no-matches

Του Χρήστου Τσαμπρούνη*

Ο Μπασάκος είναι γνωστός στοχαστής και δάσκαλος της φιλοσοφίας. Προσωπικά, χωρίς να τον γνωρίζω, παραδέχτηκα τον τρόπο με τον οποίο πρόσφατα πολιτεύθηκε στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκει. Επίσης, διέκρινα το θάρρος με το οποίο υπερασπίστηκε τους «χαμένους» της κατάληψης στη Νομική Αθηνών πριν από δύο περίπου χρόνια.

Με το σύντομο σχόλιό του στο BookPress.gr στις 29.6.2012, υπό τον τίτλο «Η κοινοτοπία του κακού», δοκιμάζει ξανά, όπως θα όφειλε, την αντοχή της κριτικής μας σκέψης. Η θέση του είναι ότι στην πρόσφατη εκλογή για το προεδρείο της Βουλής κακώς το σώμα της Βουλής απέκλεισε τον προτεινόμενο βουλευτή της Χρυσής Αυγής. Την κρίση του τη στηρίζει στην έννοια της «κοινοτοπίας του κακού» (banality of evil) που χρησιμοποίησε  η Χάννα Άρεντ, η οποία παρακολουθώντας την απαγωγή, δίκη και καταδίκη του ναζιστή Άιχμαν,  σύμφωνα με μια ερμηνεία, αναρωτήθηκε μήπως άραγε ο δαίμονας ζει εντός μας, ανάμεσά μας, στον κόσμο της ζωής, όπου περνά απαρατήρητος μέχρις ότου του προσδώσουν (κάποιοι, κάπως) την εωσφορική του αίγλη.[1] Θεωρεί, επίσης, ότι η δημοκρατία είναι και μαθησιακή διαδικασία (μέθοδος): ας σκεφτούμε λ.χ. τον εκλεγμένο στο προεδρείο βουλευτή του εν λόγω κόμματος να δίνει, βάσει του κανονισμού της βουλής στον οποίο οφείλει να πειθαρχήσει, το λόγο σε συνάδελφό του από το ΚΚΕ. Η θέση είναι πράγματι ισχυρή.

Ωστόσο, ο συλλογισμός του δεν περιορίζεται στην εμπνευσμένη σύλληψη της Άρεντ, εμπλουτίζεται με το πραγματικό περιστατικό της δίκης του νορβηγού Μπρέιβικ – στην οποία οι ένορκοι χαιρετούν διά χειραψίας τον κατηγορούμενο και έτσι κατορθώνουν να αποδώσουν στις σωστές του διαστάσεις το απάνθρωπο αλλά ποινικό έγκλημα και να ξηλώσουν την όποια πολιτική του προοπτική. Τέλος, αφοριστικά απορεί με την τύχη της ελληνικής δημοκρατίας όταν αυτή εκπροσωπείται με τρόπο που είναι «για τα πανηγύρια» από ανθρώπους που δεν κατανοούν ότι η δημοκρατική διαδικασία παράγει το περιεχόμενό της και, αντιστρόφως, συμπληρώνω εγώ, προσδίδουν αίγλη, αναβαθμίζουν κάτι που τουλάχιστον προ μερικών ετών είχε μηδαμινή απήχηση στην ελληνική κοινωνία.

vouliΜε ένα μέρος του συλλογισμού του Μπασάκου διαφωνώ. Υποστηρίζω ότι έχουμε διαβεί το κατώφλι της δαιμονοποίησης, της φαντασμαγορίας, της χαρισματικής άλως ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε το. Οι άνθρωποι αυτοί έφτασαν στο ανώτερο σκαλοπάτι της πολιτικής, άρα επιζητούν εξουσία στον ανώτατο βαθμό, δηλαδή, μεταξύ άλλων το δικαίωμα στη διαχείριση της έννομης βίας – το ότι ορισμένοι από αυτούς ή συμπαθούντες διώκονται για ποινικά ζητήματα οφείλει να μας απασχολεί. Για το πώς έφτασαν σε αυτό το σκαλοπάτι αναφέρω στην τύχη διάφορους όρους: «τηλεθεαματική ή φαντασμαγορική» δημοκρατία, πλημμελή μόρφωση, πρόσφατα εμπεδωμένη δημοκρατική συμπεριφορά στο επίπεδο της καθημερινότητας, άγνοια, επιπόλαια χρήση της ελευθερίας. Πρόκειται για περίπτωση στην οποία η δημοκρατία ως μέθοδος έχει αποτύχει – εξόφθαλμα, όχι όμως ολοκληρωτικά. Η μορφωτική διάσταση της δημοκρατίας για τους ίδιους είναι κενό γράμμα. Η παραχώρηση συμβολικής εξουσίας αποτελεί ήττα της ελληνικής δημοκρατίας. Αμφισβητώ ότι η σοφία της δημοκρατίας έχει στη συγκεκριμένη περίπτωση οποιοδήποτε θετικό νόημα – ότι μορφώνει. Μόνον, ισχυρίζομαι, αρνητικά διά του αποκλεισμού της από αυτήν· όπως στη Γερμανία.

Επίσης, η σύγκριση με το παράδειγμα της Νορβηγίας νομίζω ότι θέλει περισσότερη προσοχή. Μιλάμε για όμοια περιστατικά, για κοινά πλαίσια, για κοινές ιστορικές διαδρομές, για ίδια περιεχόμενα, εν πάση περιπτώσει για πράγματα που μοιράζονται τον ίδιο παρονομαστή (πώς;), τη δημοκρατία ως μέθοδο, ως διαδικασία; Ολοκληρώνω τη σκέψη μου υπερασπιζόμενος τον τρόπο των εκλεγμένων εκπροσώπων της ελληνικής βουλής – στα πανηγύρια παίζει και ο καραγκιόζης, που μπορεί να τη βγάζει πέρα αυτοσχεδιάζοντας, αλλά στο τέλος κρίνει με κοινό νου και διορθώνει τα κακώς κείμενα για τα οποία είναι ο ίδιος υπεύθυνος. Σε θεατρικούς όρους θα αντιπαραβάλλω τον πολυμήχανο Καραγκιόζη στον ευπειθή Μπίντερμαν ο οποίος λίγο πριν το τέλος στρέφεται στους εμπρηστές προσφέροντάς τους τα σπίρτα.[2]

* Ο Χ. Τσαμπρούνης είναι κοινωνιολόγος.


[1] Το πρόβλημα που σχετίζεται και με την έννοια του κόσμου της ζωής (Lebenswelt) το αναπτύσσει η φιλόσοφος Χάννα Άρεντ με αφορμή τη δίκη του Άιχμαν –δυστυχώς πρέπει σήμερα να επαναλάβει κανείς, λίγα μόλις χρόνια έπειτα από τη shoah,δηλαδή το 1961-2,  στο έργο της Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Μια Έκθεση για την Κοινοτοπία του Κακού, εκδ. Νησίδες, 2009. Για τον όρο shoah που σημαίνει «καταστροφή» στα εβραϊκά αλλά συνεκδοχικά και «ολοκαύτωμα» παραπέμπω στο Daniel Mendelsohn, Χαμένοι. Αναζητώντας έξι από τα έξι εκατομμύρια, εκδ. Πόλις, 2010, σ. 178 κ.ε., 257.
[2] Αναφέρομαι στο θεατρικό έργο του Μαξ Φρις, Ο Μπίντερμαν και οι Εμπρηστές, εκδ. Δωδώνη, χχ.

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Σκέψεις για τέσσερα βιβλία του Γιάννη Ατζακά με όχημα και γέφυρα τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), της Κλερ Κίγκαν. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

Γράφει ο ...

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Σκέψεις για την εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους και της λογοτεχνίας ανά τους αιώνες, καθώς και τη σημερινή θέση της, στην εποχή «μετά» τον μεταμοντερνισμό. Στην κεντρική εικόνα, ο Φρέντρικ Τζέιμσον (Fredric Jameson), θεωρητικός που μελέτησε αναλυτικά τον μεταμοντερνισμό. 

...
Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας; Μια προσπάθεια ορισμού, κατηγορίες μεταμυθοπλασίας και ενδεικτικά παραδείγματα.

Του Π. Ένιγουεϊ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας μιλήσουμε για τον όρο «μεταμυθοπλασία», που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

Τι είναι ένα «βιβλίο»; Έλληνες συγγραφείς και εκδότες ζητούν να εξαιρούνται από τον όρο «βιβλίο» τα έργα Τεχνητής Νοημοσύνης

Τι είναι ένα «βιβλίο»; Έλληνες συγγραφείς και εκδότες ζητούν να εξαιρούνται από τον όρο «βιβλίο» τα έργα Τεχνητής Νοημοσύνης

Οι Έλληνες συγγραφείς και εκδότες με επιστολή τους ζητούν την υιοθέτηση ενός ακριβούς ορισμού για τη λέξη «βιβλίο», εξαιρώντας ρητά από αυτόν οποιοδήποτε κείμενο έχει δημιουργηθεί ή μεταφραστεί εξ ολοκλήρου από Τεχνητή Νοημοσύνη.

Επιμέλεια: Book Press ...

Γωγώ Φώτου: «Η τέλεια γυναίκα είναι ένα ψέμα»

Γωγώ Φώτου: «Η τέλεια γυναίκα είναι ένα ψέμα»

Η Γωγώ Φώτου μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημά της «Babython – Μια ασύλληπτη ιστορία» (εκδ. Key Books).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη μία συγγραφέας; Τι το καινούργιο φέρνει; ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ