girl in the mirror Picasso

Σκέψεις του γνωστού συγγραφέα σχετικά με την ανυποληψία της νεοελληνικής πεζογραφίας στο ελληνικό κοινό. Στην κεντρική εικόνα, τμήμα από το έργο «Portrait of George Dyer in a Mirror» (1968), του Φράνσις Μπέικον.

Του Αλέξη Πανσέληνου

Έγινε πρόσφατα μεγάλη συζήτηση γύρω από την υποδοχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, με αφορμή ένα αρχικό άρθρο του συγγραφέα Νίκου Μάντη στον Αναγνώστη. Και ανάμεσα στα άλλα που ειπώθηκαν και γράφτηκαν έγιναν κάποιες συγκρίσεις της με την ξένη λογοτεχνία και την πολύ πιο πρόθυμη υποδοχή της από το αναγνωστικό κοινό.

Ήμουν της ιδέας πως σε μεγάλο βαθμό η προτίμηση του κοινού για την ξένη λογοτεχνία οφείλεται στον καλά οργανωμένο μηχανισμό προώθησης που υπάρχει πίσω της, από τους μεγάλους ξένους εκδοτικούς οίκους και τις διθυραμβικές κριτικές που συνήθως την συνοδεύουν στα οπισθόφυλλα και τις διαφημίσεις του τύπου, ενώ οι τεράστιοι αριθμοί των πωλήσεών τους απηχούν βέβαια και το αντίκρισμα των μεγάλων πληθυσμών που θα διαβάσουν το πρωτότυπο στη γλώσσα του. Πρότεινα επίσης τη σκέψη πως ένα μεγάλο μέρος της δικής μας –μεγάλης– παραγωγής πεζογραφημάτων (γιατί ο λόγος κυρίως την πεζογραφία αφορούσε, όπως και να το κάνουμε) πάσχει από έλλειψη επαγγελματισμού, τη γνωστή προχειρότητα που χαρακτηρίζει μεγάλο αριθμό νέων αλλά και παλιότερων πεζογράφων μας.

Η σκέψη που κάνω τώρα και καταθέτω εδώ είναι τελείως διαφορετικής τάξης. Είχα θίξει πλαγίως το θέμα στο δικό μου άρθρο για τον Αναγνώστη. Έλεγα δηλαδή πως είναι αξιοπερίεργο πώς και γιατί ο Γάλλος ή ο Άγγλος ή ο Γερμανός αναγνώστης να ενδιαφέρεται περισσότερο για την αμερικάνικη πραγματικότητα (Roth, D.F. Wallace, D. Dellilo) την νοτιοαφρικανική (J.M. Coetzee), την ιταλική (I. Calvino, A. Moravia), την αιγυπτιακή (N. Mahfouz) ή την πολωνέζικη (O. Tokarczuk) και όχι για την σύγχρονη ελληνική. Κάποιοι είπαν πως η Ελλάδα ως διεθνής παρουσία είναι γενικά υποβαθμισμένη – και γι’ αυτό! Δεν πιστεύω πως στέκει κάτι τέτοιο γιατί το ίδιο ενδεχομένως θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε για την Κολομβία ή τη Χιλή.

Ώσπου κάποια στιγμή θυμάται, τυχαία, τη φράση του Oscar Wilde από τον πρόλογο του Πορτρέτου του Ντόριαν Γκρέι: «H απέχθεια του 19ου αιώνα για τον ρεαλισμό είναι η οργή του Κάλιμπαν που αντικρίζει το είδωλό του στον καθρέφτη». Και ξαφνικά το πράγμα φωτίζεται διαφορετικά.

Αν λοιπόν πάρουμε κάποιους δόκιμους συγγραφείς μας, άντρες και γυναίκες, και τα αρτιότερα από τα έργα τους και τα βάλουμε στη ζυγαριά μαζί με τους αντίστοιχους ξένους που κυκλοφορούν μεταφρασμένοι στην ελληνική αγορά, τι θα βλέπαμε; Θα βλέπαμε τη ζυγαριά να γέρνει προς το μέρος των ξένων. Τι λοιπόν δεν αρέσει στο ελληνικό κοινό από τους συγγραφείς μας; Σκέφτεται κανείς και ξανασκέφτεται και απάντηση εύκολα δεν βρίσκει. Ώσπου κάποια στιγμή θυμάται, τυχαία, τη φράση του Oscar Wilde από τον πρόλογο του Πορτρέτου του Ντόριαν Γκρέι: «H απέχθεια του 19ου αιώνα για τον ρεαλισμό είναι η οργή του Κάλιμπαν που αντικρίζει το είδωλό του στον καθρέφτη». Και ξαφνικά το πράγμα φωτίζεται διαφορετικά. Γιατί η αλήθεια είναι πως –όποια και αν είναι, μικρή ή μεγάλη, η βαρύτητα της χώρας μας σαν παρουσίας στον σημερινό κόσμο– η φυσιογνωμία μας εδώ και δεκαετίες πάσχει από τις στρεβλώσεις των πολιτικών αναταράξεων, της κρατικής αδιαφορίας, της όλο και πιο υποβαθμιζόμενης παιδείας και της οικονομικής μας εξαθλίωσης. Πόλεις χωρίς υποδομές, παροχές στοιχειώδους επάρκειας, κοινωνική πρόνοια για τα πανηγύρια, δημόσια περίθαλψη για τα κλάματα, παιδεία ανύπαρκτη, σπουδές χωρίς αντίκρισμα, υπερήλικες με συντάξεις καταληστευμένες και ταμεία αδειασμένα, νέοι χωρίς μέλλον στον τόπο τους, άσχημες πόλεις άναρχα αναπτυγμένες, χωρίς ίχνος αισθητικής, που θυμίζουν αφρικανικές τενεκεδουπόλεις.

Σφουγγάρι λήθης για τις δικές μας μιζέριες, που όμως είναι η καθημερινότητα που τυραννά τις ζωές μας, για τους χθεσινούς σιωπηλούς υποστηρικτές και τους σημερινούς κραυγαλέους νοσταλγούς της Χούντας του 67 που ζουν ανάμεσά μας και για τα σκάνδαλα των πολιτικών που έριξαν τη χώρα στα βράχια.

Ναι, η πραγματικότητα την οποία στήνουν μπροστά στα μάτια του αναγνωστικού κοινού οι συγγραφείς μας –εκτός βέβαια από όσους φρόντισαν τα έργα τους να διαδραματίζονται σε ξένους τόπους ή εκείνους που προτιμούν να τα τοποθετούν εκτός τόπου και χρόνου σε κοινωνίες του μέλλοντος κατά τα πρότυπα της Narnia ή του Game of Thrones– δεν είναι να τη χαίρεσαι. Πόσο προτιμότερο, λοιπόν, να διαβάζουμε για τα ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα των Νεοϋορκέζων Εβραίων στον Roth, τις βαρβαρότητες του IRA στην Β. Ιρλανδία από την κυρία Burns, για τα Γκουλάγκ των αντιφρονούντων σοβιετικών συγγραφέων και τα μυστηριώδη εγκλήματα δίπλα στα ρηχά νερά όπου τραγουδούν οι καραβίδες της κυρίας Owens. Σφουγγάρι λήθης για τις δικές μας μιζέριες, που όμως είναι η καθημερινότητα που τυραννά τις ζωές μας, για τους χθεσινούς σιωπηλούς υποστηρικτές και τους σημερινούς κραυγαλέους νοσταλγούς της Χούντας του ’67 που ζουν ανάμεσά μας και για τα σκάνδαλα των πολιτικών που έριξαν τη χώρα στα βράχια. Δυσάρεστος καθρέφτης, πράγματι, γιατί αυτοί είμαστε και αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο ανήκουμε.

Και αν δεν μεταφράζονται τα βιβλία αυτά στο εξωτερικό δεν είναι επειδή δεν είναι καλή τέχνη, αλλά γιατί οι μικρές γλώσσες χρειάζονται κρατική μέριμνα και υποστήριξη για να βγουν έξω από τον τόπο τους – όχι γιατί η ελληνική πραγματικότητα δεν ενδιαφέρει τους ξένους ή δεν τους είναι εξίσου αδιάφορη όσο τους είναι το νοτιοαφρικανικό apartheid, η αιγυπτιακή φτώχεια και κακομοιριά ή η βορειοαμερικανική παράνοια μιας κοινωνίας που σήπεται προοδευτικά.

Ναι! Σε μεγάλο βαθμό η απαξίωση της ελληνικής λογοτεχνίας από το κοινό είναι η οργή του Κάλιμπαν που βλέπει το πρόσωπό του στον καθρέφτη.

Να πω και τούτο. Ό,τι και να λέμε, όσο και να θέλουμε να μας γνωρίσουν έξω, το πραγματικό κοινό του συγγραφέα είναι το δικό του, το κοινό του τόπου του. Αυτό μπορεί να τον καταλάβει, αυτό μιλά την ίδια γλώσσα μαζί του και σε αυτό πρώτα και κύρια απευθύνεται. Αν το ελληνικό κοινό μας στρέφει την πλάτη στην ελληνική λογοτεχνία δεν είναι επειδή είναι στ’ αλήθεια δήθεν σε θέση να διαγνώσει τις ελλείψεις της τέχνης της, αλλά επειδή η πραγματικότητα που στήνουν μπρος στα μάτια του οι συγγραφείς είναι ενοχλητική. Ναι! Σε μεγάλο βαθμό η απαξίωση της ελληνικής λογοτεχνίας από το κοινό είναι η οργή του Κάλιμπαν που βλέπει το πρόσωπό του στον καθρέφτη.


Ο ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ είναι συγγραφέας. Το νέο του μυθιστόρημα με τίτλο Λάδι σε καμβά θα κυκλοφορήσει στις 27 Οκτωβρίου από τις εκδ. Μεταίχμιο.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Η κριτική του Νίκου Ξένιου για την παράσταση της «Αντιγόνης» του Ούλριχ Ράσε, άνοιξε μια ευρύτερη συζήτηση με τον Δημήτρη Δημητριάδη για την προσέγγιση των κλασικών κειμένων από σύγχρονους σκηνοθέτες. Πόσα δικαιώματα πάνω στο κείμενο έχει ο σκηνοθέτης; Ποια είναι τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης; Αυτά κα...

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Σκέψεις για τέσσερα βιβλία του Γιάννη Ατζακά με όχημα και γέφυρα τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), της Κλερ Κίγκαν. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

Γράφει ο ...

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Σκέψεις για την εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους και της λογοτεχνίας ανά τους αιώνες, καθώς και τη σημερινή θέση της, στην εποχή «μετά» τον μεταμοντερνισμό. Στην κεντρική εικόνα, ο Φρέντρικ Τζέιμσον (Fredric Jameson), θεωρητικός που μελέτησε αναλυτικά τον μεταμοντερνισμό. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Καρίμ Κατάν: «Έγραψα για κάτι που χάνεται, είτε πρόκειται για την Παλαιστίνη είτε για την οικογένεια, τις σχέσεις»

Καρίμ Κατάν: «Έγραψα για κάτι που χάνεται, είτε πρόκειται για την Παλαιστίνη είτε για την οικογένεια, τις σχέσεις»

, «Προσπαθώ να μη διαχωρίζω τις επιρροές μου σε ανατολικές και δυτικές, καθώς είμαι ένα μείγμα διαμορφωμένο κι από τις δύο κουλτούρες», μας είπε ο Παλαιστίνιος συγγραφέας Καρίμ Κατάν (Karim Kattan). Τον συναντήσαμε στο 4ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων.

Συνέντευξη στον Σόλωνα Παπ...

Ιούλιος στο «Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο»: Συναυλίες και ποιητικά δρώμενα

Ιούλιος στο «Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο»: Συναυλίες και ποιητικά δρώμενα

Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη και άλλων μεγάλων δημιουργών θα ακουστεί μελοποιημένη στο «Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο» τον Ιούλιο, σε δύο συναυλίες και ένα μουσικό δρώμενο.

Επιμέλεια: ...

Καλοκαίρι στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη της Άνδρου – Παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες» και άλλες εκδηλώσεις

Καλοκαίρι στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη της Άνδρου – Παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες» και άλλες εκδηλώσεις

Η Καΐρειος Βιβλιοθήκη της Άνδρου φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, και την παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες – Η μνήμη της τελευταίας σελίδας» (εκδ. Gutenberg).

Επιμέλεια: Book Press

Ως ίδρυμα που προάγει την ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Ανεξάρτητα από το αν καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής ή ένας μέρος αυτής, οι βιογραφίες έχουν ως καταστατικό σκοπό να δείξουν όσα δεν φαίνονται, να αποκαλύψουν κίνητρα και να ερμηνεύσουν αποφάσεις. Έντεκα βιβλία από την πρόσφατη παραγωγή.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι βιογρα...

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Πού πάει ο κόσμος μας: 50 βιβλία για την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία, την επιστήμη

Επιλογή πενήντα βιβλίων από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή, εστιάζοντας στην Ιστορία, ελληνική και διεθνή, στην πολιτική και τη φιλοσοφία, αλλά και σε βιβλία που αφορούν τον πολιτισμό, την κοινωνία, τη θρησκεία, την ψυχολογία, την επιστήμη. Πενήντα δοκίμια ή μελέτες που μπορούν να μας κάνουν καλύτερους και πιο ενημερωμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ