bertoltbrecht

Ήταν ο Μπέρτολτ Μπρεχτ λογοκλόπος; Ή μήπως απλώς «δανείστηκε» κάποιους ξένους στίχους που «του είχαν αρέσει»;

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Για το θεατρόφιλο Βερολίνο του 1929, το μεγάλο γεγονός της χρονιάς ήταν δίχως άλλο Η όπερα της πεντάρας. Το παρθενικό ανέβασμα του έργου του τριαντάχρονου τότε Μπρεχτ στο Theater am Schiffbauerdamm θα αποτελέσει έναν από τους μεγαλύτερους σκηνικούς θριάμβους της ολιγόζωης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Ωστόσο, η ενθουσιώδης υποδοχή του κοινού δεν θα βρει σύμφωνους όλους τους κριτικούς. Ένας από αυτούς που είχαν αντιρρήσεις ήταν ο πολύς Άλφρεντ Κερρ. «Μεταξύ των Γερμανών κριτικών του καιρού του», σημειώνει ένας σημερινός μελετητής, «ο Κερρ ήταν η πλέον θαυμαζόμενη και η πλέον μισούμενη φυσιογνωμία. Ιδιότροπος, με ζωηρό ταμπεραμέντο, δραστήριος, ματαιόδοξος (με μια ματαιοδοξία ωστόσο απ' όπου αντλούσε συνειδητά η δημιουργικότητά του), γεμάτος ειρωνεία και σαρκασμό (ακόμη και κατά του εαυτού του), κράτησε για τριάντα χρόνια τον ρόλο του "σταρ" ανάμεσα στους κριτικούς».

Επρόκειτο για μερικές από τις περίφημες μπαλάντες της παράστασης, που μετά την μελοποίησή τους από τον Κουρτ Βάιλλ είχαν γίνει κοσμαγάπητες.

Μπορεί να φανταστεί λοιπόν κανείς τον σάλο που θα προκλήθηκε, όταν ένας τέτοιος άνθρωπος θα πάρει τον λόγο και θα κατηγορήσει τον Μπρεχτ για λογοκλοπή. Επρόκειτο για μερικές από τις περίφημες μπαλάντες της παράστασης, που μετά την μελοποίησή τους από τον Κουρτ Βάιλλ είχαν γίνει κοσμαγάπητες. Τα ποιήματα είχαν μόλις κυκλοφορηθεί και αυτοτελώς, και στο βιβλίο ο Μπρεχτ δήλωνε ως πηγή προελεύσεως τον Φρανσουά Βιγιόν.

«Όμως ο Μπρεχτ», θα τον καρφώσει ο Κερρ, «ούτε που αντίκρισε ποτέ του τα ίδια τα κείμενα του Βιγιόν. Στα γερμανικά διαθέτουμε τους στίχους του Βιγιόν όπως μας τους μετέφερε ο πιστός μεταφραστής του, Κ. Λ. Άμμερ. Τα περίφημα ρεφραίν της Όπερας της πεντάρας, που τα τραγουδάει σήμερα όλος ο κόσμος, έχουν γραφτεί από αυτόν ακριβώς τον Κ. Λ. Άμμερ, που το όνομά του μάταια θα αναζητήσει κανείς στο βιβλίο. Και με δέος διαπιστώνει κανείς ότι ο Άμμερ, του οποίου η μετάφραση έχει εξαντληθεί από καιρό, προαισθάνθηκε ήδη το 1907 τι θα στιχουργούσε στους καιρούς μας ο Μπερτ Μπρεχτ».

Παρ' όλ' αυτά, ο θόρυβος γύρω από την υπόθεση άργησε αρκετά να κοπάσει. Η ρετσινιά ήταν βαριά.

Η μομφή ήταν πολύ βαριά για να μείνει αναπάντητη. Και η απάντηση του Μπρεχτ θα έρθει – ζόρικη, ζορισμένη και πασπαλισμένη με κάμποσο μαρξισμό: «Μια βερολινέζικη εφημερίδα επεσήμανε, καθυστερημένα βέβαια αλλά τέλος πάντως το έκανε, ότι στην έκδοση των τραγουδιών της Όπερας της πεντάρας δίπλα στο όνομα του Βιγιόν απουσιάζει εκείνο του Γερμανού μεταφραστή του, μολονότι από τους 625 στίχους μου, οι 25 είναι πράγματι όμοιοι με εκείνους της εξαίρετης μετάφρασης του Άμμερ. Μου ζητείται μια εξήγηση. Εν πνεύματι αληθείας δηλώνω λοιπόν ότι δεν μνημόνευσα το όνομα του Άμμερ διότι δυστυχώς το λησμόνησα. Αυτήν δε την παράλειψή μου την αποδίδω στην παντελή αδιαφορία με την οποία έχω ως αρχή μου να αντιμετωπίζω τα ζητήματα τα σχετιζόμενα με την πνευματική ιδιοκτησία».

Παρ' όλ' αυτά, ο θόρυβος γύρω από την υπόθεση άργησε αρκετά να κοπάσει. Η ρετσινιά ήταν βαριά. Ειδάλλως δεν θα έσπευδε ο Μπρεχτ να επανεκδώσει ιδία φροντίδι την εξαντλημένη μετάφραση του Άμμερ για να διαλύσει τις κακές εντυπώσεις. Μάλιστα θα προλογίσει την νέα έκδοση με ένα σονέτο όπου χαριέντως –αλλά με άκρως… πρωτότυπο τρόπο αυτή τη φορά– παρακινεί  τους αναγνώστες του να τον μιμηθούν στο παραστράτημά του:

Πού θα το βρείτε αλλού τέτοιο πεσκέσι;
Ας πάρει ο καθείς ό,τι έχει ανάγκη!
Κι ο ίδιος πήρα αυτό που μου ’χε αρέσει…

 

Ο Μπρεχτ, πάντως, ήταν άνθρωπος συνετός. Και δεν του έλειπε δα το ταλέντο για να χρειάζεται αυτού του είδους τα «δάνεια». Το ολίσθημά του λοιπόν ήταν άπαξ. Τέτοιο καζίκι φρόντισε να μην το ξαναπάθει.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής. 
Τελευταίο βιβλίο του, το δοκίμιο «Η τέχνη που αυτοκτονεί – Για το αδιέξοδο της ποίησης του καιρού μας» (εκδ. Μικρή Άρκτος). 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οδοιπορικό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με αφορμή την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα

Οδοιπορικό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με αφορμή την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα

Η πόλη, οι άνθρωποι, οι συνήθειες, αλλά και το έντονο αναγνωστικό ενδιαφέρον στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Όλα όσα κατέγραψε ο ποιητής και εκδότης Γιώργος Αλισάνογλου κατά την επίσκεψή του στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα.

Γράφει ο Γιώργος Αλισάνογλου

...
Για τον διάλογο στη λογοτεχνία: Σκέψεις, παραδείγματα, αντικρούσεις

Για τον διάλογο στη λογοτεχνία: Σκέψεις, παραδείγματα, αντικρούσεις

Είναι τόσο χρήσιμοι οι διάλογοι στη λογοτεχνία; Μήπως η πραγματική «δύναμη» ενός κειμένου βρίσκεται στην περιγραφή και την αφήγηση και λιγότερο στα διαλογικά μέρη, ειδικά αν αυτά είναι ανέμπνευστα; Κεντρική εικόνα: ο Τσαρλς Ντίκενς. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
Ποιος είναι ο Γιον Φόσε, ο Νορβηγός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023

Ποιος είναι ο Γιον Φόσε, ο Νορβηγός συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023

Τα έργα του Γιον Φόσε (θεατρικά, πεζογραφικά και ποίηση) είναι ποτισμένα από το σκοτεινό τοπίο της πατρίδας του, αλλά με μια διάθεση ελπίδας απέναντι στη φθορά και τον θάνατο. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Αν κάποιος δει εντατικά του μαύρους πίνακες ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τάκης Καμπύλης: «Κυριαρχεί η δημοσιογραφία της ντουντούκας, που δεν ασκεί έλεγχο αλλά ασκεί/υπηρετεί εξουσία»

Τάκης Καμπύλης: «Κυριαρχεί η δημοσιογραφία της ντουντούκας, που δεν ασκεί έλεγχο αλλά ασκεί/υπηρετεί εξουσία»

Συνέντευξη με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Τάκη Καμπύλη με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα «Το κόμμα του καλού θεού» (εκδ. Καστανιώτη). 

Συνέντευξη στον Διονύση Μαρίνο 

Η τέχνη μιμείται τη ζωή; Κι όμως, κάποιες φο...

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Ραμπελαί [François Rabelais] «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ – Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον» (μτφρ. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει». 

Επιμέλεια: Book ...

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου αφιέρωμα στη ζωή και σ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ