bertoltbrecht

Ήταν ο Μπέρτολτ Μπρεχτ λογοκλόπος; Ή μήπως απλώς «δανείστηκε» κάποιους ξένους στίχους που «του είχαν αρέσει»;

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Για το θεατρόφιλο Βερολίνο του 1929, το μεγάλο γεγονός της χρονιάς ήταν δίχως άλλο Η όπερα της πεντάρας. Το παρθενικό ανέβασμα του έργου του τριαντάχρονου τότε Μπρεχτ στο Theater am Schiffbauerdamm θα αποτελέσει έναν από τους μεγαλύτερους σκηνικούς θριάμβους της ολιγόζωης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Ωστόσο, η ενθουσιώδης υποδοχή του κοινού δεν θα βρει σύμφωνους όλους τους κριτικούς. Ένας από αυτούς που είχαν αντιρρήσεις ήταν ο πολύς Άλφρεντ Κερρ. «Μεταξύ των Γερμανών κριτικών του καιρού του», σημειώνει ένας σημερινός μελετητής, «ο Κερρ ήταν η πλέον θαυμαζόμενη και η πλέον μισούμενη φυσιογνωμία. Ιδιότροπος, με ζωηρό ταμπεραμέντο, δραστήριος, ματαιόδοξος (με μια ματαιοδοξία ωστόσο απ' όπου αντλούσε συνειδητά η δημιουργικότητά του), γεμάτος ειρωνεία και σαρκασμό (ακόμη και κατά του εαυτού του), κράτησε για τριάντα χρόνια τον ρόλο του "σταρ" ανάμεσα στους κριτικούς».

Επρόκειτο για μερικές από τις περίφημες μπαλάντες της παράστασης, που μετά την μελοποίησή τους από τον Κουρτ Βάιλλ είχαν γίνει κοσμαγάπητες.

Μπορεί να φανταστεί λοιπόν κανείς τον σάλο που θα προκλήθηκε, όταν ένας τέτοιος άνθρωπος θα πάρει τον λόγο και θα κατηγορήσει τον Μπρεχτ για λογοκλοπή. Επρόκειτο για μερικές από τις περίφημες μπαλάντες της παράστασης, που μετά την μελοποίησή τους από τον Κουρτ Βάιλλ είχαν γίνει κοσμαγάπητες. Τα ποιήματα είχαν μόλις κυκλοφορηθεί και αυτοτελώς, και στο βιβλίο ο Μπρεχτ δήλωνε ως πηγή προελεύσεως τον Φρανσουά Βιγιόν.

«Όμως ο Μπρεχτ», θα τον καρφώσει ο Κερρ, «ούτε που αντίκρισε ποτέ του τα ίδια τα κείμενα του Βιγιόν. Στα γερμανικά διαθέτουμε τους στίχους του Βιγιόν όπως μας τους μετέφερε ο πιστός μεταφραστής του, Κ. Λ. Άμμερ. Τα περίφημα ρεφραίν της Όπερας της πεντάρας, που τα τραγουδάει σήμερα όλος ο κόσμος, έχουν γραφτεί από αυτόν ακριβώς τον Κ. Λ. Άμμερ, που το όνομά του μάταια θα αναζητήσει κανείς στο βιβλίο. Και με δέος διαπιστώνει κανείς ότι ο Άμμερ, του οποίου η μετάφραση έχει εξαντληθεί από καιρό, προαισθάνθηκε ήδη το 1907 τι θα στιχουργούσε στους καιρούς μας ο Μπερτ Μπρεχτ».

Παρ' όλ' αυτά, ο θόρυβος γύρω από την υπόθεση άργησε αρκετά να κοπάσει. Η ρετσινιά ήταν βαριά.

Η μομφή ήταν πολύ βαριά για να μείνει αναπάντητη. Και η απάντηση του Μπρεχτ θα έρθει – ζόρικη, ζορισμένη και πασπαλισμένη με κάμποσο μαρξισμό: «Μια βερολινέζικη εφημερίδα επεσήμανε, καθυστερημένα βέβαια αλλά τέλος πάντως το έκανε, ότι στην έκδοση των τραγουδιών της Όπερας της πεντάρας δίπλα στο όνομα του Βιγιόν απουσιάζει εκείνο του Γερμανού μεταφραστή του, μολονότι από τους 625 στίχους μου, οι 25 είναι πράγματι όμοιοι με εκείνους της εξαίρετης μετάφρασης του Άμμερ. Μου ζητείται μια εξήγηση. Εν πνεύματι αληθείας δηλώνω λοιπόν ότι δεν μνημόνευσα το όνομα του Άμμερ διότι δυστυχώς το λησμόνησα. Αυτήν δε την παράλειψή μου την αποδίδω στην παντελή αδιαφορία με την οποία έχω ως αρχή μου να αντιμετωπίζω τα ζητήματα τα σχετιζόμενα με την πνευματική ιδιοκτησία».

Παρ' όλ' αυτά, ο θόρυβος γύρω από την υπόθεση άργησε αρκετά να κοπάσει. Η ρετσινιά ήταν βαριά. Ειδάλλως δεν θα έσπευδε ο Μπρεχτ να επανεκδώσει ιδία φροντίδι την εξαντλημένη μετάφραση του Άμμερ για να διαλύσει τις κακές εντυπώσεις. Μάλιστα θα προλογίσει την νέα έκδοση με ένα σονέτο όπου χαριέντως –αλλά με άκρως… πρωτότυπο τρόπο αυτή τη φορά– παρακινεί  τους αναγνώστες του να τον μιμηθούν στο παραστράτημά του:

Πού θα το βρείτε αλλού τέτοιο πεσκέσι;
Ας πάρει ο καθείς ό,τι έχει ανάγκη!
Κι ο ίδιος πήρα αυτό που μου ’χε αρέσει…

 

Ο Μπρεχτ, πάντως, ήταν άνθρωπος συνετός. Και δεν του έλειπε δα το ταλέντο για να χρειάζεται αυτού του είδους τα «δάνεια». Το ολίσθημά του λοιπόν ήταν άπαξ. Τέτοιο καζίκι φρόντισε να μην το ξαναπάθει.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής. 
Τελευταίο βιβλίο του, το δοκίμιο «Η τέχνη που αυτοκτονεί – Για το αδιέξοδο της ποίησης του καιρού μας» (εκδ. Μικρή Άρκτος). 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας; Μια προσπάθεια ορισμού, κατηγορίες μεταμυθοπλασίας και ενδεικτικά παραδείγματα.

Του Π. Ένιγουεϊ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας μιλήσουμε για τον όρο «μεταμυθοπλασία», που...

«Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» – Οι φιλοσοφημένες αφηγήσεις του Γουίλιαμ Γκας

«Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» – Οι φιλοσοφημένες αφηγήσεις του Γουίλιαμ Γκας

Για τo «Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» του Γουίλιαμ Γκας [William H. Gass],...

Γιατί να διαβάζουμε σήμερα τον Γιώργο Ιωάννου (1927-1985); Σκέψεις με αφορμή τα σαράντα χρόνια από τον θάνατό του

Γιατί να διαβάζουμε σήμερα τον Γιώργο Ιωάννου (1927-1985); Σκέψεις με αφορμή τα σαράντα χρόνια από τον θάνατό του

Σκέψεις για την πεζογραφία του Γιώργου Ιωάννου, με αφορμή τα σαράντα χρόνια από τον θάνατό του. Στην κεντρική εικόνα, σχέδιο στο οποίο απεικονίζεται ο συγγραφέας, που κόσμησε το πόστερ της εκδήλωσης «1927-1985 - 40 χρόνια από τον θάνατο του Γιώργου Ιωάννου» στη Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ.

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
Νίκος Δαββέτας: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται με έκανε να θέλω να γίνω συγγραφέας»

Νίκος Δαββέτας: «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται με έκανε να θέλω να γίνω συγγραφέας»

Από το «Μαραμπού» και τους «Προσανατολισμούς», την «Πατρική κληρονομιά» και την «Κάθοδο των εννιά» στο «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία-της-ζωής του Νίκου Δαββέτα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτ...

Η Εταιρεία Συγγραφέων στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Η Εταιρεία Συγγραφέων στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Η Εταιρεία Συγγραφέων συμμετέχει στη 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης με τέσσερις ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις με θέμα τις λογοτεχνικές ανθολογίες, την ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, την Τεχνητή Νοημοσύνη και την πεζογραφία του Γιώργου Ιωάννου. 

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

Για τα βιβλία «Ο παράδεισος και η κόλαση στη γη. Προσωπικές εμπειρίες του Βασιλείου Καισαρείας, του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. ΠΕΚ), «Αυγούστας Ευδοκίας, Βίος Κυπριανού» (εκδ. Αρμός) και για το λεύκωμα «Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής. Φώτη Κόντογλου, διαχρονικές δημιουργίες» (εκδ....

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Δώδεκα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας διαλεγμένα από τις πρόσφατες εκδόσεις στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.  

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Αρκετοί θεωρούν πως οι οδηγοί αυτοβοήθειας κι αυτογνωσίας είναι μόδα που θα περ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ