν αυτά είναι ανέμπνευστα; Κεντρική εικόνα: ο Τσαρλς Ντίκενς. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
Ποιος είναι ο Γιον Φόσε, ο Νορβηγός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023

Ποιος είναι ο Γιον Φόσε, ο Νορβηγός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023

Τα έργα του Γιον Φόσε (θεατρικά, πεζογραφικά και ποίηση) είναι ποτισμένα από το σκοτεινό τοπίο της πατρίδας του, αλλά με μια διάθεση ελπίδας απέναντι στη φθορά και τον θάνατο. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Αν κάποιος δει εντατικά του μαύρους πίνακες ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Ραμπελαί [François Rabelais] «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ – Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον» (μτφρ. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει». 

Επιμέλεια: Book ...

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου ένα αφιέρωμα στη ζωή και στ...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ